rzosowa Kraina miodem płynąca miodem płynąca

Transkrypt

1 W Wrzosowa Kra rzosowa Kraina

2 Opracowanie tekstu: Marta Kamińska Redakcja: Anita Smoląg, Krzysztof Szustka Opracowanie: Organizacja Pożytku Publicznego Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja ul. Wrocławska 41, Legnica, tel Projekt i druk: Nomad Paweł Żyluk al.rzeczypospolitej 15, Legnica, tel Publikację sfinansowano w ramach projektu Walory przyrodnicze, kulturowe i produkty lokalne - sposobem na rozwój Partnerstwa Wrzosowa Kraina realizowanego przez Lokalną Grupę Działania Fundację Wrzosowa Kraina. W Wrzosowa Krain rzosowa Kraina

3 Spis treści I. Rzecz o pszczelarstwie 5 1. Pięć tysiącleci z miodem 5 2. Dzieje bartnictwa i pszczelarstwa we Wrzosowej Krainie w pigułce 6 3. Dawne wierzenia i tradycje polskich pszczelarzy 8 4. Mądrości ludowe i nie tylko Czy wiecie, że? Sekrety z życia pszczół 11 II. Czas na małe co nieco, czyli miodowa oferta Wrzosowej Krainy Produkty pszczele i ich właściwości lecznicze Porady pszczelarza Ekomuzeum Wrzosowej Krainy punkt w Krępie Miodowe menu Wrzosowej Krainy Imprezy regionalne we Wrzosowej Krainie 22 Rzecz o o pszczelarstwie atura N 1. Pięć tysiącleci z miodem N atura atura prawdopodobnie nie wymyśliła niczego zdrowszego i zarazem smaczniejszego niż miód. Wiedzieli o tym już nasi praprzodkowie w epoce kamiennej. Miód - naturalny produkt wytwarzany przez pszczoły - jest wysokokaloryczny, łatwo przyswajalny przez organizm, zawiera ponad 60 niezwykle cennych składników, w tym fruktozę i glukozę. Miód znany był już w starożytnym Egipcie. Również starożytni greccy lekarze, a zwłaszcza ojciec medycyny Hipokrates, polecali go jako cudowny lek na wszelkie dolegliwości oraz uniwersalne antidotum. Rzymscy atleci i gladiatorzy zjadali przed zawodami dużą porcję miodu. Ambrozja była pokarmem bogów na Olimpie tak, jak nektar był ich napojem. Wspólnie z nektarem zapewniała nieśmiertelność, chroniła ciało od zepsucia, nadawała mu przyjemną woń. Na targach w Turcji miód zastępował pieniądze. Wszystkie religie znały obrzędy składania czci bóstwom, do których używano bądź świeżo zebranego miodu, bądź tzw. syconego, poddanego fermentacji. Miód towarzyszył ludziom od kolebki aż do grobu. W średniowieczu, w całej Europie kobietom w połogu ofiarowywano naczynia z miodem. 5

