Bioetyka teologiczna cz. 2

Transkrypt

1 Bioetyka teologiczna cz. 2 Kultura życia kultura śmierci Wykład dla studentów II roku Instytutu Nauk o Rodzinie KUL 1 Kultura życia i kultura śmierci Jan Paweł II wskazuje na znaki czasu Sytuacja, w której przychodzi żyć współczesnym chrześcijanom, jest jednym z istotnych aspektów ich powołania; poprzez nią mówi do człowieka i Kościoła Bóg, który jest Panem świata i historii 2 Kultura owoc pracy ludzkich rąk. Podobnie jak cywilizacja ma pozytywną konotację Jan Paweł II mówi jednak o kulturze śmierci (EV 12); jest to przewrotny owoc ludzkich rąk. 3 1

2 "Jesteśmy dziś świadkami deptania fundamentalnego prawa do życia wielkiej rzeszy słabych i bezbronnych istot ludzkich, jakimi są zwłaszcza dzieci jeszcze nie narodzone. Jeżeli u schyłku ubiegłego stulecia Kościół nie mógł milczeć wobec istniejących wówczas form niesprawiedliwości, tym bardziej nie wolno mu milczeć dzisiaj, gdy obok dawnych niesprawiedliwości społecznych, niestety nie wszędzie jeszcze przezwyciężonych, w wielu częściach świata obserwujemy zjawiska większej jeszcze niesprawiedliwości i ucisku, mylnie nieraz uważane za dowód postępu na drodze ustanowienia nowego porządku światowego" [EV 5]. 4 Znaki kultury śmierci Nowe rodzaje zagrożeń dla życia Niespotykane dotąd rozmiary istniejących w przeszłości zagrożeń Usprawiedliwienie zamachów na życie prawem do realizowania własnej wolności Legalizacja zamachów na życie przez prawo stanowione Wykorzystywanie medycyny do działań wymierzonych przeciwko człowiekowi i jego życiu. Według Jana Pawła II jest to "aspekt dotąd nieznany i - rzec można -jeszcze bardziej niegodziwy" [EV 4]. 5 Choć samo zjawisko eliminacji wielu ludzkich istot poczętych lub bliskich już kresu życia jest niezwykle groźne i niepokojące, równie groźny i niepokojący jest fakt, że nawet ludzkie sumienie zostaje jak gdyby zaćmione przez oddziaływanie wielorakich uwarunkowań i z coraz większym trudem dostrzega różnicę między dobrem a złem w sprawach dotyczących fundamentalnej wartości ludzkiego życia" [EV 4]. Zło ludzie czynili zawsze, łącznie z aborcja i eutanazją, choć może nie na taką skalę Prawdziwy problem dziś leży jednak głębiej i dalej: oto zło jest usprawiedliwiane i próbuje się je przedstawiać jako dobro, znak i owoc postępu cywilizacyjnego 6 2

3 Niektóre zagrożenia pochodzą z samej natury, ale narastają z winy człowieka, który okazuje beztroskę i dopuszcza się zaniedbań, chociaż nierzadko mógłby im zapobiec; inne są skutkiem przemocy, nienawiści, sprzecznych interesów, które skłaniają ludzi do agresji wobec innych, czego przejawem są zabójstwa, wojny, masowe mordy i ludobójstwo. Jakże nie wspomnieć tu o przemocy wymierzonej przeciw życiu milionów istot ludzkich, zwłaszcza dzieci, zmuszonych znosić nędzę, niedożywienie i głód z powodu niesprawiedliwego podziału ziemi pomiędzy poszczególne narody i klasy społeczne? O przemocy nieodłącznie związanej nie tylko z wojną ale także z gorszącym handlem bronią, który przyczynia się do zaostrzenia licznych konfliktów zbrojnych, nękających świat? O zasiewie śmierci, jaki dokonuje się przez bezmyślne naruszanie równowagi ekologicznej, przez zbrodniczy handel narkotykami i przez propagowanie wzorców zachowań w dziedzinie życia płciowego, które nie tylko są moralnie nie do przyjęcia, ale rodzą także poważne niebezpieczeństwa dla życia? Nie sposób sporządzić pełnej listy różnorakich zagrożeń życia ludzkiego, tak wiele jawnych i ukrytych form przybierają one w naszych czasach! EV10 7 Jako politykę rodzinną wiele społeczeństw stosuje różnego rodzaju elementy działań antynatalistycznych, przede wszystkim antykoncepcję, sterylizację i aborcję. Od akceptacji tej polityki antynatalistycznej przez państwa uboższe uzależniona jest pomoc gospodarcza ze strony bogatszych państw, czy też wspólnoty międzynarodowej por. EV 16 8 Propaguje się antykoncepcję jako remedium na aborcję, fałszując jednocześnie naturę środków rzekomo jedynie antykoncepcyjnych, działających w swej istocie abortywnie. Nadto antykoncepcja, współtworząc mentalność zwróconą przeciw nowemu życiu, sprawia, że pokusa aborcji staje się szczególnie silna. 9 3

