PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO W GIMNAZJUM

Transkrypt

1 Copyright by Wydawnictwo NOWELA, Poznań 2015 PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO W GIMNAZJUM Autorzy: Agnieszka Dudziak-Szukała Piotr Przystanowicz 1

2 Spis treści 1. WSTĘP... str OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU... str ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE... str Adresaci programu... str Warunki realizacji programu... str CELE NAUCZANIA... str Cele ogólne... str Cele szczegółowe... str Cele wychowawcze... str TREŚCI NAUCZANIA... str Materiał leksykalny, funkcje komunikacyjne, sytuacje komunikacyjne, zamierzone osiągnięcia... str Materiał gramatyczny... str METODY I TECHNIKI NAUCZANIA... str Nauczanie słownictwa... str Wprowadzanie nowego słownictwa... str Wyjaśnianie znaczenia... str Ćwiczenia utrwalające... str Nauczanie gramatyki... str Prezentacja materiału gramatycznego... str Ćwiczenie i utrwalanie struktur gramatycznych... str Rozwijanie sprawności rozumienia ze słuchu... str Rozwijanie sprawności czytania ze zrozumieniem... str Rozwijanie sprawności pisania... str Rozwijanie sprawności mówienia... str INDYWIDUALIZACJA PRACY Z UCZNIEM... str OGÓLNE ZASADY KONTROLI I OCENY... str Rodzaje i funkcje kontroli... str Sposoby kontroli i oceny... str Samoocena i portfolio językowe... str REALIZACJA PROGRAMU POD KĄTEM EGZAMINU GIMNAZJALNEGO... str MATERIAŁY DODATKOWE... str Współpraca międzyprzedmiotowa... str W poszukiwaniu ciekawych pomysłów... str Wykorzystanie materiałów wizualnych... str Techniki pracy z materiałem wizualnym... str. 66 2

3 1. WSTĘP Program nauczania języka hiszpańskiego powstał z myślą o rozszerzającej się ofercie edukacyjnej szkół gimnazjalnych w zakresie nauki języków obcych. Nauka języka hiszpańskiego w gimnazjum umożliwia uczniom zdobycie solidnych podstaw tego języka oraz przygotowuje do kursu kontynuacyjnego w liceum. Celem niniejszego programu jest również ułatwienie nauczycielom pracy ze specyficzną grupą młodych ludzi, jaką są uczniowie w wieku gimnazjalnym. Dostosowanie strategii nauczania, umiejętność uwzględnienia w nauczaniu etapu rozwoju, na jakim znajdują się uczniowie gimnazjum, oraz zapewnienie nowoczesnych i bliskich uczniom technik nauczania pozwolą osiągnąć sukces w pracy dydaktycznej. 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Program jest przeznaczony do wykorzystania w pracy z uczniami szkół gimnazjalnych, którzy rozpoczynają naukę języka hiszpańskiego od podstaw (poziom III.0) lub kontynuują naukę ze szkoły podstawowej (poziom III.1). W obu przypadkach założono, że uczniowie nabyli już wcześniej pewne umiejętności związane z nauką języków obcych. W programie uwzględniono następujące wymagania formalne: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, opublikowanego w dniu 30 sierpnia 2012 r. w Dzienniku Ustaw poz. 977; wymagania egzaminacyjne podane w Informatorze o egzaminie gimnazjalnym przeprowadzanym od roku szkolnego 2011/ ; zalecenia Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego 2. Przyjęto, że realizacja programu pozwoli na osiągnięcie poziomu biegłości językowej A1+/A2. Proces kształcenia, zgodnie z wytycznymi podstawy programowej, podporządkowano celom komunikacyjnym, przypisując im znacznie większą wagę niż poprawności językowej. W programie zwrócono szczególną uwagę na naukę słownictwa niezbędnego do realizacji celów komunikacyjnych oraz kształcenie sprawności receptywnych, czyli słuchania i czytania ze zrozumieniem, położono także nacisk na budowanie motywacji uczniów do dalszej nauki języka hiszpańskiego. 1 Informator o egzaminie gimnazjalnym od roku szkolnego 2011/2012 opracowany przez Centralną Komisję Egzaminacyjną we współpracy z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi w Gdańsku, Jaworznie, Krakowie, Łodzi, Łomży, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu oraz z Instytutem Badań Edukacyjnych w Warszawie, Warszawa Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczania, ocenianie, Wydawnictwa CODN, Warszawa

4 3. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE 3.1. Adresaci programu Program nauczania jest przeznaczony przede wszystkim dla nauczycieli języka hiszpańskiego uczących w gimnazjum. Program pozwoli nauczycielom określić cele nauczania i dostosować materiał nauczania do pracy z konkretną grupą uczniów, a następnie wybrać odpowiedni podręcznik oraz opracować wymagania edukacyjne. Program ułatwi też zaplanowanie sposobów kontroli i oceniania uczniów oraz dostarczy wskazówek dotyczących możliwości indywidualizacji pracy z uczniem i wspierania jego autonomii. Ponadto może przyczynić się do wzbogacenia warsztatu pracy nauczyciela. W ograniczonym zakresie program nauczania może być skierowany także do uczniów (pozwoli zapoznać się np. z materiałem nauczania), rodziców, a także autorów materiałów dydaktycznych z języka hiszpańskiego Warunki realizacji programu Pełne wykorzystanie niniejszego programu nauczania w pracy dydaktycznej wiąże się ze spełnieniem kilku warunków: zapewnienie na naukę języka 2-3 godzin lekcyjnych tygodniowo; podział klasy na grupy maksymalnie piętnastoosobowe; w przypadku kontynuacji nauki języka ze szkoły podstawowej uczniowie w grupie powinni mieć zbliżony poziom kompetencji językowych; odpowiednie wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne do nauki języka obcego: słowniki dwujęzyczne, obrazkowe lub tematyczne, niezbędny sprzęt multimedialny, dostęp do Internetu w celu zapewnienia kontaktu z materiałami autentycznymi, szkolna biblioteka dysponująca materiałami hiszpańskojęzycznymi do wykorzystania podczas wykonywania dodatkowych zadań, projektów lub w pracy z uczniami zdolnymi; odpowiednie kwalifikacje nauczyciela do nauczania języka hiszpańskiego (kompetencje merytoryczne), umiejętność dostosowywania metod pracy (kompetencje dydaktyczne i metodyczne) oraz cechy osobowościowe i praktyczne umiejętności personalne (kompetencje wychowawcze); odpowiednie przygotowanie nauczyciela do pracy z uczniami w wieku gimnazjalnym (korzystanie z fachowej literatury psychologicznej poruszającej problemy rozwojowe młodzieży gimnazjalnej, znajomość sposobów radzenia sobie ze stresem i kontrolowania negatywnych emocji, korzystanie z doświadczenia innych nauczycieli przez udział w lekcjach koleżeńskich). 4

5 4. CELE NAUCZANIA 4.1. Cele ogólne Podstawa programowa (w zakresie nauczania języka obcego nowożytnego) jako główny cel kształcenia określa nabycie umiejętności pozwalających na skuteczne porozumiewanie się w języku obcym i osiąganie różnych celów komunikacyjnych. Ponadto wskazuje na konieczność przyswojenia przez uczniów określonego zasobu wiadomości oraz wykorzystania go podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, a także podkreśla rolę kształtowania u uczniów postaw, które umożliwiają sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Nauczając języka obcego, należy wziąć pod uwagę, że pewne umiejętności są kształtowane równocześnie podczas zajęć z różnych przedmiotów. Dotyczy to przede wszystkim czytania, rozumienia i przetwarzania tekstów w celu aktywnego uczestniczenia w życiu społeczeństwa, posługiwania się nowoczesnymi technologiami oraz edukacji medialnej. Niezmiernie ważna będzie również umiejętność rozpoznawania indywidualnych potrzeb edukacyjnych i strategii uczenia się, w tym wyszukiwania, selekcjonowania i analizy potrzebnych informacji. Warto wskazać uczniom, że znaczną część zadań i problemów można rozwiązać bardziej efektywnie i skutecznie dzięki pracy zespołowej. Zapisy podstawy programowej zwracają również uwagę na fakt, że nauczyciel gimnazjum powinien uwzględniać i dostosowywać zajęcia do poziomu przygotowania, które uczeń uzyskał na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Etap nauki w gimnazjum obejmuje dwa poziomy nauczania języków obcych: III.0 dla uczniów początkujących oraz III.1 dla uczniów kontynuujących naukę ze szkoły podstawowej. Niewiele szkół podstawowych w Polsce oferuje naukę języka hiszpańskiego, w związku z tym nauka w gimnazjum rozpoczyna się w zdecydowanej większości przypadków od podstaw. Jeśli część uczniów miała już kontakt z językiem hiszpańskim, zalecane jest przeprowadzenie testów różnicujących, których wyniki umożliwią podział uczniów na grupy według poziomu znajomości języka. W poniższej tabeli zestawiono cele kształcenia ogólnego 3 dla obu poziomów nauczania w gimnazjum. Pogrubionym drukiem zaznaczono różnice między poziomami. Tabela 1. Cele kształcenia wymagania ogólne Poziom III.0 dla początkujących I. Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się bardzo podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych. Poziom III.1 dla kontynuujących I. Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych. 3 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. poz. 977). 5

6 Tabela 1. Cele kształcenia wymagania ogólne (ciąg dalszy) II. Rozumienie wypowiedzi. Uczeń rozumie bardzo proste i krótkie wypowiedzi ustne artykułowane wyraźnie i powoli, w standardowej odmianie języka, a także krótkie i proste wypowiedzi pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń samodzielnie formułuje bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Uczeń uczestniczy w prostej rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi. Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. II. Rozumienie wypowiedzi. Uczeń rozumie proste, krótkie wypowiedzi ustne artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka, a także proste wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń samodzielnie formułuje krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Uczeń uczestniczy w rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub w formie prostego tekstu, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi. Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych Cele szczegółowe Szczegółowe cele nauczania języka obcego w gimnazjum zostały określone w podstawie programowej 4. Dotyczą one przede wszystkim: obszarów komunikacyjnych (tematycznych), w jakich uczniowie będą funkcjonować w trakcie nauki; umiejętności, które uczniowie powinni opanować w trakcie trzyletniego cyklu nauki; kluczowych umiejętności związanych z nauką języka obcego. W tabelach 2-7 zestawiono treści nauczania, a różnice między poziomami zaznaczono pogrubionym drukiem. Tabela 2. Treści nauczania w zakresie środków językowych wymagania szczegółowe Poziom III.0 dla początkujących Poziom III.1 dla kontynuujących W zakresie środków językowych 1. Uczeń posługuje się bardzo podstawowym zasobem 1. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie następujących tematów: następujących tematów: 1) człowiek (np. dane personalne, wygląd zewnętrzny, 1) człowiek (np. dane personalne, wygląd zewnętrzny, uczucia i emocje, zainteresowania); cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia); pomieszczeń domu i ich wyposażenia); 3) szkoła (np. przedmioty nauczania, życie szkoły); 3) szkoła (np. przedmioty nauczania, życie szkoły); 4) praca (np. popularne zawody i związane z nimi 4) praca (np. popularne zawody i związane z nimi czynności, miejsce pracy); czynności, miejsce pracy); 5) życie rodzinne i towarzyskie (np. członkowie 5) życie rodzinne i towarzyskie (np. okresy życia, rodziny, koledzy, przyjaciele, czynności życia członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynności życia 4 Tamże. 6

7 codziennego, formy spędzania czasu wolnego); 6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki, lokale gastronomiczne); 7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usług); 8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu, orientacja w terenie, informacja turystyczna, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, uczestnictwo w kulturze); 10) sport (np. popularne dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe); 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie); 12) technika (np. korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych); 13) świat przyrody (np. pogoda, rośliny i zwierzęta, krajobraz); 14) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej. codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy); 6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowywanie, lokale gastronomiczne); 7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usług, reklama); 8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu, orientacja w terenie, hotel, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 11) zdrowie (np. higieniczny tryb życia, samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, uzależnienia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, wynalazki, obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych, technologie informacyjnokomunikacyjne); 13) świat przyrody (np. pogoda, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe); 14) życie społeczne (np. konflikty i problemy społeczne, przestępczość); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej. Tabela 3. Treści nauczania w zakresie rozumienia wypowiedzi wymagania szczegółowe Poziom III.0 dla początkujących Poziom III.1 dla kontynuujących W zakresie rozumienia wypowiedzi 1. Uczeń rozumie ze słuchu bardzo proste, krótkie 1. Uczeń rozumie ze słuchu proste, krótkie, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, rozmowy) wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, ogłoszenia, artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej rozmowy) artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka: odmianie języka: 1) reaguje na polecenia; 1) reaguje na polecenia; 2) określa główną myśl tekstu; 2) określa główną myśl tekstu; 3) znajduje w tekście określone informacje; 3) znajduje w tekście określone informacje; 4) określa intencję nadawcy/autora tekstu; 4) określa intencję nadawcy/autora tekstu; 5) określa kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, 5) określa kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuację, uczestników). sytuację, uczestników); 2. Uczeń rozumie krótkie, proste wypowiedzi pisemne 6) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. (np. napisy informacyjne, listy, ulotki reklamowe, 2. Uczeń rozumie proste wypowiedzi pisemne (np. jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy i proste teksty napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki narracyjne): reklamowe, jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy, 1) określa główną myśl tekstu; instrukcje obsługi, proste artykuły prasowe i teksty 2) znajduje w tekście określone informacje; narracyjne): 3) określa intencje nadawcy/autora tekstu; 1) określa główną myśl tekstu; 4) określa kontekst wypowiedzi (np. nadawcę, 2) określa główną myśl poszczególnych części tekstu; odbiorcę, formę tekstu). 3) znajduje w tekście określone informacje; 4) określa intencje nadawcy/autora tekstu; 5) określa kontekst wypowiedzi (np. nadawcę, odbiorcę, formę tekstu); 6) rozpoznaje związki pomiędzy poszczególnymi częściami tekstu; 7) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 7

8 Tabela 4. Treści nauczania w zakresie tworzenia wypowiedzi wymagania szczegółowe Poziom III.0 dla początkujących Poziom III.1 dla kontynuujących W zakresie tworzenia wypowiedzi 1. Uczeń tworzy bardzo krótkie, proste i zrozumiałe 1. Uczeń tworzy krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne: wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynności; 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska 2) opowiada o wydarzeniach życia codziennego; i czynności; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 2) opowiada o wydarzeniach życia codziennego; 4) opisuje swoje upodobania; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 5) wyraża swoje opinie i uczucia; 4) relacjonuje wydarzenia z przeszłości; 6) przedstawia intencje i plany na przyszłość. 5) wyraża i uzasadnia swoje opinie, poglądy 2. Uczeń tworzy bardzo krótkie, proste i zrozumiałe i uczucia; wypowiedzi pisemne w formie prostych wyrażeń i 6) przedstawia opinie innych osób; zdań (np. wiadomość, , krótki opis): 7) przedstawia intencje, marzenia, nadzieje i plany 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynności; na przyszłość; 2) opisuje wydarzenia życia codziennego; 8) opisuje doświadczenia swoje i innych osób; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 9) stosuje formalny lub nieformalny styl 4) opisuje swoje upodobania; wypowiedzi w zależności od sytuacji. 5) wyraża swoje opinie i uczucia; 2. Uczeń tworzy krótkie, proste i zrozumiałe 6) opisuje intencje i plany na przyszłość. wypowiedzi pisemne (np. notatka, ogłoszenie, zaproszenie, pozdrowienia, życzenia, wiadomość, ankieta, pocztówka, , opis, krótki list prywatny): 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynności; 2) opisuje wydarzenia życia codziennego; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 4) relacjonuje wydarzenia z przeszłości; 5) wyraża i uzasadnia swoje poglądy, uczucia; 6) przedstawia opinie innych osób; 7) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszłość; 8) opisuje doświadczenia swoje i innych osób; 9) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zależności od sytuacji. Tabela 5. Treści nauczania w zakresie reagowania na wypowiedzi wymagania szczegółowe Poziom III.0 dla początkujących Poziom III.1 dla kontynuujących W zakresie reagowania na wypowiedzi 1. Uczeń reaguje ustnie w prosty i zrozumiały sposób, 1. Uczeń reaguje ustnie w sposób zrozumiały w typowych sytuacjach: w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, siebie i inne osoby, wita się i żegna, udziela wita się i żegna, udziela podstawowych informacji na podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); rozmówcy i innych osób); 2) stosuje formy grzecznościowe; 2) rozpoczyna, prowadzi i kończy rozmowę; 3) uzyskuje i przekazuje proste informacje 3) stosuje formy grzecznościowe; i wyjaśnienia; 4) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia; 4) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 5) prowadzi proste negocjacje w typowych 5) wyraża swoje opinie i życzenia, pyta o opinie sytuacjach życia codziennego (np. wymiana i życzenia innych; zakupionego towaru); 6) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, 6) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; zdziwienie); 7) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 7) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub 8) wyraża swoje opinie, intencje, preferencje odmowę wykonania prośby; i życzenia, pyta o opinie, preferencje i życzenia 8) prosi o powtórzenie bądź wyjaśnienie innych, zgadza się, sprzeciwia się; (sprecyzowanie) tego, co powiedział rozmówca. 9) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, 2. Uczeń reaguje w formie prostego tekstu pisanego zdziwienie); 8

