W CIENIU CZEPKA niezależny miesięcznik pielęgniarek i po łoż nych okręgu wrocławskiego i le gnic kie go. (

Transkrypt

1

2 W NUMERZE... str. INFORMACJE DORPIP TRZEBNICA...2 Konkurs...4 Co można wykonać samodzielnie...6 Odpowiedzialność zawodowa... 3 Edukacja pacjenta lat autonomii... 6 Przygotowanie do samoopieki... 7 Bezpieczeństwo pacjentów... 8 Uznanie kwalifikacji Plan szkoleń... 2 PAMIĘĆ I SERCE PLAN SZKOLEŃ SPROSTOWANIE W numerze czerwcowym zakradł sie błąd: na str 5 omyłkowo wpisano Sztajer zamiast Sztajner. Za pomyłkę serdecznie przepraszamy Panią Bożenę Sztajner i wszystkich czytelników. UWAGA! Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu Wrocław ul. Powstańców Śl. 50 informuje, że począwszy od 7 maja 2008 r. obowiązuje NOWY NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Bank PEKAO S.A. O/Wrocław Jednocześnie informujemy, że przez okres 2 miesięcy stary i nowy numer rachunku bankowego będą mogły być używane zamiennie. W CIENIU CZEPKA niezależny miesięcznik pielęgniarek i po łoż nych okręgu wrocławskiego i le gnic kie go. ( Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Po łoż nych we Wrocławiu. Redaguje Prezydium DORPiP: Urszula Olechowska Leokadia Jędrzejewska Anna Szafran Dorota Pietrzak Mariola Górny Włodziwoj Sawicki Władysława Głowacz Grażyna Majewska - Kaźmierczak Beata Łabowicz Redakcja, redakcja techniczna, skład, korekta, grafika i przygotowanie do druku Włodziwoj Sa wic ki Konsultacja polonistyczna mgr Katarzyna Sawicka Materiałów nieza mó wio nych re dak cja nie zwraca, w tek stach pu bli ko wa nych za strze ga so bie prawo skrótów, zmian tytułów oraz poprawek sty li stycz no ję zy ko wych. Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję prosimy nadsyłać na adres re dak cji: Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wro cław, fax e mail: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ OGŁOSZEŃ I REKLAM I TEK STÓW SPONSOROWANYCH DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka: fot. K i W Sawicki (i rodzinne) Numer za mknię to r. Do druku przygotowano r. Nakład 3500 egz. Pismo nie od płat nie roz pro wa dza ne wśród człon ków Sa mo rzą du Pielęgniarek i Po łoż nych. Druk ABIS Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str. Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wrocław, e mail: info@doipip.wroc.pl tel , , tel/fax Konto Izby: (STARE) Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych Konto Nr: Bank Przemysłowo-Handlowy I Oddział/ Wrocław, Pl. Powstańców Śląskich 9, Wrocław 2 Biuro DOIPiP w Lubinie N I E C Z Y N N E!!! Biuletyn indywidualnie można pobierać w Szpitalu Miejskim u Naczelnej Pielęgniarki GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych SEKRETARIAT I KSIĘGOWOŚĆ poniedziałek czwartek od 8 00 do 6 00 z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do 7 00 a w piątek do 5 00 BIURO EWIDENCJI (wydaje, wymienia pra wo wykonywania zawodu) poniedziałek nieczynne dla petentów wtorek środa czwartek piątek KASA poniedziałek wtorek... 4 środa czwartek piątek... NIECZYNNA BIBLIOTEKA wtorki... od 4 do 7 piątki... od 9 do 4 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ Informacja w Biurze Izby PRZEWODNICZĄCY OKRĘGOWEGO SĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Informacja w Biurze Izby DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 4 7; środa 4 6 (mgr E. Stasiak); KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od 5 00 do 6 30 telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI

3 Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy! Kolorowy świat obdarza pełnią barw ludzi, cieszących się życiem. Znudzonym, zmęczonym oferuje szarości i ponure odcienie brązów i czerni. Pełnym nadziei daje przysłowiowe różowe okulary, aby swoje oczekiwania zawsze spełniali, a przynajmniej wierzyli, że mogą się ziścić. Inne są kolory dla dzieci, inne na słoneczne, a jeszcze inne na żałobne dni. Od nas samych zależy, jakie barwy nas przyozdobią, jakie dodadzą nam uroku, jakie wyrażą nasze emocje. W lipcowych dniach króluje słońce, a wraz z nim zieleń, żółć, biel i błękit. Letnia pogoda sprzyja błogiemu rozleniwieniu i odpoczynkowi. Warto wsłuchać się w odgłosy natury, która pokazuje nam swoje najpiękniejsze barwy. Aż czasem żal, że nie można wakacyjnych chwil zatrzymać i zapomnieć, że wokół wciąż toczy się życie. Toczące się życie żąda od nas ustawicznego pośpiechu, biegu do wyznaczonego celu, który jest tylko kolejnym etapem w wyścigu po sukces. Wyścigu, któremu coraz częściej kładzie kres choroba lub nagła śmierć. Żyjąc z dnia na dzień z rzadka tylko oglądamy się w przeszłość, nie pamiętając o tym, co zdarzyło się całkiem nie dawno. Czasem tylko budzi nas coś ważnego, pamiętnego lub niezwykłego, jak na przykład istotne w naszym bycie wydarzenie (np. przejście na emeryturę) czy ważna rocznica (np. urodziny pełnoletniego dziecka). W kalendarzu dat ważnych dla środowiska pielęgniarek i położnych jest miejsce szczególne dla miesiąca lipca. W tym to miesiącu uchwalono 2 lat temu, ustawę o zawodach pielęgniarki i położnej, która określiła zakres działań naszych profesji. O tym niecodziennym wydarzeniu zapomina się, bo często wydaje się, że nie ma większego wypływu na naszą codzienna pracę. Niewiele osób docenia zmiany, które ustawa wprowadziła. Aby więc przypomnieć o tym, co jest bardzo istotne dla środowiska, w niniejszym numerze biuletynu przypominamy Rozporządzenie Ministra Zdrowia, będące aktem wykonawczym do wspomnianej ustawy, które reguluje zakres czynności wykonywanych samodzielnie przez pielęgniarki i położne. Oba akty prawne mają duże znaczenie dla naszego środowiska. Dają prawa, ale nadają też obowiązki, którym sprostać musi każdy przedstawiciel wspomnianych zawodów. Warto zapoznać się z prawnym podstawami, gdyż ich znajomość pozwala nam dobrze wypełniać zadania białego personelu i unikać błędów Redakcja Hymn do barw fragment O, barwy! Przystanie Stęsknionych oczu! Bezkresne litanie Stopniowań wschodu i zachodu słońca! Tęczo siedmioma kręgi śpiewająca, Jak siedem chórów anielskich! Dżdżu rosy, Co stysiąckrotniasz niebo! O! niebiosy, Niewyczerpanie zmiennych chmur bezdroże! Morze! Zielone, modre, mleczne morze, W którym się wszystkich uczuć dreszcze mienią! Łąki i łasy wiosną i jesienią, Jak triumf świetne, jak mądrość głębokie, O, aksamitne tony jędrno-sokie, Przeciągłe pełnych akordów agonie, Mgłą przechodzące w łagodną harmonię! Zadumo fiołków pobożna! Ekstazo Róż purpurowa! Nie dotkniętej zmazą Lilii modlitwo panieńska! Motyle, Ptaki w klejnotów ukąpane pyle! Ogonie pawia i szyjo gołębia! O, łusko wężów I ryb, które głębia Wód żywi, kryjąc perły i korale, Jak ziemia rubin, szmaragd i opale, I ty, krwi, ze wszech najgodniejsza śpiewu, Matko rumieńca: miłości i gniewu! Jaki by los twój był, czym byś był, świecie, Bez barw i światła, gdyby wszystko: kwiecie, Liście, niebiosa, wody i powietrze, Szarością było jak zmierzch, kiedy zetrze Wieczór polewę ziemi ręką mroku? Czy życie miałoby choć ślad uroku? Czyby istniało szczęście, uśmiech, radość, Chociaż myśl o nich mająca snu bladość? Czy słodki byłby szum drzew, śpiew strumienia, Świegot ptaszęcy lub spokój milczenia, Gdyby nie w barwnej głosiły się toni, Gdzie światło chadza z ufnością dłoń w dłoni? Czy liść tak samo szumi, gdy się mieni Zielenią wiosny lub złotem jesieni? Przyjazny we dnie szmer nie zdaż się nocą, Niesamowitą, dreszcz budzącą mocą? Czyli sok wina albo miąższ brzoskwini Byłby rozkoszą, jaką sercu czyni, Bez złocistości płynu, bez opusza Owocu, co swym wdziękiem usta zmusza Na smak przestrajać źrenicy rozkosze, Gdy jak pokusę pod słońce go wznoszę? Czy puchar cieszy cię po ciemku pity? A czy wśród nocy kwiat mrokiem spowity Nie pachnie smutkiem, goryczą, cierpieniem? Czy chmura duszy nie przygnębia cieniem? I czy boleści, co w noc się panoszy, Dzień nie łagodzi, a światło nie płoszy? Leopold Staff

