Teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji prawa petycji. pod redakcją Ryszarda Balickiego i Mariusza Jabłońskiego

Transkrypt

1 Teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji prawa petycji pod redakcją Ryszarda Balickiego i Mariusza Jabłońskiego Wrocław 2015

2

3 Teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji prawa petycji

4 Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego Seria: e-monografie Nr 62 Dostęp online:

5 Teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji prawa petycji pod redakcją Ryszarda Balickiego i Mariusza Jabłońskiego Wrocław 2015

6 Komitet Redakcyjny prof. dr hab. Leonard Górnicki przewodniczący mgr Bożena Górna członek mgr Aleksandra Dorywała sekretarz Recenzent: prof. zw. dr hab. dr h.c. multi Bogusław Banaszak Copyright by Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego Korekta: Anna Noga-Grochola Projekt i wykonanie okładki: Karolina Drozd Skład i opracowanie techniczne: Aleksandra Kumaszka, Tomasz Kalota ebooki.com.pl Wydawca E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego ISBN

7 Spis treści Słowo wstępne...13 Rozdział I. Pojęcie i istota prawa petycji Ryszard Balicki Geneza prawa petycji Uwagi wstępne Starożytne źródła prawa petycji Kształtowanie się prawa petycji w średniowieczu Brytyjska petycja do Parlamentu Podsumowanie...26 Adam Sulikowski Prawo petycji a prawo do składania petycji. Warunki sensowności rozróżnienia Uwagi wstępne Przyczyny kontrowersji pojęciowych Warunki zasadności rozróżnienia Podsumowanie...34 Sabina Grabowska, Piotr Kapusta Pojęcie i charakter prawa petycji Pojęcie petycji i prawa petycji Charakter prawa petycji Podsumowanie subsydiarny charakter petycji...44 Justyna Michalska Znaczenie interesu publicznego w zakresie realizacji prawa petycji Pojęcie klauzuli interesu publicznego Relacje między interesem indywidualnym a publicznym Podsumowanie...51 Justyna Michalska Petycja jako instrument kontroli społecznej Uwagi wstępne Charakter prawa petycji jako narzędzia kontroli społecznej Podsumowanie...56 Malwina Jaworska Petycje a skargi i wnioski Uwagi wstępne Znaczenie i charakter prawny petycji w polskim porządku prawnym Problematyka wzajemnej relacji petycji oraz skarg i wniosków Elementy wspólne petycji, skarg i wniosków Petycja jako wystąpienie niezależne wobec skarg i wniosków Podsumowanie...79 Rozdział II. Modele petycji w wybranych krajach Ewelina Tylec Prawo petycji w Wielkiej Brytanii Uwagi wstępne...85

8 Spis treści 2. Petycja do Parlamentu E-petycje Petycja do królowej Podsumowanie...92 Anna Śledzińska-Simon Prawo petycji w Stanach Zjednoczonych Uwagi wstępne Ewolucja prawa petycji w USA od czasów kolonialnych do współczesnych Współczesne znaczenie, zakres i funkcje petycji w USA Realizacja prawa petycji za pośrednictwem inicjatywy i referendum na poziomie stanowym Składanie petycji do agencji federalnych o stanowienie przepisów prawa Podsumowanie Łukasz Żukowski Prawo petycji w RFN Prawo petycji w niemieckim konstytucjonalizmie uwagi wstępne Charakter prawa petycji w świetle art. 17 UZ Zakres podmiotowy i przedmiotowy prawa petycji Adresat petycji w świetle art. 17 UZ Wymagania formalne petycji i ich rodzaje w świetle art. 17 UZ oraz ustawodawstwa Tryb postępowania z petycjami do Bundestagu Praktyczne znaczenie prawa petycji w RFN Olga Hałub Prawo petycji w Szwajcarii i Austrii Uwagi wstępne Szwajcaria Austria Podsumowanie Krystian Complak Petycja w konstytucjach państw Ameryki Łacińskiej Uwagi wstępne Regulacja konstytucyjna Rodzaje petycji Podmiot uprawniony do złożenia petycji Przedmiot petycji Adresat petycji Skutki wniesienia petycji Podsumowanie Rozdział III. Petycja do Parlamentu Europejskiego Daniel Dyjak Pojęcie, charakter i podmioty uprawnione do złożenia petycji do PE Uwagi wstępne Pojęcie petycji w UE Podmioty uprawnione do złożenia petycji Podsumowanie

