Józef Hoffmann Politechnika Wrocławska. Gjalt Huppes Institute of Environmental Studies, Netherlands

Transkrypt

1 PROBLEMY EKOROZWOJU Czasopismo Europejskiej Akademii Nauki i Sztuki z siedzibą w Salzburgu i Państwowej Rady Ochrony Środowiska ISSN , e-issn , czasopismo dostępne w Internecie: Redaktor Naczelny Artur Pawłowski Politechnika Lubelska Zastępcy Redaktora Naczelnego Leszek Gawor Uniwersytet Rzeszowski Tomasz Winnicki Państwowa Rada Ochrony Środowiska Komitet Redakcyjny Johann Baumgaertner University of Milan, Italy Jerzy BłaŜejowski Uniwersytet Gdański Wojciech Bołoz Uniwersytet Kardynała St. Wyszyńskiego w Warszawie Tadeusz Borys Akademia Ekonomiczna Oskara Langego we Wrocławiu Józef M. Dołęga Uniwersytet Kardynała St. Wyszyńskiego w Warszawie Paul T. Durbin University of Delaware Ignacy S. Fiut Akademia Górniczo-Hutnicza Włodzimierz Galewicz Uniwersytet Jagielloński Dan Golomb University of Massachusets, Lowell Józef Hoffmann Politechnika Wrocławska Gjalt Huppes Institute of Environmental Studies, Netherlands Zbigniew Hull Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie John Ikerd Columbia, USA Ryszard Janikowski Górnośląska WyŜsza Szkoła Handlowa Jan Krokos Uniwersytet Kardynała St. Wyszyńskiego w Warszawie Anna Latawiec Uniwersytet Kardynała St. Wyszyńskiego w Warszawie Chris Laszlo Sustainable Value Partners Inc., USA Marek Haliniak Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN Ishikawa Masanobu Kobe University, Japan Lesław Michnowski Komitet Prognoz Polska 2000 Plus przy prezydium PAN Andrzej Papuziński Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Lucjan Pawłowski Politechnika Lubelska Zdzisława Piątek Uniwersytet Jagielloński Franciszek Piontek Akademia Techniczno- Humanistyczna Michael Redclift King s College London Antoni Sanchez Universitat Autonoma de Barcelona, Spain Wiesław Sztumski Uniwersytet Śląski w Katowicach Włodzimierz Tyburski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Felix Unger The President of European Academy of Science and Arts, Salzburg, Austria Lech W. Zacher Akademia Leona Koźmińskiego Stanisław Zięba Katolicki Uniwersytet Lubelski ADRES REDAKCJI Politechnika Lubelska Wydział InŜynierii Środowiska Ul. Nadbystrzycka 40B Lublin ekorozwoj@wis.pol.lublin.pl Zdjęcie na okładce: A. Pawłowski

2

3 PROBLEMS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT Journal of the European Academy of Science and Arts, Salzburg and State Environmental Council of Poland ISSN , e-issn , journal available in the Internet: EDITOR-IN-CHIEF Artur Pawłowski COEDITORS Leszek Gawor Tomasz Winnicki EDITORIAL BOARD Johann Baumgaertner Jerzy BłaŜejowski Wojciech Bołoz Tadeusz Borys Józef M. Dołęga Paul T. Durbin Ignacy S. Fiut Włodzimierz Galewicz Dan Golomb Józef Hoffman Gjalt Huppes Zbigniew Hull John Ikerd Ryszard Janikowski Chris Laszlo com Jan Krokos Anna Latawiec Chris Laszlo com Marek Haliniak Ishikawa Masanobu Lesław Michnowski Andrzej Papuziński Lucjan Pawłowski Zdzisława Piątek Franciszek Piontek Michael Redclift Antoni Sanchez Wiesław Sztumski Włodzimierz Tyburski Felix Unger Lech Zacher Stanisław Zięba ADDRESS FOR CORESPONDENCE: Politechnika Lubelska Wydział InŜynierii Środowiska Ul. Nadbystrzycka 40 B Lublin ekorozwoj@wis.pol.lublin.pl Cover photo: A. Pawłowski

4

5 PROBLEMY EKOROZWOJU PROBLEMS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT VOL 5 Nr Spis treści Contents OD REDAKCJI/EDITORIAL Humanitarna motywacja dla zrównowaŝonego rozwoju globalnej ekonomii Humanitarian Motives for Sustainable Developments in a Global Economy: An Essay Paul T. Durbin... Uwagi tetryka o zrównowaŝoności Curmudgeon s Thoughts on Sustainability David L. Russel. W kierunku sprawiedliwego i zrównowaŝonego rozwoju ludzkości: rozwaŝania filozoficzne Human Progress Towards Equitable Sustainable Development: A Philosophical Exploration Victor Udo, Artur Pawłowski... Wielofunkcyjna mozaika terenów zieleni w kontekście zrównowaŝonego rozwoju Dolnego Śląska A Multifunctional Mosaic of Green Spaces in the Context of the Lower Silesia Region (Southern Poland) Sustainable Development Anna Zaręba. Model trwałej eko-chemicznej edukacji pracowników przemysłu chemicznego Model of Permanent Eco-chemical Education of Employees of Chemical Industry in the Function of Ecological Development Stanko Cvjetićanin, Mirjana Segedinac, Jasna Adamov... Dekada edukacji dla zrównowaŝonego rozwoju polskie wyzwania Decade of Education for Sustainable Development Polish Challenges Tadeusz Borys

6 Niektóre teoretyczne aspekty zrównowaŝonego rozwoju w świetle chrześcijańskiej filozofii średniowiecznej Some of the Theoretical Sustainable Development Aspects in the Reflection of the Christian Middle Ages Philosophy Krzysztof Bochenek Polskie i niemieckie doświadczenia w projektowaniu i wdraŝaniu zrównowaŝonego rozwoju Polish and German Experiences in Planning and Implementation of Sustainable Development Aleksandra Kuzior. Ocena bioróŝnorodności jako jeden z waŝnym warunków ekorozwoju Biodiversity Conservation as One of Necessary Conditions of Ecodevelopment Andrzej Urbisz... Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównowaŝonego rozwoju Transformation of Cultural Landscapes in the Light of the Idea of Sustainable Development Urszula Myga-Piątek. Relacja sacrum profanum w ujęciu cybernetycznym A Cybernetic Approach to sacrum profanum relation Lesław Michnowski.. Problemy ocen uciąŝliwości dźwiękowych i zapachowych w zrównowaŝonym rozwoju Problems of Evaluation of Sound and Odour Discomfort in Sustainable Development Sebastian Bernat RECENZJE/REVIEWS Czas ekologiczny a rozwój zrównowaŝony (W. Sztumski, Quo ruis homo? Środowisko Ŝycia, czas, ludzie, 2008) Ecological Time and Sustainable Development Ignacy S. Fiut. O cywilizacyjnej roli idei zrównowaŝonego rozwoju (L. Gawor, Szkice o cywilizacji, 2009) About Civilization Role of Sustainable Development Idea Jacek Lejman LISTY DO REDAKCJI/LETTERS TO THE EDITORIAL OFFICE ZrównowaŜona gospodarka oparta na wiedzy Sustainable Economy Based on Knowledge Bazyli Poskrobko... NOTA DO AUTORÓW/INSTRUCTIONS FOR AUTHORS