4 Informacje DORPiP / wizyta w Trzebnicy Informacje Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych WIZYTA W SZPITALU POWIATOWYM IM. ŚW. JADWIGI ŚLĄSKIEJ W TRZEBNICY Dnia 24 czerwca 2008 r. Przewodnicząca Urszula Olechowska i Sekretarz Anna Szafran złożyły wizytę w Powiatowym Szpitalu im. św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy. Jest to nowoczesny szpital, dobrze wyposażony i świetnie zlokalizowany. Doskonale przygotowana kadra medyczna, bardzo dobra i fachowa opieka pielęgniarska i położnicza, wysoki po- W szpitalu mieści się 350 łóżek, zatrudnionych jest 63 pielęgniarki i 22 położne. Oprócz oddziałów o profilu podstawowym szpital ten w swoich strukturach ma również: oddział urazowo-ortopedyczny świadczący swoje usługi dla całego województwa, intensywnej terapii i anestezjologii, pracownie diagnostyki obrazowej, pracownie diagnostyki laboratoryjnej i mikrobiologicznej, oddział rehabilitacyjny oraz cieszący się uznaniem w całym kraju Ośrodek Replantacji Kończyn, Mikrochirurgii, Chirurgii Ręki i Chirurgii Ogólnej. Na początku wizyty odbyło się ziom świadczeń medycznych powodują, iż szpital jest postrzegany przez lokalną społeczność (i nie tylko) jako przyjazny pacjentowi. spotkanie z Przełożoną Pielęgniarek Panią mgr Haliną Mozalewską i pielęgniarkami oddziałowymi. Po powitaniu Przewodnicząca Urszula Olechowska przedstawiła cel wizyty i omówiła aktualne zadania wykonywane przez Dolnośląską Okręgową Radę Pielęgniarek i Położnych w tym poinformowała o staraniach Izby w celu pozyskania środków 2 W CIENIU CZEPKA

5 Informacje DORPiP / wizyta w Trzebnicy możliwych zmianach legislacyjnych dotyczących form wykonywania zawodu np. w ramach indywidualnej lub grupowej praktyki pielęgniarek i położnych w zoz. Przy tej okazji przedstawiła zasady zakładania działalności gospodarczej i wpisu do rejestru indywidualnych i grupowych praktyk. Poruszony został również temat usytuowania i określenia jasnych kompetencji dla nowego zawodu opiekuna medycznego w placówkach ochrony zdrowia. Panie oddziałowe wraz z Przełożoną opowiedziały o sytuacji kadrowej w oddziałach szpitalnych, o bieżących problemach zawodowych, chwaliły się swoimi osiągnięciami, m.in.: dobrym przygotowaniem zawodowym pielęgniarek i położnych, uporządkowaną dokumentacją medyczną, dobrą organizacją pracy, osiągnięciami w walce z zakażeniami szpitalnymi, mniejszym zużyciem antybiotyków itp. Główną bolączką są zbyt niskie zarobki pielęgniarek i położnych. Powrót do rozmów w sprawie podwyżek wynagrodzeń z Dyrekcją szpitala może nastąpić dopiero po podpisaniu kontraktu z NFZ. z UE na kształcenie pielęgniarek i położnych. Przekazała również informację o możliwościach podnoszenia kwalifikacji zawodowych zarówno na studiach pomostowych, jak i w ramach kształcenia podyplomowego. Od jesieni tego roku najprawdopodobniej będzie wiele ofert szkoleń, w tym studia pomostowe i położnych, bez konieczności wkładu własnego udziału finansowego (kształcenie w ramach wykorzystania środków unijnych). Przewodnicząca wspomniała również o Przewodnicząca i Sekretarz gorąco zachęcały panie pielęgniarki i położne do publikowania na łamach Biuletynu artykułów z zakresu dziedzin pielęgniarstwa, jakimi się zajmują. Następnie Przewodnicząca i Sekretarz odwiedziły wszystkie oddziały szpitalne, w których spotkały się z pielęgniarkami i położnymi pełniącymi w tym dniu dyżur. Pielęgniarki, położne są zaangażowane w zadania przez siebie wykonywane, dbają o swoje stanowiska pracy z pewnością mają poczucie dobrze spełnianego obowiązku zawodowego. Również ilość personelu podnoszącego swoje kwalifikacje świadczy o dobrym kierunku rozwoju Zakładu Opieki Zdrowotnej w Trzebnicy. Dla całej kadry Szpitala Powiatowego im. św. Jadwigi Śląskiej życzymy wszelkiej pomyślności w życiu osobistym oraz satysfakcji i dobrze wynagradzanej pracy zawodowej. W imieniu DORPiP oraz własnym Urszula Olechowska i Anna Szafran Przyjmujemy odpłatnie drobne ogłoszenia. Cena za jedną linijkę tekstu w układzie 3 ko lum no wym: dla członków samorządu = 5 zł; dla pozostałych osób = 7 zł OŚWIADCZENIE: DOIPiP nie pośredniczy w rekrutacji pielęgniarek i położnych do pracy w kraju i zagranicą Zajrzyj na stronę internetową naszej Izby i Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych!!! 7 (20)

6 Informacje DORPiP OGŁOSZENIE O KONKURSIE Dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego w Złotoryi, w porozumieniu z Dolnośląską Okręgową Radą Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu ogłasza konkurs na stanowisko: PIELĘGNIARKI ODDZIAŁOWEJ Oddziału Leczenia Zespołów Abstynencyjnych dla Uzależnionych od Środków Psychoaktywnych Wymagane kwalifikacje zgodnie z Rozporządzeniem MZIOS z dnia r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 30 poz. 300). Kandydaci proszeni są o dostarczenie dokumentów określonych w Rozporządzeniu MZiOS z dnia r. w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, składu komisji konkursowej oraz ramowego regulaminu przeprowadzania konkursu (Dz. U. Nr 5, poz. 749, zmiana : Dz.U. z 2000 r. Nr 45 poz.530) tj.;. Podanie o przyjęcie na stanowisko objęte konkursem 2. Dokumenty stwierdzające kwalifikacje zawodowe wymagane do zajmowania danego stanowiska oraz prawo do wykonywania zawodu 3. Opisany przez kandydata przebieg pracy zawodowej 4. Świadectwo pracy z okresu trzech ostatnich lat, w razie gdy stosunek pracy został rozwiązany lub wygasł. 5. Inne dokumenty, w szczególności potwierdzające dorobek i kwalifikacje zawodowe kandydata. Oferty prosimy składać w ciągu 30 dni od daty opublikowania ogłoszenia na adres: SPZOZ Wojewódzki Szpital Psychiatryczny ul. Szpitalna Złotoryja z dopiskiem: Konkurs na. o terminie i miejscu przeprowadzenia konkursu kandydaci zostaną powiadomieni indywidualnie. Mamy zaszczyt zaprosić Państwa na Międzynarodowe Sympozjum organizowane przez Fundację Kobieta i Natura: ŚWIADOME I NOWOCZESNE PODEJŚCIE DO PORODU I OPIEKI NAD NOWORODKIEM SZANSA NA ZMNIEJSZENIE INTERWENCJI MEDYCZNEJ PODCZAS PORODU. Organizator: Fundacja Kobieta i Natura Termin: r. godzina Miejsce: Wrocław, ul. Karkonoska 8. Sala Koncertowa Polskiego Radia Wrocław. Adresaci: Konferencja przeznaczona jest dla lekarzy, położnych, osób prowadzących szkoły rodzenia (psycholodzy, rehabilitanci). Koszt - 00 zł. Kontakt : , TEMATY KONFERENCJI: Prof. Bogdan Chazan Dyr. Szpitala im. Św. Rodziny w Warszawie Sytuacja położnictwa w naszym kraju kroki, które warto podjąć by ją zmienić. Jak poprawić statystyki dotyczące umieralności okołoporodowej. Prof. Marian Gabryś / Ginekolog - położnik Miejsce i rola położnej a zakres działań położnika perinatologa w opiece okołoporodowej jak jest obecnie a jak być powinno uję- 4 W CIENIU CZEPKA

7 Informacje DORPiP cie autorskie. Współpraca lekarzy i położnych w czasie porodu szpitalnego. Elena Tornetti Psycholog, położna Znaczenie przygotowania emocjonalnego i duchowego do porodu. Trauma narodzin jak dalece przebieg porodu wpływa na zdrowie matki i dziecka? Debbie Gouds Lekarz med. Znaczenie więzi matka dziecko. Ważność pierwszych godzin po porodzie w kształtowaniu osobowości dziecka. Anna Bosanquet/ położna Praca położnej w Anglii. Porody szpitalne, domowe i w domach narodzin. Michelle Fynes położna Nacięcie krocza podczas porodu czy jest koniecznością? Dowody naukowe. Dlaczego warto unikać nacięcia krocza. Wskazówki praktyczne umożliwiające poród bez nacięcia krocza. Dr. Liz Stephens Lekarz med. Rutynowe procedury podczas porodu. Czas na rozważenie konieczności ich stosowania. W jaki sposób odbywają się porody fizjologiczne w szpitalach w Anglii bez konieczności stosowania rutynowych procedur medycznych (znaczenie pozycji podczas porodu, stosowanie oksytocyny, stosowanie ktg). Zakończenie Konferencji Praktyczne zmiany i rozwiązania omawianych problemów w formie prezentacji multimedialnej. Propozycje na najbliższy czas szkolenia prowadzone przez Fundację Kobieta i Natura Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Oddział Wrocław serdecznie zaprasza na bezpłatne comiesięczne szkolenia Szkolenia odbywają się na sali wykładowej Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu, ul Wiśniowa 36 o godzinie 3:00. Zgodnie z ustawą o Samorządzie Pielęgniarki i Położnej oraz Kodeksem Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkiem pielęgniarki i położnej jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych. 8 września 2008 r. Znaczenie badania profilaktycznego we wczesnym wykrywaniu nowotworu piersi i szyjki macicy. mgr Monika Przestrzelska 6 października 2008 r. Jakość w pielęgniarstwie mgr Agnieszka Miodek 20 listopada 2008 r. Sposoby rozwiązywania konfliktów. mgr Aleksandra Patyk Osoby uczestniczące w szkoleniu otrzymują zaświadczenie o odbyciu szkolenia. Przewodnicząca Komisji Szkolenia PTP oddział Wrocław dr Joanna Rosińczuk -Tonderys 7 (20)