4 W istocie, kultura proaborcyjna jest najbardziej rozpowszechniona właśnie w środowiskach, które odrzucają nauczanie Kościoła o antykoncepcji. Z pewnością antykoncepcja i przerywanie ciąży, z moralnego punktu widzenia, to dwa zasadniczo różne rodzaje zła: jedno jest sprzeczne z pełną prawdą aktu płciowego jako właściwego wyrazu miłości małżeńskiej, drugie niszczy życie ludzkiej istoty; pierwsze sprzeciwia się cnocie czystości małżeńskiej, drugie zaś jest sprzeczne z cnotą sprawiedliwości i bezpośrednio łamie Boże przykazanie nie zabijaj. Mimo tej odmiennej natury i ciężaru moralnego pozostają one bardzo często w ścisłym związku, niczym owoce jednej rośliny. [ ] W bardzo wielu przypadkach korzenie tych praktyk tkwią w hedonistycznej i nieodpowiedzialnej postawie wobec życia płciowego i oparte są na egoistycznej koncepcji wolności, która widzi w prokreacji przeszkodę dla pełnego rozwoju osobowości człowieka. Życie, które może się począć ze współżycia mężczyzny i kobiety, staje się zatem wrogiem, którego trzeba bezwzględnie unikać, zaś przerwanie ciąży jest jedyną możliwością w przypadku niepowodzenia antykoncepcji. EV Także różne techniki sztucznej reprodukcji, które wydają się służyć życiu i często są stosowane z tą intencją, w rzeczywistości stwarzają możliwość nowych zamachów na życie. Są one nie do przyjęcia z punktu widzenia moralnego, ponieważ oddzielają prokreację od prawdziwie ludzkiego kontekstu aktu małżeńskiego, a ponadto stosujący te techniki do dziś notują wysoki procent niepowodzeń: dotyczy to nie tyle samego momentu zapłodnienia, ile następnej fazy rozwoju embrionu wystawionego na ryzyko rychłej śmierci. Ponadto w wielu przypadkach wytwarza się większą liczbę embrionów, niż to jest konieczne dla przeniesienia któregoś z nich do łona matki, a następnie te tak zwane embriony nadliczbowe są zabijane lub wykorzystywane w badaniach naukowych, które mają rzekomo służyć postępowi nauki i medycyny, a w rzeczywistości redukują życie ludzkie jedynie do roli materiału biologicznego, którym można swobodnie dysponować. EV14 11 Szczególnie mocno widać tę tendencję w odniesieniu do prowadzonych obecnie badań nad komórkami macierzystymi, preferując komórki pochodzące od embrionów (por. część wykładu nt. tzw. klonowania terapeutycznego) 12 4

5 Manipuluje się językiem i używaną terminologią: Mówi się o klonowaniu terapeutycznym Mówi się o aborcji terapeutycznej Mówi się o sterylizacji profilaktycznej Mówi się o pomocy umierającym lub nieprzedłużaniu cierpienia, tam gdzie chodzi o eutanazję 13 w świadomości zbiorowej te zamachy na życie tracą stopniowo charakter 'przestępstwa' i w paradoksalny sposób zyskują status 'prawa', do tego stopnia, że żąda się uznania ich pełnej legalności przez państwo, a następnie wykonywania ich bezpłatnie przez pracowników służby zdrowia [EV 11]. 14 U źródeł tych postaw stoi znieprawienie sumienia, które przestaje szukać uczciwie tego, co dobre i prawdziwe Niekiedy nieodpowiedzialność człowieka ukryta jest za tzw. strukturami grzechu 15 5