9 (np. , wiadomość) w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); 2) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjaśnienia (np. wypełnia formularz); 3) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 4) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby. 10) prosi o radę i udziela rady; 11) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby; 12) wyraża skargę, przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 13) prosi o powtórzenie bądź wyjaśnienie (sprecyzowanie) tego, co powiedział rozmówca. 2. Uczeń reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. , wiadomość, pocztówka, krótki list prywatny) w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); 2) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia (np. wypełnia formularz); 3) prowadzi proste negocjacje w typowych sytuacjach życia codziennego (np. uzgadnianie formy spędzania czasu); 4) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 5) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 6) wyraża swoje opinie, intencje, preferencje i życzenia, pyta o opinie, preferencje i życzenia innych, zgadza się, sprzeciwia się; 7) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, zdziwienie); 8) prosi o radę i udziela rady; 9) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby; 10) wyraża skargę, przeprasza, przyjmuje przeprosiny. Tabela 6. Treści nauczania w zakresie przetwarzania wypowiedzi wymagania szczegółowe Poziom III.0 dla początkujących Poziom III.1 dla kontynuujących W zakresie przetwarzania wypowiedzi Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: 1) przekazuje informacje zawarte w materiałach 1) przekazuje w języku obcym informacje zawarte wizualnych (np. mapach, symbolach, piktogramach); w materiałach wizualnych (np. wykresach, mapach, 2) przekazuje w języku polskim główne myśli lub symbolach, piktogramach), audiowizualnych (np. wybrane informacje z prostego tekstu w języku filmach, reklamach) oraz tekstach obcojęzycznych; obcym. 2) przekazuje w języku polskim główne myśli lub wybrane informacje z tekstu w języku obcym; 3) przekazuje w języku obcym informacje sformułowane w języku polskim. Tabela 7. Treści nauczania w zakresie umiejętności kluczowych i strategii komunikacyjnych wymagania szczegółowe Poziom III.0 dla początkujących Poziom III.1 dla kontynuujących W zakresie umiejętności kluczowych i strategii komunikacyjnych 1. Uczeń dokonuje samooceny (np. przy użyciu portfolio językowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad językiem (np. korzystanie ze słownika, poprawianie błędów, prowadzenie notatek, zapamiętywanie nowych wyrazów, korzystanie z tekstów kultury w języku obcym). 2. Uczeń współdziała w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych językowych pracach projektowych. 3. Uczeń korzysta ze źródeł informacji w języku obcym (np. z encyklopedii, mediów, instrukcji obsługi) również za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych. 4. Uczeń stosuje strategie komunikacyjne (np. domyślanie się znaczenia wyrazów z kontekstu, rozumienie tekstu zawierającego nieznane słowa i zwroty) i strategie kompensacyjne (np. opis, zastąpienie innym wyrazem) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamięta jakiegoś wyrazu. 5. Uczeń posiada świadomość językową (np. podobieństw i różnic między językami). 9

10 4.3. Cele wychowawcze Podstawa programowa zakłada, że równolegle z nauczaniem języka obcego jako narzędzia do komunikowania się z innym narodem, szkoła będzie realizować cele wychowawcze. Do najważniejszych aspektów wychowawczych w pracy z gimnazjalistami należą: kształtowanie postaw wpływających korzystnie na ich dalszy rozwój indywidualny i społeczny; uczniowie znajdują się na etapie burzliwych zmian związanych z dorastaniem, ważne zatem będzie umiejętne wskazywanie obowiązujących norm społecznych, jak również odpowiedzialna reakcja w przypadku ich przekraczania; podkreślanie znaczenia odpowiedzialności za podejmowane decyzje i ich skutki oraz zachęcanie do samodzielności (w zakresie nauki języka obcego może to być np. dążenie do wybrania najlepszej strategii uczenia się); umacnianie poczucia własnej wartości (wiara we własne umiejętności np. dobrą pamięć, poprawną wymowę, systematyczność, staranność itd. ułatwi podjęcie poważnego wyzwania, jakim jest opanowanie obcego języka); zachęcanie do wytrwałości w pracy, wskazywanie pozytywnych aspektów systematycznej pracy (np. regularnego uczenia się nowego słownictwa); wskazywanie dobrych stron pracy zespołowej i zachęcanie do uczestniczenia w niej, oprócz szybszego i łatwiejszego wykonywania zadań czy projektów taka praca dzięki pomocy innych członków zespołu pozwala poczuć się pewniej uczniom słabszym lub z niskim poczuciem własnej wartości; wzmacnianie ciekawości poznawczej oraz wskazywanie na możliwość porównywania kultury własnego narodu z kulturą kraju, którego język uczeń poznaje; zdobyte tutaj doświadczenia poszerzają horyzonty myślowe, uczą postawy obywatelskiej i poszanowania tradycji i zwyczajów, zarówno własnego kraju, jak i innych narodów. 5. TREŚCI NAUCZANIA 5.1. Materiał leksykalny, funkcje komunikacyjne, sytuacje komunikacyjne, zamierzone osiągnięcia Poniższe zestawienie przedstawia proponowane treści nauczania w zakresie: materiału leksykalnego funkcji komunikacyjnych zamierzonych osiągnięć w sytuacjach komunikacyjnych z uwzględnieniem: rozumienia wypowiedzi pisemnych i ustnych tworzenia wypowiedzi pisemnych i ustnych reagowania językowego ustnego i pisemnego przetwarzania wypowiedzi Materiał przewidziany jest na trzy lata kształcenia w gimnazjum bez podziału na poszczególne klasy. Wskazane osiągnięcia uczniów oczekiwane są na zakończenie nauki w gimnazjum. O kolejności realizacji poszczególnych tematów decyduje nauczyciel, uwzględniając: kryterium przyswajalności, tj. stopniowanie trudności zagadnień od językowo łatwiejszych do trudniejszych; kryterium częstotliwości tj. uszeregowanie zagadnień językowych od najczęściej do najrzadziej używanych; 10

11 kryterium przydatności tj. uszeregowanie zagadnień językowych według ich przydatności i produktywności (możliwości wykorzystania w różnorodnych sytuacjach komunikacyjnych); kryterium pilności potrzeb komunikacyjnych tj. uszeregowanie zagadnień od typowych dla sytuacji życia codziennego do tematów abstrakcyjnych, od treści dotyczących najbliższego otoczenia ucznia do treści ogólnych. Ponadto proponujemy spiralny układ treści nauczania, tj. realizację tych samych tematów na różnych etapach nauki z sukcesywnym poszerzaniem zagadnień o nowe treści językowe. Poszczególne tematy można także realizować, kierując się ich kolejnością zaproponowaną w podręczniku kursowym, jednak należy pamiętać, że to nauczyciel jest odpowiedzialny za selekcję i gradację treści, a podręcznik pełni funkcję pomocniczą. Przypisanie funkcji komunikacyjnych do odpowiedniego działu tematycznego zaproponowane w niniejszym programie zostało podyktowane ich przydatnością w typowych sytuacjach komunikacyjnych związanych z konkretnym działem tematycznym. I tak np. pytanie o drogę i wskazywanie drogi są niezbędne przy realizowaniu tematów związanych z podróżowaniem, przemieszczaniem się w terenie, ewentualnie przy wprowadzaniu tematów: dom, szkoła, a wyrażanie opinii będzie przydatne przy takich tematach jak: czas wolny, życie towarzyskie, opisywanie osób, życie rodzinne itd. Wybór sytuacji komunikacyjnej, w jakiej zostanie wprowadzona dana funkcja, leży w gestii nauczyciela. Przyporządkowanie funkcji do działów tematycznych w niniejszym programie ma charakter propozycji i możliwe jest modyfikowanie wprowadzanego materiału w zależności od celu lekcji określonego przez nauczyciela. Istotne jest jednak, aby żadna z funkcji ujętych w podstawie programowej nie została pominięta w toku nauki. W materiale nauczania uwzględniono treści proponowane dla obu poziomów kształcenia III.0 i III.1, przy czym dodatkowe treści przeznaczone tylko dla poziomu III.1 (kontynuacja nauki ze szkoły podstawowej) wyróżniono pogrubionym drukiem. CZŁOWIEK Materiał leksykalny Dane personalne (imię i nazwisko, wiek, data urodzenia/dzień urodzin, miejsce zamieszkania, nazwy krajów, zawodów, narodowości, wyznanie, znajomość języków obcych) Wygląd zewnętrzny Rodzaje ubrań Cechy charakteru Uczucia, emocje, doznania Zainteresowania Biografie Funkcje komunikacyjne Nawiązywanie kontaktu z rozmówcą, uzyskiwanie i udzielanie informacji o osobach, w tym: Powitania i pożegnania Przedstawianie siebie i innych, przekazywanie danych personalnych, pytanie o dane rozmówcy i innych osób Stosowanie obowiązujących form grzecznościowych Literowanie wyrazów, np. nazw własnych Wskazywanie osób 11

12 Wyrażanie stanu posiadania/braku Wyrażanie doznań fizycznych, emocji, uczuć Opis cech charakteru i wyglądu oraz ich porównanie Wyrażanie opinii, poglądów Przedstawianie opinii innych osób Wyrażanie obecności/nieobecności/lokalizowanie Wyrażanie planów, zamiarów, potrzeb Przedstawianie faktów z bliskiej przeszłości Opis umiejętności i wiedzy Opisywanie relacji z innymi Wyrażanie i pytanie o upodobania, preferencje, opinie Przywoływanie uwagi Nawiązywanie kontaktu przez telefon Nawiązanie, podtrzymanie, zakończenie rozmowy Pytanie o zdanie rozmówcy Wyrażanie przypuszczeń Wyrażanie zdziwienia, niedowierzania Wyrażanie komplementów, podziękowanie za komplement Uzasadnianie opinii, poglądów Opisywanie doświadczeń swoich i innych osób Relacjonowanie wydarzeń z zamkniętej przeszłości Relacjonowanie kluczowych wydarzeń życiowych Przekazywanie informacji od osób trzecich Wyrażanie marzeń, pragnień, nadziei, oczekiwań ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozróżnia formalne i nieformalne formy grzecznościowe rozumie proste teksty pisemne i ustne zawierające informacje o osobach (dane personalne, rodzina, wygląd, charakter, zainteresowania) np. ogłoszenie, którego autor szuka osób o wskazanych zainteresowaniach i cechach charakteru w celu nawiązania korespondencji lub poszukuje osoby do wspólnego mieszkania rozumie proste teksty dotyczące planów na przyszłość rozumie proste teksty dotyczące doświadczeń życiowych i wydarzeń z niedalekiej przeszłości rozumie proste teksty dotyczące wydarzeń z zamkniętej przeszłości, anegdoty, ciekawostki, biografie rozumie potoczne formy pozdrawiania, pożegnania, informowania o samopoczuciu rozumie adaptowane popularne baśnie, legendy 12

13 TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH stosuje formalne i nieformalne formy grzecznościowe wypełnia standardowe formularze (np. w hotelu, na komisariacie policji, w ambasadzie, w szkole np. językowej, przy zakupie biletu miesięcznego, przy logowaniu się na stronach internetowych) pisze list z informacjami o sobie do kolegi poznanego przez Internet opisuje siebie, swoje zainteresowania, umiejętności, rodzinę, przyjaciół relacjonuje fakty z niedalekiej przeszłości (np. o tym, co robił dziś, w tym tygodniu) opowiada o zamierzeniach i planach na przyszłość (np. na najbliższe popołudnie, weekend, wakacje) opowiada o doświadczeniach życiowych swoich i innych osób (np. dotyczących spędzania wolnego czasu, sportów, podróżowania, zwiedzania) relacjonuje wydarzenia z zamkniętej przeszłości (np. informuje o tym, co robił dzień wcześniej, w miniony weekend, relacjonuje wypadki, zdarzenia i opowiada o okolicznościach) opowiada ciekawostki, anegdoty przestawia biografię członka swojej rodziny lub znanej osoby tworzy krótką baśń, legendę pisze ogłoszenie towarzyskie opowiada o swoich marzeniach i nadziejach pisze list formalny, w którym przedstawia swoją osobę, adresowany do rodziny hiszpańskiej REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE stosuje formalne i nieformalne zwroty grzecznościowe nawiązuje kontakty towarzyskie: wita i żegna się, przedstawia siebie innych w rozmowie z rówieśnikiem i nauczycielem pyta o dane rozmówcy oraz udziela informacji o sobie odpisuje na list rówieśnika, w którym odpowiada na zadane pytania i przedstawia krótko swoją osobę (dane personalne, zainteresowania, upodobania, informacje o rodzinie) wyraża opinie na temat swoich cech charakteru, upodobań i preferencji, a także charakteru i preferencji innych osób przekazuje opinie innych osób na temat ludzi, upodobań, preferencji pyta i odpowiada na pytania dotyczące planów na najbliższą przyszłość, wydarzeń z niedalekiej przeszłości nawiązuje, podtrzymuje i kończy rozmowę opowiada o doświadczeniach życiowych swoich i innych osób pyta i odpowiada na pytania dotyczące wydarzeń z zamkniętej przeszłości opowiada o marzeniach, pragnieniach na przyszłość PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI na podstawie wypełnionych standardowych formularzy przekazuje informacje o danych osobowych identyfikuje i opisuje osoby na fotografiach na podstawie rysunków odtwarza przebieg dnia osób na nich przedstawionych 13

14 na podstawie rysunków informuje o doświadczeniach życiowych i o zdarzeniach z bliskiej przeszłości osób na nich przedstawionych na podstawie zdjęć, rysunków odtwarza przedstawione na nich wydarzenia z zamkniętej przeszłości i okoliczności, jakie im towarzyszyły na podstawie materiałów wizualnych porównuje życie osób dawniej i dziś na podstawie notatki przekazuje informacje pozostawione przez osoby trzecie DOM Materiał leksykalny Miejsce zamieszkania Opis domu, pomieszczeń w domu, w mieszkaniu Meble w mieszkaniu Meble i przedmioty w pokoju ucznia Sprzęty gospodarstwa domowego Opis okolicy Rodzaje domów, mieszkań Funkcje komunikacyjne Informowanie o obecności/nieobecności, istnieniu/nieistnieniu Informowanie o lokalizacji przedmiotów, pomieszczeń, osób Opisywanie przedmiotów i miejsc Opisywanie miejsca zamieszkania, okolicy, miasta, kraju ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie treści zawarte w ogłoszeniach o mieszkaniach/pokojach do wynajęcia np. w hotelach rozumie proste opisy mieszkania i pokoju rozumie prośby i polecenia dotyczące przechowywania przedmiotów w domu i drobnych czynności domowych np. prośba o zamknięcie okna, otworzenie drzwi, odebranie telefonu, wyłączenie telewizora, ściszenie muzyki TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH opisuje swoje mieszkanie koledze porównuje typowe mieszkania polskie i hiszpańskie opisuje swoje wymarzone mieszkanie/dom/pokój opisuje okolicę, w jakiej mieszka pisze ogłoszenie w sprawie pokoju/mieszkania do wynajęcia pisemnie rezerwuje pokój w hotelu REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE pyta i odpowiada na pytania dotyczące usytuowania przedmiotów w mieszkaniu formułuje pytania i wydaje polecenia związane z przechowywaniem przedmiotów pyta i odpowiada pisemnie na pytania dotyczące szczegółów rezerwacji pokoju w hotelu 14

15 PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI Uczeń opisuje mieszkania przedstawione na fotografii SZKOŁA Materiał leksykalny Przedmioty szkolne Wyposażenie sali lekcyjnej Wydarzenia z życia szkoły Plan zajęć Pomieszczenia w szkole Rozkład roku szkolnego (ferie, wakacje) Czynności ucznia i nauczyciela Zajęcia pozaszkolne Żargon młodzieżowy Wyposażenie ucznia: przybory i artykuły szkolne Oceny szkolne, wymagania, egzaminy Zasady współżycia w szkole Typy szkół System oświaty Szkoła dawniej i dziś Funkcje komunikacyjne Prośba o pożyczenie lub podanie przedmiotu, Prośba o pozwolenie wykonania (np. wyjście do toalety, zasłonięcie okien, zadanie pytania, wytarcia tablicy) Wyrażanie zgody, udzielanie pozwolenia, odmawianie i podawanie powodu Usprawiedliwianie się i wyjaśnianie przyczyny Wyrażanie zainteresowania lub jego braku Wyrażanie upodobań, preferencji i pytanie o gusta, preferencje innych osób Opis czynności Informowanie o czasie, trwaniu, częstotliwości Uzyskiwanie i przekazywanie informacji o lokalizacji pomieszczeń w szkole ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie polecenia nauczyciela związane z czynnościami w klasie szkolnej np. prośbę o zdjęcie krzeseł ze stołów, wytarcie tablicy, przyniesienie kredy, otwarcie okna, otwarcie podręcznika, prośbę o ciszę rozumie teksty dotyczące lubianych i nielubianych przedmiotów szkolnych, nauczycieli i zajęć pozalekcyjnych rozumie teksty dotyczące rozkładu zajęć szkolnych, pracy domowej, ocen szkolnych, przebiegu typowego dnia szkolnego rozumie niektóre wyrażenia ze slangu młodzieżowego 15

16 TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH przedstawia lubiane i nielubiane przedmioty i zajęcia pozalekcyjne tworzy idealny plan lekcji i plan dnia pisze list/maila do kolegi z kraju hiszpańskojęzycznego z przedstawieniem planu zajęć, typowego dnia szkolnego, lubianych i nielubianych przedmiotów, nauczycieli, aktywności na lekcji języka hiszpańskiego informuje kolegę o lokalizacji pomieszczeń w szkole porównuje system oświaty w Hiszpanii z systemem w Polsce z nauczycielem i kolegami ustala reguły współżycia w klasie REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE w rozmowie z rówieśnikiem lub nauczycielem pyta i odpowiada na pytania dotyczące lubianych/nielubianych przedmiotów, ćwiczeń, zadań wykonywanych podczas lekcji języka hiszpańskiego prosi o pożyczenie przedmiotu, wyraża zgodę na pożyczenie lub odmawia pożyczenia przedmiotu uzasadnia odmowę pożyczenia przedmiotu pyta o pozwolenie wykonania czynności pyta o znaczenie wyrazów i nazwy przedmiotów PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI Na podstawie materiałów, np. planu lekcji, schematu i tekstu dotyczących funkcjonowania szkoły, uczeń tworzy wypowiedź na temat rozkładu zajęć i przedmiotów w szkole PRACA Materiał leksykalny Popularne zawody i związane z nimi czynności Typowe miejsca pracy Wady i zalety różnych zawodów Kwalifikacje i cechy pracowników wykonujących różne zawody Kieszonkowe, sposoby zarobienia kieszonkowego, sposoby wydawania kieszonkowego Funkcje komunikacyjne Informowanie o wykonywanym zawodzie Opisywanie czynności Opisywanie umiejętności Opisywanie cech charakteru Opisywanie planów, zamiarów Wyrażanie pragnień Wyrażanie opinii 16