8 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. Dz.U ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA ) z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. z dnia 4 listopada 2007 r.) Na podstawie art. 6 ustawy z dnia 5 lipca 996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 200 r. Nr 57, poz. 602, z późn. zm. 2) ) zarządza się, co następuje:.. Pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego: ) świadczeń zapobiegawczych obejmujących: a) prowadzenie poradnictwa w zakresie samoopieki w życiu z chorobą i niepełnosprawnością w stosunku do człowieka chorego i jego rodziny, b) psychoedukację chorych z zaburzeniami psychicznymi i uzależnieniami oraz ich rodzin, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, c) prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia dorosłych oraz dzieci zdrowych, d) prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia dzieci chorych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego, e) prowadzenie poradnictwa w zakresie sprawowania opieki nad dziećmi z grup dyspanseryjnych, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania i wychowania lub uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego, f) pielęgnację skóry i błon śluzowych z zastosowaniem środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, g) wykonywanie szczepień ochronnych w ramach kalendarza szczepień i na zlecenie właściwych jednostek organizacyjnych służby zdrowia oraz wystawianie związanych z tym zaświadczeń, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, h) organizację izolacji chorych zakaźnie w miejscach publicznych i w warunkach domowych; 2) świadczeń diagnostycznych obejmujących: a) wykonywanie badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, b) wykonywanie badania fizykalnego umożliwiającego wczesne wykrywanie chorób sutka, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, c) kierowanie na badania diagnostyczne lub pobieranie materiałów do badań diagnostycznych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, d) kierowanie na badania lub pobieranie materiałów do badań bakteriologicznych (mocz, kał, plwocina, wymazy z nosa, gardła i narządów płciowych i inne wydzieliny), pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, e) wykonywanie testów diagnostycznych dla oznaczenia ciał ketonowych i glukozy we krwi i w moczu, f) oznaczanie glikemii za pomocą glukometru, g) wykonywanie badań przesiewowych oraz kierowanie do lekarzy, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania i wychowania lub w zakresie pielęgniarstwa środowiskowego (rodzinnego), h) wykonywanie EKG, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, i) wykonywanie pulsoksymetrii, j) wykonywanie pomiarów stężenia gazów biorących udział w procesie oddychania (gazometrii, kapnometrii), pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, k) ocenę wydolności oddechowej metodą spirometrii. l) wstępną ocenę ciężkości urazów i organizację bezpiecznego transportu chorego, m) ocenę stopnia i powierzchni oparzeń oraz podjęcie działań leczniczych w ramach pomocy przedlekarskiej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, n) ocenę stanu świadomości chorego z wykorzystaniem właściwych metod oceny (schematów, klasyfikacji), pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii lub uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, o) ocenę poziomu znieczulenia pacjenta oraz relaksometrię, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, p) prowadzenie bilansu wodnego, q) ocenę stopnia przewodnienia pacjenta dializowanego, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, r) ocenę i monitorowanie bólu oraz innych objawów u przewlekle chorych objętych opieką paliatywną oraz ocenę wydolności fizycznej chorego, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, s) ocenę jakości życia chorego objętego opieką paliatywną, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego; 3) świadczeń leczniczych obejmujących: a) ustalanie diety w żywieniu ludzi chorych w oparciu o obowiązujące w tym zakresie wytyczne, b) dobór i wykorzystanie różnych technik karmienia u chorych, c) zakładanie zgłębnika do żołądka i odbarczenie treści, d) wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna, e) zakładanie cewnika do pęcherza moczowego i usuwanie założonego cewnika, f) płukanie pęcherza moczowego, g) wykonywanie zabiegów doodbytniczych (lewatywa, wlewka, kroplówka), h) dobór sposobów i opatrywanie oparzeń, ran, odleżyn (do III włącznie) oraz przetok, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, i) zdejmowanie szwów, pod warunkiem odbycia kursu 6 W CIENIU CZEPKA

9 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. specjalistycznego, j) doraźne podawanie tlenu, k) tlenoterapię, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, l) wykonywanie inhalacji, m) stosowanie baniek lekarskich, n) wykonywanie kaniulacji żył obwodowych, o) podawanie dożylne leków oraz kroplowe przetaczanie dożylne płynów w ramach postępowania w resuscytacji krążeniowo-oddechowej według obowiązujących standardów postępowania w stanach naglących, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, p) doraźną modyfikację stałej dawki leczniczej insuliny krótkodziałającej, q) kroplowe przetaczanie dożylne płynów, podawanie dożylne leków (Heparinum, Natrium Chloratum 0,9 %, Glucosum 5 %, Natrium Chloratum 0 %, Calcium 0 %) oraz modyfikację ich dawki, w trakcie trwania dializy, zgodnie z planem leczenia ustalonym dla danego pacjenta oraz obowiązującymi w danym zakładzie opieki zdrowotnej standardami, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, r) doraźną modyfikację dawki leczniczej leku przeciwbólowego i leków stosowanych w celu łagodzenia innych dokuczliwych objawów (duszność, nudności, wymioty, lęk, delirium) u chorych objętych opieką paliatywną, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, s) podawanie na zlecenie lekarskie dożylne, zewnątrzoponowe i podskórne leków łagodzących dokuczliwe objawy u chorych objętych opieką paliatywną, z uwzględnieniem nowoczesnych technik (stosowanie analgezji sterowanej przez chorego - PCA, ciągłego podawania leków i płynów podskórnie przy użyciu zestawu Buterfly oraz infuzorów), pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, t) przygotowanie chorych (i ich rodzin) leczonych metodami: Ciągła Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa (CADO), Automatyczna Dializa Otrzewnowa (ADO) i hemodializa oraz hiperalimentacja - do współudziału w prowadzonym leczeniu, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, u) wykonywanie intubacji dotchawiczej w sytuacjach nagłych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, w) wykonywanie defibrylacji, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, x) zastosowanie unieruchomienia przy złamaniach kości i zwichnięciach oraz przygotowanie chorego do transportu, y) zlecanie transportu chorego, z) prowadzenie psychoterapii podstawowej oraz wykorzystanie elementów psychoterapii kwalifikowanej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego; 4) świadczeń rehabilitacyjnych obejmujących: a) prowadzenie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z unieruchomienia, b) prowadzenie usprawniania ruchowego (siadanie, pionizacja, nauka chodzenia, nauka samoobsługi), 7 (20) 2008 c) prowadzenie aktywizacji podopiecznych z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, d) prowadzenie terapii kreatywnej i rehabilitacji chorych wymagających opieki paliatywnej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, e) prowadzenie instruktażu w zakresie treningu pęcherza moczowego u chorych z problemem nietrzymania moczu, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, f) prowadzenie instruktażu w zakresie hartowania i kształtowania kikuta amputowanej kończyny, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, g) rehabilitację podopiecznych z zaburzeniami psychicznymi, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, h) wnioskowanie o objęcie opieką społeczną, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa środowiskowego (rodzinnego). 2. Rodzaje badań diagnostycznych i materiałów do tych badań, o których mowa w ust. pkt 2 lit. c, określa załącznik nr do rozporządzenia. 2. Pielęgniarka systemu w rozumieniu art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 9, poz. 40 oraz z 2007 r. Nr 89, poz. 590 i Nr 66, poz. 72) jest uprawniona do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego medycznych czynności ratunkowych obejmujących: ) ocenę stanu pacjenta w celu ustalenia postępowania i podjęcia decyzji o prowadzeniu lub odstąpieniu od medycznych czynności ratunkowych; 2) układanie pacjenta w pozycji właściwej dla jego stanu zdrowia lub odniesionych obrażeń; 3) podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dorosłych i dzieci według standardów ogłoszonych w obwieszczeniu wydanym na podstawie art. 43 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym; 4) bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych; 5) przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych z zastosowaniem w szczególności: a) rurki ustno-gardłowej, b) rurki nosowo-gardłowej, c) maski krtaniowej, d) rurki krtaniowej, e) konikopunkcji, pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego; 6) odsysanie dróg oddechowych; 7) podjęcie tlenoterapii biernej lub wspomagania oddechu lub wentylacji zastępczej powietrzem lub tlenem: a) ręcznie - z użyciem: maski twarzowej, zastawki jednokierunkowej i worka oddechowego, b) mechanicznie - z użyciem respiratora; 8) intubację dotchawiczą w laryngoskopii bezpośredniej w nagłym zatrzymaniu krążenia przez usta lub przez nos, bez użycia środków zwiotczających oraz prowadzenie wentylacji zastępczej; 9) wykonanie EKG; 7