4 W dzień chrztu (a w czasach pogańskich - nadania imienia) smarowano dziecku wargi miodem. Był on także typowym prezentem ślubnym, oznaczającym życzenia wszelkich ziemskich rozkoszy. Używano go w dzień pogrzebu oraz stypy. Wznoszono nim toasty za spokój duszy podążającej w zaświaty, a także skrapiano nim mogiły. Od stuleci miód ceniono i stosowano w medycynie ludowej jako znakomity środek, działający korzystnie na nerwy i choroby przewodu pokarmowego. Spożywano go także dla wzmocnienia organizmu, poprawienia apetytu, leczenia kaszlu i bezsenności. Używano go też w profilaktyce chorób zakaźnych: ospy, tyfusu, cholery, czerwonki. Zakochanym służył jako afrodyzjak. 2. Dzieje bartnictwa i pszczelarstwa we Wrzosowej Krainie w pigułce a obszarze Wrzosowej Krainy, we wzmiankach N o pszczelarstwie, pochodzących z zapisków czynionych Nza panowania Karola Wielkiego na przełomie VIII i IX w., na podbite plemiona nakładano daninę w postaci miodu i wosku. W utrwalaniu pszczelarstwa niemałą rolę odegrały klasztory, przy których były pasieki liczące nawet do tysiąca rodzin. Słowianie zamieszkujący tereny Borów Dolnośląskich zajmowali się bartnictwem a za dzierżawę borów bartnych płacili daninę. Pszczoły utrzymywali w ulach kłodowych zarówno w stojakach, jak i leżakach. W XII i XIII w. na tym terenie zaczęły pojawiać się ule plecione najpierw z wikliny, a później ze słomy. Późniejsze przekazy donoszą, że bartnicy łużyccy płacili daniny i dziesięciny dla biskupstw miśnieńskich i brandenburskich oraz klasztorów z Magdeburga i Nienberga. W tym czasie zaczął się proces przesiedlania barci do osiedli. Bartnicy mieli własne sądy. W wielu miejscowościach górnych Łużyc działały stowarzyszenia bartne, na których czele stali żupanowie. Odbywały się również jarmarki miodne. Bory bartne utrzymywały się do początku XIX wieku. W XIV w. obok bartnictwa zaczęło się rozwijać pasiecznictwo. Wykorzystywano kłody bartne, które uprzednio wycięto z drzewa bartnego i ustawiono w pobliżu siedziby ludzkiej. Bartnictwo w Borach Dolnośląskich przetrwało w formie szczątkowej nawet do końca XIX w. Cenione przez pszczelarzy wrzosowiska pojawiają się w Borach Dolnośląskich wraz z wojskiem. W 1898 roku Dohnowie, ówcześni właściciele Borów Dolnośląskich przekazali pod poligon tys. mórg pruskich ( ha), położonych w okolicy Świętoszowa. W 1900 roku doszło do olbrzymiego pożaru, który swym zasięgiem objął obszar 1800 ha. Doprowadziło to do degradacji drzewostanu i rozrastania się wrzosowisk. Od początku XX wieku ludność niemiecka, zamieszkująca te tereny, intensywnie wykorzystywała wrzosowiska w okresie kwitnienia wrzosu (przełom sierpnia i września). Po roku 1945, czyli od zakończenia drugiej wojny światowej, ludność wysiedlona z byłych terenów wschodnich, która przybyła na teren Borów Dolnośląskich, kontynuowała tradycje pszczelarskie na tym terenie. 6 7