9 Spis treści Daniel Dyjak Przedmiot i forma petycji do PE Uwagi wstępne Klasyfikacja petycji do PE Forma petycji do PE Sposoby wystąpienia z petycją do PE Podsumowanie Daniel Dyjak Procedura postępowania w przedmiocie rozpatrzenia petycji Uwagi wstępne Nowelizacja Regulaminu PE w zakresie rozpoznawania petycji Tryb rozpatrywania petycji Podsumowanie Rozdział IV. Ewolucja prawa petycji w prawie polskim Artur Ławniczak Kształtowanie się petycji w polskim porządku prawnym w ujęciu historycznym do 1918 r Przybliżenie pojęcia Odmiany sensu largo petycyjności w przedrozbiorowej Polsce Podsumowanie Artur Ławniczak Petycja w II Rzeczypospolitej Uwagi wprowadzające Petycyjność w Konstytucji marcowej Petycjonizm w Konstytucji kwietniowej Podsumowanie Artur Ławniczak Petycja w Polsce Ludowej Przesłanki pojawienia się demosocjalistycznej wersji petycyjności Skargowość w konstytucyjnym modelu praw i obowiązków Petycyjność a skargowość Realizacja i weryfikacja demosocjalistycznej petycyjności Podsumowanie Mateusz Radajewski Prawo petycji w pracach nad Konstytucją RP Uwagi wstępne Prawo petycji w projektach konstytucji Prace w Podkomisji Praw i Obowiązków Obywateli Prace w Podkomisji Redakcyjnej, Zagadnień Ogólnych i Przepisów Wprowadzających Konstytucję Prace w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego Podsumowanie Rozdział V. Konstytucyjny standard prawa petycji Mariusz Jabłoński, Justyna Węgrzyn Prawo petycji jako prawo polityczne Uwagi wstępne

10 Spis treści 2. Elementy treści konstytucyjnego prawa petycji Charakter prawa petycji Podsumowanie Małgorzata Masternak-Kubiak, Paweł Kuczma Prawo petycji jako publiczne prawo podmiotowe (aspekt podmiotowy i przedmiotowy) Uwagi wstępne Podmiot petycji w ujęciu porównawczym Zakres podmiotowy petycji w prawie polskim Zagadnienie interesu przy korzystaniu z prawa petycji Zakres przedmiotowy prawa petycji Podsumowanie Joanna Żak Petycja zbiorowa jako instrument demokracji semibezpośredniej Uwagi wstępne Demokracja semibezpośrednia Prawo petycji jako standard państwa demokratycznego Podsumowanie Iwona Dyś Petycja jako fundament społeczeństwa obywatelskiego Rozwój idei społeczeństwa obywatelskiego Próba definiowania pojęcia społeczeństwo obywatelskie Społeczeństwo obywatelskie w Polsce Podstawowe przejawy społeczeństwa obywatelskiego Prawo petycji w społeczeństwie obywatelskim Podsumowanie Mariia Kostetska, Anna Kuchciak Prawo petycji a prawo występowania ze skargami i wnioskami Uwagi wstępne Regulacja konstytucyjna Ustawowa regulacja trybu postępowania Podsumowanie Mariusz Jabłoński Prawo dostępu do informacji publicznej a prawo petycji Istota konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej i prawa petycji Ustawowa konkretyzacja prawa dostępu do informacji publicznej Ustawowa konkretyzacja prawa petycji i jego relacje z prawem dostępu do informacji publicznej Podsumowanie Paweł Kuczma Petycja a wysłuchanie publiczne i lobbing Uwagi wprowadzające Petycja i wysłuchanie jako instrumenty demokracji semibezpośredniej Petycje a działalność lobbingowa Procedura inicjowania i przeprowadzenia wysłuchania publicznego Ograniczona skuteczność petycji i wysłuchań Podsumowanie

