Podręcznik do szkoły podstawowej klasa 5. Literatura i kultura

Transkrypt

1 Podręcznik do szkoły podstawowej klasa 5 Literatura i kultura 5

2 Autorzy: Ewa Horwath, Anita Żegleń Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wojciecha Kaliszewskiego, dr Marii Kopsztejn, mgr Agnieszki Pukowskiej. Etap edukacyjny II. Typ szkoły: szkoła podstawowa Rok dopuszczenia: 2013 Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika: 551/2/2013 Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2013 Wydanie I (2013) ISBN Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny) Redakcja techniczna: Iwona Białkowska Redakcja językowa: Agnieszka Czerepowicka, Mirella Hess-Remuszko Projekt okładki: Katarzyna Trzeszczkowska, Anna Wielbut Projekt strony tytułowej i stron działowych: Anna Wielbut Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Anna Wielbut Fotoedycja: Pola Rożek Skład i łamanie: auroraborealis Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: Infolinia: Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader ( otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple ios wymaga zainstalowania bezpłatnego programu ibooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play). Pomoc techniczna: epomoc@wsip.com.pl Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody. Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na Polska Izba Książki

3 3 Spis treści Jak korzystać z podręcznika 6 Rozdział 1 Bratnie dusze Marian Kowalski Rozrabiaki z osiedla (fragment) 10 Dziennik rady dla piszących; Joanna Olech Dynastia Miziołków (fragment) 13 Katarzyna Majgier Przebój na pięć (fragment) 18 Ałbena Grabowska-Grzyb Julek i Maja w labiryncie (fragment) 23 Opis postaci rady dla piszących; Barbara Kosmowska Buba (fragment) 28 Olga Masiuk Tydzień Konstancji (fragment) 33 Roksana Jędrzejewska-Wróbel Kosmita (fragment) 38 Tadeusz Śliwiak Świat dzieci 42 Edmunt Niziurski Sposób na Alcybiadesa (fragment) 44 Plan szczegółowy rady dla piszących; Iwona Czarkowska Duchy ze Wzgórza Rabowników (fragment) 50 Małgorzata Musierowicz Dziecko piątku (fragment) 56 A może to cię zainteresuje? Liliana Fabisińska Amor z ulicy Rozkosznej (fragment) 61 Wszyscy to czytali Wiktor Gomulicki Wspomnienia niebieskiego mundurka (fragment) 63 To już znamy, powtarzamy: Znajomi z literackich światów 66 Pół żartem, pół serio: Zapiski ze szkolnej ławki 68 Wiem, umiem, rozumiem: Zofia Beszczyńska Jajko Księżyca (fragment) sprawdzian 70 Rozdział 2 Mali i wielcy w historii Antonina Domańska Historia żółtej ciżemki (fragment) 76 Maria Krüger Złota korona (fragment) 82 Opowiadanie z elementami opisu rady dla piszących; Wanda Chotomska Pomnik Kopernika 88 Tadeusz Biernacki, Andrzej Hałaciński My, Pierwsza Brygada (fragment) 93 Leon Łuskino Piechota (fragment) 94 Agnieszka Holland Korczak (fragment) 96 Roksana Jędrzejewska-Wróbel Halicz (fragment); Józef Ziutek Szczepański Pałacyk Michla (fragment) 102 Mariusz Zaruski Na bezdrożach tatrzańskich (fragment) 108

4 4 Kazimierz Wierzyński Na start 114 Gratulacje rady dla piszących; Janusz Pindera Życie pokaże (fragment) 116 Stefan Majchrowski Pan Sienkiewicz (fragment) 120 A może to cię zainteresuje? Anna Czerwińska-Rydel W poszukiwaniu światła. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie (fragment) 124 Wszyscy to czytali Jan Pietrzak Żeby Polska była Polską 127 To już znamy, powtarzamy: Na historycznym szlaku 128 Pół żartem, pół serio: Gra miejska 130 Wiem, umiem, rozumiem: Seweryna Szmaglewska Czarne Stopy (fragment) sprawdzian 132 Rozdział 3 Herosi mitów i legend Nikos i Ares Chadzinikolau Ilustrowana księga mitów greckich (fragment: Bogowie i bóstwa) 138 Wanda Markowska Prometeusz 146 Gerard Moncomble O tym, jak Demeter straciła swoją ukochaną córkę i przemieniła ziemię w pustynię (fragment) 151 Jan Parandowski Syzyf 157 Zawiadomienie rady dla piszących; Grzegorz Kasdepke Złoto i uszy króla Midasa 160 Pamiętnik rady dla piszących; Jan Parandowski Przygody Odyseusza (fragment) 166 Cecylia Niewiadomska Piast 172 Hanna Zdzitowiecka Bursztynowa korona 177 Mariusz Wollny Tropem smoka. Bajeczny przewodnik po magicznym Krakowie dla dzieci i młodzieży (fragment); Barbara Suchy Promują i brudzą Kraków. Jest sposób na gołębie? 182 Adam Oppman Złota kaczka 186 Adam Mickiewicz Pani Twardowska 191 A może to cię zainteresuje? Eliza Piotrowska Franek, Hela, Bobas i koń trojański (fragment) 198 Wszyscy to czytali Howard Pyle Wesołe przygody Robin Hooda (fragment) 200 To już znamy, powtarzamy: W gościnie u bogów i bohaterów 206 Pół żartem, pół serio: Od Zeusa do Piasta wędrówki po krainie mitów, podań i legend 208 Wiem, umiem, rozumiem: Dorota Terakowska Władca Lewawu (fragment) sprawdzian 210