17 ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH Uczeń rozumie proste wypowiedzi opisujące zawody, czynności z nimi związane oraz cechy charakteru kojarzące się z danym zawodem TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH przedstawia zawód i miejsce pracy rodziców, czynności związane z wykonywanym zawodem opisuje wymarzoną przyszłą pracę, uzasadnia swój wybór wyraża opinie o wadach i zaletach poznanych zawodów informuje o sposobach zarabiania i wydawania kieszonkowego REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE informuje o zawodach swoich rodziców i pyta o zawody rodziców swoich rówieśników pyta o zawody sławnych osób, o czynności związane z wykonywaniem tych zawodów; udziela informacji na ten temat pyta rówieśników o wymarzoną pracę i informuje o swojej wymarzonej pracy pyta o sposoby zarabiania i wydatkowania kieszonkowego, udziela informacji na ten temat PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI na podstawie informacji uzyskanych od kolegów na temat pracy, którą chcieliby wykonywać w przyszłości, opracowuje ranking najbardziej popularnych zawodów na podstawie danych zebranych od kolegów opracowuje zestawienie sposobów zarabiania i wydatkowania kieszonkowego ŻYCIE CODZIENNE Materiał leksykalny Kalendarz (pory roku, miesiące, dni tygodnia) Zegar (pory dnia) Rozkład dnia Czynności życia codziennego Styl życia Funkcje komunikacyjne Pytanie o czas i udzielanie informacji na ten temat (dzień, godzina, pora dnia, pora roku) Opisywanie codziennych czynności w teraźniejszości, bliskiej przeszłości i przyszłości Pytanie o plan dnia, tygodnia, daty i udzielanie informacji na te tematy Pytanie o częstotliwość wykonywanej czynności i udzielanie informacji na ten temat Proponowanie spotkania Akceptowanie propozycji, odrzucanie propozycji i uzasadnianie odmowy Pytanie o opinie na temat ulubionych rozrywek i wyrażanie własnych opinii Wyrażanie takich samych i odmiennych opinii Porównywanie stylu życia dawniej i dziś 17

18 ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie pytania o godzinę, datę, porę roku rozumie proste teksty dotyczące codziennych czynności rozumie proste teksty dotyczące różnych stylów życia rozumie proste teksty dotyczące dawnego stylu życia TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH opowiada o rutynowych codziennych czynnościach porównuje rozkład dnia, obowiązki i rutynowe czynności swoje i kolegów porównuje rozkład dnia w Polsce i krajach hiszpańskojęzycznych przekazuje informacje o planach na dany dzień, tydzień opisuje idealny dzień porównuje różne style życia w Polsce i krajach hiszpańskojęzycznych porównuje życie dawniej i dziś REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE odpowiada na pytanie o godzinę, dzień, datę, porę roku pyta i odpowiada na pytania dotyczące rozkładu dnia i tygodnia PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI rekonstruuje przebieg dnia danej osoby na podstawie zapisów w jej kalendarzu na podstawie materiału graficznego informuje o częstotliwości wykonywania rutynowych czynności ŻYCIE RODZINNE Materiał leksykalny Członkowie rodziny Stan cywilny Zajęcia/zawody członków rodziny Czynności związane z obowiązkami domowymi Okresy życia Konflikty i problemy rodzinne Normy współżycia w rodzinie Święta i uroczystości rodzinne (urodziny, imieniny, komunia, ślub) Funkcje komunikacyjne Opisywanie czynności związanych z obowiązkami domowymi Formułowanie, przyjmowanie i odrzucanie zaproszenia Proponowanie potraw i napojów; akceptacja propozycji i jej odrzucenie z podaniem przyczyny Wydawanie poleceń, proszenie o pomoc 18

19 Wyrażanie prośby, wyrażanie zgody i odmowa jej udzielenia, uzasadnianie odmowy Pytanie o przyczynę i jej wyrażanie Wyrażanie pragnień, chęci Wyrażanie zakazów, nakazów Wyrażanie życzeń Wyrażanie sugestii, porad Negocjowanie w sprawie podziału obowiązków domowych Informowanie o zwyczajach Opisywanie osób ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie opisy dotyczące relacji rodzinnych rozumie prosty, adaptowany tekst na temat hiszpańskiej rodziny królewskiej rozumie propozycje dotyczące próbowania potraw i napojów, prośby dotyczące drobnych przysług w domu (np. przyniesienie przedmiotu, zamknięcie okna, ściszenie muzyki) rozumie prosty tekst zaproszenia na uroczystość rodzinną rozumie proste adaptowane teksty traktujące o zwyczajach związanych z uroczystościami rodzinnymi (np. urodzinami, ślubem) rozumie polecenia związane z obowiązkami domowymi (np. posprzątanie pokoju, umycie naczyń) rozumie teksty dotyczące norm współżycia w rodzinie rozumie teksty dotyczące ról w rodzinie dawniej i dziś TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH przedstawia i opisuje koledze członków swojej rodziny przedstawia rozkład dnia poszczególnych członków rodziny formułuje zaproszenie na uroczystość rodzinną opowiada o obowiązkach domowych swoich i innych członków rodziny porównuje model rodziny w Polsce i krajach hiszpańskojęzycznych porównuje zwyczaje związane z uroczystościami rodzinnymi (np. urodzinami, ślubem) w Polsce i Hiszpanii przeprowadza wywiad z rodzicami na temat ich życia w dzieciństwie i młodości porównuje dzieciństwo rodziców i swoje przedstawia powody typowych konfliktów rodzinnych i udziela rad, jak je rozwiązać wypowiada się na temat podziału obowiązków i norm współżycia w rodzinie REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE proponuje potrawy, napoje; reaguje na takie propozycje: przyjmuje je lub odrzuca prosi o różne potrawy i napoje prosi o przysługi (np. przyniesienie przedmiotu, zamknięcie okna, ściszenie muzyki) i zgadza się na ich wykonanie lub odmawia i uzasadnia odmowę pyta o pozwolenie na wykonanie typowych domowych czynności; wyraża pozwolenie i odmawia pozwolenia, podając powód 19

20 odpowiada na zaproszenie na uroczystość rodzinną wydaje polecenia związane z obowiązkami domowymi, akceptuje polecenia lub odmawia ich wykonania, argumentując odmowę wyraża prośby, życzenia sugestie związane z normami współżycia w rodzinie PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI na podstawie drzewa genealogicznego informuje o relacjach rodzinnych na podstawie rozmowy telefonicznej redaguje notatkę dotyczącą zaproszenia pisze list/mail na podstawie krótkiej informacji tekstowej (np. SMS, notatka) dotyczącej wydarzenia rodzinnego na podstawie materiału graficznego opowiada o podziale obowiązków domowych w rodzinie CZAS WOLNY I ŻYCIE TOWARZYSKIE Materiał leksykalny Formy spędzania czasu wolnego Relacje towarzyskie Upodobania, hobby i zainteresowania Rozrywki (kino, teatr, dyskoteka, telewizja, lektury) Święta i uroczystości Funkcje komunikacyjne Wyrażanie sądów, opinii, upodobań, preferencji, zainteresowań Wyrażanie takich samych i odmiennych upodobań Pytanie o opinie, preferencje, upodobania Wyrażanie takich samych i odmiennych opinii Umawianie się, przyjęcie i odrzucenie propozycji z podaniem przyczyny Wyrażanie konieczności Wyrażanie rozczarowania, żalu ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie teksty na temat upodobań, zainteresowań, ulubionych programów telewizyjnych i innych form spędzania czasu wolnego rozumie treści zawarte w programie kinowym, telewizyjnym, teatralnym, informatorze kulturalnym, na biletach do kina, teatru, muzeum, na imprezę sportową rozumie zaproszenia na imprezy kulturalne i towarzyskie rozumie relacje dotyczące przebiegu minionego weekendu, wakacji rozumie teksty na temat tradycyjnych świąt w krajach hiszpańskojęzycznych (np. Boże Narodzenie, Wielki Tydzień, Las Fallas, Dzień Zmarłych w Meksyku) TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH przedstawia ulubione formy spędzania wolnego czasu wspólnie z kolegami planuje czas wolny 20

21 wspólnie z kolegami organizuje urodziny kolegi (wybór prezentu, ustalenie menu, dekoracji, podział obowiązków) zaprasza na uroczystość rodzinną, wspólne wyjście na mecz, dyskotekę, koncert składa życzenia urodzinowe porównuje zwyczaje świąteczne w Polsce i w krajach hiszpańskojęzycznych opowiada, jak spędził miniony weekend, wakacje REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE pyta i odpowiada na pytania dotyczące upodobań, preferencji wyraża podobne i odmienne upodobania przyjmuje lub odrzuca propozycję wspólnego spędzenia czasu i uzasadnia odmowę dziękuje za życzenia pyta i informuje, jak spędził wolny czas, dokonuje oceny wydarzeń, w których brał udział PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI Uczeń na podstawie materiału graficznego informuje o ulubionych przez młodzież hiszpańską sposobach spędzania czasu ŻYWIENIE Materiał leksykalny Artykuły spożywcze Posiłki Lokale gastronomiczne Menu w barze, restauracji Przygotowywanie potraw Przybory kuchenne Dieta Funkcje komunikacyjne Składanie zamówienia w barze, restauracji Określanie ilości Pytanie o cenę, kwotę do zapłaty Wyrażanie prośby np. o przyniesienie rachunku, dodatkowej porcji jedzenia, sztućców Wyrażanie upodobań związanych z jedzeniem Proponowanie potraw i napojów; akceptacja i odrzucenie propozycji, uzasadnienie odmowy Pytanie o składniki dań i informowanie o nich Informowanie o sposobach przyrządzania potraw ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie informacje zawarte w ulotkach reklamowych lokali gastronomicznych, takie jak ceny, promocje, warunki dostawy, kontakt rozumie informacje zawarte w menu dotyczące rodzaju posiłku, ceny, ilości 21

22 rozumie typowe pytania kelnera w barze, restauracji rozumie typowe pytania sprzedawców w sklepach spożywczych rozumie proste, adaptowane teksty dotyczące zwyczajów żywieniowych (potrawy, posiłki), lokali gastronomicznych w krajach hiszpańskojęzycznych rozumie typowe informacje dotyczące ceny produktów i kwoty do zapłaty rozumie przepisy kulinarne rozumie opis przeznaczenia przyborów kuchennych TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH informuje o ulubionych produktach spożywczych, potrawach informuje o swoich zwyczajach żywieniowych porównuje zwyczaje żywieniowe w Polsce i krajach hiszpańskojęzycznych opisuje tradycyjne polskie dania świąteczne sporządza przepis kulinarny ulubionej potrawy składa reklamację dotyczącą jakości potraw, obsługi, wysokości rachunku tworzy wypowiedź na temat zdrowej i niezdrowej diety tworzy krótkie informacje/definicje dotyczące przeznaczenia przyborów kuchennych REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE składa zamówienie w restauracji, w barze, w kawiarni odpowiada na typowe pytania kelnera dotyczące zamawiania dań pyta o cenę produktów w sklepie, na targu pyta o kwotę do zapłaty w sklepie, na targu, w barze, restauracji pyta o składniki dań w barze, restauracji PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI na podstawie rysunków odtwarza sposób i etapy przyrządzania prostej potrawy na podstawie materiału graficznego, np. schematu piramidy żywieniowej, informuje o zdrowym sposobie odżywiania ZAKUPY I USŁUGI Materiał leksykalny Artykuły i produkty (ubrania, kosmetyki, zabawki, książki, czasopisma, płyty, artykuły papiernicze) Rodzaje sklepów Kupowanie i sprzedawanie Instytucje usługowe (poczta, bank, punkt ksero, fryzjer) Ceny Działy w sklepach Opakowania, przeceny Reklama Reklamacja 22

23 Funkcje komunikacyjne Informowanie, czy produkt jest dostępny czy nie Pytanie o produkty, ich cenę, ilość, rozmiar, udzielanie informacji na ten temat Pytanie o lokalizację produktów, przymierzalni, działów w sklepie Proszenie o pomoc w odnalezienie produktu Wskazywanie artykułów i produktów w sklepie, na targu Zwracanie i wymiana towaru ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie napisy informacyjne w sklepach: godziny otwarcia, kierunek otwierania drzwi, kasy, działy w supermarkecie rozumie podstawowe informacje na temat produktów zawarte w ulotkach informacyjnych rozumie typowe pytania sprzedawcy w sklepie o rodzaj towaru, rozmiar, ilość rozumie proste dialogi w sklepie rozumie proste, krótkie teksty dotyczące zwyczajów związanych z zakupami rozumie instrukcję obsługi bankomatu rozumie podstawowe informacje zawarte w reklamie produktu TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH sporządza listę zakupów pisze ogłoszenie o kupnie/sprzedaży książek, płyt i in. informuje o tym, co kupił REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE pyta i odpowiada na pytania dotyczące rodzaju towaru, rozmiaru, ilości, ceny prosi o zrobienie zakupów, zgadza się zrobić zakupy lub odmawia i podaje przyczynę składa reklamację w sklepie, dokonuje zwrotu lub wymiany towaru pyta o sposób płatności PODRÓŻOWANIE I TURYSTYKA Materiał leksykalny Plan miasta Środki transportu Informacja turystyczna Zwiedzanie Zakwaterowanie Wycieczki Wypadki i awarie Funkcje komunikacyjne Wyrażanie konieczności, pragnień, preferencji Uzyskiwanie i udzielanie informacji o drodze, lokalizacji obiektów w mieście 23

24 Uzyskiwanie i udzielanie informacji o środkach transportu, rozkładzie jazdy, cenie biletu, preferowanych warunkach podróżowania, warunkach zakwaterowania Porównywanie środków transportu Wyrażanie preferencji co do sposobu podróżowania i uzasadnianie wyboru Opisywanie doświadczeń związanych z podróżowaniem Wyrażanie czynności przeszłych związanych z teraźniejszością Informowanie o czasie Relacjonowanie podróży Wyrażanie czynności przeszłych całkowicie zakończonych Opisywanie okoliczności zdarzeń Wyrażanie czynności przeszłych stanowiących tło wydarzeń ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie instrukcję, jak dotrzeć do określonego miejsca w mieście rozumie proste komunikaty na dworcu, lotnisku rozumie napisy informujące o lokalizacji stacji metra, przystanku autobusowego, postoju taksówek, drodze do centrum miasta, na dworzec, na lotnisko rozumie informacje zawarte w rozkładach jazdy dotyczące godzin odjazdu, kierunku, ceny biletu rozumie informacje dotyczące warunków i cen w hotelach, na campingach rozumie podstawowe informacje zamieszczone w folderach turystycznych na temat oferowanych wycieczek i atrakcji rozumie instrukcję obsługi biletomatu rozumie relacje z podróży rozumie relacje dotyczące wypadku i okoliczności, w jakich do niego doszło rozumie teksty dotyczące podróży słynnych odkrywców np. Krzysztofa Kolumba TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH objaśnia, jak dotrzeć do wybranego miejsca w mieście pisze pocztówkę, maila z pozdrowieniami z podróży wypełnia formularze dotyczące rezerwacji i wynajęcia pokoju w hotelu relacjonuje przebieg podróży (wydarzenia i okoliczności) składa reklamację na lotnisku, na dworcu dotyczącą zaginięcia bagażu relacjonuje przebieg zdarzenia, wypadku podczas podróży REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE uzyskuje informacje na temat biletów, kupuje bilet na przystanku, u kierowcy, na dworcu, na lotnisku pyta o przyjazdy/odjazdy pociągów/autobusów, przyloty/odloty samolotów w kasach i punktach informacyjnych na dworcu i lotnisku w taksówce odpowiada na pytania kierowcy, podaje adres docelowy w hotelu, schronisku młodzieżowym odpowiada na pytania dotyczące zakwaterowania uzyskuje informacje w punkcie informacji turystycznej odpowiada na pytania i informuje o przebiegu zdarzenia, wypadku na komisariacie policji 24

25 uczestniczy w rozmowie dotyczącej wspólnie planowanej podróży (uzgadnia czas, miejsce, ustala listę niezbędnych zakupów) PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI na podstawie tekstu streszcza przebieg podróży KULTURA Materiał leksykalny Kino (filmy hiszpańskojęzyczne, gatunki filmowe, przymiotniki do opisywania filmu) Muzyka (gatunki muzyki, znani hiszpańskojęzyczni wykonawcy) Malarstwo (np. Museo del Prado) Uczestnictwo w kulturze (zwyczaje dotyczące uczestnictwa w kulturze, przedsięwzięcia kulturalne związane z krajami hiszpańskojęzycznymi) Literatura (fragmenty utworów) Teatr (adaptowane fragmenty sztuk teatralnych) Twórcy i ich dzieła (znani artyści hiszpańskojęzyczni) Media (prasa, radio, telewizja, internet) Funkcje komunikacyjne Wyrażanie opinii dotyczących programów radiowych, telewizyjnych, filmów, muzyki, literatury Wyrażanie upodobań i preferencji Umawianie się do kina, teatru, na koncert, na mecz itp. ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie informacje (dzień, godzina, miejsce) zwarte w materiałach autentycznych (bilety do kina, teatru, muzeum, na koncert, imprezę sportową) rozumie informacje zawarte w informatorach dotyczące spędzania czasu wolnego rozumie informacje w programach telewizyjnych: dzień i godzina projekcji rozumie informacje zawarte w zaproszeniach na wernisaż, premierę rozumie propozycje wspólnego spędzenia czasu rozumie adaptowane teksty literackie, teksty piosenek popularnych zespołów rozumie proste, adaptowane artykuły prasowe rozumie biografie znanych twórców rozumie fragmenty hiszpańskojęzycznej literatury pięknej rozumie fabułę filmów znanych reżyserów z krajów hiszpańskojęzycznych TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH przekazuje informacje i opinie na temat ulubionych twórców, zespołów, pisarzy przekazuje informacje na temat lubianych i nielubianych programów telewizyjnych, gatunków filmowych, uzasadnia opinię wyraża opinię na temat obejrzanego filmu, przeczytanej książki, obejrzanej wystawy sporządza prostą informację prasową 25

26 przedstawia opinię nt. korzyści i zagrożeń związanych z oglądaniem telewizji prezentuje twórców hiszpańskojęzycznych REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE uzgadnia z rówieśnikami sposób spędzania czasu wolnego, umawia się do kina, teatru na wystawę, koncert zaprasza na wystawę, do kina, teatru pyta o zwyczaje związane z oglądaniem telewizji (częstotliwość, ulubione programy, filmy, prezenterzy) i odpowiada na pytania w ankiecie dotyczącej tych tematów uzyskuje informacje na temat poszukiwanej książki/płyty w księgarni, sklepie muzycznym SPORT Materiał leksykalny Dyscypliny sportowe Popularny sprzęt sportowy Imprezy sportowe Sport wyczynowy i sporty ekstremalne Funkcje komunikacyjne Informowanie o sposobach spędzania czasu wolnego Wyrażanie upodobań, zainteresowań Wyrażanie częstotliwości Informowanie o planach i zamiarach Wyrażanie i uzasadnianie opinii Porównywanie ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie proste wypowiedzi dotyczące ulubionych sportów, częstotliwości treningów rozumie prosty tekst dotyczące wybranej dyscypliny sportowej i jej zasad rozumie prosty tekst o znanym sportowcu rozumie prosty tekst o sportach ekstremalnych rozumie informacje z prasy hiszpańskojęzycznej o najbliższych imprezach sportowych TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH mówi o ulubionych dyscyplinach sportowych, częstotliwości uprawiania sportu, pozalekcyjnych zajęciach sportowych, możliwościach uprawiania sportu w szkole mówi o ulubionych sportowcach i ich osiągnięciach wyraża opinie na temat sportów bezpiecznych i niebezpiecznych i ją uzasadnia mówi o planach na najbliższy weekend dotyczących aktywności fizycznej wyraża opinię na temat sportów ekstremalnych i przyczyn ich popularności wyraża opinię na temat dopingu w sporcie 26

