Finansowano ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Transkrypt

1

2 Publikacja opracowana przez Referat Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska: Wydano na zlecenie Urzędu Miejskiego w Starachowicach Finansowano ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Urząd Miejski w Starachowicach ul. Radomska Starachowice tel.centrala (41) fax: (41) , (41) Finansowano ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Starostwo Powiatowe w Starachowicach ul. dr Władysława Borkowskiego Starachowice tel. centrala (41) fax.: (41) starosta@powiat.starachowice.pl Materiały i zdjęcia wykorzystane przy opracowaniu: materiały własne Urzędu Miejskiego w Starachowicach, Diana Sajda Jerzy Rachtan Marcin Maruszak Aleksandra Pater Justyna Głowacka Maciej Szwed Wojciech Jaskowiak Jacenty Major

3 WSTĘP Odkrywanie najbliższych rejonów zamieszkania powinno rozpocząć się od jak najmłodszych lat. Służyć temu celowi mogą między innymi przyrodnicze ścieżki dydaktyczne. Są one doskonałym miejscem realizacji treści programowych dla zajęć terenowych, wycieczek szkolnych, a także terenem rekreacji dla miłośników przyrody, w tym wycieczek rodzinnych. Ukazując historię i walory przyrodnicze, stanowią ważne ogniwo w edukacji środowiskowej całego społeczeństwa. Wycieczka prowadzona trasą ścieżki dydaktycznej jest niezwykle cenną formą prowadzenia zajęć, gdyż umożliwia poznanie krajobrazu kulturowego najbliższej okolicy ze szczególnym uwzględnieniem jego wartości przyrodniczych, historycznych, geograficznych, ekologicznych z ochroną i kształtowaniem środowiska oraz estetycznych. Starachowice to miasto posiadające wiele ciekawych obiektów przyrodniczych wartych głębszego poznania. Część z nich została wpisana do rejestru pomników przyrody. Trasa tej ścieżki biegnie przez tereny miasta, w których znajdują się obiekty świadczące o jego walorach przyrodniczych, geograficznych oraz historycznych. Długość proponowanej trasy: około 3 km. Na terenie schroniska PTTK istnieje możliwość odpoczynku i spożycia posiłku przy ognisku (własny prowiant). Niniejsza ścieżka winna spełnić następujące cele i zadania dydaktyczno -wychowawcze: Poznanie przeszłości geologicznej miasta Kształcenie umiejętności czytania planów i map Określenie przebiegu rzeki Kamiennej przez miasto i okolicę Poznanie efektów działania procesów rzeźbotwórczych powodujących kształtowanie różnorodnych form terenu Określenie kierunków w terenie Rozpoznawanie niektórych gatunków roślin Obserwacje zjawiska sukcesji Rozpoznawanie i charakteryzowanie form ochrony przyrody na terenie miasta Poznanie elementów historii miasta Poznanie wybranych legend związanych z miastem Umożliwienie w procesie edukacji informacji z różnych dziedzin nauki (korelacje międzyprzedmiotowe: biologii, geografii i historii). Utrwalenie i rozszerzenie wiadomości na temat ekologii i ochrony środowiska. Poznanie różnych form ochrony przyrody takich jak: parki krajobrazowe, użytki ekologiczne, pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej oraz gatunki chronione. Obserwację wpływu działalności człowieka na ekosystemy. Rozwijanie umiejętności prowadzenia obserwacji, jej dokumentowania, formowania wniosków, dokonywania pomiarów, interpretacji wyników. W czasie wycieczki proponuje się wykorzystanie następujących środków dydaktycznych: - planu trasy ścieżki dydaktycznej, - kompasu, - lup, lornetek, - aparatu fotograficznego, - notatnika i ołówka, - kluczy do oznaczania roślin, - atlasów roślin i zwierząt.

4 Przystanek Nr 1 Odsłonięcie geologiczne Starachowice leżą na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej na pograniczu płaskowyżu suchedniowskiego i podgórza iłżeckiego. Północna część miasta wchodzi w skład Wyżyny Opatowskiej, a szerzej Sandomierskiej, natomiast południowa część zaliczana jest do wzgórz i pagórków regionu koneckiego. Najwyższe wzniesienie Starachowic leży na wysokości 279,44 m n.p.m., a najniższy punkt na wysokości 204,41 m n.p.m. i stanowi dno rzeki Kamiennej. Różnica wysokości wynosi więc 75 metrów. Pod względem budowy geologicznej obszar Starachowic należy do tzw. obrzeża mezozoicznego Gór Świętokrzyskich. Położony jest w strefie kontaktowej triasu, jury i czwartorzędu. Badania geologiczne wykazały, że utwory dolnotriasowe piaskowca są zbudowane z iłów, łupków ilastych oraz piasków o zabarwieniu czerwonym i brunatnym z przewagą materiału ilastego.