10 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. 0) wykonanie defibrylacji ręcznej na podstawie EKG; ) wykonanie defibrylacji zautomatyzowanej; 2) monitorowanie czynności układu oddechowego; 3) monitorowanie czynności układu krążenia metodami nieinwazyjnymi; 4) wykonanie kaniulacji żył obwodowych kończyn górnych i dolnych oraz żyły szyjnej zewnętrznej; 5) wykonanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu, pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego; 6) podawanie leków drogą dożylną, domięśniową, podskórną, dotchawiczą, doustną, doodbytniczą i wziewną oraz doszpikową, przy użyciu gotowego zestawu (podawanie leków drogą doszpikową pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego); 7) odbarczenie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej, pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego; 8) oznaczanie poziomu parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu, w tym w szczególności: a) poziomu glukozy w surowicy, b) poziomu elektrolitów w surowicy, c) badania gazometrycznego krwi włośniczkowej; 9) opatrywanie ran; 20) tamowanie krwotoków; 2) unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego; 22) odebranie porodu nagłego w warunkach pozaszpitalnych; 23) segregację medyczną w rozumieniu art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym; 24) podejmowanie działań zabezpieczających w celu ograniczenia skutków zdrowotnych zdarzenia; 25) przygotowanie pacjenta i opieka medyczna podczas transportu przez zespół ratownictwa medycznego w rozumieniu art. 3 pkt 0 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 3. Pielęgniarka, o której mowa w 2, wykonująca określone w rozporządzeniu medyczne czynności ratunkowe jest uprawniona do podania pacjentowi doraźnie w nagłych wypadkach bez zlecenia lekarza leków zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia. 4. W związku z samodzielnym wykonywaniem świadczeń leczniczych pielęgniarka jest uprawniona do podania pacjentowi doraźnie w nagłych wypadkach bez zlecenia lekarza leków zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia. 5.. Pielęgniarka zatrudniona w zakładzie opieki zdrowotnej informuje bez zbędnej zwłoki lekarza o samodzielnym wykonaniu świadczeń wymienionych w oraz o podanych lekach. 2. Przepis ust. stosuje się odpowiednio do pielęgniarki wykonującej opiekę nad pacjentem poza zakładem opieki zdrowotnej, jeżeli w jej obecności pacjent zostanie objęty opieką lekarską. 6.. Położna jest uprawniona do wykonywania samodzielnie: ) świadczeń zapobiegawczych obejmujących: a) sprawowanie opieki przedkoncepcyjnej nad kobietą w celu przygotowania jej do świadomego planowania rodziny, sprawowania opieki nad noworodkiem i niemowlęciem, b) prowadzenie poradnictwa w zakresie przygotowania rodziny do pełnienia funkcji prokreacyjnej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, c) prowadzenie czynnego poradnictwa w odniesieniu do kobiet ciężarnych oraz kierowanie do lekarzy specjalistów, d) przygotowanie kobiet do prowadzenia samoobserwacji we wszystkich okresach życia w celu wczesnego wykrywania i likwidacji czynników ryzyka schorzeń nowotworowych, e) prowadzenie czynnego poradnictwa w odniesieniu do kobiet ze schorzeniami ginekologicznymi, f) ustalanie diety w poszczególnych okresach życia kobiety, w ciąży fizjologicznej i ciąży wysokiego ryzyka, g) przeprowadzanie wizyt patronażowych u położnicy i noworodka (niemowlęcia), h) prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia noworodków i niemowląt zdrowych, i) pielęgnację skóry i błon śluzowych z zastosowaniem środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, j) wykonywanie szczepień ochronnych u noworodków w ramach kalendarza szczepień, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego; 2) świadczeń diagnostycznych obejmujących: a) pobieranie materiałów do badań i wykonywanie testów diagnostycznych: ciążowego, na obecność białka w moczu, oznaczenie poziomu glukozy we krwi, b) kierowanie na badania diagnostyczne lub pobieranie materiałów do badań diagnostycznych, c) pobieranie materiałów do badań bakteriologicznych (mocz, kał, plwocina, wydzielina z dróg rodnych, inne wydzieliny), d) wykonywanie badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, e) wykonywanie badania fizykalnego umożliwiającego wczesne wykrywanie chorób sutka, f) wykonywanie i interpretację badań służących do oceny stanu zdrowia płodu i ciężarnej, polegających na: badaniu położniczym zewnętrznym, badaniu położniczym wewnętrznym, kardiotokografii, g) wykonywanie pomiarów stężenia gazów biorących udział w procesie oddychania: gazometrii, kapnometrii, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, h) wykonywanie pulsoksymetrii, i) ocenę stanu świadomości chorej z wykorzystaniem właściwych metod oceny (schematów, klasyfikacji), pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, j) wykonywanie EKG, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, k) prowadzenie bilansu wodnego; 8 W CIENIU CZEPKA

11 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. 3) świadczeń leczniczych obejmujących: a) prowadzenie i przyjęcie porodu fizjologicznego, b) prowadzenie porodu w wodzie, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, c) nacięcie, znieczulenie miejscowe i szycie krocza naciętego oraz pękniętego I według obowiązujących standardów postępowania, d) wykonywanie zabiegu Credego u noworodka, e) zdjęcie szwów z krocza, f) płukanie pochwy, g) wykonywanie zabiegów doodbytniczych (lewatywa, wlewka, kroplówka), h) wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna, i) stosowanie baniek lekarskich, j) wykonywanie inhalacji, k) doraźne podawanie tlenu, l) tlenoterapię, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, m) zakładanie cewnika do pęcherza moczowego i usuwanie założonego cewnika, n) płukanie pęcherza moczowego, o) dobór sposobów i opatrywanie ran, odleżyn (do III włącznie), pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, p) zdejmowanie szwów z ran pooperacyjnych, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, q) wykonywanie kaniulacji żył obwodowych, r) podawanie dożylne leków oraz kroplowe przetaczanie dożylne płynów w ramach postępowania w resuscytacji krążeniowo-oddechowej według obowiązujących standardów postępowania w stanach naglących, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, s) doraźną modyfikację dawki leczniczej leku przeciwbólowego w leczeniu choroby nowotworowej u chorych przewlekle, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, t) wykonywanie intubacji dotchawiczej w sytuacjach nagłych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, u) wykonywanie defibrylacji, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, w) udzielanie pomocy położniczej w nagłych przypadkach przed przybyciem lekarza: udzielanie pomocy ręcznej w porodach miednicowych, ręczne wydobycie łożyska w przypadku krwotoku (masaż macicy, zabieg Credego), tamponowanie pochwy w przypadku pęknięcia szyjki macicy, obrót wewnętrzny w przypadku porodu bliźniaczego, gdy po urodzeniu się pierwszego płodu drugi znajduje się w położeniu poprzecznym, a zawiodła próba wykonania obrotu zewnętrznego, x) zlecanie transportu chorego; 4) świadczeń rehabilitacyjnych obejmujących: a) ćwiczenia usprawniające w ciąży, połogu i schorzeniach ginekologicznych, b) prowadzenie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z unieruchomienia, 7 (20) 2008 c) prowadzenie usprawniania ruchowego (siadanie, pionizacja, nauka chodzenia, nauka samoobsługi), d) aktywizację podopiecznych z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego. 2. Rodzaje badań diagnostycznych i materiałów do tych badań, o których mowa w ust. pkt 2 lit. b, określa załącznik nr 4 do rozporządzenia. 7. W związku z samodzielnym wykonywaniem świadczeń leczniczych położna jest uprawniona do podania pacjentowi doraźnie w nagłych przypadkach bez zlecenia lekarza leków zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia, a w przypadku braku możliwości interwencji lekarskiej, gdy zwłoka w ich podaniu stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia matki lub dziecka również leków zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 5 do rozporządzenia. 8.. Położna zatrudniona w zakładzie opieki zdrowotnej informuje bez zbędnej zwłoki lekarza zatrudnionego w tym zakładzie o samodzielnym wykonaniu świadczeń wymienionych w 6 oraz o podanych lekach. 2. Przepis ust. stosuje się odpowiednio do położnej sprawującej opiekę nad pacjentem poza zakładem opieki zdrowotnej, jeżeli w jej obecności pacjent zostanie objęty opieką lekarską. 9. Pielęgniarka, położna przy podejmowaniu czynności związanych z samodzielnym wykonywaniem świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych nie powinna wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe, a w szczególności podejmować czynności wymagających umiejętności zawodowych uzyskiwanych w drodze doskonalenia zawodowego w odpowiedniej formie kształcenia podyplomowego. 0. Traci moc rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 997 r. w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie (Dz. U. Nr 6, poz. 750).. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 4 dni od dnia ogłoszenia. ) Minister Zdrowia kieruje działem administracji rządowej - zdrowie, na podstawie ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 3, poz. 924). 2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 200 r. Nr 89, poz. 969, z 2003 r. Nr 09, poz. 029, z 2004 r. Nr 9, poz. 77, Nr 92, poz. 885 i Nr 73, poz. 808, z 2005 r. Nr 75, poz. 46 oraz z 2007 r. Nr 76, poz

12 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. ZAŁĄCZNIK Nr RODZAJE BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH I RODZAJE MATERIAŁÓW DO TYCH BADAŃ POBIERANYCH PRZEZ PIELĘGNIARKĘ Rodzaj materiału Rodzaj badania krew morfologia OB cukier jonogram mocznik kreatynina cholesterol Hbs czas krzepnięcia* obecność HCV, HIV* mocz badanie ogólne kał pasożyty krew plwocina BK * Dotyczy wyłącznie chorych dializowanych. ZAŁĄCZNIK Nr 4 RODZAJE BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH I RODZAJE MATERIAŁÓW DO TYCH BADAŃ POBIERANYCH PRZEZ POŁOŻNĄ Rodzaj materiału Rodzaj badania krew morfologia mocz wydzielina z dróg rodnych cukier test obciążenia glukozą przeciwciała anty Rh Hbs odczyn serologiczny w kierunku kiły test na fenyloketonurię test na hypotyreozę badanie ogólne GC i stopień czystości pochwy, cytologia szyjki macicy ZAŁĄCZNIK Nr 2 WYKAZ LEKÓW PODAWANYCH PACJENTOWI PRZEZ PIELĘGNIARKĘ DORAŹNIE W NAGŁYCH WYPADKACH BEZ ZLECENIA LEKARZA Lp. Nazwa leku Postać Droga podania Acetylsalicylic acid tabletki od 0,3 do 0,5 g doustnie 2 Amiodarone roztwór do wstrzyknięcia 50 mg/3 ml dożylnie, doszpikowo 3 Atropinum sulfuricum roztwór do wstrzyknięcia (0,5 mg/ml; mg/ml) domięśniowo, podskórnie, dożylnie, dotchawiczo, doszpikowo 4 Captoprilum tabletki 2,5 mg doustnie 5 Clemastine roztwór do wstrzyknięcia 2 mg/2 ml domięśniowo 6 Clonazepamum roztwór do wstrzyknięć mg/ml domięśniowo, dożylnie 7 Diazepam roztwór do wstrzyknięcia lub wlewka doodbytnicza (do 0 mg/2 ml) domięśniowo, dożylnie, doszpikowo, doodbytniczo 8 Drotaverini hydrochloridum roztwór do wstrzyknięcia 20 mg/ ml domięśniowo, dożylnie, podskórnie 9 Epinephrine bitartrate roztwór do wstrzyknięcia ( mg/ml) domięśniowo, podskórnie, dożylnie, doszpikowo, dotchawiczo 0 Flumazenil roztwór do wstrzyknięcia 500 µg/5 ml dożylnie, doszpikowo 0 W CIENIU CZEPKA