27 REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE zadaje rówieśnikom pytania dotyczącą ulubionej dyscypliny sportowej, treningów i odpowiada na pytania kolegów umawia się na oglądanie wydarzenia sportowego PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI Uczeń na podstawie materiału graficznego mówi o najbardziej i najmniej popularnych dyscyplinach sportowych wśród młodzieży hiszpańskiej i częstotliwości ich uprawiania ZDROWIE Materiał leksykalny Części ciała Samopoczucie Podstawowe schorzenia, ich objawy i leczenie Podstawowe lekarstwa Porady Wypadki i kontuzje Zdrowy styl życia Niepełnosprawni Uzależnienia Funkcje komunikacyjne Informowanie o bólu i złym samopoczucia Proszenie o radę i udzielanie porad, jak poprawić stan zdrowia i samopoczucie Wyrażanie konieczności ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie proste rozmowy w gabinecie lekarskim rozumie pytania i zalecenia lekarza rozumie relację dotyczącą okoliczności doznanej kontuzji, wypadku TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH informuje o samopoczuciu, dolegliwościach, objawach, doznanych urazach przedstawia informację na temat zasad i konsekwencji zdrowego i niezdrowego trybu życia wypowiada opinie na temat sytuacji osób niepełnosprawnych, stosunku do nich osób zdrowych, ich integracji, typowych trudności życiowych, proponuje sposoby pomocy w integracji tworzy plakat z hasłami ostrzegającymi przed uzależnieniami opowiada o przebytych kontuzjach, wypadkach i okolicznościach, w których się wydarzyły 27

28 REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE odpowiadając na pytania lekarza, informuje o samopoczuciu, objawach, dolegliwościach udziela kolegom porad, jak zmniejszyć dolegliwości kupuje leki w aptece, opisuje dolegliwości, odpowiada na pytania aptekarza składa życzenia powrotu do zdrowia i dziękuje za takie życzenia NAUKA I TECHNIKA Materiał leksykalny Obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych np. telefon komórkowy, laptop, sprzęt RTV Technologie informacyjno-komunikacyjne (komputer, internet) Wynalazki i odkrycia naukowe Funkcje komunikacyjne Wydawanie poleceń i udzielanie instrukcji Opisywanie funkcjonowania urządzeń Informowanie o wydarzeniach z przeszłości Wyrażanie opinii Formułowanie hipotez ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie instrukcję obsługi prostych urządzeń jak bankomat, biletomat, kawomat, automat do przekąsek rozumie interfejs poczty elektronicznej, forów internetowych rozumie podstawowe polecenia dotyczące obsługi komputera, programów komputerowych poruszania się w Internecie rozumie zalecenia dotyczące ekologicznego używania sprzętu gospodarstwa domowego rozumie proste teksty traktujące o odkryciach naukowych TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH opisuje sposób uruchamiania urządzeń domowych i sprzętu elektronicznego przedstawia korzyści i zagrożenia Internetu opisuje rolę sprzętu elektronicznego i technologii informatycznych w swoim życiu przedstawia korzyści i zagrożenia związane z najnowszymi odkryciami naukowymi REAGOWANIE JĘZYKOWE PISEMNE I USTNE wykonuje polecenia nauczyciela dotyczące np. obsługi poczty elektronicznej w języku hiszpańskim, obsługi programów, poruszania się po stronach internetowych, korzystania ze słowników on-line wyraża opinie, zgadza się lub nie zgadza się z opinią rozmówców w rozmowie dotyczącej zagrożeń związanych z korzystaniem z Internetu 28

29 PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI Uczeń na podstawie instrukcji obrazkowej formułuje instrukcję w języku hiszpańskim ŚWIAT PRZYRODY Materiał leksykalny Pogoda Kierunki świata Rośliny i zwierzęta Krajobraz Rodzaje klimatu Zagrożenia i ochrona środowiska Klęski żywiołowe Funkcje komunikacyjne Pytanie o pogodę i informowanie o pogodzie Opisywanie krajobrazu, klimatu Informowanie o trwaniu akcji, czynności Potwierdzanie i zaprzeczanie informacji Wyrażanie takiej samej i odmiennej opinii Wyrażanie przypuszczeń co do przyszłości Wyrażanie warunku ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH rozumie proste najważniejsze informacje z prognozy pogody rozumie proste wypowiedzi opisujące klimat i pogodę rozumie proste opisy krajobrazu rozumie prosty tekst na temat zwierząt, ich środowiska, sposobu życia, odżywiania, najważniejszych cech wyglądu rozumie teksty na temat zagrożeń dla środowiska naturalnego rozumie teksty na temat klęsk i katastrof naturalnych, i ich skutków TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH polemizuje ze stereotypami dotyczącymi polskiego i hiszpańskiego klimatu przekazuje informacje o ulubionych zwierzętach, opisuje je, przedstawia zalety i wady posiadania zwierzęcia, sposoby opieki opisuje krajobraz w liście, w tekście pozdrowień z wakacji opisuje krajobraz i klimat Polski w zaproszeniu do złożenia wizyty adresowanym do rówieśnika opisuje przyrodnicze atrakcje turystyczne Polski przedstawia wady i zalety życia na wsi i w mieście przedstawia zagrożenia dla środowiska naturalnego przedstawia sposoby ochrony środowiska przekazuje informacje o klęskach żywiołowych, ich skutkach i łagodzeniu tych skutków 29

30 REAGOWANIE JĘZYKOWE USTNE I PISEMNE w rozmowie z kolegą uzyskuje informacje na temat pogody i udziela takich informacji reaguje na propozycje kolegów dotyczące sposobów ochrony środowiska PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI na podstawie mapki informuje o pogodzie w wybranym regionie, kraju na podstawie zdjęć opisuje pory roku, pogodę, krajobraz ŻYCIE SPOŁECZNE Materiał leksykalny Partie polityczne i wybory Nazwy najważniejszych urzędów państwowych Urzędy i organizacje międzyrządowe Konflikty i problemy społeczne wewnętrzne i międzynarodowe Emigracja i imigracja Przestępczość Funkcje komunikacyjne Udzielanie podstawowych informacji na temat struktury politycznej Polski w rozmowie z hiszpańskojęzycznym kolegą (np. najważniejsze funkcje państwowe i nazwy organów władzy) Uzyskiwanie informacji na temat struktury politycznej krajów hiszpańskojęzycznych Uzyskiwanie podstawowych informacji na temat Unii Europejskiej Wyrażanie obietnic ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE CELÓW KOMUNIKACYJNYCH ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH Rozumie proste, adaptowane teksty dotyczące struktur państwowych i wyborów parlamentarnych rozumie proste, adaptowane teksty dotyczące najważniejszych wydarzeń społecznych i politycznych, konfliktów wewnętrznych i międzynarodowych w Polsce i krajach hiszpańskojęzycznych (np. migracje, wewnętrzne konflikty narodowościowe) publikowane w prasie hiszpańskojęzycznej rozumie główny temat wiadomości telewizyjnych, radiowych rozumie główny temat wypowiedzi polityków w kampaniach wyborczych TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH przedstawia podstawowe informacje o najważniejszych postaciach współczesnej historii Polski formułuje obietnice wyborcze dotyczące życia szkolnego jako kandydat do samorządu uczniowskiego 30

31 ELEMENTY WIEDZY O KRAJACH HISZPAŃSKIEGO OBSZARU JĘZYKOWEGO Zagadnienia te pojawiają się jednocześnie z wprowadzaniem materiału kolejnych działów tematycznych. Materiał leksykalny Geografia: mapa Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej, klimat Hiszpanii i niektórych krajów Ameryki Łacińskiej Historia: najważniejsze postaci i wydarzenia historyczne Kultura i sztuka: sławne postaci z hiszpańskiego obszaru językowego (opis wyglądu zewnętrznego, biografia, dokonania) z dziedzin: muzyka, sztuki wizualne, literatura, teatr, niektóre kultury regionalne (np. Katalonia, Kraj Basków, Galicja) Życie społeczne, np. rola kobiety i mężczyzny, stosunki etniczne i grupowe, tożsamość narodowa, emigracja i imigracja, tradycja i przemiany społeczne, stosunki religijne, zasady współżycia społecznego Polityka: Hiszpańska rodzina królewska, najważniejsze postaci z życia politycznego Hiszpanii Życie codzienne, np. imiona i nazwiska w krajach hiszpańskojęzycznych, zwyczaje związane z dziedziczeniem nazwisk po rodzicach, formy grzecznościowe w języku hiszpańskim, zachowania niewerbalne w powitaniach i pożegnaniach w Hiszpanii, potrawy, napoje, godziny posiłków, rodzaje sklepów w Hiszpanii, niektóre święta państwowe, święta tradycyjne w krajach hiszpańskojęzycznych, np. Boże Narodzenie, Święto Trzech Króli, Dzień Zmarłych w Meksyku, transport w Hiszpanii, np. metro w Madrycie, zwyczaje związane z rozkładem dnia w Hiszpanii, np. sjesta, uwarunkowania klimatyczne i kulturowe, styl życia w Hiszpanii, gastronomia w Hiszpanii, zwyczaje żywieniowe w Hiszpanii, bary i restauracje, ulubione rozrywki młodzieży hiszpańskiej, stereotypy na temat Hiszpanii Edukacja: plan lekcji, przedmioty szkolne, rodzaje szkół w Hiszpanii Życie zawodowe: czas pracy, sposób jej organizacji Czas wolny i rozrywka (hobby, sporty, media, nawyki związane z czytaniem) Ekonomia: warunki materialne i mieszkaniowe, standardy życia Życie rodzinne: struktura i stosunki rodzinne, relacje międzypokoleniowe Konwencje społeczne związane z np.: punktualnością, wręczaniem prezentów, ubiorem, napojami, posiłkami, zakazami, długością wizyty, powitaniem, pożegnaniem, imprezami publicznymi Często stosowane skróty: UE (Unión Europea), EE. UU. (Estados Unidos), ONU (Organización de las Naciones Unidas), ONG (organización no gubernamental), OVNI (objeto volador no identificado), José Mª (María), nº (número), dcha (derecha), izda (izquierda) itp. STRATEGIE KOMPENSACYJNE Parafrazowanie, definiowanie, opisywanie Używanie synonimów i antonimów Podawanie kontekstu Podawanie przykładów Pokazywanie przedmiotów Podawanie ekwiwalentów 31

32 Zrównanie (np. tiene 7 días = semana) Porównanie z wyrazami pochodnymi Porównanie z wyrazami podobnymi w języku polskim Wykorzystanie znanych uczniowi internacjonalizmów Zmiana kodu językowego (np. rysunek) Tłumaczenie Zastępowanie wyrazów i zwrotów Restrukturyzowanie wypowiedzi Użycie innego języka obcego Funkcje komunikacyjne ROZUMIENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH Uczeń na podstawie definicji rozpoznaje przedmioty, miejsca ludzi i czynności TWORZENIE WYPOWIEDZI PISEMNYCH I USTNYCH Uczeń tworzy definicje przedmiotów, miejsc, ludzi, czynności PRZETWARZANIE WYPOWIEDZI Uczeń na podstawie instrukcji obrazkowej tworzy w języku hiszpańskim instrukcję obsługi prostych urządzeń STRATEGIE KOMUNIKACYJNE Sygnalizowanie niezrozumienia Prośba o powtórzenie informacji Prośba o wolniejsze/głośniejsze mówienie Prośba o podpowiedź Pytanie o znaczenie wyrazów Prośba o przeliterowanie Upewnienie się czy rozmówca nas rozumie i potwierdzenie zrozumienia rozmówcy Prośba o chwilę do namysłu 32

33 5.2. Materiał gramatyczny W rozdziale przedstawiono cały materiał gramatyczny przewidziany na trzy lata nauki. O kolejności wprowadzania zagadnień decyduje nauczyciel (patrz kryteria, str. 10, 11). Projektując rozkład materiału na poszczególne semestry nauki, należy zadbać o spiralny układ wprowadzanych treści, tak aby w każdym następnym roku wiadomości i umiejętności nabyte przez ucznia były powtarzane i pogłębiane, a potem rozszerzane. Zagadnienia przewidziane dla poziomu III.1 zostały wyróżnione pogrubionym drukiem. RZECZOWNIK Rodzaj i liczba Tworzenie rodzaju żeńskiego i liczby mnogiej Rzeczowniki posiadające tylko formy liczby pojedynczej lub mnogiej RODZAJNIK Rodzajnik określony z rzeczownikiem o którym była mowa wcześniej znanym obydwu rozmówcom jedynym w swoim rodzaju z godzinami z nazwami części ciała z nazwami dni tygodnia, miesięcy z przymiotnikami w stopniu najwyższym w funkcji zaimka wskazującego: El del bigote. La de enfrente. Formy ściągnięte: al, del Rodzajnik nieokreślony z rzeczownikiem: wprowadzonym do wypowiedzi po raz pierwszy nieznanym rozmówcy gdy rzeczownikowi towarzyszy przydawka po czasowniku haber w funkcji liczebnika Omijanie rodzajnika nieokreślonego w liczbie mnogiej gdy przed rzeczownikiem stoi inny determinant po wyrażeniach ilościowych przed nazwami miesięcy i pór roku z przyimkiem en przed liczebnikami oznaczającymi rok występującymi z przyimkiem en przed orzecznikiem, gdy oznacza on narodowość, zawód, zajęcie przed nazwami dni tygodnia np. Hoy es martes. PRZYSŁÓWEK Tworzenie Zachowanie formy przymiotnika: alto, bajo, barato, rápido itd. Inne przysłówki: bien, mal, así, como, despacio, deprisa, abajo Przysłówki odprzymiotnikowe: -mente Stopniowanie stopień wyższy regularne: más... que, menos... que, tan... como 33

34 nieregularne: mejor, peor Podwójne zaprzeczenie i omijanie partykuły no z przysłówkiem nunca Przysłówki: miejsca, np. aquí, abajo, delante częstotliwości, np. siempre, nunca, a menudo, cada lunes czasu, np. anoche, ahora, siempre, ya/todavía no miary, np. casi, tanto, muy, mucho pytajne, np. cómo, cuándo wątpliwości, twierdzenia, przeczenia, np. quizás, sí, no sposobu, np. bien, mal PRZYMIOTNIK Rodzaj Tworzenie rodzaju żeńskiego Rodzaj żeński przymiotniów określających narodowości Tworzenie liczby mnogiej Zgodność przymiotnika z wyrazem określanym Formy skrócone przymiotników: buen, mal, gran itd. Miejsce przymiotnika wobec wyrazu określanego stawianie przymiotnika po rzeczowniku (kolor, kształt, wielkość, materiał, gatunek, rodzaj, przynależność państwowa) Stopniowanie przymiotnika regularne: (el) más guapo, (la) menos frecuente nieregularne: (el) mejor,(el) peor, (el) mayor, (el) menor superlativo absoluto: buenísimo, riquísima Konstrukcje porównawcze tan/to... como, más... que, menos... que/de Przymiotnik dzierżawczy (patrz zaimek dzierżawczy) Przymiotnik wskazujący (patrz zaimek wskazujący) ZAIMEK OSOBOWY W funkcji podmiotu: yo, tú itd. Opuszczanie zaimków w funkcji podmiotu Forma usted w funkcji zaimka Zaimek zwrotny: me, te, se itd. Zaimek osobowy w funkcji dopełnienia bliższego: me, te, lo itd. Zaimek osobowy w funkcji dopełnienia dalszego: me, te, le itd. Formy mocne zaimków dopełnienia z przyimkami: a mí, para ti, de él itd. Formy szczególne z przyimkiem con: conmigo, contigo Szyk i łączenie zaimków w zdaniu Zaimki występujące przed czasownikiem w formie osobowej Zaimki występujące po bezokoliczniku, po czasowniku w trybie gerundio, po czasowniku w trybie rozkazującym twierdzącym znajomość bierna Kolejność zaimków w zdaniu: te lo compro Zamiana zaimków le/les na se: se la compro Zaimek lo w funkcji dopełnienia, zastępujący całe zdanie: No lo sabía. Zmiana znaczenia formy zwrotnej czasownika: quedar/se, llamar/se, levantar/se itd. Zaimek se w zdaniach bezosobowych: se puede, se oye, se sabe itd. 34

35 ZAIMEK WSKAZUJĄCY Zaimek przymiotny: este edicicio, ese coche, aquel palacio itd. Zaimki neutralne: esto, eso, aquello Użycie zaimków wskazujących w zależności od stopnia oddalenia w czasie i przestrzeni ZAIMEK DZIERŻAWCZY Forma nieakcentowana: mi, tu, su itd. Forma mocna: mío, tuyo, suyo itd. ZAIMEK NIEOKREŚLONY Zaimki nieodmienne: algo, alguien, cada, nada, nadie itd. Zaimki odmienne: uno, alguno, ninguno, mucho, poco, bastante, demasiado, tanto, (el) otro, todo (el) Formy skrócone: un, algún, ningún Podwójne zaprzeczenie i omijanie partykuły no ZAIMEK WZGLĘDNY, PYTAJNY, WYKRZYKNIKOWY Zaimki względne: que, quien, donde, cuando Zaimki pytajne: qué, quién, dónde, cuándo, quién, cuánto, opozycja qué/cuál Przysłówek cómo w funkcji zaimka pytajnego Konstrukcja Qué tal? w funkcji pytania Użycie zaimków pytajnych: qué/cuál Użycie zaimka wykrzyknikowego qué: Qué calor! Qué camisa tan bonita! PRZYIMEK Najczęściej używane przyimki A: kierunek ruchu; godzina; częstotliwość; cena; cel; przed dopełnieniem dalszym i bliższym; w konstrukcji ir + a + infinitivo, w wyrażeniach: a pie, a caballo Con: towarzyszenie; narzędzie, sposób De: posiadanie; przynależność; pochodzenie; punkt wyjścia; substancja; cecha charakterystykczna; czas; w wyrażeniach ilościowych; w znaczeniu o czymś, na temat czegoś Desde: początek w czasie Durante: w znaczeniu podczas, w czasie En: lokalizacja wewnątrz, na czymś; czas; środek transportu Entre: w znaczeniu między Para: przeznaczenie; cel; punkt widzenia; lokalizacja w czasie; Por: przemieszczanie się; narzędzie; pora dnia; częstotliwość; wartość; przyczyna Hasta: punkt końcowy w przestrzeni i czasie Sin: w znaczeniu bez Sobre: położenie na, nad; temat Najczęściej używane wyrażenia przyimkowe czasu np. antes de, después de miejsca np. cerca de, debajo de, delante de, detrás de, lejos de Rekcja podstawowych czasowników np. acabar de, acordarse de, aprender a, ayudar en/a, cambiar de/por, creer en, cuidar de, dedicarse a, dejar de, depender de, despedirse de, empezar a, enamorarse de, estar a favor /en contra de, girar a, ir a, ir en, jugar a, llevarse bien/mal con, montar a/en, olvidarse de, parecerse a, preferir a, preguntar por, preocuparse por, pensar en, quejarse de, reírse de, responder a, servir para, tener ganas de 35