5 5 Rozdział 4 Bawiący się słowami Jan Sztaudynger Fraszki (wybór) 218 Maciej Wojtyszko Saga rodu Klaptunów (fragment) 220 Wanda Chotomska Duch poety 226 Julian Tuwim Słowocowe hybrydy 230 Jan Twardowski Klasówka z religii 232 Józef Ratajczak Cień 235 Stanisław Młodożeniec Kulawa droga 238 Opis krajobrazu rady dla piszących; Zbigniew Nienacki Uroczysko (fragment) 241 A może to cię zainteresuje? Ludwik Jerzy Kern Gitara 247 Wszyscy to czytali Jan Brzechwa Ptasie plotki 248 To już znamy, powtarzamy: Poetyckie języki i ich tajniki 250 Pół żartem, pół serio: Na tropie muz 252 Wiem, umiem, rozumiem: Joanna Kulmowa Wio, Leokadio (fragment) sprawdzian 255 Rozdział 5 Mali i wielcy podróżnicy Juliusz Verne W osiemdziesiąt dni dookoła świata (fragment) 262 Instrukcja rady dla piszących; Daniel Defoe Robinson Crusoe (fragment) 268 Szarlota Pawel Złoto Alaski (fragment) 274 Łukasz Wierzbicki Afryka Kazika (fragment) 280 Sprawozdanie rady dla piszących; Magdalena Nitkiewicz, Paweł Opaska Przez świat na rowerach w dwa lata (fragment) 286 Adam Bahdaj Podróż za jeden uśmiech (fragment) 293 Czesław Miłosz Wyprawa do lasu 299 A może to cię zainteresuje? Jasiek Mela Poza horyzonty (fragment) 301 Wszyscy to czytali Antoine de Saint-Exupéry Mały Książę (fragment) 303 To już znamy, powtarzamy: Podróże małe i duże 306 Pół żartem, pół serio: W drodze śladami wielkich podróżników 308 Wiem, umiem, rozumiem: Maureen Johnson 13 małych b łękitnych kopert (fragment) sprawdzian 310 Indeks pojęć literackich i kulturowych 314 Źródła ilustracji i fotografii 315

6 Jak korzystać z podręcznika Zabawy wyobraźni Zadania zachęcające do twórczego myślenia. Rady dla piszących Wskazówki, które pomogą ci opanować umiejętność tworzenia wypowiedzi ustnych i pisemnych. Poznaj autora Informacje o autorach tekstów. Zadanie projektowe Typ zadania, które można wykonywać wspólnie z koleżankami i kolegami. Wiem więcej Informacje i ciekawostki poszerzające twoją wiedzę. Ćwiczenia w wersji elektronicznej, które rozwiążesz na stronie internetowej Rozumiem! Myślę! Działam! Zestawy zadań i poleceń, które ułatwią ci pracę z tekstem.

7 Wszyscy to czytali To już znamy, powtarzamy A może to cię zainteresuje? Podsumowanie w formie graficznej. Lekcje dodatkowe zawierające utwory do samodzielnego czytania. Pół żartem, pół serio Gry i zabawy powtórzeniowe. Zapamiętaj! Ważne pojęcia, które warto zapamiętać. Wiem, umiem, rozumiem Test sprawdzający wiedzę i umiejętności.

8

9 Bratnie dusze Poznasz bohaterów: z Miziołkiem pośmiejesz się ze szkolnych wybryków, z Karoliną wystąpisz w konkursie piosenki, z Julkiem wejdziesz do świata gry komputerowej, z Konstancją odkryjesz kolory słów, z Alcybiadesem poznasz Wielki Bluff, z bohaterami Jeżycjady zagrasz w teatrze. Dowiesz się: jakich bohaterów można spotkać w utworach literackich, czym się różni narracja pierwszoosobowa od trzecioosobowej, jak rozpoznać wiersz wolny, co składa się na język teatru. Nauczysz się: prowadzić zapiski w dzienniku, poprawnie pisać i odczytywać daty, opisywać postacie, tworzyć plan szczegółowy.