11 Spis treści Michał Jackowski Prawo petycji a actio popularis Uwagi wstępne Poglądy doktryny polskiego prawa konstytucyjnego Konstytucyjne i ustawowe rozumienie prawa petycji a actio popularis Podsumowanie Jakub Rzucidło Prawo petycji w działalności Senatu i Sejmu RP w latach Wstęp Procedura rozpatrywania petycji w Senacie i w Sejmie Działalność Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu w latach Podsumowanie Rozdział VI. Ustawowa recepcja prawa petycji Sabina Grabowska Identyfikacja treści prawa petycji Uwagi wstępne Typizacja konstytucyjnego pojmowania prawa petycji Podsumowanie Michał Bernaczyk Uprawniony i zobowiązany. Redefinicja czy konkretyzacja? Podmiot uprawniony do składania petycji Czy uprawnienie z art. 63 Konstytucji RP jest prawem człowieka? Osoba fizyczna jako podmiot wnoszący petycję Osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi lub grupy tych podmiotów Ustawowe nihil novi. Adresat petycji Artur Preisner, Paweł Kuczma Zakres przedmiotowy prawa petycji i jego ograniczenia Uwagi wprowadzające Przedmiot petycji w ujęciu historycznym i porównawczym Funkcje petycji Konstytucyjne i ustawowe ujęcie przedmiotu petycji Ograniczenia prawa petycji Podsumowanie Krzysztof Wygoda Forma petycji Uwagi wstępne Forma pisemna Forma elektroniczna Podpis Zgody Język Podsumowanie

12 Spis treści Rozdział VII. Postępowanie w przedmiocie rozpatrzenia petycji Michał Bernaczyk Postępowanie w przedmiocie rozpatrzenia petycji Wstępna analiza petycji (uzupełnienie petycji) Rozpatrywanie petycji Petycja wielokrotna Petycja powtórna (ponowna) Charakter prawny rozstrzygnięcia petycji (sposób załatwienia petycji) O Autorach

13 Słowo wstępne Uchwalona 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja RP 1 jest aktem, w którym prawa i wolności człowieka i obywatela uregulowano bardzo szeroko. Na ogólną liczbę 243 artykułów ustawy zasadniczej, aż 57 poświęcono określeniu statusu jednostki we współczesnym państwie. Nie budzi wątpliwości, że zakres regulacji konstytucyjnych gwarancji w obszarze wolności i praw jednostki jest bardzo szeroki. Niektórzy uważają nawet, że tak obszerna regulacja jest zbędna, podkreślając, iż w każdym przypadku, w którym Konstytucja RP odsyła do ustawy, powinno się zrezygnować z takiego przepisu 2. W pewnym sensie twierdzenie to zdawała się również potwierdzać praktyka, która polegała na braku odpowiednich działań ustawodawcy nakierowanych na uchwalenie ustaw konkretyzujących treść (w niezbędnym zakresie), a w szczególności procedurę realizacji niektórych gwarantowanych konstytucyjnie wolności i praw jednostki. Przez blisko dwie dekady można było odnieść wrażenie, że właśnie takim fasadowym prawem jest prawo petycji (art. 63 Konstytucji RP). Petycje, skargi i wnioski traktowano zbiorczo, nie wskazując, na czym polega różnica między nimi, i dodatkowo rozpatrzenie ich regulowały przepisy jednej procedury (przepisy art. 221 i n. Kodeksu postępowania administracyjnego). Sytuacja taka w istotny sposób prowadziła do identyfikacji instytucji petycji ze skargami i wnioskami, w zasadzie uniemożliwiając ustalenie samoistnego charakteru tej pierwszej. Dopiero inicjatywa Senatu podjęta w 2013 r. ostatecznie doprowadziła do uchwalenia przez polski parlament ustawy o petycjach, która, jak wskazuje się w uzasadnieniu projektu, [ ] ma na celu wypełnienie obowiązku dostosowania ustawodawstwa zwykłego do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, to jest do określonego w art. 63 obowiązku ustawowego uregulowania trybu rozpatrywania petycji 3. Mimo uchwalenia tego aktu prawnego co trzeba podkreślić w stosunkowo krótkim okresie podstawowym pytaniem pozostaje czy rzeczywiście nowa ustawa o petycjach może przyczynić się do wzrostu znaczenia prawa petycji, w szczególności zaś tego, czy przyjęte regulacje ustawowe zagwarantują odpowiedni sposób jego egzekwowania. Wielką niewiadomą jest również to, w jaki sposób następować będzie weryfikacja przez adresata petycji istoty roszczenia zawartego w treści konkretnego pisma (wy- 1 Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm. 2 Zob.: F. Siemieński, Prawnicze niedoróbki, Dziś 1997, nr 8, s. 51; na drobiazgowy charakter nowej polskiej konstytucji wskazuje także L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 1999, s Projekt ustawy o petycjach wraz z uzasadnieniem, Druk 2135 z dnia 18 grudnia 2013 r., dostępny na stronie: [dostęp 12 lipca 2015 r.]. 13