7 COMMUNIQUES AND DOCUMENTS ON ACTIVITIES OF THE STATE ENVIRONMENTAL COUNCIL OF POLAND 6th Plenary Meeting of PROS The Standpoint of the State Environmental Council on Removal of Insulations and Cover Materials Containing Asbestos State Council on Nature Conservation in Poland, tenure EEAC supporting a major Rio-plus-20 event in 2012 on a sustainable global society and economy. Recommendations taken by the EEAC 2009 Annual Plenary Session, Dubrovnik, 24 th October 2009 International Coalition to Protect the Polish Countryside (ICPPC)... The Framework Convention on the Protection and Sustainable Development of the Carpathians... Carpathians Environment Outlook 2007 (KEO) Report

8

9 OD REDAKCJI EDITORIAL Humanitarna motywacja dla zrównowaŝonego rozwoju globalnej ekonomii Humanitarian Motives for Sustainable Developments in a Global Economy: An Essay Paul T. Durbin University of Delaware, Newark, DE 19716, USA, pdurbin@udel.edu This is an editorial in only a limited sense: It is no more nor less than a personal essay by a relative newcomer to the board not anything officially representing the views of the journal. As a philosopher, I feel the need to begin with definitions. And it is clear to me that, as with the term sustainability, the related term globalization has many meanings almost as many as there are authors and organizations using it. For me, the term has political connotations, and thus covers the whole range of political philosophies, from the most extreme left to the most extreme right end of the political spectrum. Some people seem to assume that globalization stands primarily for an economics-based politics: the market is the most important factor, economies of scale are crucial, and the global market without trade limitations of any kind is what is more important than anything in today s technologized world. But no sooner than we have put the matter in those terms, it is clear that there is another pole. Ever since Lenin, Marxists have maintained that globalization in that sense means no more than an extension of capitalism, the exploitation of less developed parts of the world for the advantage of imperialist capitalist managers in the most developed parts of the world. That, it seems to me, is the root of the rhetoric of many outspoken leftist critics of globalization in the past decade or so. That said, it seems to be clear in principle that there is a whole range of political interpretations of globalization that lie between these extremes. From near-egalitarian views on the left think of Martha Nussbaum and Amartya Sen s capabilities approach (see Nussbaum, 2006), especially as applied to development politics (Crocker, 2008) to the roaring juggernaut of Chinese state capitalism, Niniejszy artykuł jest tylko w ograniczonym stopniu od redakcji. To tylko osobisty szkic, napisany przez osobę stosunkowo nową w ekipie. Jako filozof, czuję potrzebę rozpoczęcia od zdefiniowania terminów. Jest dla mnie jasne, Ŝe termin zrównowaŝenie, podobnie jak związana z nim globalizacja posiada wiele znaczeń niemal tak wiele, ilu autorów i ile organizacji go stosuje. Dla mnie, termin ten ma konotacje polityczne i jest związany z wieloma filozofiami politycznymi, od skrajnej lewicy po skrajną prawicę. Niektórzy zakładają, Ŝe globalizacja dotyczy głównie polityki opartej na ekonomii: rynek jest najwaŝniejszym czynnikiem, ekonomia skali ma kluczowe znaczenie, a globalny rynek bez Ŝadnych ograniczeń handlowych jest tym, co najwaŝniejsze we współczesnym technologicznym świecie. Jednak gdy tylko zawrzemy tę materię w owych terminach, jest jasne, Ŝe istnieje inny biegun. Od czasów Lenina, marksiści utrzymywali, Ŝe globalizacja w tym znaczeniu oznacza tylko rozszerzenie kapitalizmu i wykorzystywanie mniej rozwiniętych części świata przez imperialistycznych zarządców kapitalistycznych najbardziej rozwiniętych części świata. To według mnie jest źródło retoryki wielu mówiących bez ogródek lewicowych krytyków globalizacji w ciągu ostatniej dekady. W zasadzie jest chyba jasne, Ŝe istnieje cały szereg politycznych interpretacji globalizacji, które leŝą gdzieś pomiędzy tymi skrajnościami. Od poglądów niemal egalitarnych na lewicy myślę o podejściu moŝliwościowym (ang. capabilities approach) Marthy Nussbaum i Amartyi Sen (Nussbaum, 2006), szczególnie w zastosowaniu do polityki rozwoju (Crocker, 2008) po niszczycielską siłę chińskiego państwowego kapitalizmu, który wielu krytyków postrzega jako coś zbliŝonego do

10 10 Paul T. Durbin, Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, 9-13 which many critics view as being close to the extreme of the global market imperative on the right. In between, some countries globalization policies favor a range of market interpretations, and opponents tending toward the opposite extreme of the spectrum tend to favor a range of limitations on international capital, whether in the name of environmentalism or of humanitarianism or of defending the rights of Native populations threatened by the capitalist juggernaut, whether of the fastgrowing Chinese type or that of multinational corporations allegedly exploiting the resources of the world heedlessly in the name of progress. Sustainability plays a large role in many of the arguments of many of the defenders of these various policies. The way I see the matter: Globalization as a slogan in international political economics discourse has reached its current level of importance almost step by step alongside sustainability ; and both terms can be traced back about 50 years again, in steps to C. P. Snow s Two Cultures (1959), to the claim that only a scientifictechnological culture has the tools to save the lessdeveloped world from poverty, even from widespread tropical diseases and mass starvation. Some of the slogans of the intervening steps have included technology transfer, limits to growth, alternative (or soft) technology, before the socalled Bruntland Report (1987) explicitly endorsed sustainable development as the key policy slogan and I am sure I have missed some other faddish slogans that came and went along the way. What was key to Snow s claim was that the humanistic culture, the other one of the two included in his title and the culture whose traditional prerogative it was to be the champion of morality, individual or collective had failed utterly and was doomed to continue to fail in the face of the disastrous conditions of what was then called the Third World. Only the scientific and technological communities had the wherewithal, the tools, to combat, even to conquer, disease and poverty worldwide. And, what is more, his fellow scientists (along with engineers) had learned from their experiences in ending the Second World War a moral code of working for the common good of the human race. Critics claim that the defenders of the globalization slogan have hijacked the humanitarianism associated with Snow s favored technical and scientific communities in adapting it to the ruthless exploitation of peoples and resources throughout the world in the name of free trade, of capitalism without the restraints of tariffs and other limits on world commerce. But even if that is true, I do not think it undercuts my claim about a fifty year history of slogans and related movements that have had humanitarian impulses at their core. skrajności imperatywu rynku globalnego na prawicy. Pomiędzy nimi, polityka globalizacyjna niektórych państw faworyzuje interpretacje rynkowe, a przeciwnicy preferują szereg ograniczeń wobec kapitału międzynarodowego, czy to w imię działań na rzecz środowiska, humanitaryzmu czy obrony praw populacji miejscowych, zagroŝonych przez niezwaŝającą na nic siłę kapitalizmu - niezaleŝnie, czy jest to szybko rozwijający się model chiński czy wielonarodowe korporacje lekkomyślnie wykorzystujące zasoby świata, rzekomo w imię postępu. ZrównowaŜenie odgrywa waŝną rolę w szeregu argumentacji wielu obrońców tych róŝnych polityk. Ja widzę to tak: Globalizacja jako hasło w międzynarodowej ekonomii politycznej osiągnęła swój aktualny poziom waŝności niemal krok w krok ze zrównowaŝeniem. W przypadku obu tych terminów naleŝy cofnąć się jakieś 50 lat wstecz (znów stopniowo) do Two Cultures C. P. Snow a (1959) i stwierdzenia, Ŝe tylko kultura naukowotechnologiczna posiada narzędzia, dzięki którym moŝe ocalić mniej rozwinięty świat od biedy, nawet od szeroko rozpowszechnionych chorób tropikalnych i masowego głodu. Niektóre hasła kroków pośrednich zawierały takie sformułowania jak transfer technologii, ograniczenia wzrostu, alternatywna (lub miękka) technologia, zanim tzw. raport Bruntland (1987) wyraźnie określił zrównowaŝony rozwój jako kluczowe hasło polityczne a jestem pewien, Ŝe umknęło mi kilka innych chwytliwych haseł, które pojawiły się po drodze. Tym, co jest kluczowe w twierdzeniu Snowa to sformułowanie, Ŝe kultura humanistyczna, odmienna od dwóch zawartych w tym tytule kultura, której tradycyjnym nakazem było orędownictwo na rzecz moralności, indywidualnej lub zbiorowej zawiodła i była skazana na poraŝkę w obliczu katastrofalnych warunków panujących na obszarze, nazywanym kiedyś Trzecim Światem. Tylko społeczności naukowe i technologiczne miały potrzebne środki i narzędzia do walki z chorobami i biedą, a nawet powstrzymaniem ich na całym świecie. Co więcej, jego koledzy naukowcy (oraz inŝynierowie) bazując na własnych doświadczeń, wynikających z zakończenia II wojny światowej, przyswoili sobie kodeks moralny dotyczący pracy na rzecz dobra powszechnego rasy ludzkiej. Krytycy utrzymują, Ŝe obrońcy hasła globalizacji przywłaszczyli sobie pojęcie humanitaryzmu powiązanego z technicznymi i naukowymi społecznościami Snowa, adaptując go do bezlitosnej eksploatacji ludzi i zasobów w imię wolnego handlu, kapitalizmu bez ograniczeń celnych oraz innych ograniczeń dotyczących handlu światowego. Nawet jeśli jest to prawdą, nie uwaŝam, Ŝe podkopuje to moje twierdzenia o 50-letniej historii haseł i związanych z nimi ruchów, które u swoich korzeni miały załoŝenia humanitarne.