10 10 Bratnie dusze I zabrzmiał dzwonek Poznaj autora Marian Kowalski (ur. 1936) pisarz i dziennikarz. Pracował jako nauczyciel języka polskiego, ale także pływał na statkach handlowych. W jego dorobku znajdują się utwory sceniczne, recenzje teatralne, słuchowiska radiowe oraz książki dla dorosłych, dzieci i młodzieży, m.in. Mój przyjaciel delfin, Skarb Morza Sargassowego, Aneta z klifowego brzegu. Marian Kowalski Rozrabiaki z osiedla (fragment) Rok szkolny [ ] w podstawówce imienia Kornela Makuszyńskiego rozpoczął się jak poprzednie: od uaktualnienia spisu podręczników, podania przez nauczycieli listy lektur [ ], przedstawienia obowiązkowego stroju na lekcje gimnastyki, ogłoszenia wykazu zajęć dodatkowych, podania dat spotkań z rodzicami i, na krótko przed dzwonkiem kończącym pierwsze zajęcia, przedstawieniem nowej uczennicy. Oczy wszystkich zwróciły się w stronę kruczowłosej dziewczyny, siedzącej w trzeciej ławce, w trzecim rzędzie, pod lekko uchylonym oknem. Wychowawczyni, będąca jednocześnie nauczycielką języka polskiego (zwana Metaforą, a to dlatego, że w każdym wierszu z pasją tropiła przenośnie, ostro nimi nękając pytanych uczniów), wprowadziła ją do klasy, wskazała miejsce, ale z pierwszym szkolnym dzwonkiem, otwierającym nowy szkolny rok, było jak zwykle tyle zamieszania, że nie przywiązywano do tego faktu większej wagi. Tym bardziej że Medardowi [ ] zginęło przyniesione z domu śniadanie i wielu uczniów zaangażowało się w poszukiwanie go pod ławkami, pod suchą jak wiór ścierką do tablicy, w koszu na śmieci, a nawet na szafie z pomocami dydaktycznymi. Dopiero gdy padło imię i nazwisko nowej koleżanki Tamara Bajsangur zainteresowano się jej osobą, rozległy się szepty, próbowano wymówić nazwisko, co okazało się tak nieskuteczne jak wcześniejsze poszukiwanie bułki Medarda. [ ] Tamara jest po kursie języka polskiego, ale może mieć pewne trudności z komunikowaniem się. Jestem pewna, że to zrozumiecie i pomożecie jej. [ ] Powiedz koleżankom, skąd do nas przyjechałaś. Dziewczynka wsłuchiwała się przez chwilę w zadane pytanie, jakby docierało ono do niej z wielkiej odległości. Sytuacja przypominała łączenie się dziennikarza

11 z krajowego studia telewizyjnego z kolegą w studiu zagranicznym, w dalekim, zaoceanicznym kraju. Proszę pani przerwał ciszę Medard Olszanowski. Co się stało? Metafora skierowała wzrok w stronę nerwowo zachowującego się rudzielca. Mogę wyjść? [ ] Chyba zostawiłem w szatni śniadanie wyznał prawie z płaczem. [ ] W pełnej napięcia ciszy z trzeciej ławki trzeciego rzędu, pod oknem, dobiegł słodki śpiewny głosik: Małgobek. Dziewczynka wypowiedziała to słowo tak nieśmiało, tak cicho, że zewsząd rozległy się domagania, by mówiła głośniej i powtórzyła te trzy sylaby, rozpływające się pomiędzy trzema rzędami ławek. [ ] Małgobek wyręczyła zakłopotaną dziewczynę Metafora [ ] A wiecie, w jakiej części świata szukać Małgobeku? Gdzie leży? W klasie urwisów zapadła głęboka cisza, która zwykle nastaje po kłopotliwych pytaniach, jakich w szkole nigdy nie brakuje. [ ] Opatrzność czuwa nad uczniami. W tym momencie, niczym głos wybawienia, przebiegł przez szkolne korytarze metaliczny, wibrujący dźwięk dzwonka. Koniec i bomba! Przerwa należy do uczniów i kropka! Pani nie zmieściła się z tym, co chciała powiedzieć, no to jej strata. Jutro dokończy. I Medard pierwszy ruszył do drzwi, by pomknąć po bułkę [ ] 11