36 LICZEBNIKI Główne nieodmienne posiadające rodzaj męski i żeński (uno/a, doscientos/as novecientos/as) cien/ciento w funkcji liczebników porządkowych Porządkowe do 10 rodzaj męski i żeński formy skrócone: primer, tercer CZASOWNIK Formy Czasowniki regularne, nieregularne, zwrotne, z obocznościami samogłoskowymi i spółgłoskowymi, ze zmianami ortograficznymi Czasy trybu oznajmującego Teraźniejszy (presente de indicativo) zastosowanie do wyrażania czynności stałej, powtarzającej się, zwyczajowej, aktualnej w momencie mówienia; do wyrażania prośby, składania propozycji oraz mówienia o przyszłości zastosowanie do wyrażania czynności przyszłej w zdaniach warunkowych Pretérito perfecto zastosowanie do wyrażania czynności przeszłej zakończonej niedawno lub w bliżej nieokreślonej przeszłości w pytaniach, aby zapytać, czy czynność w ogóle miała miejsce gdy skutek czynności przeszłej jest aktualny w momencie mówienia typowe okoliczniki czasu Pretérito indefinido odmiana podstawowych czasowników regularnych i nieregularnych zastosowanie do wyrażania czynności przeszłej, jednorazowej lub powtarzającej się lub długotrwałej, całkowicie zakończonej, nie mającej związku z teraźniejszością zastosowanie do wyrażania stanu przeszłego, nieaktualnego w momencie mówienia typowe okoliczniki czasu Pretérito imperfecto zastosowanie do wyrażania stanu lub czynności przeszłej niedokonanej, powtarzającej się, zwyczajowej, drugoplanowej, w opisach typowe okoliczniki czasu na poziomie III.0 znajomość bierna, na poziomie III.1 znajomość czynna Czas przyszły (futuro imperfecto) zastosowanie do wyrażania stanu lub czynności przyszłej w zdaniach warunkowych Si + presente + futuro imperfecto typowe okoliczniki czasu Czasy trybu łączącego Presente zastosowanie w zdaniu pojedynczym wyrażającym życzenie zastosowanie w zdaniu złożonym podrzędnym po czasownikach wyrażających chęć, pragnienie, prośbę, rozkaz, zakaz, nadzieję, opinię Tryb rozkazujący Odmiana czasowników regularnych i podstawowych nieregularnych 2 os. l. pojedynczej i mnogiej znajomość czynna, 3 os. liczby pojedynczej i mnogiej oraz 1 os. l. mnogiej znajomość bierna 36

37 Forma przecząca trybu rozkazującego Miejsce i forma zaimka w zdaniach rozkazujących Tryb przypuszczający (condicional simple) Zastosowanie do wyrażania próśb, sugestii, życzeń: Podrías cerrar la ventana? Me gustaría vivir en Italia. Deberías ir al médico. Formy bezosobowe Bezokolicznik w funkcji dopełnienia: Quiero comprarme un coche. Es fácil de hacer. w funkcji przydawki dopełnieniowej: Es peligroso salir. Una máquina de escribir. po después de, antes de Gerundio formy regularne i nieregularne wyrażanie czynności aktualnie odbywających się z czasownikiem estar oraz seguir, llevar (znajomość bierna) Participio formy regularne i nieregularne tworzenie czasów złożonych: Han elegido a Juan Pérez W funkcji przydawki z czasownikami ser i estar: Estoy cansado. Está hecho. Czasowniki typu: gustar, parecer, doler, importar Czasowniki ułomne: llover, nevar Czasowniki ser, estar, haber Ser identyfikacja osoby lub rzeczy; narodowość; zawód; pochodzenie; przynależność; przeznaczenie; materiał; czas; miejsce; cena; stałe cechy fizyczne i charakteru w wyrażeniu wprowadzającym wyjaśnienie es que... Estar określanie lokalizacji w przestrzeni i czasie określanie stanu w tym z przysłówkami bien/mal określanie jakości aktualnie spożywanych potraw, ceny, temperatury, daty, okoliczności np. está de moda, está de viaje wyrażanie opinii np. estoy de acuerdo, estoy seguro w wyrażeniach estar + participio pasado jako rezultat czynności np. está listo, está hecho Różnice w znaczeniu czasowników ser/estar z przymiotnikami np. estar/ser triste (alegre, abierto, cerrado, malo, bueno, vivo, listo, rico) w określeniach wykonywanego zawodu/pełnionej funkcji np. ser/estar de camarero Haber tworzenie czasów złożonych wyrażanie konieczności wyrażanie istnienia rzeczy i osób określanie lokalizacji Różnice w użyciu czasowników estar/haber określanie lokalizacji Czasowniki tener que + infinitivo, deber + infinitivo w konstrukcjach wyrażających konieczność PERYFRAZA WERBALNA Konstrukcje bezokolicznikiem: ir + a + bezokolicznik do wyrażania czynności przyszłych 37

38 inne kontrukcje np. deber, dejar de, empezar a, haber que, poder, querer, tener que, acabar de Konstrukcja z gerundio estar + gerundio do wyrażania czynności aktualnie wykonywanej seguir + gerundio do podkreślenia kontynuowania czynności llevar + gerundio do wyrażania długości trwania aktualnie wykonywanej czynności SKŁADNIA Zdanie pojedyncze twierdzące przeczące pytające bezpośrednie rozkazujące wykrzyknikowe wyrażające życzenie Zdanie złożone współrzędnie łączne i rozłączne ze spójnikami y, ni, o przeciwstawne ze spójnikiem pero wynikowe ze spójnikami pues, entonces, por eso Zdanie złożone podrzędnie z indicativo, infinitivo, subjuntivo podmiotowe i dopełnieniowe np. Es seguro que viene. Trabajar es mejor que estar en paro. Creo que es verdad. Te pide que le llames. pytające pośrednie np. Te pregunto qué hora es. względne np. Es un objeto que sirve para cortar. okolicznikowe: czasu celu np. Estudio para aprobar przyczyny skutku np. Trabajó mucho y por eso se puso enfermo. miejsca np. Conozco un sitio donde estoy tranquilo. przyzwolenia sposobu np. Lo haremos como dice porównania np. No me gusta tanto como pensaba warunku np. Si viene, trae bebidas. Zdanie złożone bezosobowe z czasownikami: haber: Para comer hay que trabajar. hacer: Hace frío, viento, sol ser: Es importante aprender idiomas. z zaimkiem se i formami czasownika w 3 os. liczby pojedynczej: se puede, se ve, se vende. Mowa zależna w czasie teraźniejszym i przeszłym (wyrażonym w pretérito pefecto) w zdaniach oznajmujących i pytających. 38

39 6. METODY I TECHNIKI NAUCZANIA Założeniem niniejszego programu, zgodnie z celami opisanymi w rozdziale 4, jest nauka języka jako narzędzia komunikacji. Prezentowane w rozdziale metody i techniki nauczania są podporządkowane tej zasadzie oraz dostosowane do możliwości, potrzeb i zainteresowań ucznia gimnazjum. Poniżej przedstawiono najważniejsze założenia dotyczące nauczania elementów języka oraz sprawności językowych, a także niektóre techniki nauczania. Szeroki wachlarz technik ćwiczeniowych i ich szczegółowe omówienie można znaleźć w bogatej literaturze przedmiotu Nauczanie słownictwa Program kładzie nacisk na rozwijanie sprawności receptywnych na poziomie III.0 i sprawności produktywnych na poziomie III.1, stąd nauczanie słownictwa jest traktowane jako jeden z priorytetów procesu dydaktycznego na poziomie III.0 i często stanowi główny cel lekcji. Ćwiczona jest głównie bierna znajomość słownictwa i w bardzo podstawowym zakresie umiejętność czynnego posługiwania się poznaną leksyką. Na poziomie III.1 nacisk kładziony jest na poszerzanie zasobu słownictwa i rozwój umiejętności czynnego posługiwania się nim. O pełnym przyswojeniu słownictwa możemy mówić wówczas, gdy uczeń potrafi poprawnie wymówić i zapisać dany wyraz, rozpoznać go w tekście słuchanym i pisanym oraz przywołać z pamięci, gdy chce się nim posłużyć Wprowadzanie nowego słownictwa Do wprowadzania nowego słownictwa posłużyć może: tekst pisemny lub ustny materiał wizualny, graficzny (niezależny lub w uzupełnieniu do tekstu lub listy słów) lista słów Teksty ustne i pisemne stwarzają możliwość utrwalania znanej i wprowadzania nowej leksyki. Występowanie słów, zwrotów czy wyrażeń w kontekście (językowym, komunikacyjnym) ułatwia ich zrozumienie. Przy doborze tekstu należy wziąć pod uwagę stosowność i atrakcyjność tematu oraz dostosowanie języka tekstu do poziomu językowego uczniów. Źródła tekstów pisemnych: teksty w podręczniku kursowym i zeszycie ćwiczeń adaptowane artykuły prasowe (np. z czasopism Muy Interesante 5, Superpop 6, Bravo 7, Como tú 8 ) adaptowane teksty narracyjne lub ich fragmenty (dostępne w formie książeczek z serii Lecturas graduadas 9 lub na stronach internetowych m.in. Instytutu Cervantesa 10 ) - adaptowane teksty literackie i poezja - teksty piosenek 5 Adres strony: 6 Adres strony: 7 Adres strony: 8 Adres strony: 9 Pełne informacje o kolekcjach znajdują się na stronach wydawnictw: Anaya, Difusión, Edelsa, Edinumen, Espasa, Santillana, SGEL, S.M. 10 Adres strony: 39

40 Źródła tekstów ustnych: nagrania dołączone do podręcznika kursowego, zeszytu ćwiczeń publikacje poświęcone rozwijaniu umiejętności rozumienia ze słuchu (np. Como suena 11, Escucha y aprende 12, Bien dicho 13 ) materiały uzupełniające audio i video do podręczników do nauki języka hiszpańskiego (np. Gente de la calle 14 ) materiały video do nauki języka hiszpańskiego (np. Desde España. Bueno, bonito, barato 15 ) materiały audio i video zamieszczone na stronach internetowych poświęconych nauce języka hiszpańskiego 16 nagrania w Internecie (np. w serwisie YouTube) filmy Materiały wizualne ułatwiają zrozumienie sytuacji, tekstów, znaczenia słów oraz pomagają w identyfikowaniu przedmiotów. Pobudzają wyobraźnię uczniów, ułatwiają zapamiętywanie słów i ich znaczenia, a także mogą stymulować wypowiedź ustną. Źródła materiałów wizualnych i graficznych: podręcznik kursowy prasa, w szczególności czasopisma kolorowe foldery, plakaty, ulotki reklamowe, kartki pocztowe, zdjęcia autentyczne komiksy Internet słowniki ilustrowane (np. Diccionario Visual 17, Diccionario Ilustrado Español Junior 18, Vocabulario activo e ilustrado del español 19 ) Listy słów są przydatnym sposobem wprowadzania nowego słownictwa pod warunkiem, że między jednostkami leksykalnymi istnieje związek znaczeniowy lub inna wewnętrzna zależność (logiczna, strukturalna, gramatyczna ), np. pary synonim antonim, przymiotniki wyrażające stany emocjonalne, pola tematyczne itp. Efektywność wprowadzania słownictwa za pośrednictwem list słów wzrasta, jeśli towarzyszy im materiał wizualny. Listy słów sporządzać można samodzielnie lub skorzystać z dostępnych na rynku słowników tematycznych, takich jak: Uso interactivo del vocabulario 20, Polskohiszpański słownik tematyczny 21 i inne. Zakres leksyki wskazany w treściach nauczania niniejszego programu jest zgodny z podstawą programową, odpowiada poziomowi A1 (wersja III.0) i A1+/A2 (wersja III.1) Europejskiego Opisu Systemu Kształcenia Językowego i został dostosowany do możliwości, potrzeb komunikacyjnych i zainteresowań uczniów. 11 Sans Baulenas N., Miquel López L., Como suena, Difusión, Madrid Rodriguez M., Escucha y aprende. Ejercicios de comprensión auditiva, SGEL, Alcobendas (Madrid) Pinilla R., Acquaroni R., Bien dicho! Ejercicios de expresión oral, SGEL, Alcobendas (Madrid) Martín Peris E., Sans Baulenas N., Gente de la calle. Reportajes de la vida en España, Difusión, Madrid. 15 Miquel López L., Sans Baulenas N., Desde España. Bueno, bonito, barato, Difusión, Madrid. 16 Patrz strona Corbeil J.-C., Archambault A., Diccionario Visual español/inglés/francés/alemán/italiano, Larousse, Barcelona Diccionario Ilustrado Español Junior, ELI Pacios R., Vocabulario activo e ilustrado del español, SGEL, Alcobendas (Madrid) Encinar A., Uso interactivo del vocabulario, Edelsa, Madrid Murcia Soriano A., Polsko-hiszpański słownik tematyczny, Harald G, Ożarów Mazowiecki

41 Opracowując listy słów, warto wziąć pod uwagę następujące kryteria: częstotliwość występowania w języku pisanym i mówionym (np. częstsze: sueldo, rzadsze: remuneración) przydatność (np. bardziej przydatne: tren, mniej przydatne: talgo) produktywność, tj. zdolność tworzenia wyrazów pochodnych lub liczba możliwych kolokacji (np. calor caliente caluroso; tener tener sueño, tener 13 años, tener hambre) potrzeby i zainteresowania uczniów (np. temat dotyczący sportu możemy poszerzyć o słownictwo szczegółowe związane z piłką nożną lub zastąpić słownictwo dotyczące ślubu leksyką związaną z urodzinami) łatwość lub trudność przyswajania Wyrazy łatwiejsze: podobne do wyrazów w języku polskim np. teatro; związane z doświadczeniem osobistym ucznia (łatwiejsze: abuelo, trudniejsze: suegro); wyrazy, których wymowa lub pisownia przyciąga uwagę ucznia. Wyrazy trudniejsze: o trudnej wymowie lub pisowni np. wyrazy cztero- i więcej sylabowe (łatwiejsze: mechero, trudniejsze: encendedor); trudne gramatycznie np. łączące się z dwoma przyimkami (pensar en/de); tworzące formy nieregularne (actriz, decir); wyrazy o zbliżonym znaczeniu (ser/estar); podobne graficznie lecz różne semantycznie od wyrazów w innych językach, tzw. fałszywi przyjaciele (éxito, suceso) Wyjaśnianie znaczenia Sugerowane techniki pracy: wskazanie przedmiotu, osoby, sytuacji, której dotyczy nowe słowo; posłużenie się odpowiednią ilustracją, zdjęciem, rysunkiem, piktogramem (np.,, ); wykorzystanie schematu graficznego, mapy skojarzeń; ilustracja za pomocą gestu, mimiki, ruchu; wykorzystanie onomatopei i dźwięku (np. llamar a la puerta, reír, llorar); wykorzystanie zmysłu dotyku (uczniowie dotykają przedmiotów charakteryzujących się cechami, które chcemy zaprezentować np. liso, áspero, frío, caliente); podanie znanego synonimu (np. enorme = muy, muy grande); podanie znanego antonimu (np. peludo calvo); objaśnienie przez podanie kontekstu przykładowego zdania, fragmentu tekstu (np. Pedro fríe el bistec en la sartén.); objaśnienie przez podanie kontekstu sytuacyjnego kto, do kogo, gdzie, o jakiej porze... (np. heredar: Su padre tenía mucho dinero y un día murió. Ahora su hijo tiene este dinero. Su hijo heredó el dinero de su padre.); podanie definicji (np. un cuchillo es un objeto que sirve para cortar); podanie przykładu (np. un mar es el Báltico, el Mediterráneo); parafrazowanie (np. un vestido estampado, es decir, con dibujos de muchos colores); tworzenie wyrazów pochodnych (np. cocina cocinero, zapatos zapatero); odwołanie do słów podobnych w języku polskim (np. catástrofe, cebolla); odwołanie do słów podobnych w innych językach (np. hiszpańskie tomate angielskie tomato) Ćwiczenia utrwalające Sugerowane techniki pracy propozycje ćwiczeń: porządkowanie słów w klasy/grupy wg znaczenia, związków frazeologicznych, tematu, wyrazów pochodnych, podobieństwa gramatycznego itd.; skojarzenie nowego wyrazu z już znanym; 41