5 3. Dawne wierzenia i obyczaje polskich pszczelarzy P szczoły uważano za istoty boskie i obdarzano je religijną czcią. Pszczoła miała zrodzić się z ran Jezusa Chrystusa, była więc częścią jego ciała. Każdą krzywdę uczynioną temu owadowi stawiano na równi z zabójstwem człowieka. Czasem jednak gospodarka pasieczna dopuszczała likwidację całych rodzin pszczelich, zwłaszcza, gdy było ich za dużo, i wówczas do usuwania pszczół zatrudniano kupców, przybyszy z innych ziem, handlarzy żydowskich czy Cyganów. Nigdy nie trudnił się tym sam pszczelarz. Złodzieje pszczół czy miodu skazani byli na publiczne kary (np. przywiązywanie bez odzienia do drzewa bartnego) oraz potępienie i wykluczenie ze społeczności. Pszczołę uważano wręcz za członka rodziny pasiecznika, informowano je więc o każdym radosnym czy smutnym wydarzeniu w rodzinie, zbliżaniu się świąt czy nadejściu wiosny. Bartnik rozpoczynający dzianie barci czynił najpierw znak krzyża na piersi, potem nacinał na korze drzewa taki sam znak. Obrządek poświęcenia pasieki czyniono po każdym nieszczęściu w gospodarstwie. W Europie powszechnie sądzono, że pasieka musi być ulokowana w pobliżu kościoła lub przynajmniej w zasięgu słyszalności dzwonów kościelnych. Pasiekę powierzano w opiekę świętemu pszczelarzowi, jakim był św. Ambroży, co chroniło ją przed złymi mocami czy urokiem oraz zabezpieczało pszczelarza przed posądzeniem go o czary. Do ula wkładano gałązki jemioły wraz z odrobiną wosku, co miało zapewnić obfitość miodu. W okresie Bożego Narodzenia pszczołom przynoszono podarki, tj. opłatek, ciasto miodowe, kutię lub okruchy wosku z wigilijnej świecy. Pszczelarze zabezpieczali się również przed ucieczką roju z pasieki, któremu przypisywano nadejście jakiegoś nieszczęścia w rodzinie. Z tej obawy zrodził się zwyczaj skrapiania pasieki wodą święconą, które miało zatrzymać pszczoły w ulu. Zatrzymaniu roju miały też służyć np. zakopywanie w pasiece gwoździ z szubienicy. Stosowano owijanie uli nicią poświęconą podczas Pasterki, co musiało sprzyjać dobrej hodowli. Tak więc pilnie strzeżono pszczoły przed utratą, ale i wierzono, że szczęście przynoszą pszczoły kradzione. Nie było wskazane kupowanie pszczół, gdyż groziło to ich szybką śmiercią, a sprzedawaniem pszczół można było zajmować się tylko przed południem. Żaden pszczelarz nie sprzedał miodu dla osoby chorej oraz nigdy nie dawał miodu za darmo, ponieważ przynosiło to nieszczęście do gospodarstwa. Dawne polskie prawo bartne zakazywało pracy w pasiece w niedziele oraz święta, a przyłapani na tym bartnicy musieli płacić kary na rzecz kościoła. Źródło: Wierzenia i obyczaje pszczelarzy polskich, Romuald Wróblewski, Nowy Sącz

6 4. Mądrości ludowe i nie tylko Słodkim miodem się otruje, kto nieostrożnie nim szafuje (1742 Kalendarz). Święty Alojzy miód w plastrach dojrzy. Jeśli pszczoła w styczniu z ula wylatuje, rzadko pomyślny rok nam obiecuje (przysłowie polskie). Jeśli w kwietniu pszczoły latają, to długie chłody się zapowiadają. Gdzie jest miód, tam będą i pszczoły, gdzie piękna dziewc zyna, tam będą i chłopcy. Jakie pszczoły, taki miód (przysłowie chińskie). Powiedzieli: Człowiek wytwarza zło, jak pszczoła miód (William Golding). Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia. Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka... (Albert Einstein). Rozkosz jest jak pszczoła miodu trochę, a żądła i boleści wiele (Piotr Skarga). Słowo jest jak pszczoła: posiada miód i żądło (autor nieznany). Na wesoło... czyli mądrości Kubusia Puchatka Z pszczołami nigdy nic nie wiadomo. Kiedy się idzie po miód z balonikiem, to trzeba uważać, żeby pszczoły nie wiedziały po co się idzie. Kiedy niesiesz przyjacielowi baryłkę miodu w prezencie, nie wyjedz zawartości po drodze. Kiedy przekąszasz swoje małe Conieco u przyjaciela, dbaj o to, by nie wkąsić tak dużo, że wychodząc, utkniesz w drzwiach. Jeśli zasadzisz żołądź, wyrośnie z niego duży dąb. Jeśli zasadzisz miód, nie wyrośnie z niego ul, niestety. 5. Czy wiecie, że? Sekrety z życia pszczół W ulu gniazdo zbudowane jest z kilku plastrów zwisających pionowo i położonych równolegle względem siebie. Między plastrami znajdują się uliczki, którymi poruszają się pszczoły. W okresie wiosenno-letnim przeciętna rodzina pszczela składa się zwykle z jednej matki (królowej), kilkuset trutni i kilkudziesięciu tysięcy robotnic. Królowa żyje przeciętnie 3-4 lata. Podstawowym zadaniem królowej jest czerwienie, czyli składanie jaj. W ciągu doby królowa może złożyć jaj. Królowa jest siłą jednoczącą społeczność ula. Jeśli usunie się ją z ula, robotnice szybko wyczuwają jej nieobecność