11 Paul T. Durbin, Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, So, without further argument, I will take this to be my starting point. Whatever it may have turned into, the globalization movement had its roots in, and still derives its rhetorical force from, humanitarianism. In those terms, I would next ask, How humanitarian have the institutions and practices been that have been put in place in the name of globalization? with or without an explicit tie-in to our other popular slogan of sustainability (the heart of this journal s mission). As I argued in my first contribution to this journal that sustainability must be judged successful or not in terms of local campaigns in local communities (even if those mounting the campaigns hoped they would all add up to a worldwide sustainable economy) I would again argue that every answer to this humanitarianism question must be assessed at the local level. We cannot talk about the success or failure of globalization, in humanitarian terms, without beginning with assessments of individual initiatives in particular locales leaving aside for now the question of how small the local initiatives to implement globalization need to be for a fair assessment. That claim, of course, paints me into a corner as the cliché has it in the United States since I can not talk knowingly about any development efforts with which I am not familiar, let alone offer my assessment as to whether their effects have been beneficial in humanitarian terms. So what I do here is offer this approach to all the readers of Problems of Sustainable Development: If you want to talk about the success or failure of globalization (or sustainability) efforts, begin with ones you know something about, personally or professionally. My Personal Conclusions Within this corner into which I have painted myself, what has been my experience of globalization or sustainability efforts? And to answer that, I simply refer the reader to the two articles I have had published in this journal (Durbin, 2008, 2009). In the first article, I referred to my long experience collaborating with locals in Costa Rica, striving mightily to save precious rainforests in the name of sustainability. In that first article, I talk about how Indigenous cultures in spite of their vulnerability need not necessarily be left out of sustainability debates, or the ensuing progress (if there is such). They can even profit from development, in some cases though typically at the cost of their traditional cultures being modified in adaptation to the dominant new local culture. For Costa Rica, Indigenous cultures are important, but a minority issue. More important are other Costa Rican natives who depend on the forests, and who might well damage them for short term profit. Elsewhere To będzie mój punkt wyjściowy. Ruch globalizacyjny, w cokolwiek się przeobraził, ma swoje korzenie w humanitaryzmie, z którego wciąŝ czerpie swoją retoryczną siłę. Dlatego zapytam dalej, jak humanitarne były instytucje i praktyki, które tworzono w imię globalizacji? niewaŝne czy istniało wyraźne powiązanie z naszym popularnym hasłem zrównowaŝoności (główny cel misji niniejszego pisma). Jak podkreślałem w moim pierwszym artykule dla tego pisma, owo zrównowaŝenie naleŝy uznać na sukces lub poraŝkę w kontekście lokalnych kampanii w lokalnych społecznościach (nawet jeśli ich organizatorzy mieli nadzieję, Ŝe przyłączą się do ogólnoświatowej zrównowaŝonej gospodarki). Da-lej będę twierdzić, Ŝe kaŝda odpowiedź na kwestię humanitarną musi być oceniana na poziomie lokalnym. Nie moŝemy mówić o sukcesie lub poraŝce globalizacji w kontekście humanitaryzmu, nie rozpoczynając od oceny poszczególnych inicjatyw w konkretnych miejscach pozostawiając na razie na boku kwestię, jak małe muszą być lokalne inicjatywy wdraŝające globalizację, by móc je rzetelnie ocenić. Oczywiście to twierdzenie zapędziło mnie w kozi róg jak to się mówi potocznie poniewaŝ nie mogę mówić z pełną wiedzą o Ŝadnych działaniach rozwojowych, z którymi nie jestem zaznajomiony, chcę jedynie zaoferować moją ocenę względem stwierdzenia, czy ich efekty były korzystne w kontekście humanitarnym. W tym miejscu przybliŝam to podejście wszystkim czytelnikom Problemów Ekorozwoju: Jeśli chcecie rozmawiać o sukcesie lub poraŝce działań globalizacyjnych (lub związanych ze zrównowaŝeniem), zacznijcie od czegoś, co znacie (zawodowo lub nie). Moje osobiste wnioski Jakie były moje doświadczenia związane z działaniami na rzecz globalizacji lub ekorozwoju? Aby na to odpowiedzieć, odsyłam czytelnika do dwóch artykułów, które opublikowałem w niniejszym piśmie (Durbin, 2008, 2009). W pierwszym artykule odniosłem się do moich wieloletnich doświadczeń związanych mieszkańcami Kostaryki, energicznie walczącymi, by w imię ekorozwoju uratować cenne lasy deszczowe. W pierwszym artykule, mówię o rdzennych kulturach, które pomimo, Ŝe są bardzo słabe i wraŝliwe, niekoniecznie naleŝy wykluczać z debat o ekorozwoju lub wynikającego z nich postępu (jeśli takowy istnieje). Mogą one w niektórych przypadkach czerpać zyski z rozwoju, chociaŝ zwykle kosztem zmiany ich tradycyjnej kultury, która adaptuje się do dominującej nowej kultury obowiązującej lokalnie. Dla Kostaryki kultury miejscowe są waŝną, acz pomniejszą kwestią. WaŜniejsi są inni rdzenni Kostarykanie, związani z lasami, którzy mogą mo-