14 Słowo wstępne stąpienia), zwłaszcza pod kątem odróżnienia go od sprecyzowanego wieloletnią praktyką mechanizmu identyfikacji treści skarg i wniosków. Problemów, w tym także tych wynikających z procedury postępowania w związku z wpłynięciem petycji do konkretnego organu (np. sądu), wydaje się bardzo dużo i trudno spodziewać się, że uda się je rozwiązać już na początku obowiązywania ustawy o petycjach. Nie budzi jednak wątpliwości, że problematyka praw i wolności jednostki jest jednym z najciekawszych zagadnień naukowych. Wielość i różnorodność pytań, które powstają w związku z praktycznym uzasadnieniem treści uprawnień gwarantowanych jednostce, sprzyja prowadzeniu wielu dyskusji, a często i żarliwych sporów zarówno w doktrynie, jak i w praktyce stosowania norm konstytucji. Mając powyższe na uwadze, Autorzy przygotowali zbiorowe opracowanie monograficzne, którego celem jest zaprezentowanie teoretycznych i praktycznych aspektów towarzyszących realizacji prawa petycji. Nie było przy tym celem Redaktorów takie ukierunkowanie badań prowadzonych przez poszczególnych Autorów, które prowadziłoby do przygotowania analiz mających wykazać, że istnieje tylko jeden (jedynie właściwy) sposób rozumienia treści prawa petycji oraz przyjętego w ustawie trybu jego rozpatrzenia. Wręcz odwrotnie, starali się oni, aby w monografii znalazły się poglądy różne, nie zawsze zgodne ze sobą zarówno w ocenie poszczególnych rozwiązań konstytucyjnych, jak i ustawowych. W założeniu chodziło o uzyskanie jak najbardziej obszernego materiału badawczego, który powinien służyć za podstawę kontynuowania merytorycznej dyskusji naukowej. Warto bowiem pamiętać, że po uchwaleniu konkretnej regulacji ustawowej zaczyna ona żyć własnym życiem. Nie budzi wątpliwości, że z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia w przypadku ustawy o petycjach. Dyskusja taka musi jednak znajdować odpowiednie umocowanie w odpowiednio zebranym materiale badawczym i prowadzić do jak najlepszego wykorzystania instytucji petycji tak od strony uprawnionego, jak i zobowiązanego do jej rozpatrzenia. Dlatego też z jednej strony zdecydowano się na opracowanie zarówno wątków teoretycznoprawnych, prawnoporównawczych, których celem jest poszukiwanie pewnych analogii do rozwiązań i praktyki, która ukształtowała się w innych państwach demokratycznych, jak i zagadnień i praktyki o historycznym charakterze (na co zwracano uwagę również w trakcie prac nad uchwaleniem ustawy o petycjach). Z drugiej konieczne było zaprezentowanie jak najbardziej wszechstronnej analizy aktualnych rozwiązań konstytucyjnych, związanych z nimi praktyki zgłaszania i rozpatrywania petycji (także tych o charakterze prawodawczym), no i oczywiście rozwiązań ustawowych, które wejdą w życie w dniu 6 września 2015 r. Data ta jest dość ciekawa ze względu na pewien powtarzający się ciąg zdarzeń. Otóż 14 lat temu, właśnie w dniu 6 14

