Sprawozdanie z prac w okresie od 1 XI 2014 do 31 X 2015 r. *

Transkrypt

1 532 Kronika Projektu ZESPÓŁ III ks. Janusz KRÓLIKOWSKI Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Sprawozdanie z prac w okresie od 1 XI 2014 do 31 X 2015 r. * W okresie sprawozdawczym kontynuowano rozpoczęte wcześniej w ramach Projektu prace i upowszechniano niektóre osiągnięte w nich rezultaty. Udało się sfinalizować niektóre przedsięwzięcia i na nie zostanie tutaj zwrócona uwaga. 1. Kontynuowano prace nad bibliografią prac dotyczących klasztorów na terenie diecezji tarnowskiej. Jest to praca przygotowawcza, której rezultatem ma być Monasticon Tarnoviense, obejmujący dzieje wszystkich klasztorów istniejących w diecezji do początku XX w. Trwają kwerendy w zasobach archiwalnych dotyczących tychże klasztorów. 2. W lipcu 2015 r. przeprowadzono kwerendę w Archiwum Sióstr Niepokalanek w Szymanowie, w którym zapoznano się z korespondencją ks. Antoniego Brzezińskiego, filipina ze Świętej Góry przybyłego po kasacie do Tarnowa, z Marceliną Darowską. Korespondencja rzuca światło na początki filipinów w Tarnowie i na odradzanie się życia zakonnego w Galicji pod koniec XIX w. Szczególne znaczenie mają materiały dotyczące okoliczności przybycia niepokalanek do diecezji tarnowskiej, w których pojawia się sprawa losów klasztoru karmelitów bosych w Nowym Wiśniczu. Zapoznano się także z korespondencją ks. Wiktora Ożarowskiego, zawierającą informacje na temat kasaty klasztoru felicjanek w 1864 r. i ich dalszych losów. 3. W czasie prowadzonej w sierpniu 2015 r. kwerendy w Archiwum Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie, dotyczącej wprawdzie zagadnień niezwiązanych z kasatami, wydobyto z zachowanej tam korespondencji niektóre informacje na temat losów zakonników polskich, którzy po kasatach znaleźli się w różnych częściach świata. Zebrane informacje zostaną udostępnione w osobnym artykule. 4. Prowadzono kwerendy w różnych parafiach diecezji tarnowskiej, w których przebywali zakonnicy ze skasowanych klasztorów (z doświadczenia wiadomo, że można tam napotkać rozmaite archiwalia dotyczące tychże zakonników i klasztorów, z których pochodzili). Były to parafie: Limanowa, Mielec, Muszyna, Nawojowa, Nowy Sącz, Szalowa. W archiwum parafialnym w Szalowej odnaleziono trzy XVIII-wieczne rękopisy z kolegium pijarów w Podolińcu, którzy utrzymywali kontakty z tamtejszą parafią, jak świadczą wpisy w księgach metrykalnych. Jest wśród nich anonimowy rękopis podręcznika logiki i metafizyki z początku XVIII w. oraz dwa rękopisy o charakterze historycznym. Rękopis podręcznika (ryc. 1) jest dobrze zachowany, mimo braku okładki; brakuje zapewne kilku kart na końcu. * Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą Narodowy Program Rozwoju Humanistyki w latach Research funded under the Ministry of Science and Higher Education s National Programme for the Development of Humanities for