12 12 Paul T. Durbin, Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, 9-13 (Durbin, 2002), I have argued that the so-called Tico way of dealing with public controversies has so far led to good outcomes all around. This is still a matter of controversy, as President Oscar Arias is nearing the end of his second (non-consecutive) term; but in this arena of public disputes about sustainable development the one I know best from firsthand experience the humanitarian impulse has not been lost, at least not totally. I add the not totally proviso because there is one development in Costa Rica, indeed in all of Central America, that does seem headed for a negative impact as a result of globalization. One institution that Costa Rica has welcomed in the last decade or so so-called big box merchandisers, such as Wal-Mart (operating under local names) does seem to threaten the livelihood of small farmers. Costa Rica has a long tradition of cooperatives, going all the way back to the nineteenth century in terms of coffee production for export (Arias s family is part of that culture). But even farmers in cooperatives cannot produce at the quantity level needed for these large stores, so traditional small farming in Costa Rica is sorely threatened, by importation of products previously produced at the local level. Defenders of the international market (and Arias sometimes uses this rhetoric himself) maintain that people from farm families can now find work in these large non-costa Rican enterprises (even though they have local names and local managers), but I would say that the net impact is as devastating, in terms of traditional ways of life, as for any Indigenous culture. In the second article while I also included an appendix on CEEP director John Byrne s initiative to help the State of Delaware to cut greenhouse gas emissions back to 2003 levels within a decade I focused primarily on doctoral student efforts throughout the world. From Native American women s rights in the USA, to multiple efforts aimed at sustainability in India and China, to Africa, to the Philippine Islands and Chuuk Island in the South Pacific, to environmental activism in Taiwan and reactions to economic monopolies in South Korea. In most of these cases, where my knowledge was not firsthand but based on the firsthand knowledge of my doctoral students, humanitarian concerns or at least efforts to support grass roots (including Indigenous) initiatives were prominent. But in at least two cases, mainland China (Inner Mongolia) and Chuuk Island, the introduction of new technologies was the dominant theme. In China, the effort ended up getting central government support; on Chuuk, US territorial government agents now had a demonstration of the utility of GPS in environmental protection efforts. In every case, moreover, even in cases where government initiatives were criticized, a humanitarian motivation for technological improvement of social life in local communities was the dominant theme. cno je nadwątlić dla szybkiego zysku. W innym miejscu (Durbin, 2002), stwierdziłem, Ŝe tzw. metoda Tico w rozwiązywaniu sporów publicznych jak dotąd dała wszędzie dobre rezultaty. Pozostają kontrowersje, poniewaŝ prezydent Oscar Arias zbliŝa się do końca swojej drugiej (ale nie z rzędu) kadencji, jednak na arenie debaty publicznej o zrównowaŝonym rozwoju impuls humanitarny nie został zagubiony, przynajmniej nie całkowicie. Dodaję nie całkowicie z zastrzeŝeniem, poniewaŝ w Kostaryce, a i w całej Ameryce Środkowej, istnieje element rozwoju, który jako wynik globalizacji najwyraźniej wywołuje wpływ negatywny. Instytucja, która pojawiła się ostatnio w Kostaryce tzw. sieci big box, takie jak Wal- Mart (działający pod lokalnymi nazwami) wydaje się zagraŝać dochodom małych gospodarstw rolnych. Kostaryka posiada długoletnią tradycję wspólnot, która funkcjonowała od XIX w. przy produkcji kawy na eksport (Rodzina Ariasa stanowi część tej kultury). Jednak nawet rolnicy we wspólnotach nie są w stanie wytwarzać na poziomie ilościowym potrzebnym dla większych sklepów, tak więc tradycyjne małe gospodarstwa rolnicze w Kostaryce są powaŝnie zagroŝone z powodu importu produktów, które wcześniej wytwarzano na poziomie lokalnym. Obrońcy rynku międzynarodowego (Arias sam czasami uŝywa tej retoryki) utrzymują, Ŝe osoby z rodzin rolniczych mogą teraz znaleźć pracę w duŝych nie-kostarykańskich przedsiębiorstwach (mają one lokalne nazwy i lokalnych menadŝerów), jednak w kontekście tradycyjnego sposobu Ŝycia ogólny ich wpływ dla kultury miejscowej jest niszczący. W drugim artykule gdzie równieŝ zamieściłem dodatek na temat inicjatywy dyrektora CEEP Johna Byrne a, dotyczącej pomocy stanowi Delaware w zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych do poziomu z 2003 roku w ciągu dekady skupiłem się głównie na wiedzy studentów-doktorantów z całego świata. Od praw indiańskich kobiet w Stanach Zjednoczonych, poprzez róŝne działania ukierunkowane na zrównowaŝenie w Indiach i Chinach, Afryce, na Filipinach i wyspie Chuuk na Południowym Pacyfiku, po aktywizm na rzecz środowiska na Tajwanie i reakcje na monopole gospodarcze w Korei Południowej. W większości tych przypadków problemy humanitarne lub przynajmniej działania wspierające inicjatywy oddolne (włączając dawne kultury) były bardzo wyraźne. Jednak w przynajmniej dwóch przypadkach, w Chinach (Mongolia Wewnętrzna) i na wyspie Chuuk, tematem dominującym było wprowadzenie nowych technologii. W Chinach skończyło się uzyskaniem wsparcia rządu centralnego, z kolei na Chuuk, terytorialni przedstawiciele amerykańskiego rządu przeprowadzili demonstrację uŝyteczności GPS w działaniach na rzecz ochrony środowiska. W kaŝdym przypadku, nawet w sytuacjach, gdzie inicjatywy rządowe były krytykowane, tematem dominującym była hu-

13 Paul T. Durbin, Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, Final conclusion: Some of my readers I m assuming there are some who have followed my philosophical musings all the way to this point are likely to complain that I have stacked the deck, or loaded the dice, in favor of mere local answers to what is usually perceived as a global problem. To which I say No. If anyone feels that he or she is knowledgeable enough to answer the globalizationand-humanitarianism question at the global level, I say to them, more power to you. But just be sure that you have weighed the impact, whatever your global conclusion might be, on local communities. References 1. CROCKER D., Ethics of Global Development, Cambridge University Press, New York DURBIN P.T., 2002, Can Corcovado National Park in Costa Rica Be Saved? How to Apply the Principles of the Earth Charter, in: Just Ecological Integrity, eds. Miller P., Westra L., Lanham, MD: Rowman & Littlefield, Oxford 2002, p. 3. DURBIN P.T., 2008, Is There a Best Ethic of Sustainable Development?, in: Problemy Ekorozwoju/ Problems of Sustainable Development, vol 3 no 2, p DURBIN P.T., 2009, Sustainable Activism, the Center for Energy and Environmental Poli- manitarna motywacja dla ulepszeń technologicznych w Ŝyciu społecznym lokalnych społeczności. Ostateczny wniosek. Niektórzy z moich czytelników zakładam, Ŝe ktoś jednak śledził moje filozoficzne rozwaŝania aŝ do tego momentu mogą narzekać, Ŝe wszystko sobie tak specjalnie ukartowałem na korzyść odpowiedzi dotyczących spraw lokalnych, zamiast zająć się tym, co zwykle jest postrzegane jako problem globalny. Odpowiadam im tak: Jeśli ktokolwiek uwaŝa, Ŝe ma wystarczającą wiedzę, aby odpowiedzieć na kwestię globalizacyjno-humanitarną, Ŝyczę powodzenia. Pamiętajcie jednak, aby wziąć pod uwagę wpływ, niezaleŝnie od ogólnego wniosku, jaki wywiera ona na lokalne społeczności. cy and Experimental Learning, in: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol 4 no 1, p NUSSBAUM M., Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Membership, Harvard University Press, Cambridge MA WCED, Our Common Future, Report of the World Commission on Environment and Development of the United Nations [the so-called Bruntland Report], Oxford University Press, Oxford SNOW C. P., The Two Cultures and the Scientific Revolution, Cambridge University Press, Cambridge England 1959.