15 Słowo wstępne września 2001 r., uchwalona została ustawa o dostępie do informacji publicznej 4, jako konkretyzacja trybu konstytucyjnego prawa do uzyskania informacji (art. 61 ust. 4 Konstytucji RP). Również w przypadku tej regulacji ustawowej co podkreślał Trybunał Konstytucyjny: Delegacja zawarta w art. 61 ust. 4 Konstytucji stanowi [ ] upoważnienie, a zarazem zobowiązanie do skonkretyzowania elementów metody postępowania, tak ażeby poprzez uregulowanie kwestii o charakterze proceduralnym i organizacyjno-technicznym, realizacja prawa do informacji, określonego w art. 61 ust. 1, ust. 2 oraz ust. 3 była wykonalna w praktyce 5. W przypadku ustawy o dostępie do informacji publicznej udało się to jedynie w części, czego dowodem może być złożona i skomplikowana praktyka realizacji tego prawa przez uprawnionych, prowadząca do ukształtowania się na przestrzeni ostatnich 15 lat rozbieżnego orzecznictwa organów sprawujących wymiar sprawiedliwości i kilkukrotnej konieczności weryfikacji jej konstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny. Mamy nadzieję, że w przypadku ustawy o petycjach nie dojdzie do powstania tak wielu wątpliwości i sporów zarówno na płaszczyźnie identyfikacji treści tego prawa, jak i szeregu aspektów proceduralnych towarzyszących jego realizacji. Na koniec warto podkreślić, że przygotowanie prezentowanego zbioru opracowań jest wysiłkiem przede wszystkim pracowników Katedry Prawa Konstytucyjnego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, byłych doktorantów, którzy po obronieniu doktoratu kontynuują współpracę z Katedrą i swoimi promotorami, a także obecnie studiujących doktorantów. Wszystkim Autorom, w tym naszym Przyjaciołom, którzy przyjęli zaproszenie do udziału w projekcie, dziękujemy, licząc na dalszą współpracę. Mamy też nadzieję, że publikacja ta spotka się z życzliwym zainteresowaniem każdego, kto będzie chciał uzyskać szersze spektrum wiedzy na temat prawa petycji. Liczymy też na cenne uwagi, które pozwolą na kontynuowanie prac badawczych. Redaktorzy 4 Ustawa z 6 września 2001 r., Dz. U. Nr 112, poz Wyrok TK z dnia 16 września 2002 r., K 38/01; wyrok TK z dnia 20 marca 2006 r., K 17/05. Zob. też: L. Garlicki, Przesłanki ograniczania konstytucyjnych wolności i praw (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), Państwo i Prawo 2001, nr 10, s. 5 i n. 15

16

17 O Autorach Ryszard Balicki dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor publikacji naukowych poświęconych problematyce wolności i praw człowieka, władzy wykonawczej państw współczesnych i konstytucyjnym aspektom integracji europejskiej. Członek zespołów redakcyjnych czasopism: Przegląd Prawa Konstytucyjnego i Przegląd Prawa i Administracji oraz redaktor tematyczny czasopisma Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis. Michał Bernaczyk dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego oraz współpracownik Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej. Ukończył aplikację radcowską i wykonuje zawód radcy prawnego. Ekspert Biura Analiz Sejmowych, stały doradca Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu VII kadencji. Zajmuje się problematyką konstytucyjnego statusu jednostki ze szczególnym uwzględnieniem prawa do informacji, wolności jej pozyskiwania, rozpowszechniania i ochrony. Autor kilkudziesięciu prac z zakresu prawa konstytucyjnego i prawa dostępu do informacji publicznej opublikowanych w Polsce i za granicą. Krystian Complak prof. dr hab., profesor honorowy Uniwersytetu San Martin de Porres w Limie (Peru) oraz profesor Karagandzkiego Państwowego Uniwersytetu im. Bukietowa (Kazachstan). Aktywny uczestnik licznych konferencji naukowych. Autor ponad 150 publikacji naukowych, z których ponad połowa ukazała się w językach obcych. Członek wielu stowarzyszeń naukowych oraz kolegiów wydawniczych. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego. Daniel Dyjak doktorant w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego oraz stypendysta Rządu Szwajcarskiego na Uniwersytecie Zuryskim. Główne obszary badawcze to rola jednostki w demokracji bezpośredniej, rola konstytucji jako gwaranta zapewniającego wolność i prawa jednostki oraz relacje między inicjatywą ludową a kierunkami inicjatywy ustawodawczej rządu i parlamentu Konfederacji Szwajcarskiej. Iwona Dyś doktorantka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Wrocławskiego. W swojej pracy badawczej skupia się przede wszystkim na zagadnieniach dotyczących praw i wolności człowieka i obywatela, zwłaszcza z punktu widzenia prawa karnego procesowego. Nie są jej obce także zagadnienia dotyczące wolności prasy i jej dopuszczalnych ograniczeń, zarówno w porządku krajowym, jak i europejskim, prawa 471