13 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. Furosemide roztwór do wstrzyknięcia (20 mg/2 ml) domięśniowo, dożylnie, doszpikowo 2 Glucagon hydrochloride roztwór do wstrzyknięcia mg/fiolka + rozpuszczalnik domięśniowo 3 Glucosum 20% roztwór do wstrzyknięcia dożylnego (200 mg/ml) dożylnie, doszpikowo 4 Glucosum 5% roztwór do wlewu dożylnego dożylnie, doszpikowo 5 Glyceryl trinitrate 6 Hydrocortisone lub Methylprednisolone tabletki 0,5 mg, aerozol do stosowania podjęzykowego roztwór do wstrzyknięcia (Hydrocortisone 00 mg/ml, 250 mg/2 ml; Methylprednisolone 500 mg/fiolka, g/fiolka) podjęzykowo dożylnie, doszpikowo 7 Magnesii sulfuricum roztwór do wstrzyknięcia 2 g/0 ml dożylnie, doszpikowo 8 Ketoprofen roztwór do wstrzyknięcia 00 mg/2 ml domięśniowo, dożylnie, doszpikowo 9 Lignocainum hydrochloricum roztwór do wstrzyknięcia 00 mg/2 ml dożylnie, dotchawiczo, doszpikowo 20 Midazolam po konsultacji z lekarzem roztwór do wstrzyknięcia 5 mg/amp. domięśniowo, dożylnie, doszpikowo 2 Metoclopramidum roztwór do wstrzyknięcia 0 mg/2 ml dożylnie, domięśniowo, doszpikowo 22 Morphine sulphate roztwór do wstrzyknięcia (0 mg/ml; 20 mg/ml) 23 Naloxonum hydrochloricum roztwór do wstrzyknięcia (400 µg/ml) domięśniowo, podskórnie, dożylnie, doszpikowo domięśniowo, podskórnie, dożylnie, doszpikowo, dotchawiczo 24 Natrium chloratum 0,9% roztwór do wlewu dożylnego dożylnie, doszpikowo 25 Płyn fizjologiczny wieloelektrolitowy izotoniczny roztwór do wlewu dożylnego dożylnie, doszpikowo 26 Salbutamol aerozol wziewny w roztworze do nebulizacji wziewnie 27 Solutio Ringeri roztwór do wlewu dożylnego dożylnie, doszpikowo 28 Tlen gaz wziewnie, dotchawiczo ZAŁĄCZNIK Nr 3: WYKAZ LEKÓW, DO KTÓRYCH PODAWANIA CHOREMU BEZ ZLECENIA LEKARZA JEST UPRAWNIONA PIELĘGNIARKA I POŁOŻNA* Lp. Grupa leków Nazwa leku** Postać Droga podania (wskazania) Leki przeciwbólowe 2 Leki miolityczne Paracetamolum tabl., syrop, czopek doustnie, doodbytniczo Metamizolum Natricum tabl., czopek doustnie, doodbytniczo Drotaverini Hydrochloridum tabl. doustnie Vegantalgin tabl., czopek doustnie, doodbytniczo Tolargin czopek doodbytniczo 3 Leki przeciwgorączkowe Paracetamolum tabl., czopek doustnie, doodbytniczo Metamizolum Natricum tabl., czopek doustnie, doodbytniczo AC. Acetylsalicylicum tabl. doustnie AC. Acetylsalicylicum c. Acidum Ascorbicum tabl. doustnie 7 (20) 2008

14 Co można wykonać samodzielnie? ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 listopada 2007 r. 4 Leki przeczyszczające Leki przeciwbiegunkowe Leki nasenne/ uspokajające Leki podwyższające stężenie glukozy we krwi Leki stosowane w niewydolności wieńcowej serca Suppositoria Glyceroli czopek doodbytniczo Altra draż. doustnie Alax draż. doustnie Carbo medicinalis tabl. doustnie Tanninum Albuminatum tabl. doustnie Hydroxyzinum draż., syrop doustnie Neospasmina płyn doustnie Tinctura Valerianae płyn doustnie Glucagoni Hydrochloridum amp., fiolka dożylnie, domięśniowo Glucosum 20% amp. Glyceroli Trinitras tabl. * W podstawowej dawce terapeutycznej według obowiązujących zasad dawkowania. ** Dotyczy leków zarejestrowanych w Rzeczypospolitej Polskiej. doraźnie w przypadku niedocukrzenia pod język doraźnie w zaostrzeniu objawów choroby ZAŁĄCZNIK Nr 5 WYKAZ LEKÓW, DO KTÓRYCH PODAWANIA CHOREMU JEST UPRAWNIONA POŁOŻNA* Lp. Grupa leków Nazwa leku** Postać Droga podania Wskazania Hormony tylnego płata przysadki Oxytocinum amp. dożylnie stymulacja czynności skurczowej macicy w III okresie porodu na błonę śluzową nosa trudności w odpływie pokarmu w okresie połogu 2 Leki oksytotyczne Demoxytocinum tabl. pod język krwawienie poporodowe i hipotonia mięśnia macicy Methylergometrini Maleas 3 Leki miolityczne Papaverini Hydrochloridum Drotaverini Hydrochloridum 4 Leki parasympatykolityczne Hyoscini Butylbromidum 5 Leki działające depresyjnie na OUN amp. dożylnie, domięśniowo amp. dożylnie, domięśniowo tabl., amp. amp., draż., czopek trudności w odpływie pokarmu w okresie połogu poporodowa atonia macicy krwawienie poporodowe ręczne usunięcie łożyska nadmierna czynność skurczowa mięśnia macicy domięśniowo nadmierna czynność skurczowa mięśnia macicy dożylnie, doustnie, doodbytniczo nadmierna czynność skurczowa mięśnia macicy Magnesii Sulfas amp. dożylnie stan przedrzucawkowy, rzucawka * W podstawowej dawce terapeutycznej według obowiązujących zasad dawkowania. ** Dotyczy leków zarejestrowanych w Rzeczypospolitej Polskiej. 2 W CIENIU CZEPKA

15 Etyka Z głębokim szacunkiem i czcią przyjmuję nadany mi tytuł pielęgniarki/położnej... ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA RAZ JESZCZE. Zawód pielęgniarki, położnej jest zawodem szczególnego społecznego zaufania. Powierza mu się najwyższe dobro człowieka jego zdrowie i życie w sensie medycznym, socjalnym, psychologicznym, pedagogicznym oraz etycznym. Społeczeństwo pragnie widzieć w pielęgniarce, położnej profesjonalistkę, osobę o wysokiej moralności, przygotowaną do pełnienia roli opiekuńczo wychowawczej. Jednak stawanie się pielęgniarką, położną to nie tylko sprawa nabywania określonych umiejętności i przyswajania form zachowania właściwych dla określonych sytuacji zawodowych. Jest to także poznawanie przez nią wartości moralnych i etycznych zawodu w taki sposób, który wywrze głęboki wpływ na jej intelekt, osobowość i styl życia Postęp naukowo techniczny zmienił oblicze medycyny i pielęgniarstwa, najnowsza aparatura oraz wysoki poziom kształcenia przyczyniły się do podniesienia rangi zawodu pielęgniarki, położnej. Pielęgniarki, położne nieustannie dążą do podnoszenia swoich kwalifikacji biorąc udział w różnego rodzaju kursach, szkoleniach, konferencjach oraz podejmując studia na wyższych uczelniach zarówno medycznych jak i niemedycznych. Misja tych zawodów pozostała jednak niezmienna: pochylając się nad człowiekiem cierpiącym przynosić ulgę w cierpieniu i chorobie, pomoc w niedoli, trudnych sytuacjach i nieszczęściu. Chcąc być pielęgniarką, położną, towarzyszką ludzkiego cierpienia trzeba mieć zarówno wrażliwe serce jak też nieskończenie dużo siły fizycznej i odporności psychicznej, aby móc spełniać wiele ról w ciągu jednej doby. Odpowiedzialność zawodowa, etyka, kompetencje zawodowe w pracy pielęgniarek i położnych to coraz częściej poruszane tematy. Dzieje się tak, ponieważ rozwojowi medycyny towarzyszy jednocześnie wzrost konfliktów zarówno w samym środowisku medycznym, jak i pomiędzy służbą zdrowia, a jej klientami. Obserwujemy coraz więcej żalu i roszczeń pacjentów podnoszących kwestie błędów medycznych czy niedostatków opieki. W Polsce żeby ponieść odpowiedzialność nie potrzeba wiele. Wystarczy przynależeć do opisanej prawem korporacji, na której spoczywają opisane zadania i obowiązki. Wystarczy popełnić błąd, przekroczyć swoje uprawnienia, dopuścić do zaniedbania swoich obowiązków. Wtedy to trzeba liczyć się z poniesieniem odpowiedzialności zawodowej, cywilnej, a czasami nawet karnej. Zjawisko ponoszenia tego typu odpowiedzialności przybiera coraz większą skalę, coraz mniej błędów i zaniedbań popełnianych przez pielęgniarki, położne jest zatajanych źle pojmowana solidarność zawodowa ustępuje miejsca uczciwości i świadomości. Sami pacjenci coraz częściej przestają okazywać cierpliwość i spolegliwość domagając się rozpatrzenia swoich skarg przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Wynika to z coraz większej świadomości biorców usług medycznych, którzy coraz częściej składają skargi i domagają się odszkodowań. Przybywa również prawników, którzy ukierunkowują ich roszczenia i egzekwują je przed sądem. Stąd też Rzecznicy Praw Pacjenta, Okręgowe Sądy Pielęgniarek i Położnych, Rzecznicy Odpowiedzialności Zawodowej, a także Sądy Powszechne mają dzisiaj coraz więcej spraw do rozpatrzenia. Żeby jednak być odpowiedzialnym, trzeba mieć świadomość odpowiedzialności. Odpowiedzialności za coś: za wykonanie zadania, za dopełnienie swoich obowiązków, za wypełnienie misji. Świadomość odpowiedzialności za siebie samego, za kogoś, za prestiż zawodu. Żeby być odpowiedzialnym trzeba, mówiąc potocznie czuć odpowiedzialność, poczuwać się do odpowiedzialności. Jest to kwestia wolnej woli i przyjęcia określonej postawy życiowej, zawodowej, którą latami winniśmy w sobie kształtować, którą przyjmujemy, ale możemy także porzucić i zmienić na inną: lepszą lub gorszą. Pomaga lub przeszkadza nam w tym wpływ naszego otoczenia, środowisko domowe, szkolne, w miejscu pracy. Oddziałuje na nas państwo i społeczeństwo z całym balastem wartości i niestety patologii. Żeby być odpowiedzialnym, trzeba wiedzieć za co się odpowiada, za co jest się odpowiedzialnym. Tutaj ważne są kompetencje jakie określa Ustawa z dnia 5 lipca 996 r. o zawodzie pielęgniarki i położnej. Z jednej strony ważne jest na ile pielęgniarki mają szczegółowo określone swoje kompetencje, zakresy czynności i obowiązków. Ważne jest czy respektowana i szanowana jest autonomiczność i samodzielność ich zawodu. Jakie mają warunki pracy i możliwości zawodowego wyboru i rozwoju. Z drugiej strony istotne jest czy pielęgniarki i położne same znają swoje kompetencje. Jaki jest stopień zrozumienia przez nich powierzonych im zadań oraz świadomość swych ról do wypełnienia. Czasami odpowiedzialność za coś może nas przerastać, nasze siły, przygotowanie, wiedzę i umiejętności. Wtedy nie należy uchylać się od przyznania do własnej niedoskonałości żaden to wstyd. Niedobrze jest jednak kiedy poczucie odpowiedzialności przerasta nas i wyczerpuje, tym bardziej że specyfika pielęgniarskiego fachu powoduje, że zwykle czujemy się odpowiedzialni za więcej niż wynikałoby z przydzielonych nam poszczególnych zadań. Mamy poczucie odpowiedzialności za całokształt terapii, za stan zdrowia i poziom satysfakcji pacjenta, za cały szpital. Kwestie odpowiedzialności zawodowej reguluje również Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych z dnia 9 7 (20)