14

15 PROBLEMY EKOROZWOJU PROBLEMS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT 2010, vol. 5, no 1, str Uwagi tetryka o zrównowaŝoności A Curmudgeon s Thoughts on Sustainability David L. Russell President of Global Environmental Operations, Inc, 4642 Warrior Trail, SW, Lilburn, GA, 30047, USA, dlr@mindspring.com Streszczenie Niniejszy artykuł przedstawia odmienne podejście do idei zrównowaŝonego rozwoju, które sugeruje: 1) Ŝe pewne działania są ze swej natury niezrównowaŝone; 2) Ŝe zrównowaŝony rozwój powinien być definiowany w odniesieniu do technologii, gospodarki i popytu na poziomie podstawowym; 3) Ŝe zrównowaŝony rozwój moŝe być lepiej kontrolowany dzięki obserwacji ilości energii, odpadów i zuŝycia zasobów w produkcji, oraz dzięki traktowaniu technologii jak czarne skrzynki ; 4) Ŝe dane o pozwoleniach środowiskowych otrzymywanych przez koncerny produkcyjne powinny być szerzej upubliczniane, gdyŝ umoŝliwi to większą redukcję emisji zanieczyszczeń; 5) Ŝe naleŝy określić receptory zanieczyszczeń i przypisać im koszty opracowania transgranicznych rozwiązań; oraz 6) Ŝe wciąŝ pozostaje wiele owocnej pracy do wykonania w zakresie opracowania dokładnych danych szacunkowych na temat wydajności receptorów rolniczych, pozarolniczych i oceanicznych. Słowa kluczowe: zrównowaŝony rozwój, populacja, działania niezrównowaŝone, pozwolenia środowiskowe, potrzeby badawcze Abstract This is a different approach to the subject of sustainability which suggests: 1) that certain activities are inherently unsustainable; 2) that sustainability be defined with regard to a basic level of technology, economy, and demand; 3) that sustainability can be better managed by looking at the energy and waste and consumption from manufacturing, and treating the technologies as "black boxes"; 4) the environmental permit data from manufacturing concerns needs to be made more public because the effect of the publication of that information will enhance pollution reduction; 5) that we need to define pollution receptors and assign the costs to develop trans-boundary solutions; and 6) that there is a lot of fruitful work still to be performed on developing very good estimates of the capacity of agricultural, non-agricultural, and oceanic receptors. Key words: sustainability, population, un-sustainable activities, environmental permits, research needs Introduction One of the fundamental problems with the movement to promote sustainable activity is much like what a US Congressman said about obscenity: I may not be able to define it, but I will know it when I see it! Part of the problem with determining what is sustainable is the lack of information, and another significant part is the lack of clear definitions in terms. This brief paper attempts to provide some information on the informational database and its Wstęp Jeden z fundamentalnych problemów ruchu promującego działania zrównowaŝone moŝna określić podobnymi słowami, jakich pewien amerykański kongresman uŝył w odniesieniu do pornografii: MoŜe nie potrafię jej zdefiniować, ale rozpoznam ją, kiedy ją zobaczę! Częścią problemu z określeniem, co jest zrównowaŝone, jest brak informacji, a takŝe brak przejrzystych definicji pojęć. Niniejszy artykuł podejmuje próbę dostarczenia wiadomości na temat bazy informacji oraz jej granic, i być moŝe

16 16 David L. Russell/Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, Limits, and perhaps shed some small amount of clarity on the definitions of Sustainability. Fundamental Challenges One person s sustainable activity is another person s unsustainable activity. It depends upon where we start the definition process, and how carefully we treat the data and their sources. Let us start with the prospect of mining, because we can largely agree upon the idea that almost any type of mining is unsustainable because it consumes finite resources for whatever purposes. Balancing that, our lifestyles, unless we all decide to abandon our modern conveniences such as indoor plumbing, heated homes, and decide to go back to wearing animal skins, all use stuff. That stuff has to come from somewhere. If there are metals involved in that stuff, those metals have to be mined, the ore crushed, the ore separated, and refined into usable metals. If our definition of unsustainable activity includes mining, then much of our entire manufacturing economy is unsustainable because it relies upon mined materials, which are by the strictest definition irreplaceable. Not so, you say? Well, even if you were able to recycle 100% of all that you extracted, you are ignoring the basic laws of thermodynamics. According to my very elementary phrasing, You don t get something for nothing! I can be more scientific and talk about the increase in entropy or the problems in heat not being able to flow from a cooler body to a hotter body, but for the sake of this discussion, we can use the something for nothing definition. This entropy effect manifests itself in strange and simple. Not everything is 100% recyclable, as there are always impurities and unusable ends from any technology. We must first make allowances for how far we have come and then what we are willing to sacrifice in the name of being sustainable or as some would put it, totally green. In some instances, the impediments to sustainability are generated by some of it s loudest and most visible advocates. I include the Hollywood crowd among these green problem children who are for the most part politically correct and proactive faux practitioners of sustainability. I love the mental image of some of the US hard-core greens in the US. They want to return to nature. They will be satisfied if they can live in a mountain cabin where they can commune with and return to nature, enjoying the benefits thereof as long as they can have access to the fruits of modern technology - an SUV or 4 wheel drive vehicle to navigate the rough road and get them away from the evil impacts of civilization, an Internet Connection to accompany their Large Screen TV which is hanging on the wall of their log cabin. They are self-satisfied because they heat with wood and solar panels and are dis- rzucenia pewnego światła na definicje zrównowa- Ŝonego rozwoju. Podstawowe wyzwania ZrównowaŜone działanie dla jednej osoby mo- Ŝe być niezrównowaŝonym dla drugiej. ZaleŜy to od tego, gdzie rozpoczniemy proces definiowania i jak ostroŝnie traktować będziemy dane i ich źródła. Zacznijmy od górnictwa większość ludzi zgodzi się, Ŝe niemal kaŝdy rodzaj wydobycia jest niezrównowaŝony, gdyŝ zuŝywa ono wyczerpywalne zasoby. Z drugiej strony, nasz tryb Ŝycia chyba, Ŝe wszyscy nagle porzucimy nowoczesne wygody typu bieŝąca woda wewnątrz domu i postanowimy wrócić do noszenia skór zwierzęcych powoduje potrzebę uŝywania pewnych rzeczy. Te rzeczy muszą skądś pochodzić. Jeśli są zbudowane z metali, rudy tych metali muszą zostać wydobyte, następnie rozdrobnione, oddzielone, i przetworzone w metale uŝytkowe. Jeśli w definicji niezrównowaŝonego działania mieści się górnictwo, wówczas większość całej gospodarki wytwórczej takŝe jest niezrównowaŝona, poniewaŝ opiera się na materiałach, które są niemoŝliwe do odzyskania. Powiecie: to nie do końca prawda? CóŜ, nawet jeśli bylibyście w stanie odzyskiwać 100% wydobytych surowców, ignorujecie podstawowe prawa termodynamiki: COŚ nie moŝe powstać z NI- CZEGO!" Mógłbym wyjaśnić to bardziej uczenie, mówiąc o zwiększeniu entropii czy o niemoŝliwości przepływu ciepła z ciała chłodniejszego do cieplejszego, ale dla dobra tej dyskusji moŝemy skorzystać z powyŝszej zasady coś z niczego. Efekt entropii przejawia się zarówno w zjawiskach skomplikowanych, jak i prostych. Nie wszystko jest w 100% odnawialne, poniewaŝ w kaŝdej technologii zawsze występują zanieczyszczenia i nieuŝyteczne resztki. Musimy oszacować, jak daleko chcemy się posunąć i co jesteśmy gotowi poświęcić w imię zrównowaŝonego rozwoju. W niektórych przypadkach przeszkody na drodze do zrównowaŝonego rozwoju wznoszone są przez jego najgłośniejszych zwolenników. Mam tu równieŝ na myśli hollywoodzki ludek pomiędzy tymi zielonymi dziećmi, które w większości są osobami politycznie poprawnymi i proaktywnymi, choć fałszywymi, propagatorami zrównowaŝonego rozwoju. Uwielbiam wyobraŝenie, jakie my, Amerykanie, mamy o niektórych radykalnych amerykańskich zielonych. Chcą powrotu do natury. Są szczęśliwi, mieszkając w chatce w górach, obcując z naturą i korzystając z jej błogosławieństw, pod warunkiem, Ŝe wciąŝ mają dostęp do nowoczesnych technologii samochodu terenowego, który zabiera ich daleko od całego zła cywilizacji; oraz stałego łącza internetowego, podłączonego oczywiście do wielkoekranowego telewizora wiszącego na ścianie salonu ich drewnianej chatki. Są bardzo zadowoleni z siebie, bo ogrzewają dom drewnem i