18 O Autorach do prywatności, prawa dostępu do informacji publicznej. Interesuje się także zagadnieniami związanymi z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości, zwłaszcza ustrojową pozycją sędziego w polskim systemie prawnym. Sabina Grabowska dr hab. nauk prawych, prof. nadzw. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Kierownik Zakładu Teorii Państwa, Prawa i Polityki w Instytucie Nauk o Polityce URz. Autorka ponad dziewięćdziesięciu publikacji naukowych. Laureatka Krajowego Stypendium Wyjazdowego Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2006 r.), uczestniczka stażu naukowego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Pawła Józefa Szafarika, Koszyce, Słowacja (2008 r.) oraz kilku grantów; redaktor naczelny dwumiesięcznika Przegląd Prawa Konstytucyjnego. Olga Hałub doktorantka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Mariusz Jabłoński prof. dr hab., kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego; autor wielu publikacji poświęconych demokracji bezpośredniej, wolnościom i prawom człowieka, systemom ochrony praw człowieka oraz statusowi informacyjnemu jednostki we współczesnym państwie demokratycznym, ze szczególnym uwzględnieniem prawa dostępu do informacji publicznej oraz ochrony danych osobowych; redaktor naczelny Przeglądu Prawa i Administracji. Michał Jackowski dr nauk prawnych, specjalność prawo konstytucyjne, Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, adwokat Wielkopolskiej Izby Adwokackiej, członek Zespołu ds. Postępowań Konstytucyjnych przy Naczelnej Radzie Adwokackiej. Malwina Jaworska dr nauk prawnych, wpisana na listę radców prawnych w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Wałbrzychu. Pracuje w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym we Wrocławiu na stanowisku starszego asystenta sędziego. Autorka publikacji z zakresu sądownictwa administracyjnego oraz ochrony wolności i praw jednostki. Piotr Kapusta dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Systemów Ustrojowych i Praw Człowieka WPA Uniwersytetu Zielonogórskiego, absolwent studiów doktoranckich nauk prawnych oraz magisterskich prawa na WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, a także filologii germańskiej na Wydziale Filologicznym UWr, oraz Schule des Polnischen Rechts prowadzonej przez Wydział Prawa Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie oraz WPAiE UWr. Wykładowca w Schule des Polnischen Rechts. Aplikant adwokacki przy Izbie Adwokackiej we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze obejmują 472

19 O Autorach problematykę statusu jednostki w państwie, prawa człowieka ze szczególnym uwzględnieniem wolności pracy oraz komparatystykę prawniczą. Mariia Kostetska doktorantka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, absolwentka studiów prawniczych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii UWr, stypendystka Rządu Rzeczpospolitej Polskiej na jednolitych studiach magisterskich oraz doktoranckich. Jest czynnym członkiem Koła Naukowego Prawa Latynoamerykańskiego UWr, a do jej zainteresowań naukowych należą również zagadnienia dotyczące Partnerstwa Wschodniego. Anna Kuchciak doktorantka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, magister prawa i magister administracji (WPAiE UWr). Jej zainteresowania naukowe dotyczą regionalizmu i dążeń niepodległościowych w państwach europejskich oraz ich implikacji w obrębie ustroju państwowego, a także zagadnień wybranych form demokracji bezpośredniej. Paweł Kuczma radca prawny, doktor nauk prawnych, adiunkt na Wydziale Nauk Społecznych Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach, starszy wykładowca w Instytucie Społeczno-Prawnym Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu, wykładowca na Podyplomowych Studiach Legislacji Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Rady Naukowej Deutsch-Polnische Juristen- Zeitschrift. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym Lobbing w Polsce (2010), Prawa człowieka w zarysie (2011, 2012) oraz współautor Ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Komentarz (2013). Artur Ławniczak dr hab. nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor monografii i licznych publikacji naukowych poświęconych w szczególności podstawom demokracji, konstytucjonalizmowi i legitymacji władzy. Członek-korespondent zespołu redakcyjnego Nouvelle École. Małgorzata Masternak-Kubiak dr hab. nauk prawnych, profesor w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Autorka kilkudziesięciu publikacji naukowych poświęconych problematyce prawa ustrojowego i systemu źródeł prawa. Członek zarządu i skarbnik Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego. Justyna Michalska dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPA Uniwersytetu Zielonogórskiego, absolwentka studiów doktoranckich nauk prawnych oraz magisterskich prawa na WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Wieloletni pra- 473