16 Etyka / Podziękowania kwietnia 99 roku, której rozdział 6 Art. 38 mówi: Członkowie samorządu podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami pielęgniarek i położnych za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej oraz za zawinione naruszenie przepisów dotyczących wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej. Ustanawiając ustawę o samorządzie pielęgniarek i położnych organy Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej i Sądu Pielęgniarek i Położnych społeczeństwo powierzyło naszej grupie zawodowej prawo i obowiązek sprawowania nadzoru nad wykonywaniem czynności zawodowych przez jej członków. Szczegółowe przepisy dotyczące postępowania w sprawach odpowiedzialności zawodowej reguluje rozporządzenie w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych, natomiast Krajowy Zjazd określił tryb wewnętrznego urzędowania Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej oraz Okręgowych Sądów. Pisemnym drogowskazem etycznym postępowania pielęgniarki, położnej jest Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczpospolitej Polskiej. I tak wniosek o wszczęcie postępowania przeciwko pielęgniarce lub położnej może wnieść pokrzywdzony do Rzecznika Odpowiedzialności zawodowej. W toku postępowania wyjaśniającego Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej powinien dążyć do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. W tym celu może on przesłuchać pielęgniarkę, której dotyczy postępowanie, świadków, biegłych, jak również wprowadzić inne dowody. Karalność przewinienia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło 5 lat. Praca pielęgniarek i położnych związana jest z sytuacjami trudnymi i stresorodnymi. Wtedy to niejednokrotnie przeżywają dylematy, czy mogą, a jeśli tak to na ile, wykroczyć poza swoje formalno prawne kompetencje. I nieraz jak wiemy z doświadczenia wykraczają poza nie i narażają się, bo gdyby zwlekały z pomocą pacjentowi, na zlecenie lekarza, to czułyby się, mówiąc wprost podle. Istnieje w nas przecież oprócz odpowiedzialności zawodowej i prawnej poczucie odpowiedzialności moralnej. To rodzi oczywiście dylematy. Tym niemniej należy jasno powiedzieć, że są to sytuacje niewłaściwe, czasami wręcz niebezpieczne. Należy ich unikać. Lepiej bowiem narazić się współpracownikom zwracając im uwagę, odwołując się do ich powinności, lepiej wystąpić w obronie praw pacjenta niż narazić siebie na zarzut wykroczenia poza swoje formalno-prawne kompetencje. Pamiętajmy, że dla każdej z nas etyka i moralność to słowa, pod którymi podpisałyśmy się wybierając ten zawód. Nie zapominajmy o tym, ponieważ nasza profesja to powołanie do służenia ludziom w różnych sprawach i sytuacjach i na różnych etapach ich życia. Materiały opracowała Anna Szafran Serdecznie dziękuję Lekarzom, Pielęgniarkom a szczególnie Ordynatorowi Oddziału Ginekologiczno - Położniczego Szpitala w Oleśnicy Panu doktorowi Ryszardowi Rusieckiemu za leczenie oraz wspaniałą opiekę Wdzięczna pacjentka Anna Łokuciejewska Wrocław, 9 czerwca 2008 r. PODZIĘKOWANIE Pani Alicji Szczerkowskiej Pielęgniarce Oddziałowej Działu Anestezjologii Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu W związku z przejściem na emeryturę serdeczne podziękowania za wieloletnią współpracę, pełną osobistego zaangażowania, za mądrość i rozwagę, za służenie radą i doświadczeniem. Wraz z życzeniami zdrowia oraz wszelkiej pomyślności w dalszym życiu podziękowanie składają. Pielęgniarki i lekarze Działu Anestezjologii Z ca Dyrektora ds. Pielęgniarstwa Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu Wrocław, 9 czerwca 2008 r. PODZIĘKOWANIE Pani Jadwidze Okleji Pielęgniarce Działu Anestezjologii Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu W związku z przejściem na emeryturę serdeczne podziękowania za wieloletnią współpracę, pełną osobistego zaangażowania, za mądrość i rozwagę, za służenie radą i doświadczeniem. Wraz z życzeniami zdrowia oraz wszelkiej pomyślności w dalszym życiu podziękowanie składają. Pielęgniarki i lekarze Działu Anestezjologii Z ca Dyrektora ds. Pielęgniarstwa Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu 4 W CIENIU CZEPKA

17 Edukacja pacjenta kardiochirurgicznego Elżbieta Machocka Izabela Wojtaszewska Klinika Chirurgii Serca Szpitala Klinicznego Nr we Wrocławiu PRACA EDUKACYJNA PIELĘGNIARKI W PRZYGOTOWANIU PACJENTA DO SAMOOPIEKI PO ZABIEGU KARDIOCHIRURGICZNYM W Klinice Chirurgii Serca znajdują się dwa oddziały stacjonarne (męski i żeński), OITK oraz oddział pooperacyjny. W oddziałach stacjonarnych mamy 68 łóżek. U NASZYCH PACJENTÓW WYKONYWANE SĄ ZABIEGI: wszczepienia pomostów aortalno- -wieńcowych (by-passów) z użyciem krążenia pozaustrojowego (CABG) oraz z zastosowaniem nowoczesnej metody OPCAB - bez zatrzymania akcji serca. Zabiegi te polegają na ominięciu przeszkód w naczyniach wieńcowych (zwężeń) za pomocą dodatkowych połączeń tzw. by- -passów, które doprowadzają krew do części naczyń położonych za zwężeniem. W 2006 roku w naszej Klinice wykonano w CABG- 480 zabiegów, w OPCAB - 20 zabiegów (łącznie 600 zabiegów). wszczepienia zastawek serca W 2006 roku wykonano 7 zabiegów wszczepienia zastawek. W 2006 roku zoperowano łącznie 77 pacjentów. Pacjenci przebywający w naszym oddziale borykają się z wieloma problemami, mają wiele pytań dotyczących hospitalizacji i postępowania po wypisaniu do domu. Już w dniu przyjęcia pacjent uzyskuje informacje, które zmniejszają jego lęk i ułatwiają późniejszą współpracę. Pielęgniarka w czasie rozmowy przybliża pacjentowi zagadnienia związane z zabiegiem operacyjnym. Chory dowiaduje się: w jaki sposób będzie przygotowany do zabiegu, co się będzie z nim działo od chwili zawiezienia na salę operacyjną, aż do momentu, kiedy powróci na oddział. W tym samym dniu pielęgniarka, w trakcie zabierania wywiadu z pacjentem, poznaje jego problemy, nawyki żywieniowe, dowiaduje się, czy chory jest palaczem, czy nadużywa alkoholu, itp. Pozawala to jej postawić diagnozę pielęgniarską oraz zaplanować działania adekwatne do zakresu, w jakim pacjent ma być edukowany i motywowany do zmiany stylu życia sprzyjającego zdrowiu. Jeszcze przed zabiegiem operacyjnym pielęgniarka uświadamia pacjentowi, że jego zdrowie nie zależy tylko od pracy kardiochirurga, ale też od niego samego, od stopnia jego odpowiedzialności za własne zdrowie, satysfakcji, jaką czerpie z życia oraz poczucia własnej wartości. Prawie zawsze w oddziale znajduje się kilku pacjentów palących papierosy. W godzinach popołudniowych pielęgniarka przeprowadza pogadankę z chorymi w większości są to pacjenci oczekujący na zabieg operacyjny). Rozmowa dotyczy szkodliwego wpływu tytoniu na organizm ludzki. Pielęgniarka wykorzystuje w czasie pogadanki dostępne w oddziale broszury. Przeważnie pacjenci nie zdają sobie sprawy z tego, że palenie przyczyniło się do rozwoju miażdżycy czy do powstania zawału serca. Z niedowierzaniem słuchają o tym, że już po pięciu latach od zaprzestania palenia, ryzyko schorzeń serca jest takie, jak u osób, które nigdy nie paliły. Największym problemem dla pacjentów jest rzucanie palenia. Poznają metody, które pomagają zerwać z nałogiem, przetrwać początkowy okres rzucania palenia. W trakcie tej rozmowy poruszany jest też problem picia alkoholu. Dozwolone jest tylko spożywanie alkoholu okazyjnie i to w niewielkich ilościach. Pacjenci dowiadują się ile mogą wypić alkoholu z danego gatunku, pouczani są o zachowaniu odstępu czasowego pomiędzy zażyciem tabletek, a spożyciem alkoholu, poznają sytuacje, w których pomimo wszystko należy zrezygnować z wypicia trunku. W dniu poprzedzającym zabieg operacyjny pacjent po raz drugi jest informowany o sposobie przygotowania do zabiegu. Pielęgniarka, która sprawuje nad chorym opiekę (pielęgniarki pracują na przydzielonych im odcinkach) w zrozumiały sposób tłumaczy choremu na czym polega przygotowanie do zabiegu. Pacjent otrzymuje także broszurę, w której opisane jest to zagadnienie. W 2-3 dobie po zabiegu, kiedy pacjent jest w pełni wydolny krążeniowo i oddechowo, powraca (z oddziału intensywnego nadzoru) do oddziału na swoje łóżko. Od tego momentu wymaga się od pacjenta coraz większej aktywności fizycznej i współpracy procesie rehabilitacji. Tu ogromną rolę odgrywają działania pielęgniarki. Pacjent jest przestraszony, boi się tego, co będzie go czekać w przyszłości, ma wiele pytań i problemów. Oto najistotniejsze problemy, które niepokoją pacjenta: RANA POOPERACYJNA chory odczuwa ból i swędzenie rany pooperacyjnej; ma obrzękniętą kończynę dolną, z której pobrano żyłę; nie wie, kiedy po raz pierwszy może się wykąpać; jak ma wyglądać kąpiel. 7 (20)