2 Kronika Projektu 533 Ryc. 1. Anonimowy rękopis filozoficzny, początek XVIII w., k. 1r 2v. Fot. J. KRÓLIKOWSKI

3 534 Kronika Projektu Pierwszy z rękopisów historycznych, zatytułowany Historia polska krótko zebrana, anonimowego autora (ryc. 2), należał jak zanotowano na pierwszej stronie do pijara Antoniego Wiśniewskiego ( ), który zmarł w Podolińcu 1. Dzieje Polski są przedstawione chronologicznie w relacji do panowania poszczególnych królów Polski do czasów Augusta III, a więc są to właściwie ich dzieje. Rękopis, oprawiony w tekturę, zachował się w bardzo dobrym stanie. Drugi rękopis to Historia profana quatuor monarchiarum Assyricae, Persicae, Grecae et Romanae conscripta et dictata in gratiam studiosae iuventutis supremae classis gramatices in scholis Podolinensibus Scholarum Piarum iuxta mentem patris Remigij AD 1756, in AD 1757 die 18 octobris inchoata (ryc. 3). Rękopis oparty jest na wykładach prowadzonych w kolegium w Podolińcu przez pijara Stanisława Ładowskiego, noszącego imię zakonne Remigiusz ( ) 2. Prawdopodobnie jest to zapis treści wykładów dokonany przez któregoś ze słuchaczy. Wykłady ujęte są w formie pytań i odpowiedzi. Rękopis oprawny jest w półskórek; zarówno okładka, jak i karty zachowały się w bardzo dobrym stanie. Odnalezione rękopisy rzucają światło na to, w jaki sposób nauczano filozofii i historii w kolegium pijarskim w Podolińcu. Rękopisy zostały oddane do oczyszczenia i konserwacji, po której zostaną przekazane do Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie. W czasie kwerendy w bibliotece parafialnej w Muszynie odnaleziono również anonimową postyllę franciszkańską (ryc. 4), która zawiera zbiór kazań wygłoszonych głównie w Przemyślu w latach (kilka zostało wygłoszonych w innych miejscach, np. w Płocku). Anonimowy kaznodzieja franciszkański skrupulatnie spisywał głoszone kazania, podając przy nich także rok i miejsce ich wygłoszenia. Spisane są w porządku chronologicznym, zgodnie z biegiem roku liturgicznego. Jednoznacznie wynika, że był to kościół klasztorny franciszkanów w Przemyślu, chociaż na obecnym etapie nie jest łatwo ustalić, czy chodzi o kościół franciszkanów reformatów czy też o kościół franciszkanów konwentualnych. Postylla jest dobrze zachowana, chociaż pozbawiona okładek, składa się z 195 kart, na których pismem jednej ręki zapisano 42 kazania. Brakuje tylko kilku pojedynczych kartek. Ponadto w kodeksie na luźnych kartach zachowały się cztery kazania i kilka luźnych notatek z przykładami do kazań. Postylla po konserwacji zostanie przekazana do Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie. 5. W omawianym okresie ks. J. Królikowski opublikował następujące artykuły związane z pracami podjętymi w ramach Projektu: Katalog pism bł. Stanisława Papczyńskiego zachowany w Kongregacji ds. Kanonizacyjnych w Rzymie, Ephemerides Marianorum, 3, 2014, s Artykuł jest efektem kwerend prowadzonych w Archiwum Kongregacji ds. Kanonizacyjnych w Rzymie 3 ; Staropolskie rozmyślania klarysek ze Starego Sącza. Postulat badawczy, Duchowość w Polsce, 17, 2015, s Por. J. WYSOCKI, Wiśniewski Antoni Jakub ( ) pijar, polemista, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 4: S Ż, red. H. E. WYCZAWSKI, Warszawa 1983, s Por. Z. KOSIEK, Ładowski Stanisław, imię zakonne Remigiusz, h. Łada ( ), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18: Lubomirski Aleksander Machowski Walenty, Wrocław i in. 1973, s ; E. ZIEMANN, Ładowski Stanisław, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 11, Lublin 2006, kol Por. J. KRÓLIKOWSKI, Sprawozdanie z prac w okresie od kwietnia do października 2013 r., Hereditas Monasteriorum, 3, 2013, s

4 Kronika Projektu 535 Ryc. 2. Historia polska krótko zebrana, Podoliniec, ok. 1770, k. 1. Fot. J. KRÓLIKOWSKI

5 536 Kronika Projektu Ryc. 3. [Stanisław Remigiusz ŁADOWSKI], Historia profana quatuor monarchiarum Assyricae, Persicae, Grecae et Romanae conscripta et dictata in gratiam studiosae iuventutis supremae classis gramatices in scholis Podolinensibus Scholarum Piarum iuxta mentem patris Remigij AD 1756, in AD 1757 die 18 octobris inchoata, Podoliniec, 1757, frontyspis. Fot. J. KRÓLIKOWSKI

6 Kronika Projektu 537 Ryc. 4. Anonimowa postylla franciszkańska, Przemyśl, , k. 1. Fot. J. KRÓLIKOWSKI

7 538 Kronika Projektu 6. W Tarnowskich Studiach Teologicznych przyjęto do druku artykuł ks. J. Królikowskiego Benedyktyni tynieccy w księgach metrykalnych parafii pw. Św. Jakuba w Tuchowie ( ). 7. Wykorzystując tekst wspomnianej wyżej odnalezionej postylli franciszkańskiej, ks. J. Królikowski wygłosił referat: Abyśmy, gdy dzień obietnicy nadejdzie, mogli też więc wstąpić z Nim i ciałem. Niebo w kazaniach głoszonych w Przemyślu w latach w świetle anonimowej postylli franciszkańskiej, na konferencji Niebo w humanistyce, w przyrodoznawstwie, w teologii, Kielce, V 2015 r. Referat został złożony do druku. 8. Ks. Janusz Królikowski wygłosił referaty: Ut mens concordet voci reperkusje w wypowiedziach zakonników polskich na temat ducha śpiewu w liturgii, na międzynarodowej konferencji naukowej Klasztor i muzyka od średniowiecza do czasów współczesnych, Jasna Góra, 5 8 V 2015 r. Artykuł został złożony do druku; Kasata oratorium filipinów w Świętej Górze a początki ich oratorium w Tarnowie. Nowe życie skasowanej instytucji w nowym miejscu na konferencji Losy i znaczenie dziedzictwa kulturowego po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska przekazanego Cerkwi Prawosławnej lub Kościołom protestanckim, Serpelice, 3 5 IX 2015 r.