6 Jan Paweł II mówi w tym kontekście o spisku przeciw życiu w który zamieszane są także instytucje międzynarodowe, zajmujące się propagowaniem i planowaniem prawdziwych kampanii na rzecz upowszechnienia antykoncepcji, sterylizacji i aborcji. Nie można na koniec zaprzeczyć, że również środki społecznego przekazu biorą często udział w tym spisku, utwierdzając w opinii publicznej ową kulturę, która uważa stosowanie antykoncepcji, sterylizacji, aborcji, a nawet eutanazji za przejaw postępu i zdobycz wolności, natomiast postawę bezwarunkowej obrony życia ukazują jako wrogą wolności i postępowi. EV Właśnie w epoce, w której uroczyście proklamuje się nienaruszalne prawa osoby i publicznie deklaruje wartość życia, samo prawo do życia jest w praktyce łamane i deptane, zwłaszcza w najbardziej znaczących dla człowieka momentach jego istnienia, jakimi są narodziny i śmierć [ EV 18] 17 Fundamentem dla wynaturzonej koncepcji wolności jest redukcyjna antropologia, ograniczająca człowieka do samej sfery biologicznej, do doczesnego wymiaru jego egzystencji lub przewartościowująca rolę wolności w strukturze osoby (indywidualizm) rolę jakości życia w utylitarnym rozumieniu tego słowa 18 6

7 Oddzielenie ludzkiej wolności od prawdy, jakie ma miejsce w sytuacji apoteozy wolności musi zaowocować podejściem relatywistycznym Konsekwencje są zgubne: prawo przestaje być prawem, ponieważ nie jest już oparte na mocnym fundamencie nienaruszalnej godności osoby, ale zostaje podporządkowane woli silniejszego. W ten sposób demokracja, sprzeniewierzając się własnym zasadom, przeradza się w istocie w system totalitarny. EV Znaki nadziei Żadne okoliczności ani próby zagłuszenia nie zdołają stłumić głosu Boga, który rozbrzmiewa w sumieniu każdego człowieka: właśnie w tym ukrytym sanktuarium sumienia człowiek może się zawsze nawrócić i znów wejść na drogę miłości, otwarcia się na innych i służby życiu ludzkiemu. EV Krew Chrystusa, która przemawia mocniej, niż krew Abla Ona pokazuje, jak cenny jest człowiek, jak cenne jest jego życie w oczach Boga To źródło mocy dla wszystkich, którzy bronią życia i wiary, że Bóg zwycięża 21 7

8 Małżeństwa i rodziny, które są otwarte na życie Ludzie, którzy zmagają się ze swoim cierpieniem, chorobą i starością Ośrodki opieki nad życiem Grupy wolontariuszy Rozwój medycyny, która stara się ulżyć w cierpieniu Ruchy i inicjatywy obrony życia Gesty gościnności, poświęcenia i bezinteresownej troski spełnianych codziennie z miłością przez ogromną liczbę osób w rodzinach, w szpitalach, sierocińcach, domach spokojnej starości lub innych ośrodkach czy wspólnotach obrony życia nowa wrażliwość coraz bardziej przeciwna wojnie i karze śmierci Rozwój zainteresowań kwestiami ekologicznymi 22 Ten, kto potrafi odkryć, że życie jest darem, i potrafi być wdzięcznym za dar życia, będzie umiał także właściwie przyjąć na siebie obowiązek troski o życie i obronę życia przed wszelkimi niegodziwymi zakusami. Jest to potrzeba szczególnie nagląca w chwili obecnej - pisze Jan Paweł II - gdy 'kultura śmierci' tak agresywnie atakuje 'kulturę życia' i często wydaje się nad nią przeważać [EV 87] 23 Wezwania Wychowanie młodzieży Rozwijanie ośrodków upowszechniania naturalnych metod regulacji poczęć Rozwijanie poradnictwa rodzinnego kształtującego odpowiedzialne macierzyństwo i ojcostwo Rozwijanie ośrodków opieki nad życiem Pomoc osobom starszym, chorym i umierającym 24 8

9 W obliczu różnych życiowych trudności, patologii, chorób i odtrącenia przez społeczeństwo, także inne metody działalności takie jak wspólnoty terapeutyczne dla narkomanów, ośrodki opieki nad nieletnimi lub chorymi umysłowo, ośrodki leczenia i opieki dla chorych na AIDS, stowarzyszenia pomocy, przede wszystkim niepełnosprawnym stanowią wymowny przykład tego, czego potrafi dokonać chrześcijańska miłość, aby każdemu przywrócić nadzieję i stworzyć konkretne możliwości życia EV Szczególna rola i odpowiedzialność pracowników służby zdrowia: Absolutne poszanowanie każdego niewinnego życia ludzkiego nakazuje także skorzystać z prawa do sprzeciwu sumienia wobec aborcji i eutanazji. Uśmiercenie nigdy nie może zostać uznane za działanie lecznicze, nawet wówczas, gdy jedyną intencją jest spełnienie żądania pacjenta: jest to raczej sprzeniewierzenie się zawodowi lekarskiemu, który można określić jako żarliwe i stanowcze tak wobec życia. EV