5 Odsłonięcie geologiczne stanowi ściana skalna o długości 400m i wysokości 4-8m, powstała częściowo w wyniku eksploatacji piaskowców, częściowo zaś naturalnie. Budują ją utwory dolnojurajskie liasowe, zaliczane do serii skłobskiej. Są to piaskowce drobno i średnioziarniste, jasnoszare i żółtawe. Zlokalizowane jest w centrum miasta, przy ul. Al. Armii Krajowej. W samym mieście i okolicy uwidaczniają się na powierzchni skały wszystkich okresów geologicznych historii ziemi. Zarządzeniem Wojewody Nr 23 z dnia r. uznane za pomnik przyrody ZABRANIA SIĘ POD KARĄ ADM. SĄDOWĄ: Niszczenia przez rozbijanie Rozpalania ognia Chodzenia po obiekcie Umieszczania tablic i napisów Niszczenia roślinności Zanieczyszczania otoczenia Przemieszczania głazów 5

6 Przystanek Nr 2 Dęby szypułkowe - 2 szt. Dąb szypułkowy, (Quercus rober L.) potężne długowieczne drzewo, żyje 1000 lat i dłużej. Osiąga m wysokości przy średnicy pnia 2-3 m. Zasięg : Europa, z wyjątkiem północy i obszaru śródziemnomorskiego, Azja Mniejsza. Owoce drzewa, żołędzie, osadzone są na szypułkach. Drewno ciężkie, twarde i trwałe, używane m.in. do wyrobu mebli i klepki podłogowej, a dawniej m.in. statków, kostki brukowej, beczek, maglownic, pras itd.; po długim - co najmniej kilkusetletnim - leżeniu w wodzie a także w glinie, piasku czy torfie, na skutek reakcji garbników zawartych w drewnie z solami żelaza, czernieje, zachowując przy tym swoje właściwości mechaniczne - tzw. czarny dąb ( polski heban ). Użytkowana jest kora (garbarstwo, lecznictwo), a żołędzie są pokarmem dla wielu zwierząt leśnych, zarówno ssaków (np. dziki, żołędnice i koszatki), jak i ptaków (np. sójki robiące zapasy, głuszce, grubodzioby.

7 Dwa dęby - (uznane za pomniki przyrody Rozporządzeniem Wojewody Nr 87 z dnia r.), rosną w starodrzewiu przy Al. Armii Krajowej. 1) u zbiegu alejek: pierśnica 1,0 m, obwód pnia 2,92m na wysokości 1,30 m od ziemi 2) przy chodniku, obok szaletu: pierśnica 1,1 m, obwód pnia 3,16 m na wysokości 1,30 m od ziemi Wysokość drzew: około 25 m, wiek: około 150 lat. ZAKAZUJE SIĘ POD KARĄ ADM. SĄDOWĄ: pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, występujących w pobliżu chronionych obiektów składowania odpadów stałych, wylewania ścieków oraz innego zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza w pobliżu drzew zmiany stosunków wodnych mogących mieć wpływ na zachowanie obiektów poddanych ochronie pozyskiwania kruszywa oraz innych użytków kopalnych w bezpośrednim sąsiedztwie obiektów stosowania środków chemicznych poza przypadkami uzgodnionymi z właściwym organem w zakresie ochrony przyrody umieszczania na przedmiotach objętych ochroną tablic, napisów, ogłoszeń i innych znaków nie związanych z ochroną przedmiotu 7

8 Szlakowisko Przystanek Nr 3 Pracujący w latach Wielki Piec wytwarzał oprócz cennej surówki żelaza znaczne ilości żużla wielkopiecowego zwanego również szlaką. Szlaka ta była na bieżąco wywożona poza teren huty w specjalnie przystosowanych do tego celu wagonikach, zwanych kolebami. Parowóz wyciągał wagon z kadzią pełną gorącej szlaki aż pod budynki parowozowni na Majówce, a następnie zawracał na południe - na bocznicę - na sam szczyt hałdy. Następnie tą półpłynną masę o temperaturze blisko 1000 C wylewano na hałdę, która przez dziesiątki lat zamieniła się w imponującą górę. Strumień szlaki spływający w dół oświetlał miasto, powoli stygnąc. Kiedy w marcu 1968 roku Wielki Piec ostatecznie wygaszono zaprzestały też swojego mrówczego ruchu koleby. Hałda szlaki wystygła i przestała jaśnieć.