42 tworzenie map umysłowych 22 ; skojarzenie wyrazu z wyrazem brzmiącym podobnie w języku polskim lub dowolnym innym języku, którego uczeń się uczy; skojarzenie wyrazu z ruchem, gestem, mimiką; skojarzenie wyrazu z imieniem i utworzenie zdania (np. pintar Pilar: Pilar pinta.); wymyślenie formy graficznej wyrazu (np. odpowiednie rysunki do wyrazów corto/largo, grande/pequeño); skojarzenie wyrazu z zawodem (np. curar médico, color pitor), miejscem (np. lavarse el baño), kolorem (np. limón amarillo); tworzenie krótkich historyjek z nowym słownictwem; okresowe powtarzanie słownictwa; słuchanie i śpiewanie piosenek, uczenie się wierszy na pamięć; łączenie wyrazów z ich definicjami; prezentowanie kilku zdań, z których uczniowie wskazują tylko jedno pasujące do kontekstu; tekst z lukami, w które należy wstawić właściwy wyraz; krzyżówki; rozsypanki literowe i wyrazowe; przywoływanie wyrazów rozpoczynających się na wskazaną literę lub odpowiadających wskazanej kategorii; krótkie zdania lub wyrazy, w których należy uzupełnić brakujące litery; zaznaczenie wyrazu niepasującego do pozostałych; identyfikowanie nagranych odgłosów, np. urządzeń domowych, zwierząt, pojazdów; identyfikowanie przedmiotów po dotyku z jednoczesnym werbalizowaniem doznań (np. es liso, blando, suave ); ponowne czytanie już znanych tekstów w celu ćwiczenia wymowy, co pozwala na jednoczesne przypomnienie słownictwa; wprowadzanie struktur gramatycznych przy użyciu słownictwa znanego uczniom Nauczanie gramatyki Prezentacja materiału gramatycznego Metoda dedukcyjna 1. Nauczyciel przedstawia nową strukturę we właściwym dla niej kontekście (np. zapisuje na tablicy). 2. Nauczyciel sprawdza zrozumienie struktury przez uczniów. 3. Uczniowie powtarzają strukturę. 4. Nauczyciel objaśnia budowę struktury. 5. Uczniowie zapisują nową strukturę w zeszycie we właściwym dla niej kontekście. 6. Uczniowie przechodzą do fazy ćwiczeń nowej struktury. Metoda indukcyjna 1. Uczniowie zapoznają się z tekstem lub materiałem, w którym pojawia się nowa struktura. 2. Uczniowie samodzielnie odkrywają nową regułę gramatyczną przez obserwację i analizę kontekstu. 3. Uczniowie podejmują próbę sformułowania nowopoznanej zasady gramatycznej. 4. Nauczyciel weryfikuje poprawność hipotezy. 5. Uczniowie przechodzą do fazy ćwiczeń nowej struktury. 22 Komorowska H., Metodyka nauczania języków obcych, Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2005, str

43 Przykład 1. Wprowadzenie pierwszej osoby liczby pojedynczej czasu pretérito indefinido metodą indukcyjną. I. Temat lekcji: Relato de vacaciones II. Przedstawienie celu lekcji: Nauczyciel prosi uczniów, aby na podstawie zapisanego tematu odgadli, czego nauczą się na bieżącej lekcji. III. Faza motywacyjna: Nauczyciel zapisuje wyraz vacaciones na tablicy i prosi uczniów o podanie czasowników, które się z nim kojarzą. Zapisuje je w bezokoliczniku wokół wyrazu vacaciones. Podkreśla czasowniki, które następnie pojawią się w tekście. IV. Faza prezentacji: Uczniowie czytają tekst napisany w czasie przeszłym pretérito indefinido, w którym jego bohater opowiada o tym, co robił podczas minionych wakacji. Obok tekstu zamieszczono w przypadkowej kolejności zdjęcia przedstawiające wydarzenia z tekstu. Sprawdzenie rozumienia tekstu następuje przez uporządkowanie zdjęć zgodnie z kolejnością wydarzeń w tekście. V. Faza konceptualizacji: Nauczyciel pyta uczniów, czy w tekście jest mowa o przeszłości, teraźniejszości czy przyszłości, jaki czas został użyty w tekście: przeszły, teraźniejszy czy przyszły. Następnie prosi uczniów o podkreślenie wszystkich czasowników, zaznaczenie kolorem ostatniej litery w każdym czasowniku i sformułowanie hipotezy na temat końcówki gramatycznej dla pierwszej osoby liczby pojedynczej czasu pretérito indefinido. VI. Faza praktyki: Po sformułowaniu prawidłowej reguły gramatycznej uczniowie podają formy pierwszej osoby liczby pojedynczej czasu pretérito indefinido pozostałych czasowników zapisanych na tablicy na początku lekcji. Przykład 2. Wprowadzenie wszystkich form czasu pretérito indefinido metodą indukcyjną. I. Faza prezentacji i konceptualizacji: Uczniowie otrzymują niekompletną tabelę z czasownikami odmienionymi w czasie pretérito indefinido. Zadaniem uczniów jest uzupełnić tabelę i wpisać brakujące formy. Uczniowie obserwują czasowniki podane w tabeli, odnajdują zależności i uzupełniają brakujące formy. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonania ćwiczenia. II. Wsparcie metody indukcyjnej metodą dedukcyjną: Nauczyciel prosi uczniów o podanie końcówek czasu pretérito indefinido wszystkich trzech koniugacji i zapisuje je na tablicy. Prosi wybranych uczniów o podanie wszystkich form trzech innych czasowników regularnych i zapisuje je na tablicy. III. Faza praktyki: Każdy uczeń odmienia ustnie po jednym czasowniku regularnym podanym przez nauczyciela. Wprowadzenie materiału gramatycznego metodą indukcyjną posiada liczne zalety. Analiza tekstów i samodzielne odkrywanie reguł językowych wymagają koncentracji i sprzyjają zapamiętywaniu. Ponadto postawienie właściwej hipotezy podnosi samoocenę ucznia, dodaje mu pewności siebie i zachęca do dalszego podejmowania ryzyka językowego, co z kolei sprzyja efektywniejszemu porozumiewaniu się. Ze względu na młody wiek uczniów, ich stosunkowo małe doświadczenie w uczeniu się języków obcych i indywidualne predyspozycje okazać się może, że skuteczniejsza w wielu przypadkach będzie metoda dedukcyjna. Pośrednim rozwiązaniem jest wprowadzenie treści gramatycznych metodą indukcyjną i powtórzenie ich przy użyciu metody dedukcyjnej. Wybór metody prezentacji materiału gramatycznego każdorazowo należy dostosować do indywidualnych możliwości i potrzeb danej grupy uczniów. Metodę indukcyjną zaleca się w pracy z uczniami starszymi (w drugiej lub trzeciej klasie gimnazjum), o przewadze pamięci logicznej nad mechaniczną, stosującymi wzrokowe strategie uczenia się, ekstrawertycznymi, 43

44 o wysokiej samoocenie, ze skłonnością do podejmowania ryzyka językowego i niskim poziomie lęku oraz rozwiniętej intuicji językowej. Są to uczniowie, którzy chętnie odpowiadają na pytania nauczyciela, inicjują interakcje, zadają pytania, często zgłaszają się do odpowiedzi, nie onieśmiela ich popełnienie błędu. Metodę dedukcyjną zaleca się w pracy z uczniami młodszymi, o przewadze pamięci mechanicznej nad logiczną, introwertycznymi, o niskiej samoocenie i wysokim poziomie lęku, niechętnie podejmującymi ryzyko językowe Ćwiczenie i utrwalanie struktur gramatycznych Tradycyjne zadania polegające na tłumaczeniu, wypełnianiu zdań z lukami, przekształcaniu, zastępowaniu czy powtarzaniu struktur są pomocne w kształceniu kompetencji językowej. Nie są jednak wystarczające do wykształcenia kompetencji komunikacyjnej, pełnić zatem mogą funkcję wspomagającą, jako ćwiczenia przedkomunikacyjne, przygotowujące do sprawniejszego wykonania właściwych ćwiczeń komunikacyjnych. Należy zadbać o urozmaicenie zadań gramatycznych, proponując np. zabawy językowe. Atrakcyjną formą utrwalania struktur gramatycznych mogą być następujące ćwiczenia: Propozycja 1. Utrwalenie wyrażeń porównawczych. Nauczyciel przygotowuje listę przymiotników określających pozytywne cechy charakteru i wyglądu zewnętrznego, zapisuje je na tablicy lub rozdaje uczniom w formie kopii. Zadaniem ucznia jest porównanie się z dwoma kolegami z klasy. Uczeń formułuje następujące zdania: Yo soy trabajador, pero Wojtek es más trabajador que yo y Ania es la más trabajadora de todos. Propozycja 2. Użycie czasu pretérito imperfecto w konstrukcji estar + gerundio. Zabawa polega na odgadnięciu, co robił nauczyciel poprzedniego dnia o wskazanych przez niego godzinach. Nauczyciel pyta: Qué estaba haciendo ayer a las tres de la tarde? Uczniowie próbują odgadnąć formułując następujące zdania: Usted estaba trabajando, estaba comiendo, estaba viendo la tele Propozycja 3. Utrwalenie przyimków miejsca i nazw przedmiotów w klasie. Jeden z uczniów wychodzi na korytarz, a w tym czasie nauczyciel chowa w klasie dowolny drobny przedmiot. Uczeń wraca i jego zadanie polega na odgadnięciu, gdzie jest schowany przedmiot. W tym celu zadaje serię pytań typu: Está a la derecha? Está cerca de la ventana? Está en el armario? Pozostali uczniowie mogą odpowiadać tylko sí lub no. Podobne ćwiczenie można wykonać, chowając wyimaginowany przedmiot w pomieszczeniu przedstawionym na zdjęciu lub obrazku. Propozycja 4. Utrwalenie odmiany czasownika gustar i słownictwa związanego z czasem wolnym. Wskazany przez nauczyciela uczeń mówi, co lubi robić, np. Me gusta ver la tele. Kolejny wskazany przez nauczyciela uczeń musi powtórzyć, co lubi jego kolega i dodać informację o swoich upodobaniach, np. A Piotr le gusta ver la tele y a mí me gusta jugar al fútbol. Następny uczeń musi powtórzyć dwie poprzednie wypowiedzi i dodać swoją: A Piotr le gusta ver la tele, a Marcin le gusta jugar al fútbol y a mí me gusta escuchar música. Kolejni uczniowie powtarzają to, co powiedzieli ich poprzednicy i dodają swoje wypowiedzi. 44

45 Propozycja 5. Utrwalenie form trybu rozkazującego twierdzącego (imperativo afirmativo) i nazw części ciała. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Każda grupa wybiera swojego przedstawiciela. Przedstawiciele grup wychodzą na środek klasy i odwracają się do siebie plecami. Przedstawiciel pierwszej grupy wykonuje jakiś gest lub przybiera jakąś pozę. Uczniowie z drugiej grupy wydają swojemu przedstawicielowi polecenia tak, aby odzwierciedlił on pozę ucznia z pierwszej grupy, np.: Pon la mano derecha en la cadera. Tócate la nariz con la mano izquierda. Po wykonaniu zadania na środek wychodzi kolejna para i zabawa powtarzana jest od początku. Propozycja 6. Utrwalenie użycia konstrukcji estar + gerundio i nazw czynności. Nauczyciel przygotowuje karteczki z nazwami czynności lub obrazkami ilustrującymi czynności, np. rutynowe codzienne czynności, zajęcia w czasie wolnym. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Przedstawiciel pierwszej grupy wychodzi na środek i losuje jedną karteczkę. Jego zadaniem jest zilustrowanie gestami i mimiką czynności zapisanej na kartce, po czym zadaje kolegom z grupy przeciwnej pytanie: Qué estoy haciendo? Uczniowie odgadują nazwę czynności, formułując zdania, np.: Estás leyendo, estás viendo la tele, estás descansando, estás jugando al ajedrez itd. Gdy odgadną nazwę czynności na środek wychodzi przedstawiciel drugiej grupy i zabawa powtarzana jest od początku. Bardzo szeroki wybór zadań gramatycznych z luką informacyjną prezentują autorzy książek: Dual. Pretextos para hablar 23, Tú y yo 24, La gramática da juego 25. Dostępnych jest również wiele innych pozycji z propozycjami gier i zabaw językowych Rozwijanie sprawności rozumienia ze słuchu Najczęstszym źródłem komunikatów w języku obcym w klasie szkolnej jest nauczyciel. Prowadzenie lekcji w języku obcym sprzyja interakcji, wspiera rozwijanie rozumienia ze słuchu i mówienia oraz przygotowuje uczniów do naturalnego kontaktu z językiem. Należy zatem dążyć do komunikowania się z uczniami w języku hiszpańskim i ograniczać użycie języka polskiego podczas lekcji. Na początkowym etapie nauki wymaga to od nauczyciela bardzo starannego przygotowania jasnych i jednoznacznych instrukcji do wykonywanych przez uczniów zadań. Przy trudniejszych poleceniach może się okazać przydatna technika sandwicha, która polega na podaniu instrukcji najpierw w języku hiszpańskim, następnie nieco ciszej w języku polskim i ponownie głośniej w języku hiszpańskim. W autentycznych sytuacjach komunikacyjnych istotną rolę w zrozumieniu komunikatu odgrywa znajomość kontekstu sytuacyjnego, czyli uczestników, miejsca, czasu, celu, itd. Stąd też duże znaczenie ma rozwijanie domysłu językowego, czyli przygotowanie uczniów do sytuacji, w których nie będą rozumieli całości komunikatu i ćwiczenie strategii kompensacyjnych: przewidywanie treści na podstawie sytuacji lub tematu komunikacji; interpretowanie komunikatów niewerbalnych (gesty, mimika, ton głosu); domyślanie się znaczenia na podstawie kontekstu zdaniowego (wyrazów otaczających nieznaną jednostkę leksykalną); 23 Palomino Brell M.A., Dual. Pretextos para hablar, Edelsa, Madrid Vargas D., Tú y yo. Actividades de interacción oral y escrita, Edelsa, Madrid Granger, C. y Plumb, J. La gramática da juego, Heinemann, Madrid Patrz rozdział Bibliografia. 45

46 odgadywanie znaczenia na podstawie podobieństwa do wyrazów w innych językach obcych; domyślanie się znaczenia dzięki wykorzystaniu wiedzy językowej (znajomość reguł gramatycznych, zasad słowotwórczych, końcówek czasownikowych); ignorowanie wyrazów nieznanych, nie wpływających na zrozumienie komunikatu. Wybór materiału, jaki zaprezentujemy uczniom powinien odzwierciedlać naturalne sytuacje, w jakich mogą się znaleźć w przyszłości. Teksty powinny dotyczyć kręgu zainteresowań uczniów i odpowiadać stopniem trudności ich poziomowi językowemu. Warto prezentować także nagrania zawierające elementy humorystyczne, co zwiększa motywację do wykonania zadania. Techniki służące kształtowaniu rozumienia ze słuchu przed wysłuchaniem (skierowane na skupienie uwagi uczniów na temacie nagrania i wywołanie słownictwa i struktur gramatycznych, które się w nim pojawią): prezentacja materiału wizualnego związanego z tematem nagrania; rozmowa, dyskusja dotycząca tematu nagrania; pytania dotyczące nagrania, na które uczniowie odpowiadają przed wysłuchaniem nagrania, a w trakcie odsłuchu weryfikują trafność udzielonych odpowiedzi; przewidywanie wyrażeń, zwrotów, struktur gramatycznych, które pojawią się w nagraniu; skojarzenia tematyczne; wprowadzenie nowego materiału leksykalno-gramatycznego; w trakcie słuchania (zadania skłaniające uczniów do podjęcia wysiłku zrozumienia nagrania i sprawdzające jego zrozumienie): techniki obrazkowe (wybór właściwego rysunku, porządkowanie serii obrazków, wyszukiwanie różnic, rysowanie); wykonywanie usłyszanych w nagraniu poleceń; odnajdywanie w nagraniu synonimów wyrazów podanych przez nauczyciela; uzupełnienie luk w transkrypcji nagrania; kończenie zdań zgodnie z usłyszaną informacją; uzupełnianie tabel informacjami z nagrania; notowanie najważniejszych informacji z nagrania np. w celu jego późniejszego streszczenia; bezsłowne odgrywanie scenek ilustrujących treść komunikatu w trakcie jego słuchania; technika zaznaczania zdań prawdziwych i fałszywych; test wielokrotnego wyboru; pytania do tekstu; porównanie tekstu nagrania z hipotezami formułowanymi przed jego wysłuchaniem; po wysłuchaniu (skierowane na integrowanie sprawności rozumienia z innymi sprawnościami): streszczenie nagrania w języku polskim lub hiszpańskim; zanotowanie informacji z nagrania i przekazanie ich koledze; ustna odpowiedź na pytania nauczyciela dotyczące tekstu; zrekonstruowanie dialogu z nagrania; dopisanie ciągu dalszego wydarzeń z nagrania; połączenie wypowiedzi uczestników komunikatu ze zdjęciami tych osób i uzasadnienie wyboru. 46

47 6.4. Rozwijanie sprawności czytania ze zrozumieniem Zgodnie z założeniem niniejszego programu (patrz: rozdział 2) czytanie ze zrozumieniem jest sprawnością, na którą należy położyć szczególny nacisk na początkowych etapach nauki. Realizacja celów szczegółowych (patrz: rozdział 4), tj. rozumienie tekstów użytkowych i prostych tekstów narracyjnych, umożliwi uczniowi poruszanie się w typowych sytuacjach życia codziennego na terenie kraju hiszpańskojęzycznego. Ponadto teksty narracyjne pełnią ważną funkcję motywującą dostarczają przyjemności czytania. Teksty, które pobudzą motywację uczniów w wieku gimnazjalnym, to przede wszystkim opowiadania, bajki, legendy, wiersze, słowa piosenek lub komiksy. Istotną korzyścią z wprowadzania tekstów narracyjnych jest stałe wzbogacanie i utrwalanie słownictwa, przyswajanie struktur gramatycznych i składniowych. Ilość dostarczonego uczniom materiału językowego ma decydujące znaczenie dla rozwijania sprawności produktywnych, tj. mówienia i pisania. Częsta lektura wpływa na bogactwo i poprawność językową, a także rozwija intuicję językową. Przyswajanie nowego słownictwa odbywa się przy tym w sposób mimowolny, bez wysiłku włożonego w jego zapamiętywanie. Rola nauczyciela polega na kształceniu strategii pomocnych w rozumieniu tekstu czytanego, takich jak: koncentracja uwagi na wyrazach kluczowych (rzeczowniki i czasowniki); domyślanie się znaczenia z kontekstu sytuacyjnego (nadawca i odbiorca tekstu, cel wypowiedzi, forma wypowiedzi, temat, tytuł tekstu); domyślanie się znaczenia z kontekstu zdaniowego (wyrazy otaczające nieznane słowo); odwołanie się do wyrazów podobnie brzmiących w innym języku; zaznaczanie w tekście informacji głównych i pobocznych, faktów i opinii; ponowna lektura tekstu lub niezrozumiałego fragmentu; ignorowanie wyrazów nieznanych, nie wpływających na zrozumienie tekstu. Warto podkreślić, że rozumieniu tekstu pisanego sprzyja lektura indywidualna, a tzw. głośne czytanie może je utrudniać. Uczniom szczególnie zainteresowanym nauką języka hiszpańskiego zaproponować można lekturę książeczek z serii Lecturas graduadas o stopniu trudności dopasowanym do aktualnych umiejętności ucznia. Są to zazwyczaj pozycje o tematyce przygodowej lub sensacyjnej, co zwiększa ich atrakcyjność. Techniki nauczania sprawności czytania ze zrozumieniem poprzedzające czytanie (skierowane na skupienie uwagi uczniów na temacie tekstu, wywołanie słownictwa i struktur gramatycznych, które się w nim pojawią): rozmowa dotycząca tematu tekstu; rozmowa na temat obrazka związanego z tekstem; pytania dotyczące tekstu, na które uczniowie odpowiadają przed lekturą, a w trakcie czytania weryfikują trafność udzielonych odpowiedzi; przewidywanie wyrazów, struktur gramatycznych które wystąpią w tekście na podstawie tytułu i rodzaju tekstu; skojarzenia tematyczne z podanymi przez nauczyciela wyrazami występującymi w tekście, z tematem tekstu; wprowadzenie nowego materiału leksykalno-gramatycznego. towarzyszące i następujące po czytaniu (zadania skłaniające uczniów do podjęcia wysiłku zrozumienia tekstu i sprawdzające jego zrozumienie): wyszukiwanie wyrazów kluczowych; 47