18 Edukacja pacjenta kardiochirurgicznego / 2 lat autonomii W rozwiązywaniu tych problemów pomaga pacjentowi pielęgniarka zabiegowa. Każdego dnia w czasie zmiany opatrunków sukcesywnie przekazuje choremu informacje i cierpliwie odpowiada na pytania. W dniu wypisu pacjent wie jak ma postępować z rana pooperacyjną, wie jakie objawy w obrębie rany powinny go zaniepokoić. ZALEGANIE WYDZIELINY W DRZEWIE OSKRZELOWYM pacjent boi się i ma trudności z odksztuszaniem wydzieliny z powodu bólu nasilającego się w czasie kaszlu. To przejściowy ból, który powinien ustąpić około 5-6 doby po zabiegu. Już w pierwszych dniach po zabiegu w opiekę nad pacjentem włącza się rehabilitant, który uczy chorego jak wykonywać ćwiczenia oddechowe i prowadzi rehabilitację oddechową. W godzinach wieczornych pielęgniarka kontynuuje rehabilitację oddechową pacjenta poprzez zachęcanie do wykonywania ćwiczeń, dmuchania w specjalne przygotowaną butelkę, oklepuje plecy. Zaleca się używanie pasa stabilizującego mostek. Zwiększa to poczucie bezpieczeństwa, a zarazem zmniejsza lęk pacjenta przed kaszlem. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA pacjenci zaniepokojeni są tym, czy zdołają powrócić do takiego samego życia jakie prowadzili przed zabiegiem operacyjnym. Dotyczy to wykonywania codziennych prac domowych, jazdy samochodem, pracy zawodowej, aktywności seksualnej. W czasie całego pobytu pacjenta w szpitalu pielęgniarka okazuje mu zainteresowanie i odpowiada na jego pytania. Dwa dni przed wypisaniem pacjenta do domu pielęgniarka udziela pacjentowi cennych wskazówek, które dotyczą zachowania się po opuszczeniu szpitala. Rozmowa dotyczy życia domowego, towarzyskiego, stopniowego zwiększania wysiłku fizycznego, nocnego wypoczynku, ćwiczeń fizycznych. W oddziale dostępny jest przykładowy zestaw ćwiczeń dla pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych. KONTROLA WSKAŹNIKA INR pacjentów po wszczepieniu sztucznych zastawek serca niepokoi fakt, że do końca życia muszą przyjmować leki przeciwzakrzepowe oraz kontrolować wskaźnik krzepliwości krwi. Już w pierwszych dniach po zabiegu pacjent dowiaduje się o konieczności zażywania Acenocumarolu leku p/zakrzepowego. Chory często pyta od czego zależy powstawanie zakrzepów, co to jest INR, jak często należy kontrolować wskaźnik INR. Pielęgniarka rzeczowo odpowiada na zadawane pytania. Uczula pacjenta na to, żeby zawsze informował lekarza chirurga czy stomatologa o tym, że zażywa Acenocumarol przed planowanymi zabiegami należy zmniejszyć dawkę leku. Chory poznaje objawy, które mogą świadczyć o przedawkowaniu leku. DIETA NISKOTŁUSZCZOWA w dniu wypisu pacjenta do domu, w obecności członków rodziny, pielęgniarka rozmawia z pacjentem na temat diety niskotłuszczowej = niskocholesterolowej. Pacjent często pyta o to, co ma jeść, aby utrzymać właściwy poziom cholesterolu we krwi. Pielęgniarka wymienia produkty, które pacjent powinien spożywać oraz których powinien unikać. Chory otrzymuje ulotkę z danymi na ten temat. Pielęgniarka wspomina tez o konieczności systematycznego zażywania leków oraz kontroli w Poradni Kardiochirurgicznej. Pacjent wychodzi do domu ze świadomością, że dalsze jego życie zależy od skutecznego unikania czynników ryzyka (występowania) chorób krążenia. Wie jak postępować, aby wyeliminować te czynniki ze swojego życia. 2 LAT AUTONOMII ZAWODOWEJ PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Polskie pielęgniarki i położne obchodzą 2. rocznicę ważnego wydarzenia. Dnia 5 lipca 996 r. Sejm RP przyjął Ustawę o zawodach pielęgniarki i położnej. Regulacja ta, obok ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych z 9 kwietnia 99 r. stanowi podwaliny funkcjonowania naszych zawodów jako zawodów samodzielnych, kierujących się wewnętrznym prawem. Ustawa z 5 lipca 996 r. na nowo sformułowała zasady i warunki wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej. Czas był po temu najwyższy, ponieważ poprzednie regulacje powstały przed II wojną światową. Od tamtej pory zmieniła się zarówno sama medycyna, jak i potrzeby zdrowotne społeczeństwa oraz organizacja ich zaspokajania. Przyjęta 2 lat temu ustawa wskazała zakres i rodzaje świadczeń wykonywanych samodzielnie przez pielęgniarki i położne bez zlecenia lekarskiego, przewidziała również prawo do szczegółowego dookreślenia zarówno zakresu, jak i rodzaju takich świadczeń. Osoby, posiadające prawo wykonywania tych zawodów, decydują tym samym o sposobie realizowania celów, jakie nakłada na nie system ochrony zdrowia. Ten akt prawny uregulował kryteria nabywania uprawnień do wykonywania zawodu pielęgniarki i zawodu położnej. Ma to wielkie znaczenie, ponieważ reglamentacja dostępu do zawodu jest jedną z podstawowych cech zawodu zaufania publicznego. Może go wykonywać jedynie osoba mająca uregulowane ustawowo uprawnienia. Na podstawie ustawy nasze zawody poszerzyły obszary profesjonalnych działań. Znalazły się tu zapisy dotyczące uzyskiwania kwalifikacji i uprawnień do wykonywania świadczeń zdrowotnych na rzecz człowieka zdrowego i chorego przez całe jego życie. W praktyce oznacza to samodzielne wykonywanie zadań z zakresu edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki chorób. Ranga tych działań nadzwyczaj wzrasta w sytuacji, gdy imperatywem staje się zapobieganie chorobom jako warunek lepszego zdrowia społeczeństwa. Pielęgniarka i położna jako samodzielny profesjonalista ponosi odpowiedzialność za wszelkie zaplanowane i wykonywane działania. Ustawa zatem obliguje pielęgniarki i położne do postępowania zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i nakłada obowiązek aktualizowania tej wiedzy, poznawania metod i poszukiwania najlepszych sposobów sprawowania opieki, pielęgnowania, promocji zdrowia i innych podejmowanych profesjonalnych działań. Ustawa gwarantuje ochronę uprawnień do zawodu. Osoby, które nie posiadając uprawnień podejmują się zawodowo udzielać świadczeń w niej określonych, podlegają odpowiedzialności karnej. * * * W powszechnej świadomości utrzymuje się przekonanie o pomocniczej roli pielęgniarki i położnej, podporządkowanej i zależnej od lekarza. Jest to błędne przekonanie. Od momentu wejścia w życie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej stały się one profesjonalistami odpowiedzialnymi za określony obszar działań medycznych na rzecz pacjenta i partnerami lekarzy w zespole terapeutycznym. Musi to być uwzględniane w projektowaniu modeli terapii, programów zdrowia i organizacji systemu ochrony zdrowia. (NRPiP) 6 W CIENIU CZEPKA