9 Po zaprzestaniu produkcji w Wielkim Piecu, ta część miasta uległa zmianie. Rozpoczęto budowę osiedli mieszkaniowych i nowych ulic. Na pamiątkę nowe osiedle nazwano Na Szlakowisku. Sama hałda też się zmieniała, zaczęto pozyskiwać szlakę do budowy domów i na utwardzenie dróg. Po latach jej szczyt porósł zielenią a u podnóża powstał plac, na którym odbywają się miejskie imprezy rozrywkowe. Warto pamiętać, że nie jest to dzieło natury ale przemysłowej działalności człowieka. Szlakowisko łączy się bezpośrednio korytarzem zieleni niskiej i wysokiej z Parkiem Miejskim im. Stefana Żeromskiego. Idąc dalej ścieżkami wśród drzew i pagórków, w kierunku Parku, warto zwrócić uwagę na rosnące tam olbrzymie topole białe (białodrzewy).

10 Przystanek Nr 4 Park Miejski im. Stefana Żeromskiego Położony w centralnej części miasta ponad 10-cio hektarowy Park Miejski im. Stefana Żeromskiego to ewenement i ciekawostka przyrodnicza warta obejrzenia. Różnica poziomów skarpy doliny rzeki Kamiennej, która znajduje się na terenie dzisiejszego Parku wynosi ok. 30 metrów. Zbudowano go w latach przy wykorzystaniu i zagospodarowaniu istniejącego drzewostanu, tym samym zachowując jego leśny charakter. Alejki, chodniki i schody zachowują do dnia dzisiejszego pierwotny układ. Jedyne odstępstwo od pierwowzoru 10

11 to brak, wybudowanej w latach 70-tych, stylowej muszli koncertowej, zniszczonej na skutek pożaru w latach 90-tych. Drzewa iglaste to głównie sosna i świerk liściaste to klony, kasztanowce topole i brzozy. Na terenie Parku spotkamy też sosnę czarną, jarzęby, głogi oraz okazałe dęby (pomniki przyrody). Ciekawostką historyczną z dawnych lat jest fakt, że na terenie obecnego parku funkcjonowała, kopalnia rudy żelaza o nazwie Herkules. Pomimo, że miejsce to przez wieki poddawane było bardzo dużej antropopresji (kopalnia, bezpośrednie sąsiedztwo wielkiego pieca i szlakowiska ) zachowało ono swój pierwotny charakter. W chwili obecnej służy mieszkańcom miasta jako miejsce wypoczynku i spacerów oraz zapewnia ptakom i zwierzętom miejsca siedliskowe i lęgowe. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w Parku, w zabytkowym budynku, znajduje się schronisko PTTK, które wraz z przyległym terenem stanowi atrakcję rekreacyjno wypoczynkową dla mieszkańców i przyjezdnych. 11

12 ŚCIEŻKA DYDAK 8 Legenda: 1 - przystanek ścieżki dydaktycznej - trasa ścieżki dydaktycznej Star t - początek ścieżki dydaktycznej 12

13 TYCZNA NR S t a r t 7 13

14 Przystanek Nr 5 Muzeum Regionalne PTTK Dęby szypułkowe 3 szt. W zabytkowym budynku dawnego dozorstwa wielkich pieców, zbudowanym w latach przez Starachowickie Zakłady Górniczo-Hutnicze, mieści się obecnie (od marca 1972r.) siedziba oddziału PTTK, schronisko oraz muzeum. Mieszkał tu zasłużony dla przemysłu starachowickiego inż. Władysław Rogowski. Muzeum Regionalne PTTK posiada ok muzealiów z dziedziny archeologii, historii i numizmatyki. Stałą ekspozycję stanowią dwa działy: wystawa archeologiczna zatytułowana,,okolice Starachowic w pradziejach, gdzie pokazano dzieje od czasów osadnictwa do średniowiecza oraz wystawa historyczna pt.,,starachowice - historia miasta. Przedstawiono w niej rozwój osady kuźniczej, potem przemysłowej, leżącej w miejscu dzisiejszych Starachowic oraz miasteczka Wierzbnik, z których po połączeniu w 1939 roku powstały Starachowice. 14