17 David L. Russell/Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, connected from the local power grid. But don t take away their cell phones, , and convenient grocery store because they might need it. These people are often self-satisfied that they are somehow superior humans because of their efforts to be green. Another term one might use is selfcentered hypocrites. They conveniently chose to ignore the fact that the electronics they use have consumed thousands of gallons of water, and produced pollution in the manufacture of the chips that power their sources of communications, controls, solar panels, plastics, and even the clothes they wear on their backs, to say nothing of the rubber in the soles of their boots. All are products of modern technology and are essentially inescapable in a modern society. Absurd nonsense? Not at all. This type of individual really exists. It is no more ridiculous than Mr. Al Gore, who lives in a house which is reportedly over 500 square meters and who thinks nothing of flying to various anti-global warming rallies sometimes on his private Lear jet which spews out tons of CO 2, and which is about as high tech as one can get. I guess it s all in your definitions. But I digress, and the topic is sustainability. I would propose that we consider a different definition of sustainability which is inextricably linked with technology. When you define a level of acceptable technology, population, and demand, you can define what is sustainable. That basic definition has to exclude the non-recyclable raw materials which are used for bootstrapping the technology. By this I mean metals, minerals, petroleum, and other things that are consumed as basic units of production and not solely for energy. Under this definition, coal mining, except for development of materials, would be classified as unsustainable. Mineral extraction and petroleum extraction for basic fabrication would similarly be unsustainable. We need raw materials to make stuff. This approach is not without some challenges. You need stuff to make stuff. Even in coal mining, we use petroleum or natural gas which must be drilled, pumped, refined, transported etc. until it gets to the end point of use - such as the fork lift trucks which are used to move things within the mine, and power the trucks and trains which bring goods and take coal from the mines. Trying to define which piece of equipment is used for which purpose is a thankless task and one which will end in frustration because there is no really good measure or database which will allow us to correctly assign the petroleum used for the fork lift truck to one purpose, and the similar engine used to pull coal cars to various track locations to another accounting code. The goal of sustainability should be, I believe, to minimize, as far as practical, the overall energy, and irreplaceable raw materials input. We should also seek to develop sources of energy bateriami słonecznymi i nie są podłączeni do lokalnej sieci energetycznej. Ale nie zabierajmy im ich komórek, dostępu do a i supermarketu, bo przecieŝ to wszystko moŝe im się przydać. Ludzie ci często odczuwają samozadowolenie na myśl o tym, Ŝe są lepszymi od innych dzięki swoim wysiłkom, by być ekologicznymi. Inne pasujące do nich określenie to egocentryczni hipokryci. Ignorują fakt, Ŝe elektronika, z której korzystają, pochłania tysiące litrów wody i powoduje zanieczyszczenie środowiska w procesie produkcji chipów zasilających ich narzędzia komunikacji, baterie słoneczne, przy produkcji tworzyw sztucznych, a nawet ubrań, które noszą. To wszystko produkty nowoczesnych technologii, przed którymi nie moŝna uciec. Nonsens i absurd? Ani trochę. Tacy ludzie naprawdę istnieją. I nie są wcale bardziej niedorzeczni niŝ Al Gore, który mieszka w domu o powierzchni ponad 500 m 2 i dla którego nie jest problemem latanie na wiece przeciwko globalnemu ociepleniu od czasu do czasu własnym odrzutowcem, który emituje tony CO 2 i jest przykładem nowoczesnej technologii. Widocznie wszystko zaleŝy od naszej prywatnej definicji. Ale odchodzę od głównego tematu. Istnieje inna definicja zrównowaŝonego rozwoju, nieodłącznie związaną z technologią. Określając dopuszczalny poziom rozwoju technologicznego, zaludnienia oraz popytu, moŝemy zdefiniować to, co jest zrównowaŝone. Taka podstawowa definicja musi wykluczać nieodzyskiwalne surowce, napędzające rozwój technologiczny np. metale, minerały, ropę naftową wykorzystywane jako podstawowe jednostki produkcyjne, a nie tylko dla pozyskania energii. W tym kontekście wydobycie węgla, z wyjątkiem celów pozyskania materiałów, kwalifikuje się jako działanie niezrównowaŝone. NiezrównowaŜonym byłoby takŝe wydobycie minerałów i ropy naftowej dla podstawowych celów produkcyjnych. Aby produkować, potrzebujemy surowców. Podejście to niesie za sobą wyzwania. Potrzebujemy przedmiotów do produkcji innych przedmiotów. Nawet przy wydobyciu węgla uŝywamy ropy naftowej lub gazu ziemnego, które równieŝ muszą zostać odwiercone, wypompowane, oczyszczone, przetransportowane itd. aŝ do osiągnięcia celu ich przeznaczenia np. do napędzana wózków widłowych uŝywanych do transportu materiałów i sprzętu wewnątrz kopalni, oraz cięŝarówek i pociągów przewoŝących węgiel z kopalni. Próba określenia, które sprzęty uŝywane są w jakim celu prowadzi nas do frustracji, poniewaŝ nie ma dobrego sposobu, który pozwoliłby na poprawne przypisanie ropy uŝytej do wózka widłowego jednemu celowi, a ropy zastosowanej w napędzie systemu kierującego wagoniki z węglem na róŝne tory innemu. Według mnie, celem zrównowaŝonego rozwoju powinna być jak największa moŝliwa minimalizacja ogólnego zapotrzebowania na energię, oraz wkładu surowców nieodzyskiwalnych. Powinniśmy