48 formułowanie głównej myśli tekstu w 2-3 zdaniach; nadawanie tekstom tytułów; dobieranie tytułów do tekstów; wybieranie spośród kilku streszczeń tego, które dotyczy tekstu; odtworzenie tekstu, w którym część informacji jest nieczytelna; zaznaczanie w tekście informacji głównej i pobocznej; pytania typu: prawda/fałsz dotyczące rozumienia globalnego i szczegółowego; porządkowanie rysunków zgodnie z treścią tekstu; odnajdywanie różnic między tekstem a ilustrującymi go obrazkami; uzupełnienie zdań, których początek jest podany, zgodnie z treścią tekstu; pytania wielokrotnego wyboru (spośród 3-4 możliwych zakończeń zdania uczniowie wybierają to, które odpowiada treści tekstu); dokończenie zdań dotyczących tekstu zgodnie z jego treścią. następujące po czytaniu (skierowane na integrowanie sprawności rozumienia z innymi sprawnościami): przedstawienie informacji w tekście z punktu widzenia innego bohatera; proponowanie innego zakończenia tekstu; uzupełnianie tabel informacjami z tekstu; sformułowanie przez uczniów pytań dotyczących tekstu i zadanie ich kolegom; stworzenie planu tekstu w punktach; odniesienie informacji w tekście do własnych doświadczeń. Czytanie stanowi również doskonałą okazję do pracy ze słownikiem. W dobie słowników dostępnych na płytach CD oraz w Internecie sprawdzanie znaczenia wyrazów nie musi już być czynnością żmudną i powolną. Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie uczniów do właściwego korzystania z tych pomocy przez prezentację różnych słowników, ich budowy, wyjaśnienie stosowanych skrótów, zasad wyboru odpowiedniego słowa czy znaczenia, wskazanie dodatkowych informacji zawartych w słowniku (np. podstawowych wiadomości gramatycznych). 48

49 6.5. Rozwijanie sprawności pisania Kształtowanie sprawności pisania pozostaje w ścisłym związku ze sprawnością czytania. Jednym ze środków nauczania pisania jest systematyczne dostarczanie uczniom jak największej ilości wzorów językowych w postaci tekstów pisanych. Sprawność pisania często pełni funkcję wspomagającą nauczanie innych umiejętności (notowanie informacji z nagrania, pisanie streszczeń przeczytanego tekstu, uzupełnianie tabel itp.), jednak należy ją rozwijać również jako sprawność samodzielną, poprzez naukę tworzenia tekstów użytkowych i pisania kreatywnego. Ćwiczenia przygotowujące do pisania: kształtujące refleksję językową obserwacja wzorów wypowiedzi i zastosowanie ich do tworzenia własnych tekstów (np. analizowanie i porównywanie listu prywatnego i formalnego pod kątem słownictwa, form grzecznościowych, struktury, utartych wyrażeń); aktywujące słownictwo (gromadzenie słownictwo kojarzącego się z tematem lub sytuacją określoną przez nauczyciela); umożliwiające powtórzenie potrzebnych struktur gramatycznych. Przykłady ćwiczeń rozwijających sprawność pisania tekstów: sporządzanie listy produktów potrzebnych do przyrządzenia dania, które wskaże nauczyciel; sporządzanie przepisów kulinarnych ulubionych potraw; pisemne przekazywanie wiadomości nieobecnemu koledze; pisanie i odpowiadanie na ogłoszenia w prasie, Internecie; pisanie zaproszeń na urodziny, imprezę klasową; pisanie życzeń z okazji urodzin; pisanie pocztówek z wakacji; pisanie tekstu równoległego (uczniowie przekształcają tekst wyjściowy, zmieniając np. bohatera, miejsce, czas); pisanie zakończeń listu (uczniowie dopisują zakończenie listu zgodne tematycznie z jego początkiem); pisanie listu z uwzględnieniem wyrazów kluczowych (lista podanych przez nauczyciela wyrazów kluczowych stanowi szkielet jego treści); pisanie listu z uwzględnieniem podanych elementów treści (nauczyciel podaje informacje, które muszą być zawarte w liście); pisanie krótkiej notatki prasowej na podstawie jej tytułu; przekazanie danych ujętych w diagramie w postaci np. notatki. przekształcanie znanych baśni lub opowiadań, np. zmiana zakończenia lub wprowadzenie nowych bohaterów, przedmiotów; zastępowanie symbolu graficznego umieszczonego w tekście pasującym słowem lub wyrażeniem; tworzenie napisów, haseł umieszczanych na plakatach; uzupełnianie tekstów narracyjnych, z których usunięto zakończenie; rozwinięcie telegramu w list lub ogłoszenia w dialog lub opowiadanie; wymiana liścików między uczniami z krótką informacją, pytaniem; tworzenie pytań do ankiet, kwestionariuszy na zadany temat, pisemne przedstawienie wyników ankiety; 49

50 pisanie pamiętnika; pisanie tekstu z uwzględnieniem podanych przez nauczyciela przypadkowych wyrazów; pisanie wiersza z uwzględnieniem podanych przez nauczyciela wyrazów; pisanie krótkiej notatki dotyczącej przedstawionej przez nauczyciela sytuacji; napisanie opowiadania o tym, co wydarzyło się wcześniej lub zdarzy się później z osobami na zdjęciu lub obrazku; odnalezienie i opisanie związku między kilkoma przypadkowymi zdjęciami lub obrazkami Rozwijanie sprawności mówienia W zakresie kształtowania i rozwijania sprawności mówienia, w pracy z uczniami rozpoczynającymi naukę języka hiszpańskiego w gimnazjum (poziom III.0), dominować będą ćwiczenia polegające głównie na: powtarzaniu zdań; udzielaniu krótkich odpowiedzi; formułowaniu krótkich wypowiedzi; odgrywaniu prostych dialogów, scenek w typowych sytuacjach życia codziennego. W pracy z uczniami kontynuującymi naukę (poziom III.1) częściej pojawiać się będą zadania wymagające: dłuższej wypowiedzi swobodnej ucznia, prezentacji i uzasadniania swoich opinii. Niezmiernie ważne jest kształtowanie i rozwijanie strategii kompensacyjnych i komunikacyjnych, dzięki którym uczeń będzie zdolny choć w części zrekompensować brak kompetencji językowej. W toku ćwiczeń komunikacyjnych zachęcać zatem powinniśmy uczniów do: parafrazowania; używania synonimów i antonimów; zastępowania wyrazów specyficznych przez ogólne; odwoływania się do innego języka obcego; wymyślania nowych słów (np. alfombrera zamiast aspiradora); używania podpórek językowych (cosa, algo, chisme); wyrażania prośby o pomoc językową; używania gestów i mimiki. Po zakończonym ćwiczeniu komunikacyjnym należy wprowadzić i przećwiczyć wyrazy czy sformułowania, których nieznajomość uczniowie kompensowali zastosowaniem strategii komunikacyjnych. Istotnymi czynnikami sprzyjającymi rozwijaniu sprawności mówienia są przyjazna atmosfera podczas lekcji, organizacja pracy umożliwiająca uczniom jak najczęstsze wypowiadanie się w języku obcym (aranżacja przestrzeni klasowej, formy pracy w parach, grupach itp.) oraz dostarczanie bodźców zachęcających uczniów do zabierania głosu, reagowania. Czynniki stymulujące mówienie: interesująca tematyka lub sytuacja bliska rzeczywistości ucznia, związana z jego osobistymi doświadczeniami; potrzeba uzyskania lub przekazania informacji w celu wykonania zadania; możliwość swobodnej wypowiedzi w języku obcym, nawet jeśli nie dotyczy ona aktualnie omawianego tematu; nagradzanie prób formułowania wypowiedzi, ich komunikatywności i długości; wyraźne oddzielenie ćwiczeń w mówieniu od ćwiczeń poprawnościowych; poprawianie jedynie błędów zaburzających komunikację; 50

51 poprawianie błędów językowych po zakończeniu zadania komunikacyjnego; dostarczenie bodźców ułatwiających zaplanowanie wypowiedzi. Techniki rozwijania sprawności mówienia Bodźce werbalne: pytania nauczyciela dotyczące przeczytanego tekstu, wysłuchanego nagrania; pytania uczniów skierowane do kolegów dotyczące tekstu lub nagrania; opisanie sytuacji, w której konieczna jest adekwatna reakcja językowa ucznia; streszczanie tekstów, nagrań (wariant: streszczanie tekstu z punktu widzenia innej osoby lub przedmiotu występujących w tekście); wypowiedź lub dialog na podstawie podanych przez nauczyciela elementów treści; stworzenie dialogu, opowiadania z użyciem kilku podanych słów; przeprowadzenie wywiadu, ankiety z innym uczniem, nauczycielem; zadawanie pytań innemu uczniowi w celu uzupełnienia brakujących informacji; odgrywanie ról w nakreślonych przez nauczyciela sytuacjach; prezentacje ustne na wybrany przez ucznia temat; dyskusje dotyczące omawianych tematów. Bodźce dźwiękowe: tworzenie opowiadania na podstawie kilku usłyszanych dźwięków; uzupełnianie usłyszanej rozmowy, z której wycięto pytania lub odpowiedzi; dokończenie wypowiedzi z nagrania zatrzymanego przez nauczyciela. Bodźce wizualne: odgadywanie treści obrazka; opisywanie obrazków w celu znalezienia różnic między nimi; opisywanie obrazków w celu zidentyfikowania właściwego spośród kilku zaprezentowanych; stworzenie dialogu między osobami przedstawionymi w komiksie, historyjce obrazkowej; ustne przedstawienie wydarzeń z komiksu, historyjki obrazkowej; stworzenie historyjki łączącej kilka przypadkowych sytuacji lub osób na zdjęciach; tworzenie hipotez dotyczących cech charakteru osób lub dalszego ciągu wydarzeń przedstawionych na zdjęciu. 51

52 7. INDYWIDUALIZACJA PRACY Z UCZNIEM Indywidualne podejście nauczyciela do ucznia może przynieść wymierne korzyści w nauczaniu języka obcego. Planowanie indywidualizacji w nauczaniu składa się z kilku etapów zgodnie z zasadą: rozpoznaj potrzeby, dostosuj do nich nauczanie, wykorzystaj i rozwiń zainteresowania uczniów. Testy diagnozujące, przeprowadzane na początku roku szkolnego, umożliwiają rozpoznanie predyspozycji i kompetencji językowych uczniów. Na podstawie tych danych nauczyciel może opracować odpowiedni zestaw metod i technik pracy, tak by każdy uczeń miał szansę pracować na miarę swoich możliwości. Koncepcje indywidualizacji pracy nauczyciela z gimnazjalistami mogą dotyczyć: różnicowania treści nauczania, stosowania indywidualnego tempa pracy z uczniem, proponowania różnych strategii uczenia się, stosowania różnych materiałów dydaktycznych i form nauczania. Przykładowe sposoby indywidualizacji pracy z uczniami w wieku gimnazjalnym: staranne dobieranie tematyki i rodzaju tekstów, ćwiczeń, projektów itp. do wieku i zainteresowań również pojedynczych uczniów; wykorzystanie indywidualnych predyspozycji, talentów uczniów podczas organizacji lekcji, aranżacji sali lekcyjnej, realizacji przedsięwzięć, projektów szkolnych, klasowych; proponowanie różnych sposobów wykonania zadania, np. ćwiczenie polegające na opisaniu członków rodziny może przybrać formy: prostego opisu słownego, opisu zdjęcia rodziny, plakatu z drzewem genealogicznym, nagrania z prezentacją członków rodziny itp.; proponowanie dodatkowych zadań dla chętnych uczniów (dotyczy to przede wszystkim zadań otwartych, w których można wykazać się kreatywnością, zaprezentować swoje zainteresowania, wykorzystać indywidualne predyspozycje w odróżnieniu od obowiązkowych ćwiczeń powtórkowych czy utrwalających), np. opracowanie reklamy wybranego lub wymyślonego przez ucznia produktu, ułożenie horoskopu dla kolegów z klasy, napisanie listu do lokalnej gazety, wystosowanie zaproszeń dla kolegów na wymyślone przyjęcie itp.; proponowanie zadań domowych dla chętnych, również na zasadzie projektów edukacyjnych z dłuższym czasem wykonania (np. przygotowanie gazetki szkolnej w języku hiszpańskim, nagranie wywiadu, przygotowanie folderu turystycznego o swoim mieście lub regionie); stosowanie przejrzystego systemu nagradzania uczniów wzorem wielu nauczycieli ze szkół podstawowych za wykonanie dodatkowych zadań lub aktywność; uczniowie w tym wieku, przede wszystkim w pierwszej klasie gimnazjum, chętnie zbierają dodatkowe punkty, wyróżnienia, pochwały, które mogą np. umożliwić otrzymanie lepszej oceny końcowej; umożliwienie w pracach kontrolnych wyboru rodzaju zadań (np. z przygotowanego przez nauczyciela zestawu dziesięciu zadań uczeń wybiera pięć, które najbardziej mu odpowiadają); wskazywanie pozaszkolnych możliwości zdobywania wiedzy, np. telewizja w tym internetowa portale podróżnicze, wirtualne muzea, czasopisma dla młodzieży uczącej się języka hiszpańskiego, albumy i mapy związane z obszarem hiszpańskojęzycznym itp.; 52

53 proponowanie uczniom zadań, projektów, które łączą różne przedmioty szkolne (uczniowie uzdolnieni w innych dziedzinach, mają okazję do zaprezentowania swoich mocnych stron ); zachęcanie uczniów do kontaktu z materiałami autentycznymi, przede wszystkim w obszarach odpowiadających ich zainteresowaniom (np. muzyka, portale społecznościowe, moda, sport, itp.); stosowanie elementów tzw. e-learningu (np. stworzenie prostej strony internetowej danej klasy w języku hiszpańskim, zamieszczanie na niej zadań, informacji, z możliwością dodatkowego na wcześniej określonych zasadach kontaktu z nauczycielem przez pocztę elektroniczną, czat lub komunikator); organizowanie atrakcyjnych zajęć pozalekcyjnych, np. kursu tańca hiszpańskiego, klubu filmu hiszpańskiego, klubu podróżnika, klubu kuchni hiszpańskiej, podczas których uczestnicy poznają elementy kultury czy języka Hiszpanii; pomoc uczniom w wypracowaniu i doskonaleniu ich własnych strategii uczenia się (możliwa jest tutaj współpraca z wychowawcą, pedagogiem szkolnym i rodzicami); wskazywanie uczniom sposobów dokonywania samooceny (zob. rozdział 8.3. dotyczący portfolio językowego) oraz podkreślanie znaczenia i przydatności wiadomości, które już opanowali; warto wykorzystać możliwości, jakie daje organizacja międzynarodowych wymian szkolnych lub korespondencji z rówieśnikami z innego kraju, satysfakcja ucznia z umiejętności porozumiewania się w takich sytuacjach jest wielką motywacją do dalszej nauki. 8. OGÓLNE ZASADY KONTROLI I OCENY Kontrola i ocena osiągnięć uczniów stanowi integralną część procesu nauczania i uczenia się. Cele nauki determinują nie tylko metodę nauczania, także sposób kontroli osiągnięć uczniów. Uznaliśmy, że na poziomie III.0 najważniejsze jest kształcenie sprawności receptywnych, tj. rozumienia ze słuchu i rozumienia tekstu pisanego oraz nauczanie słownictwa. Tym samym te sprawności powinny być przedmiotem systematycznej kontroli. Należy pamiętać, że ocena ma ogromny wpływ na motywację do nauki. Oceny dobre i bardzo dobre zwiększają chęć uczniów do dalszego wysiłku, oceny słabe powodują zniechęcenie i obniżenie samooceny ucznia. Dlatego warto rozważyć możliwość stosowania przez pierwsze tygodnie nauki wyłącznie oceny opisowej lub zrezygnować przez pierwszy miesiąc z wystawiania ocen słabych. Przy ocenianiu umiejętności ucznia należy podkreślać w szczególności jego mocne strony i zachęcać do uzupełnienia braków. Można także rozpatrzyć odroczenie wystawienia oceny do czasu poprawy pracy przez ucznia. Warto doceniać i premiować każdy dodatkowy wysiłek ucznia włożony w naukę języka (dodatkowe, nieobowiązkowe prace, np.: przetłumaczenie tekstu piosenki, przygotowanie prezentacji na dany temat, przyniesienie na lekcję ciekawych materiałów dotyczących języka hiszpańskiego, wykonanie plakatu, udział w wydarzeniu związanym z językiem hiszpańskim, przeczytanie nieobowiązkowej lektury). Ocena i kontrola, muszą być jawne, systematyczne, obiektywne i wszechstronne. Kryteria oceniania powinny być jasne, znane uczniom i rodzicom. Ocena ma także pomóc uczniowi w procesie nauki, dlatego warto stosować ocenę opisową, dającą możliwość przekazania pełniejszej informacji o tym, co uczeń już umie, a co powinien powtórzyć lub przerobić jeszcze raz. 53