15 Dąb szypułkowy, (Quercus rober L.) potężne długowieczne drzewo, żyje 1000 lat i dłużej. Osiąga m wysokości przy średnicy pnia 2-3 m. Zasięg : Europa, z wyjątkiem północy i obszaru śródziemnomorskiego, Azja Mniejsza. Owoce drzewa, żołędzie, osadzone są na szypułkach. Trzy dęby - (uznane za pomniki przyrody Rozporządzeniem Wojewody Nr 87 z dnia r.): 1) dwa w obrębie ogrodzenia PTTK: obwody pni: 3,72m i 3,00m na wysokości 1,30 m od ziemi 2) trzeci, za ogrodzeniem, na skarpie w kierunku kapliczki Barbórka : obwód pnia 3,63m na wysokości 1,30 m od ziemi Wysokość drzew: około m, wiek: około 200 lat. ZAKAZUJE SIĘ POD KARĄ ADM. SĄDOWĄ: pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, występujących w pobliżu chronionych obiektów składowania odpadów stałych, wylewania ścieków oraz innego zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza w pobliżu drzew zmiany stosunków wodnych mogących mieć wpływ na zachowanie obiektów poddanych ochronie pozyskiwania kruszywa oraz innych użytków kopalnych w bezpośrednim sąsiedztwie obiektów stosowania środków chemicznych poza przypadkami uzgodnionymi z właściwym organem w zakresie ochrony przyrody umieszczania na przedmiotach objętych ochroną tablic, napisów, ogłoszeń i innych znaków nie związanych z ochroną przedmiotu 15

16 Topola biała Przystanek Nr 6 Topola biała syn. białodrzew, (Populus alba L.) to potężne drzewo, żyje do 300 lat. Charakteryzuje się szybkim przyrostem, w wieku lat osiąga wysokość ok. 20m, z tego względu ceniona w gospodarce. Drewno topolowe jest bardzo lekkie, daje się dobrze obrabiać, kleić i barwić, ale źle się poleruje. Najważniejszymi odbiorcami tego drewna są zakłady produkujące sklejkę. Poza tym drewno to wykorzystywane jest do produkcji skrzyń, łubianek, gontów, zapałek, desek kreślarskich, wełny drzewnej, celulozy i w snycerstwie. Jego wartość energetyczna jest niewielka. Kora w młodości gładka, białawoszara, z wiekiem ciemnieje i pęka. Zasięg : Europa Środkowa i Południowa, Azja Mniejsza i Środkowa, Afryka Płn. 16

17 Topola biała (uznana za pomnik przyrody Rozporządzeniem Wojewody Nr 22 z dnia r.), rośnie przy ul. Borkowskiego, w pobliżu budynku Starostwa Powiatowego. Pierśnica drzewa wynosi 1,4 m, obwód pnia 4,87m na wys. 1,30 m od ziemi. Wysokość drzewa wynosi ok. 25 m, wiek: ok. 80 lat. ZAKAZUJE SIĘ POD KARĄ ADM. SĄDOWĄ: wycięcia, niszczenia lub jakiegokolwiek uszkadzania, zrywania pączków, kwiatów, owoców, liści, nacinania, rycia napisów i znaków, wchodzenia na drzewo, umieszczania tablic oraz wszelkich innych znaków i przedmiotów, za wyjątkiem napisów o ochronie obiektu. 17

18 Wielki Piec Przystanek Nr 7 Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura W XIX w. Starachowice stały się ważnym ośrodkiem przemysłu metalurgicznego w Królestwie Polskim, częścią tzw. Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Dzięki inicjatywie Stanisława Staszica w latach wybudowano zakład wielkopiecowy. Najcenniejszym obiektem na terenie Muzeum jest pochodzący z 1899 r. Wielki Piec oraz towarzyszące mu urządzenia techniczne: wieża wyciągowa, nagrzewnice Cowpera, odpylniki gazu wielkopiecowego, kotłownia oraz zasługująca na szczególną uwagę maszyna parowa - eksponat Powszechnej Wystawy Światowej w Paryżu 1889 r. Wszystkie te obiekty tworzą jedyny zachowany w Europie kompletny ciąg technologiczny Zakładu Wielkopiecowego. 18

19 Wielki Piec początkowo posiadał poj. 180 m 3, po modernizacji w latach zwiększono pojemność do 250 m 3. Jego wysokość wynosi ok. 22 m, całość natomiast posadowiona jest na fundamentach na głębokość 5,5 m. Wielki piec wygaszono 19 marca 1968 r. Pozostałości budowli: hala lejnicza aranżowana na cele wystawiennicze, maszynownia z warsztatami artystycznymi oraz tarasowe założenie hutnicze i obiekty układu hydrotechnicznego z podziemnym sklepionym kanałem wodnym o długości 240 m, znalazły nowe przeznaczenie w tematycznej ofercie Muzeum Przyrody i Techniki. Zespół zakładu wielkopiecowego z XIX w. (nr rej.: 15 z ): wielki piec wraz z halą spustową kotłownia kanał górny i dolny hala dawnej maszynowni dawny budynek administracyjny maszyna parowa 1