20 O Autorach cownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we Wrocławiu. Jej główny obszar zainteresowań badawczych to odpowiedzialność odszkodowawcza państwa oraz odpowiedzialność funkcjonariuszy publicznych. Artur Preisner dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, autor kilkudziesięciu prac naukowych z prawa konstytucyjnego oraz praw człowieka. Mateusz Radajewski ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Prelegent wielu konferencji międzynarodowych i ogólnopolskich. Autor publikacji z zakresu prawa konstytucyjnego. Odbył staże m.in. w Biurze Trybunału Konstytucyjnego oraz Kancelarii Senatu RP. W latach pełnił funkcję inspektora wojewódzkiego ds. nadzoru nad samorządem terytorialnym. Od 2013 r. doktorant w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jakub Rzucidło dr nauk prawnych, absolwent WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego, adiunkt w Zakładzie Zarządzania i Administracji Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości. Jest autorem i współautorem wielu opracowań naukowych dotyczących stosowania technik informatycznych w funkcjonowaniu państwa oraz z zakresu prawa konstytucyjnego. Adam Sulikowski profesor nauk prawnych, krytyczny teoretyk i filozof prawa. Pracuje w Katedrze Teorii i Filozofii Prawa WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest także kierownikiem Katedry Teorii i Filozofii Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego. Autor czterech monografii i kilkudziesięciu artykułów oraz rozdziałów w monografiach. Jego zainteresowania badawcze obejmują zagadnienia krytycznej filozofii prawa, ze szczególnym uwzględnieniem refleksji nad prawem konstytucyjnym i sądownictwem konstytucyjnym oraz oddziaływań postmodernizmu i posthumanizmu na prawoznawstwo. Anna Śledzińska-Simon dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka kilkudziesięciu publikacji naukowych, w szczególności poświęconych teorii praw człowieka, orzecznictwu sądów oraz publicznemu prawu porównawczemu. Ewelina Tylec absolwentka Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz programu studiów LL.M. in Human Rights w Central European University w Budapeszcie. Pracowała m.in. w biurze Europejskiego Rzecznika Praw 474

21 O Autorach Obywatelskich w Strasburgu oraz w Biurze Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE/ODIHR). Obecnie zajmuje się zagadnieniami prawa międzynarodowego w Inicjatywie na rzecz Międzynarodowego Prawa Karnego i Praw Człowieka w Europie Środkowej i Wschodniej. Justyna Węgrzyn dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Systemów Ustrojów i Praw Człowieka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego. Autorka i współautorka kilkudziesięciu artykułów naukowych. Opiekun koła naukowego Praw Człowieka WPiA UZ. Krzysztof Wygoda dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Główne obszary badawcze: ochrona danych osobowych, dostęp do informacji publicznej, ochrona informacji, prawa człowieka a nowe technologie. Justyna Żak doktorantka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Łukasz Żukowski dr nauk prawnych, absolwent WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracę naukowo-dydaktyczną prowadził m.in. w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPAiE UWr oraz Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu. Obecnie jest zatrudniony w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Wydziału Filologicznego UWr. Jest autorem licznych opracowań z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa międzynarodowego oraz prawa praw człowieka. Jego zainteresowania badawcze dotyczą przede wszystkim zagadnień prawa prasowego, prawa reklamy i PR oraz ochrony własności intelektualnej. 475

22

23

24 [...] praca stanowi nie tylko dowód aktywności badawczej autorów poszczególnych opracowań, ale też jest ważną pozycją o wartości naukowej adresowaną do interesujących się problematyką petycji prawników teoretyków, jak i prawników praktyków, politologów, a także studentów tych kierunków. Należy podkreślić, że w polskiej literaturze naukowej brak jest w istocie współczesnych opracowań poświęconych w tak szerokim zakresie prawnemu kształtowi i genezie prawa petycji. Książka pod red. Ryszarda Balickiego i Mariusza Jabłońskiego wypełnia tę lukę. Z recenzji prof. zw. dr. hab. dr. h.c. multi Bogusława Banaszaka ISBN