19 Samoopieka Barbara Michalik mgr Aleksandra Gabrysz Barbara Świerczyńska-Przygoda Klinika Chirurgii Szczękowo Twarzowej Szpitala Klinicznego nr we Wrocławiu ROLA PIELĘGNIARKI W PRZYGOTOWANIU PACJENTA DO SAMOOPIEKI PO ZABIEGACH W ZAKRESIE TWARZO CZASZKI Chirurgia szczękowo twarzowa wyodrębniła się z chirurgii ogólnej, jako oddzielna gałąź wiedzy lekarskiej. Działalność chirurgii szczękowo-twarzowej jest znacznie szersza niż chirurgii stomatologicznej. Zabiegi wykonuje się nie tylko w zakresie jamy ustnej, ale również na kośćcu twarzy, stawie skroniowo- -żuchwowym, tkankach miękkich twarzoczaszki. Swoistość obszaru działania chirurgii szczękowo-twarzowej wynika głównie z następujących czynników: a) złożonej budowy anatomicznej twarzy i jamy ustnej, b) bogatego unaczynienia krwionośno-limfatycznego, c) sąsiedztwa Ośrodkowego Układu Nerwowego. d) dużej różnorodności flory bakteryjnej jamy ustnej, jam nosowych, zatok obocznych nosa, e) jamy ustnej jako środowiska pierwotnie zakażonego, co uniemożliwia pełne postępowanie aseptyczne. PODSTAWOWE DZIAŁY CHIRURGII SZCZĘKOWO-TWARZOWEJ.. Leczenie stanów zapalnych tkanek miękkich i kości twarzy. 2. Chirurgiczne leczenie wad zgryzu i trzewioczaszki 3. Chirurgiczne leczenie nowotworów jamy ustnej, powłok twarzy i kości. 4. Operacyjne leczenie schorzeń zatok obocznych nosa. 5. Operacyjne leczenie torbieli kości szczęk, tkanek miękkich jamy ustnej, twarzy i szyi. 6. Leczenie schorzeń gruczołów ślinowych. 7. Leczenie nerwobólu nerwu trójdzielnego. 8. Leczenie urazów trzewioczaszki zachowawcze i operacyjne. W zależności od jednostki chorobowej, zastosowanego leczenia oraz rozległości wykonanego zabiegu operacyjnego, podejmowane są odpowiednie działania pielęgnacyjne i edukacyjne. Edukacja ma na celu przygotowanie pacjenta do samoopieki. SAMOOPIEKA to podstawowa forma dbania o zdrowie. Wynika ona z wyuczonych zachowań, które człowiek opanowuje w czasie swojego życia. Jest związana z podejmowaniem przez każdego człowieka określonych działań będących konsekwencją samodzielnych decyzji dotyczących zdrowia, stylu i sposobu życia, dbania o komfort w sferze bio-psycho-społecznej. Stosowanie różnych metod terapii wzmacniających i leczniczych. Samoopieka zaliczana jest do formy opieki nieprofesjonalnej, która może być realizowana również przez osoby najbliższe, rodzinę, przyjaciół, znajomych czyli przez osoby nieprzygotowane do świadczenia takiej opieki. Opieka profesjonalna natomiast to nic innego, jak pomaganie chorym w utrzymaniu lub osiąganiu zdolności samoopieki. Przy ocenie możliwości do samoopieki należy uwzględnić: stan zdrowia pacjenta rozpoznanie lekarskie radzenie sobie z chorobą i niesprawnością. Należy pamiętać jednak, że nie każdy człowiek jest skłonny do podejmowania nowych działań lub zmiany zachowań, do których przyzwyczaił się. W związku z tym należy w miarę możliwości kontrolować proces samoopieki. Należy szczegółowo wyjaśnić pacjentowi, co i dlaczego ma robić, sprawdzić czy zrozumiał polecenia i wyjaśnienia. Należy zachęcić do aktywności samego pacjenta, jak również do współpracy z osobami sprawującymi nad nim opiekę. Ważnym czynnikiem jest też motywacja i maksymalna mobilizacja w radzeniu sobie z problemami. Biorąc pod uwagę wcześniej wspomniane działy chirurgii szczękowo- twarzowej dokonano ich podziału na dwie grupy. Realizując przygotowanie do samoopieki w Klinice Chirurgii Szczękowo-Twarzowej opracowano wskazówki dla każdej z tych grup. I GRUPA to pacjenci po zabiegach ortopedycznych takich, jak: złamania żuchwy złamania szczęk złamania oczodołu i trzewioczaszki wady rozwojowe zgryzu (progenia, laterogenia, protrusia) infekcje ropne, jako powikłanie pourazowe schorzenia zatok torbiele zębopochodne 7 (20)

20 Samoopieka Ważnym elementem w leczeniu złamań w zakresie twarzoczaszki jest prawidłowa higiena jamy ustnej. Pielęgniarka realizując program edukacyjny przedstawia pacjentowi obowiązujące w tej kwestii zasady: należy bardzo dokładnie szczotkować wszystkie powierzchnie zębów zwracając szczególną uwagę na powierzchnię zębów tuż przy dziąsłach; wykonywać to trzeba ostrożnie, aby nie uszkodzić dziąseł, należy używać miękkich szczoteczek, zęby trzeba szczotkować przynajmniej dwa razy w ciągu dnia aby usunąć płytkę nazębną, szczotkowanie nie może trwać krócej niż 3 minuty, po spożyciu posiłku należy przepłukać jamę ustną preparatami ogólnie dostępnymi w aptece, np. Eludril, Dentosept, Nadmanganian potasu (roztwór wodny o lekko różowym zabarwieniu), można używać też szczoteczek międzyzębowych typu Interdentol lub Interbrusch. W czasie pobytu w oddziale pacjent otrzymuje od pielęgniarki informacje na temat zasad odpowiedniego odżywiania się w swojej jednostce chorobowej. Dowiaduje się, że czynnikiem sprzyjającym gojeniu się złamań kości jest właściwe odżywianie, które powinno zawierać odpowiednią ilość białka, szczególnie zwierzęcego, soli mineralnych oraz witamin. Z witamin duże znaczenie ma kwas askorbinowy witamina C, która ma znaczenie w tworzeniu naczyń krwionośnych. Jej obecność jest nieodzowna dla tworzenia kolagenu, podstawowego składnika białkowego, rusztowania kości. Ważna jest również witamina D. Przy złamaniach zalecana jest dieta płynna lub dieta półpłynna. Pacjent powinien spożywać posiłki 5-6 razy dziennie, a między posiłkami przyjmować soki, zmiksowane owoce, budynie, jogurty, kefiry itp. Podstawą diety są zupy gotowane na wywarach mięsnych i warzywnych. Zupy należy zmiksować i wzbogacić masłem, żółtkiem. Mięso podawane w diecie musi być gotowane i zmielone. Szczególną uwagę zwraca się pacjentowi na potrzebę zachowania wzmożonego reżimu higienicznego podczas przygotowywania posiłków. Pacjent dowiaduje się też o odżywkach, które stanowią uzupełnienie diety: - Nutridrink dostępny w różnych smakach - Diasip przeznaczony dla pacjentów z cukrzycą. Istotną informacją dla pacjenta jest również przypomnienie o regularnych kontrolach lekarskich. II GRUPA to pacjenci po rozległych zabiegach onkologicznych. W grupie tej wyróżniamy pacjentów po zabiegach w zakresie szczęk (środkowe piętro twarzy) i dna jamy ustnej (dolne piętro twarzy). Problemem pielęgnacyjnym po zabiegach onkologicznych w zakresie środkowego piętra twarzy jest jama poresekcyjna w zakresie podniebienia, często łącząca się z oczodołem, tylną ścianą gardła i jamą nosa. Pielęgniarka przygotowując pacjenta do samoopieki uczy go: pielęgnacji jamy poresekcyjnej (demonstruje i naucza przepłukiwania jej strzykawką z płynem dezynfekcyjnym KMnO4-roztwór) dbania o płytkę poresekcyjną z obturatorem (poprzez moczenie w środkach ogólnie dostępnych, przeznaczonych do higienizacji protez) zasad stosowania odpowiedniej diety, która powinna być dodatkowo wzbogacona Portagenem, Biovitalem, Fresubinem. Problemem pielęgnacyjnym po zabiegach onkologicznych dolnego piętra twarzy (dna jamy ustnej) jest rozległość ran (resekcja żuchwy, języka bądź jego fragmentów, usunięcie węzłów chłonnych szyjnych). Pacjenci tak okaleczeni muszą na nowo nauczyć się spożywać pokarmy, mówić, często też oddychać. Głównym zadaniem pielęgniarki jest pomoc przy spożywaniu posiłków, z jednoczesnym uczeniem pacjenta samodzielności w tym zakresie, aby mógł poradzić sobie w warunkach domowych. Do zadań edukacyjnych pielęgniarki należy również nauka pacjentów z tracheostomią dbania o drożność rurki (poprzez samodzielne odsysanie i udrażnianie), jak też prawidłową jej pielęgnację. Pacjenci onkologiczni są informowani również o konieczności systematycznej kontroli wagi ciała ( x w tygodniu) oraz wizyty u lekarza w przypadku, gdyby doszło do znacznego jej ubytku. W trakcie opieki nad pacjentem obserwowane są niejednokrotnie załamania psychiczne, które wymagają opieki psychologicznej. Program edukacji obejmuje to zagadnienie, a realizacja odbywa się głównie poprzez rozmowy, zarówno z pacjentem jak i jego rodziną. REASUMUJĄC odpowiednie przygotowanie pacjenta do samoopieki ma niezmiernie ważne znaczenie w jego rekonwalescencji. Umożliwienie ludziom decydowania w sprawach zdrowia poprawia ich samopoczucie, daje więcej wiary we własne siły i poczucie poszanowania ich wartości i godności Stanowisko PTP w sprawie bezpieczeństwa pacjentów Bezpieczeństwo pacjenta jest niezbędne dla uporządkowania i doprecyzowania kultury bezpieczeństwa w całym systemie ochrony zdrowia. Uczestnicy systemu powinni być świadomi kiedy i gdzie oraz jak eliminować błędy oraz niesprzyjające okoliczności ich powstawania. Rozwój kultury organizacyjnej dla bezpieczeństwa, w którym personel oraz pacjenci pracują razem dla wypracowania wiedzy i modeli dobrej praktyki jak zapobiegać błędom oraz niesprzyjającym okolicznościom ich powstawania, przyniesie korzyści nie tylko w Polsce, w krajach UE lecz także na całym świecie. Kompleksowość systemu ochrony zdrowia wymaga systematycznego zwiększenia komunikacji, koordynacji, 8 W CIENIU CZEPKA