18 18 David L. Russell/Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, which are replaceable or self-regenerating and as non-polluting as practical because it is the right thing to do, and not because we are afraid of the Armageddon of Global Warming or Global Cooling. We need to do this because we want to be good stewards of the Earth. A problem exists in how we define sustainability. As external observers, we cannot even begin know enough about the products and processes of manufacture to be able to calculate the sustainability of a manufactured item. As a qualifier, this may not be true for very simple processes, but it is definitely true for complex processes. Gross measures per unit of production only help to identify energy efficiency and sustainability as far as we can define the technology and compare one to another 1. Plant A uses Process A, and Plant B uses Process B. There is a valid comparison only to the extent that Process A and Process B are extremely similar, or are the same process. Then the comparisons can be scaled up or down as appropriate, and production unit based comparisons can be valid for determining the sustainability of the process. The plant with the lower unit measure is more sustainable - in terms of whatever that measure is. If the processes are dissimilar processes, the attempt to compare sustainability is difficult if not impossible. If Plant A s production is greater than Plant B, but plant A has a more efficient process than Plant B, the energy consumptions could indicate that the unit cost of energy production for plant A is much less than that for Plant B, and the unless we are using several measures, we might come to the incorrect conclusion about which facility is more sustainable. This is especially true when there are economies of scale and fundamentally different processes involved between the plants. One of the advantages of defining sustainability by tying it to a gross measure of technology and economic activity is that the improvements are real and can be measured. Given the output of Plant C, we can often know what the annual production and the gross economic output is for the plant, and we can, if we are careful, determine the waste materials and recycled materials from the plant by treating it as if it were a black box of a particular size. If Plant D produces something similar to Plant C, we can 1 Back in the early 1980 s the USEPA decided that it wanted to take a building block approach to the task of defining technology levels so that it could better regulate water pollution coming from chemical processes. This approach was tried for about three years before being abandoned because there was more than one way of manufacturing chemical X, and in order to attempt regulation, the processes would have to be thoroughly examined, and a regulatory framework developed for the specific unit process or plant. The approach sounded simple but the complexity was enormous and the regulatory attempt was ultimately abandoned for a more generalized approach. The problem with defining energy utilization by a specific process is similarly complex. takŝe starać się rozwijać zastępowalne lub samoodnawialne, a przy tym jak najmniej zanieczyszczające źródła energii dlatego, Ŝe takie postępowanie jest właściwe, a nie z obawy przed Armagedonem globalnego ocieplenia. Powinniśmy tak robić, gdyŝ chcemy być dobrymi kustoszami naszej planety. Problem w tym, jak definiujemy zrównowaŝony rozwój. Jako zewnętrzni obserwatorzy nie posiadamy nawet minimum wiedzy o produktach i procesach wytwórczych, potrzebnej do obliczenia wartości zrównowaŝenia dla danego produktu. Jako kwalifikator moŝe to nie być prawdą w odniesieniu do bardzo prostych procesów, ale w przypadku procesów złoŝonych z pewnością tak. Kalkulacja miary brutto na jednostkę produktową jest sposobem na określenie wydajności energii i zrównowa- Ŝenia tylko wtedy, gdy potrafimy zdefiniować daną technologię i porównać ją z inną 2. Zakład A korzysta z Procesu A, a Zakład B korzysta z Procesu B. Porównanie tych zakładów ma sens tylko wówczas, jeśli Proces A i Proces B są do siebie bardzo zbli- Ŝone lub są de facto tym samym procesem. Wówczas właściwość porównania moŝna by skalować w górę lub w dół, a porównania oparte na jednostkach produktowych byłyby wiąŝące dla ustalenia stopnia zrównowaŝenia procesu. W tym przypadku zakład z niŝszą miarą jednostkową byłby bardziej zrównowaŝony pod względem tej właśnie miary. Jeśli porównywane procesy nie są do siebie podobne, próba porównania ich zrównowaŝenia jest bardzo trudna, jeśli nie niemoŝliwa. Jeśli wielkość produkcji Zakładu A jest większa niŝ Zakładu B, ale Zakład A wykorzystuje bardziej wydajny proces niŝ Zakład B, zuŝycie energii mogłoby wskazywać, Ŝe jednostkowy koszt produkcji energii dla Zakładu A jest znacznie mniejszy niŝ Zakładu B, i jeśli nie weźmiemy pod uwagę róŝnych środków, moŝemy dojść do błędnych wniosków. Szczególnie, gdy zakłady charakteryzują się róŝnymi skalami wielkości i fundamentalnie róŝnymi procesami. Jedną z korzyści definiowania zrównowaŝonego rozwoju przy uŝyciu miary brutto technologii i aktywności gospodarczej jest fakt, Ŝe uzyskiwana poprawa jest prawdziwa i moŝliwa do zmierzenia. Znając wydajność Zakładu C, często moŝna obliczyć wielkość rocznej produkcji oraz wydajność ekonomiczną 2 Na początku lat 80. USEPA (Agencja Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych) zastosowała podejście modularne do zadania zdefiniowania poziomów technologii, tak by bardziej efektywnie kontrolować zanieczyszczenie wód procesami chemicznymi. Po 3 latach porzucono tę metodę, poniewaŝ stwierdzono, Ŝe do wyprodukowania substancji X moŝna było zastosować więcej niŝ jeden sposób. W tej sytuacji, aby wprowadzić kontrolę, naleŝałoby dokładnie przebadać wszystkie procesy, oraz opracować ramy kontrolne dla konkretnych procesów jednostkowych i zakładów. Metoda wydawała się prosta, ale w rzeczywistości jej złoŝoność była ogromna i została porzucona na rzecz bardziej ogólnego podejścia. Problem zdefiniowania utylizacji energii w danym procesie jest podobnie skomplikowany.

19 David L. Russell/Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, compare the inputs and outputs from the plant, measure the economic activity, the waste materials and the units of energy and waste products for inter-plant comparisons, without knowing the specifics of the process. The data we are seeking show up in internal plant statistics and account ledgers, and often in the public record in the form of permits. Air permits, water permits, solid and hazardous waste permits, and other environmental data can reveal a lot about each plant and provide critical information which will allow us to take a preliminary measure their environmental sustainability by measuring their environmental output. One of the advantages to this approach is that we do not need to worry about changes in technology as the newer less polluting technologies would still be measured by looking at the inputs and outputs and waste disposal costs and other environmental costs. Do we really care if Plant C has to haul its wastes 300 km for disposal while Plant D only has an 80 km haul? The costs of wasted disposal and the hauling and tipping fees will be accounted for each of the plants, and the difference in costs for transportation and disposal will be measured automatically in the internal accounting, and perhaps the external disclosures from the plant. The fact that one plant has a higher disposal cost per unit of production will not go unnoticed, and the mere publication of the differences will spark attempts at wastes minimization and costs reductions. In the US, it is often amazing what can be learned by one competitor about another competitor s processes by perfectly legal investigation of their environmental permits, the number of employees, the size and shape of their factories, and other things. Most of this information is available in the US in the public information records. Trying to calculate the unknown So how do we define what is sustainable? The first challenge is to determine the capacity of the receptor. And there we have a challenge. I don t believe that the information we have about the capacity of various types of agricultural and natural resources to abate pollution is sufficient to permit us to make the calculation of how much of a particular pollutant or group of pollutants can be abated by a particular property. While we may be close to making this calculation by some estimates, there is still a lot of uncertainty in the calculation. The question of trans-boundary pollution then arises. If a country has excess capacity to consume pollution but has production facilities at its borders, how should the burden of pollution and the sustainability of the facility be calculated? Who gets the credits, who gets the costs? If, for example a power plant is situated on the eastern border of a country, brutto, a takŝe ustalić (z pewną ostroŝnością) ilość odpadów i materiałów odzyskiwanych z zakładu, traktując to jak czarną skrzynkę pewnej wielkości. Jeśli Zakład D ma wielkość produkcji podobną do Zakładu C, moŝemy porównać ich nakłady oraz wydajność, zmierzyć ich aktywność gospodarczą, ilość odpadów i jednostek energii, nie znając nawet specyfiki ich procesów produkcyjnych. Dane, których szukamy, pojawiają się w wewnętrznych statystykach zakładu oraz księgach rachunkowych. Często są ogólnodostępne w formie pozwoleń środowiskowych związanych z powietrzem, wodą, ciałami stałymi oraz niebezpiecznymi odpadami. Potrafią one wiele powiedzieć o kaŝdym zakładzie, dostarczając informacji, dzięki którym będziemy mogli wstępnie zmierzyć jego stopień zrównowaŝenia względem środowiska poprzez zmierzenie wydajności środowiskowej. Jedną z zalet tego podejścia jest to, Ŝe nie musimy martwić się zmianami technologicznymi, jako Ŝe nowsze, mniej szkodliwe technologie wciąŝ będzie moŝna zmierzyć patrząc na nakłady i wydajność, na koszty utylizacji odpadów i inne koszty środowiskowe. Czy to waŝne, Ŝe Zakład C musi przewozić swoje odpady do utylizacji w miejsce oddalone o 300 km, podczas gdy Zakład D transportuje je tylko 80 km dalej? Koszty wywozu odpadów i opłaty za przewóz i przeładunek będą wzięte pod uwagę w przypadku kaŝdego z zakładów, a róŝnica w ich wysokości będzie zmierzona automatycznie przez wewnętrzną księgowość. Fakt, Ŝe jeden z zakładów ponosi wyŝsze koszty utylizacji na jednostkę produktową na pewno zostanie zauwaŝony, a juŝ sama publikacja danych o róŝnicy w kosztach pomiędzy zakładami spowoduje próby minimalizacji ilości odpadów i redukcji kosztów. Próba obliczenia niewiadomej Jak zatem zdefiniujemy to, co jest zrównowa- Ŝone? Pierwszym zadaniem jest ustalenie wydajności receptora. Jest to wielkie wyzwanie. Moim zdaniem informacje, które posiadamy na temat zdolności róŝnych typów zasobów rolniczych i naturalnych do redukcji zanieczyszczenia, nie są wystarczające do obliczenia, jaka ilość danej substancji zanieczyszczającej lub grupy takich substancji moŝe być odparta przez daną właściwość środowiska. Choć moŝemy dokonać tej kalkulacji w przybliŝeniu, wynik wciąŝ będzie bardzo niepewny. Powstaje wówczas pytanie na temat zanieczyszczenia transgranicznego. Jeśli dany kraj posiada zapas zdolności do wchłonięcia zanieczyszczeń, ale jego zakłady produkcyjne są usytuowane przy granicach państwowych, jak wówczas naleŝy obliczyć obciąŝenie zanieczyszczeniami oraz zrównowaŝenie danego zakładu? Kto na tym skorzysta, a kto poniesie koszty? Jeśli np. elektrownia znajduje się przy wschodniej granicy państwa, prawdopodobnym jest, Ŝe zanieczyszczenie powietrza, które

