Karol Dickens. Opowieść wigilijna. t Scena Polska

Transkrypt

1 Karol Dickens Opowieść wigilijna t Scena Polska

2 Dyrektor TD Karol Suszka Kierownik artystyczny SP Bogdan Kokotek Kierownik literacki SP Joanna Wania O B S A D A : Karol Dickens Opowieść wigilijna Przekład Krystyna Tarnowska Adaptacja i reżyseria Józef Czernecki Scenografia i kostiumy Anna Franta Muzyka Zbigniew Siwek Asystent reżysera: Janusz Kaczmarski Inspicjent: Anna Szołtys Sufler: Iwona Bajger Spektakl zrealizowano przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury RC 54. sezon Sceny Polskiej TD Premiera dnia 25 września 2004 r. Janusz Kaczmarski i Barbara Szotek-Stonawski Ebenezer Scrooge Ryszard Malinowski Robert Cratchit, jego sekretarz Mariusz Osmelak Fred, siostrzeniec Scrooge a Janusz Kaczmarski Godman, dżentelmen z instytucji charytatywnej Paweł Niedoba Duch Jakuba Marley a Ryszard Pochroń Młoda Bella; Betty, żona Freda Barbara Szotek-Stonawski Młody Scrooge Dariusz Waraksa Bella Anna Paprzyca Paserka Halina Paseková Joe, organizator pogrzebu Klaudiusz Szymiczek Kolędnicy oraz Iwona Bajger Anna Szołtys Dariusz Waraksa Klaudiusz Szymiczek Natalka Bajger Łucja Pochroń Kasia Stonawska Oleńka Wania

3 Karol Dickens ( ), jeden z najwybitniejszych powieściopisarzy angielskich i europejskich; uważany za najlepszego przedstawiciela powieści społeczno-obyczajowej w Anglii w drugiej połowie XIX wieku. Był synem urzędnika admiralicji. Jego ojciec został w 1824 roku uwięziony za długi, przez co rodzina popadła w nędzę. Młody Dickens musiał wówczas podjąć pracę zarobkową, początkowo w fabryce pasty do butów, a później jako urzędnik sądowy. Zdobył pewne wykształcenie i w 1832 roku zaczął pracować jako sprawozdawca parlamentarny, a następnie jako dziennikarz i reporter prasy liberalnej. Twórczość prozatorską rozpoczął od szkiców obyczajowych, które przerodziły się w powieści (np. Klub Pickwicka, , wydanie polskie 1870), przynoszące mu dużą popularność. W jego twórczości dominuje troska o los ludzi pokrzywdzonych przez społeczeństwo, zwłaszcza ubogich i dzieci. W swej prozie łączył realizm z atmosferą baśni i liryzmu. Powieści Dickensa stanowią wielką panoramę życia i obyczajowości Anglii w XIX wieku. Autor kreślił ją z poczuciem humoru, niekiedy czarnego, ukazując często postaci dziwaków, wprowadzając elementy groteski oraz karykatury. Do najpopularniejszych utworów Dickensa należą: Oliver Twist (1838, wydanie polskie 1846) Nicholas Nickleby (1839, wydanie polskie 1847) Dawid Copperfield (1850, wydanie polskie 1888) Ciężkie czasy (1854, wydanie polskie 1866) Mała Dorrit ( , wydanie polskie 1925) Magazyn osobliwości (1840) Barnaba Rudge (1841) Opowieść o dwóch miastach (1859) Wielkie nadzieje (1861, wydanie polskie 1868) Nasz wspólny przyjaciel (1865) cykl Opowieści wigilijnych ( , łączne wydanie polskie 1958) Opowieść wigilijna (1843) Dzwony (1845) Świerszcz za kominem (1846) niedokończona powieść Tajemnica Edwina Drooda (1870) Mariusz Osmelak Ryszard Malinowski