20 Zbiornik Pasternik Rzeka Kamienna Zbiornik wodny Pasternik wybudowany został na rzece Kamiennej w 1920r., w jej 98,4 km. Zajmuje powierzchnię 52,3 ha i podzielony jest groblą na dwie części: rekreacyjną i ujęciową. Do 1983r. funkcjonowało ujęcie brzegowe wody do celów komunalnych i przemysłowych, a do roku 1996 tylko pobór wody do celów przemysłowych. Florę stawu zaliczyć należy do klasy Przystanek Nr 8 roślinności wód eutroficznych. Występują tu: grążel żółty, strzałka wodna, wywłócznik okółkowy, żabiściek pływający, osoka aloesowata, rzęśl wodna, babka wodna, rdestnica pływająca, rdestnica połyskująca, czermień błotna, trzcina pospolita, oczeret jeziorny, pałka szerokolistna. Pasternik jest siedliskiem ptactwa wodnego. Spotkać tu możemy między innymi: kaczki krzyżówki, mewy, łabędzie, łyski, płaskonosy, czernice. Uchwałą Rady Miejskiej Nr XII/6/05 z r. uznany w części za użytek ekologiczny. 20

21 Rzeka Kamienna o całkowitej długości 138,3 km zbiera wody z obszaru zlewni 2007,9 km2. Rzeka wypływa ze stoków Garbu Gielniowskiego i uchodzi do Wisły w 324,5 km jej lewego brzegu. Przepływa przez nasze miasto pomiędzy 90 a 99 km, dzieląc je na dwie części: południową i północną. W granicach Starachowic Kamienna zasilana jest dopływami rzeki Lubianki i Młynówki oraz potokiem Czałczyński Smug w północnej części miasta Rzeka Kamienna ma uregulowane koryto od zbiornika wodnego Pasternik do mostu kolejowego, dalej płynie naturalnym korytem. W dolinie Kamiennej występuje bogactwo fauny. Oprócz typowych reprezentantów jak: jaszczurka, żmija, zaskroniec, zając, lis, sarna, spotkać można również bobra, wydrę, bociana czarnego. Nad brzegami Kamiennej spotyka się piżmaka, a w jej wodach żyje : płoć, okoń, kiełb, jazgarz, szczupak, sandacz, jaź, ukleja, kleń, sporadycznie świnka. 21

22 22 N OTAT K I

23 Urząd Miejski w Starachowicach dane tele-adresowe Prezydent Miasta prezydent.starachowice.tst@gminypolskie.pl Biuro Obsługi Prezydenta rzecznikprasowy@um.starachowice.pl Biuro Obsługi Rady Miejskiej radamiejska@um.starachowice.pl Sekretariat Zastępców Prezydenta vice@um.starachowice.pl Referat Edukacji i Kultury edukacja@um.starachowice.pl Stanowisko ds. Profilaktyki Społecznej profilaktyka@um.starachowice.pl Urząd Stanu Cywilnego usc@um.starachowice.pl Referat Ewidencji Ludności i Dowodów Osobistych Referat Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych sprawyobywatelskie@um.starachowice.pl w.273 ochronaludnosci@um.starachowice.pl Straż Miejska strazmiejska@um.starachowice.pl Referat Promocji Miasta promocja@um.starachowice.pl w.215 Referat Rozwoju Gospodarczego gospodarczadzial@um.starachowice.pl Wydział Finansowy finanse@um.starachowice.pl Referat Geodezji i Zarządzania Nieruchomościami nieruchomosci@um.starachowice.pl Referat Inwestycji Miejskich inwestycje@um.starachowice.pl Zespół ds. Funduszy Unijnych fundusze@um.starachowice.pl w.295 Referat Architektury i Planowania Przestrzennego urbanistyka@um.starachowice.pl Referat Obsługi Komunalnej komunalny@um.starachowice.pl Referat Zamówień Publicznych fundusze@um.starachowice.pl Referat Podatków i Opłat podatki@um.starachowice.pl Referat Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska Referat Pomocy Materialnej dla Uczniów srodowisko@um.starachowice.pl Zespół ds. Lokalowych

24 Urząd Miejski w Starachowicach ul. Radomska 45, Starachowice tel. centrala fax: ,