54 Ogólne zasady oceniania i kontroli zawarte są w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania, a nauczyciel zobowiązany jest je uszczegółowić w Przedmiotowym Systemie Oceniania i przekazać tę informację uczniom Rodzaje i funkcje kontroli Kontrola bieżąca dostarcza nauczycielowi i uczniowi informacji o poziomie opanowania bieżącego materiału, pełni funkcję wychowawczą, przyczyniając się do systematycznej nauki, i diagnostyczną, gdyż wskazuje stopień opanowania materiału przez poszczególnych uczniów i całą grupę. Pozwala to nauczycielowi na kontrolę i ewentualną modyfikację metod pracy, wskazuje uczniom i nauczycielowi konieczność powtórzenia lub ponownego przerobienia danego zagadnienia. Kontrola bieżąca służy także do wystawiania ocen cząstkowych. Kontrola bieżąca najczęściej przeprowadzana jest przez sprawdzanie prac domowych, odpowiedzi ustne, sprawdziany pisemne, ocenianie zadań, projektów oraz pracy na lekcji. Kontrola okresowa pełni funkcje wychowawcze i diagnostyczne, jednak kładzie większy nacisk na ocenianie umiejętności, a jej celem jest wystawianie ocen. Szczególnie ważny jest zatem obiektywizm tego typu kontroli. Najpopularniejszym narzędziem przeprowadzania kontroli okresowej są testy nauczycielskie, które obejmują obszerniejsze partie materiału. Ocena semestralna Przy wystawianiu oceny semestralnej należy uwzględnić wagę poszczególnych ocen cząstkowych. Zazwyczaj przypisuje się większą wagę ocenom z testów okresowych niż z kontroli bieżącej. Proporcje mogą wyglądać następująco: 60% wartości oceny semestralnej stanowi średnia ze sprawdzianów okresowych, a 40% średnia z pozostałych ocen. Rozwiązanie to funkcjonuje prawidłowo przy co najmniej kilku ocenach cząstkowych. Można także zastosować rozwiązanie, w którym oceny ze sprawdzianów liczone są podwójnie, a ocena końcowa jest średnią arytmetyczną wszystkich uzyskanych ocen. Przy wystawianiu oceny semestralnej warto wziąć pod uwagę całokształt pracy ucznia na lekcji, a nie tylko oceny cząstkowe. Zdarza się, że uczniowie bardzo aktywni, sumiennie przygotowani do każdej lekcji, często zabierający głos, uzyskują gorsze wyniki z prac pisemnych. Warto docenić aktywną postawę ucznia na lekcji i umożliwić mu uzyskanie oceny semestralnej wyższej niż wynikająca z ocen cząstkowych, po spełnieniu przez niego jasno określonych w systemie oceniania warunków (np. przeczytanie i ustne streszczenie dwóch lektur) Sposoby kontroli i oceny W podejściu komunikacyjnym ważne jest kontrolowanie zarówno elementów języka (na poziomie III.0 w szczególności słownictwa), jak i poszczególnych sprawności (na poziomie III.0 w szczególności sprawności receptywnych). Część zadań kontrolnych powinna mieć zatem charakter komunikacyjny i należy im nadać większą wagę niż zadaniom dotyczącym poprawności gramatycznej. Kontrola i ocena poprawności gramatycznej oraz sprawności receptywnych na ogół nie przysparzają nauczycielom problemów, dlatego w niniejszym rozdziale przedstawiamy propozycje oceny sprawności produktywnych. Warunkiem obiektywnej oceny jest przede wszystkim ustalenie precyzyjnych i czytelnych, także dla uczniów, kryteriów oceniania. Do podstawowych kryteriów oceny sprawności mówienia i pisania należą: skuteczność przekazu (uzyskanie lub przekazanie pełnej wymaganej informacji), zgodność wypowiedzi z określonym tematem/celem przekazu, bogactwo słownictwa, 54

55 poprawność struktur językowych, poprawność zapisu/wymowy. Kryteria oceny powinny uwzględniać w pierwszej kolejności osiągnięcie wskazanego celu komunikacyjnego (uzyskanie, przekazanie pełnej wymaganej informacji), w dalszej kolejności formę (np. list formalny i nieformalny), bogactwo językowe i poprawność językową. Należy również podjąć decyzję, czy wszystkie kryteria są równie istotne i zgodnie z tą decyzją przydzielić każdemu z nich pulę punktów. Kryteria oceniania wypowiedzi pisemnej należy ustalić i przedstawić uczniom, zanim przystąpią do wykonywania zadania. Interesującą formą wdrażania ucznia do samooceny jest arkusz z zestawieniem błędów najczęściej pojawiających się w wypowiedziach pisemnych. Taki arkusz może opracować nauczyciel, uwzględniając w nim błędy popełniane w pracach pisemnych przez wszystkich uczniów w klasie lub sam uczeń, na podstawie swoich własnych prac. Arkusz służy uczniom do autokorekty prac pisemnych przed oddaniem ich nauczycielowi do sprawdzenia. Kryteria oceny wypowiedzi ustnej są podobne jak w wypadku wypowiedzi pisemnej, tj. najważniejszym kryterium jest skuteczność komunikacyjna, czyli pełne przekazanie wszystkich wymaganych informacji, ocenie podlega także bogactwo słownictwa, płynność wypowiedzi i poprawność językowa. Sprawność mówienia możemy kontrolować nie tylko przez odpytywanie ucznia, ale także obserwując jego pracę na lekcji. Do oceny tej ostatniej formy wypowiedzi przydatna może się okazać karta oceny przedstawiona poniżej. Tabela 8. Karta oceny aktywności ustnej ucznia na lekcji 27 Badana aktywność: praca na lekcji. Imię i nazwisko ucznia: Klasa: Data: Odpowiedź na pytania lub instrukcje nauczyciela Nie odpowiada/odpowiada sporadycznie Reaguje gestami, mimiką... 2 Odpowiada pojedynczymi słowami... 3 Odpowiada pełnymi zdaniami Postawa Nie mówi nigdy/prawie nigdy Odpowiada zapytany Aktywny zgłasza się sam Język używany w klasie Wyłącznie/prawie wyłącznie język polski Czasami język hiszpański Zawsze/prawie zawsze język hiszpański Proponowana skala: celujący, bardzo dobry, dobry, 8-10 dostateczny, 6-7 dopuszczający, 5 i mniej niedostateczny. 27 Ravera Carreño M., La expresión oral: teoría, tendencias y actividades. Bello, P., i inni Didactica de las segundas lenguas. Madrid: Grupo Santillana. 55

56 Do oceny sprawności mówienia (jak i pozostałych sprawności) można się również posłużyć deskryptorami Rady Europy, tworząc tabele, w których zaznaczać będziemy te umiejętności, które dotyczą konkretnego ucznia. Oto przykładowy zestaw deskryptorów służący do określania stopnia sprawności mówienia na poziomie A1: Tabela 9. Karta oceny sprawności mówienia opis umiejętności 28 Poziom biegłości A1 Mówienie: produkcja i interakcja Potrafi mówić o sobie, opisać gdzie mieszka i czym się zajmuje. Potrafi wypowiadać bardzo krótkie pojedyncze, częściowo wyuczone wcześniej zdania. Potrafi formułować pytania dotyczące danych osobowych i odpowiadać na podobne. Potrafi formułować i zadawać proste pytania dotyczące najlepiej mu znanych tematów i najpotrzebniejszych spraw. Potrafi prowadzić prostą rozmowę, lecz skuteczność komunikacji zależy od częstego powtarzania, parafrazowania i korygowania wypowiedzi. Rozumie pytania i instrukcje kierowane do niego uważnie i powoli, potrafi wykonywać krótkie i proste polecenia. Umie poprosić o podanie konkretnych przedmiotów i reagować na podobne prośby innych. Radzi sobie z określeniami liczb, ilości, cen, czasu. Potrzebuje czasu na dobieranie słownictwa, artykulację mniej znanych słów lub upewnianie się co do właściwego zrozumienia. Wykazuje ograniczone opanowania kilku prostych struktur gramatycznych i wzorów zdaniowych. Potrafi łączyć słowa prostymi spójnikami, jak i czy potem. Tak Nie Zgodnie z przyjętym w programie podejściem komunikacyjnym zalecamy przyjęcie akceptującego stosunku do błędu językowego, mając na wadze, że każda nauka odbywa się w wyniku prób i błędów, a te ostatnie są nieuniknione. Za najpoważniejsze uznamy błędy zakłócające przekaz informacji. W trakcie ćwiczeń komunikacyjnych poprawę błędów niezakłócających komunikacji należy odłożyć do czasu zakończenia ćwiczenia, natomiast błędy wpływające na zrozumienie wypowiedzi, należy wskazać i poprawić w toku ćwiczenia. Poprawność językowa będzie głównym kryterium oceny w trakcie ćwiczeń i testów przedkomunikacyjnych dotyczących elementów języka. Należy zatem natychmiast skorygować błąd pojawiający się w fazie prezentacji materiału i w fazie ćwiczeń utrwalających Samoocena i portfolio językowe Zachęcając i wdrażając ucznia do samooceny, dajemy mu sposobność przejęcia odpowiedzialności za własną naukę, budując w nim poczucie wartości i motywację do dalszej pracy. Uzyskuje on także informację o tym, co już umie, a co jeszcze powinien powtórzyć. Jedną ze znanych technik samooceny jest CAN-DO statements. Są to stwierdzenia opisujące to, co uczeń wie lub potrafi wykonać w języku obcym. Po zakończeniu rozdziału w podręczniku, a przed sprawdzianem proponujemy uczniom wypełnienie ankiety, w której 28 Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczania, ocenianie, Wydawnictwa CODN, Warszawa

57 sami ocenią poziom swoich osiągnięć. Przedstawiamy poniżej przykładowy arkusz samooceny. Tabela 10. Karta samooceny ucznia Zaznacz krzyżykiem odpowiednią rubrykę. Potrafię Powiedzieć, że coś lubię i czegoś nie lubię Powiedzieć, jak bardzo coś lubię i jak bardzo czegoś nie lubię Zapytać mojego kolegę o to, co lubi i czego nie lubi Odpowiedzieć, że też coś lubię albo czegoś nie lubię Opowiedzieć o swoich zainteresowaniach i upodobaniach Opowiedzieć o upodobaniach mojego kolegi Opowiedzieć o upodobaniach jednej ze sławnych osób Napisać krótkie ogłoszenie, w którym opiszę swoje zainteresowania i upodobania Zamówić pierwsze danie w restauracji Zamówić drugie danie w restauracji Zamówić deser i coś do picia Porównać zwyczaje dotyczące posiłków w Hiszpanii i w Polsce Powiedzieć, że czuję się źle Powiedzieć, że jestem zmęczony Powiedzieć, że kręci mi się w głowie Powiedzieć że mam gorączkę, katar, kaszel Powiedzieć, co mnie boli Powiedzieć, jak bardzo mnie boli Powiedzieć, jak długo mnie boli Tak Nie Muszę jeszcze poćwiczyć Znam/Wiem Nazwy produktów spożywczych, potraw, czynności, rozrywek, które lubię i których nie lubię Nazwy posiłków Nazwy 10 potraw hiszpańskich Nazwy części ciała Nazwy podstawowych chorób i dolegliwości Nazwy 20 produktów spożywczych Znaczenie czasowników: gustar, encantar, interesar, pasar, quedar bien/mal Jak odmienić czasownik gustar Kiedy powiem me gusta..., a kiedy me gustan... Kiedy powiem le gusta..., a kiedy les gusta... Jak odmienić czasownik doler Kiedy powiem me duele..., a kiedy me duelen... Kiedy powiem le duele..., a kiedy les duele... Kiedy użyję wyrazu también, a kiedy tampoco Kiedy użyję wyrażeń: a mí si, a mí no Wiem, co zawierają niektóre potrawy hiszpańskie Co Hiszpanie zazwyczaj jedzą na śniadanie, obiad i kolację Jak porównać dwie rzeczy Wiem jak użyć zwrotów más... que, menos... que, tan... como Tak Nie Muszę jeszcze poćwiczyć 57

58 Zapytać kolegę, co mu dolega Udzielić prostej porady, jeśli mój kolega czuje się źle Zrozumieć proste zalecenia lekarza Innym sposobem samooceny jest ocena koleżeńska, czyli ocenienie wykonanego zadania przez samych uczniów. Ma ona walor motywujący uczniowie na ogół lubią i potrafią ocenić osiągnięcia swoich kolegów. Przekazanie uczniom odpowiedzialności za ocenę zadania wykonanego przez kolegę powoduje, że uważniej słuchają lub czytają wypowiedzi swoich rówieśników. Warunkiem koniecznym do wprowadzenia tego sposobu oceny jest przekazanie uczniom bardzo precyzyjnych i czytelnych kryteriów oceniania lub podanie prawidłowych odpowiedzi. Portfolio językowe jest to teczka, w której uczeń zamieszcza dokumentację przebiegu swojej nauki oraz osiągniętych rezultatów. Składa się z trzech części: paszportu językowego (zawiera samoocenę poszczególnych sprawności językowych); biografii językowej (w niej gromadzone są uzyskane dyplomy, zaświadczenia o odbytych kursach, o udziale w konkursach, materiały potwierdzające historię kontaktów z osobami mieszkającymi w krajach hiszpańskojęzycznych itp.); teczki prac (z przykładowymi pracami ucznia np. wypracowaniami, listami, testami, projektami). Portfolio ilustruje aktualny poziom znajomości języka, zatem uczeń stale uzupełnia zawarte w nim dokumenty i prace zgodnie z przyrostem jego umiejętności i doświadczeń językowych. Jest ono wizytówką ucznia przy zmianie szkoły, nauczyciela, informacją dla rodziców, ale przede wszystkim stanowi dla ucznia namacalny dowód jego postępów w nauce. Portfolio językowe w formie osobnej wkładki dołączane jest do niektórych podręczników szkolnych. W treści podręcznika zamieszczane są także zadania i karta samooceny, do samodzielnego wykonania lub wypełnienia. Materiały te uczeń może dołączyć do swojego portfolio. 58

59 9. REALIZACJA PROGRAMU POD KĄTEM EGZAMINU GIMNAZJALNEGO Egzamin gimnazjalny z języka obcego nowożytnego obowiązujący od roku szkolnego 2008/2009 jest trzecim w kolejności (po części humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej) egzaminem przeprowadzanym w kwietniu, w trzeciej klasie gimnazjum. Wyniki tego egzaminu mają charakter informacyjny, tzn. pokazują stopień opanowania języka przez uczniów, a także informują częściowo o jakości pracy szkoły w zakresie nauczania języków obcych, co w szczególności może zainteresować kandydatów ze szkół podstawowych. Obecna wersja egzaminu obowiązuje od roku Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że formuła egzaminu będzie stopniowo zmieniała się tak, aby jego wyniki miały znaczenie przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych (na przykład przy określaniu zasad rekrutacji lub przy podziale uczniów na grupy). Szczegółowe informacje dotyczące egzaminu gimnazjalnego z języka hiszpańskiego można uzyskać z informatorów publikowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Planując trzyletni cykl nauczania, nauczyciel powinien być świadomy znaczenia, jakie mają dla uczniów wyniki egzaminu gimnazjalnego. Niezbędne jest uwzględnienie wymagań egzaminacyjnych i formy zadań w toku nauki. Warto wziąć pod uwagę następujące kwestie: wskazana jest realizacja wersji III.1 programu nauczania; należy zapoznać uczniów z aktualnymi informatorami o egzaminie gimnazjalnym z języka hiszpańskiego (publikowanymi przez Centralną Komisję Egzaminacyjną), omówić strukturę egzaminu, wymagania egzaminacyjne oraz rodzaje zadań; warto prześledzić wyniki dotychczasowych egzaminów, aby uzyskać informację, które zadania sprawiają uczniom najwięcej problemów; dobrze jest zapoznać uczniów z technikami rozwiązywania zadań egzaminacyjnych; należy omówić z uczniami, w jaki sposób mogą przygotować się do egzaminu; należy przećwiczyć z uczniami odpowiednią ilość zadań typowych dla egzaminu z języka hiszpańskiego (np. wykorzystując arkusze egzaminacyjne z poprzednich lat, korzystając z wydawnictw specjalistycznych np. Język hiszpański. Zbiór ćwiczeń dla gimnazjalistów 29 ). w podręczniku i zeszycie ćwiczeń można wskazywać uczniom zadania podobne do tych, które pojawiają się na egzaminie oraz dokładniej omówić sposoby ich rozwiązania. 29 Moreno M., Prussak K., Socorro M., Język hiszpański. Zbiór ćwiczeń dla gimnazjalistów, Nowela, Poznań

60 10. MATERIAŁY DODATKOWE Współpraca międzyprzedmiotowa Zintegrowanie nauczania języka hiszpańskiego z innymi przedmiotami w gimnazjum może początkowo wydawać się trudne. Podstawowym problemem jest przeważnie mała liczba godzin lekcyjnych, a także niedostrzeganie możliwości działań międzyprzedmiotowych. Jednak korzyści podjęcia takiej współpracy są wielorakie: ma ona pozytywny wpływ na motywację uczniów do nauki, uczniowie przyswajają wiedzę w szerszej perspektywie (co wspomaga proces uczenia się i zapamiętywania), nauczyciele współpracują ze sobą i doskonalą swój warsztat pracy, a ich działania w ramach pracy z daną grupą uczniów są jednolite i bardziej efektywne. Jedną z form takiej współpracy mogą być ścieżki międzyprzedmiotowe, umożliwiające realizację wybranych założeń dydaktycznych w obszarze kilku przedmiotów. W przypadku języka hiszpańskiego mogą to być np.: edukacja czytelnicza i medialna np. w zakresie korzystania z różnych źródeł informacji, umiejętności poszukiwania informacji z wykorzystaniem nowoczesnych środków dydaktycznych, analizowania prostych komunikatów, instrukcji lub reklam, opracowywania tekstów, zadań i projektów z wykorzystaniem komputera itp. edukacja europejska np. w zakresie znajomości związków między Polską a Hiszpanią (m. in. kulturalnych, turystycznych, gospodarczych), poznania sytuacji geograficznej i administracyjnej (w tym systemu szkolnictwa) Hiszpanii, roli obu krajów w Unii Europejskiej, nawiązania kontaktów z rówieśnikami z Hiszpanii itp. kultura i tradycja śródziemnomorska np. w zakresie poznania wspólnego rodowodu Europy, wpływu języków starożytnych na obecny kształt języka hiszpańskiego i polskiego. Przykład współpracy międzyprzedmiotowej: Uczniowie trzeciej klasy jednego z gimnazjów w Poznaniu uczestniczyli w szkolnym projekcie W królestwie matematyki, który kończył się prezentacją prac w holu szkoły. Gimnazjaliści przygotowali makietę España en cifras, na której za pomocą danych liczbowych przedstawili wiedzę zdobytą na lekcjach geografii (np. o ukształtowaniu terenu Hiszpanii, liczbie jej mieszkańców i najważniejszych rzekach), historii i wiedzy o społeczeństwie (np. o wydarzeniach w Madrycie w 2004 roku). Realizacja projektu pozwoliła uczniom w ciekawy i niekonwencjonalny sposób połączyć elementy wiedzy z różnych dziedzin oraz łatwiej je zapamiętać dzięki wizualizacji efektu ich pracy. Fot. Aron Mendel 60