20 20 David L. Russell/Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 1/2010, it s air pollution will likely be affecting the country to its west. Pollution discharges, and heat discharges to water may also become trans-boundary problems 3. How do we calculate the costs and the damage, and who is liable for the damage, especially if that damage occurs in another country. In the US, there is a current problem between the states in the Northeast, and in Canada. These regions are sill having a problem with the coal being burned in the Midwest power stations. The sulfur and nitrogen oxides form sulfuric acid and nitric acid in the atmosphere and are precipitated in acid rain. The acid rain lowers the ph of rivers and lakes with low alkalinity, making then uninhabitable for aquatic and plant life. The capacity of the greatest environmental receptor of all, the ocean is being studied but many variables remain to be evaluated before predictive models can accurately forecast the assimilative capacity on a global or even a regional basis. The marine research community can make very rough calculations about the pollution assimilative capacity and that capacity is finite. 4 The accuracy of that capacity estimate is open to question because of the large number of variables such as temperature depth profiles, ocean mixing, alkalinity, salinity, algae production, solar radiation, etc. Discharges into the ocean s waters can deplete the dissolved oxygen concentration and make substantial changes in marine life. The discharge of garbage into the oceans has created the Pacific Subtropical Gyre, a huge patch of floating plastic garbage which has depleted the oxygen concentration of the region and which may be causing more long term damage than either the Torrey Canyon or Exxon Valdez Oil spills. There are similar gyres in the Atlantic and other oceans where there are circular current patterns. The reports indicate that the gyres are mostly made up of plastics, polypropylene and polyethylene and similar plastics which have washed from the shore. Marine dumping was supposedly outlawed in What is the cost of the gyres? How do we measure their impact, and how do we assess and assign the long term remediation costs of cleaning up these areas (if they ever are to be cleaned). Do the costs get assigned to the manufacture of polypropylene and polyethylene? Do they get assigned to the production of water bottles? And more importantly, what do we do to prevent further contamination from these sources? A tax on generuje, rozprzestrzeni się równieŝ do sąsiada. Zrzuty zanieczyszczeń i ciepła do wody równieŝ mogą stać się problemami transgranicznymi 5. Jak obliczyć koszty i szkody powstałe w ten sposób? Kto jest za nie odpowiedzialny zwłaszcza, jeśli szkody powstały w innym kraju? Problem ten jest obecny w USA odniesieniu do stanów na Północnym Wschodzie oraz w Kanadzie. Rejony te wciąŝ mają kłopoty z powodu węgla spalanego w elektrowniach na Środkowym Zachodzie. Tlenki siarki i azotu tworzą w atmosferze kwas siarkowy i azotowy, i opadają na ziemię w formie kwaśnych deszczy. ObniŜają one ph rzek i jezior o niskiej zasadowości, czyniąc je niezdatnym do zamieszkania przez florę i faunę wodną. Bada się wydajność największego receptora środowiskowego, jakim jest ocean, ale naleŝy jeszcze ocenić wiele zmiennych, zanim modele prognozujące będą zdolne prawidłowo przewidzieć zdolność asymilacyjną w skali światowej, czy wręcz regionalnej. Naukowcy potrafią wykonać zaledwie przybliŝone obliczenia zdolności asymilacji zanieczyszczeń 6. Ponadto dane te moŝna kwestionować ze względu na duŝą liczbę zmiennych, takich jak stosunek temperatury do głębokości, mieszanie wód oceanicznych, zasadowość, zasolenie, produkcję glonów, promieniowanie słoneczne itd. Zrzuty do wód oceanicznych mogą zmniejszyć stęŝenie tlenu i spowodować znaczące zmiany w morskim ekosystemie. Zrzuty odpadów do oceanów doprowadziły do powstania Podzwrotnikowego Wiru Pacyficznego ogromne pływające wysypisko plastikowych śmieci, które zredukowało stęŝenie tlenu w regionie i które moŝe wyrządzić większe szkody niŝ wycieki ropy z tankowców Torrey Canyon czy Exxon Valdez. Podobne wiry moŝna znaleźć równieŝ na Atlantyku i innych oceanach, na których występują prądy okręŝne. Raporty wskazują, Ŝe wiry te zawierają głownie plastikowe śmieci z polipropylenu i polietylenu, które zostały zabrane przez fale z wybrzeŝy. Oficjalnie zrzuty morskie zostały zakazane w 1988 roku. Jaki jest koszt wirów? Jak zmierzyć siłę i skalę ich oddziaływania i jak ocenić długoterminowe koszty naprawcze i wyznaczyć fundusze na oczyszczenie tych obszarów (jeśli to w ogóle kiedykolwiek nastąpi)? Czy tymi kosztami zostaną obarczeni producenci polipropylenu i polietylenu? Producenci butelek do napojów? I co waŝniejsze, co naleŝy zrobić, by zapobiec dalszym zanieczyszczeniom pochodzącym z tych źródeł? Wprowadzić podatek od produkcji? Opodatkować butelki? 3 For an example of transboundary water pollution, one has to look no further back than the February 2000 cyanide spill to the Danube. The effects were definitely transboundary and affected a number of countries. 4 The estimated absorptive capacity of the Oceans has been estimated at 2.1 Giga Tonnes per year, ec.gc.ca/soer-ree/english/soer/1996report/doc/ cfm#box W poszukiwaniu przykładu transgranicznego zanieczyszczenia wód nie trzeba sięgać daleko. W lutym 2000 roku miał miejsce wyciek cyjanidów do Dunaju. Jego skutki miały zdecydowanie transgraniczny charakter i objęły swym zasięgiem kilka krajów. 6 Zdolność oceanów do absorpcji zanieczyszczeń szacuje się na 2.1 gigaton rocznie.