4 Przypowieść wigilijna o duchu Jak głoszą legendy i baśnie, w wigilię Świąt Bożego Narodzenia zdarzają się rzeczy niezwykłe i tajemnicze. Zwierzęta przemawiają ludzkim głosem, zaciera się granica między rzeczywistością i zaświatami, czasem nawet duchy odwiedzają ludzi, by zdradzić im tajemnice boskich wyroków, pocieszyć lub udzielić przestrogi. W każdym razie to właśnie przytrafiło się głównemu bohaterowi spektaklu. Ebenezer Scrooge, bo o nim mowa, właściciel kantoru, którym zarządzał od śmierci swojego wspólnika Jakuba Marleya, był człowiekiem chciwym i skąpym. Twardy był i ostry jak krzemień, z którego żadna stal nie zdołałaby wykrzesać ani jednej iskierki szlachetnego ognia. Skryty, zamknięty w sobie i samotny jak kołek. tak opisał go Dickens. Kolejne święta Scrooge zamierzał spędzić tak, jak czynił to od wielu lat: siedząc w swoim kantorze i pogrążając się w ponurych myślach. Ale w tym roku także on doświadczy cudownej mocy wigilijnego wieczoru. Wkrótce bowiem w opustoszałym pomieszczeniu pojawi się duch zmarłego wspólnika, by udzielić Ebenezerowi przestrogi. Przeznaczeniem człowieka na ziemi powiada duch jest żyć wspólnym życiem z braćmi swymi, ludźmi, razem z nimi pracować, cierpieć, razem dzielić ich radości i cieszyć się ich szczęściem. Kto tego obowiązku zaniedba za życia, musi go dopełnić po śmierci. Dusza takiego człowieka skazana jest na wieczne tułactwo po świecie i patrzeć musi na to wszystko, co za życia stać się mogło drogą do szczęścia, a czego ten człowiek dobrowolnie się wyrzekł. Scrooge ma jednak szansę uniknąć okrutnego losu. Wersja sceniczna Opowieści wigilijnej przygotowana przez Józefa Czerneckiego nie jest pozbawiona subtelnego poczucia humoru, opowiedziana zostaje jakoby ku przestrodze, ale też ku pokrzepieniu. Nie wszystko przecież stracone, tylko od głównego bohatera zależy, czy wykorzysta jeszcze jedną szansę daną mu przez los. Ryszard Pochroń i Ryszard Malinowski

5

6 Opowieść wigilijna Twórczość literacka, dom, teatr nie wyczerpały niezwykłej energii i przedsiębiorczości Karola Dickensa. Nie odsuwał się nigdy na długo od życia publicznego, zawsze przejawiając dużą wrażliwość na krzywdę społeczną. Nie dał się namówić do kandydowania na członka Izby Gmin, ale piórem zawsze popierał działalność liberałów, często zamieszczając w prasie swoje listy i protesty w aktualnych sprawach, budzących jego niepokój. Krytykował warunki sanitarne w Londynie, brak społecznej troski o dzieci, złe szkoły i warunki pracy. W trzydziestym drugim roku życia Karol Dickens napisał opowieść pod tytułem A Christmas Carol in Prose (Kolęda prozą), znaną w Polsce jako Opowieść wigilijna. Pisał ją w Anglii nękanej kryzysem w przemyśle i bezrobociem. Chciał przekonać czytelników, że w stosunkach międzyludzkich musi się znaleźć miejsce na uczucia humanitarne, na dobroć, na wzruszenie. Powieść skończył w listopadzie, a wyszła w druku przed samymi świętami. Nakład wynosił sześć tysięcy egzemplarzy. Wykupiono go w ciągu jednego dnia. Wszystkie wznowienia znikały od razu. Dickens dostał setki listów z podziękowaniami za Opowieść. Cała Anglia śmiała się i płakała, czytając o kołatce, w której Scrooge ujrzał twarz zmarłego Marley a, o rozmowie Scrooge a ze wspólnikiem prześwitującym na wylot, jak przystało na ducha, o ukazujących się zjawach. Uciechę sprawił stary skąpiec, Ebenezer Scrooge, gdy obudził się w dzień Bożego Narodzenia już przeobrażony, pałający chęcią uczynienia czegoś dobrego. Dickensowska Opowieść weszła na stałe do repertuaru gwiazdkowego. Mimo że cieszyła się niezwykłym powodzeniem, autorowi przyniosła znacznie mniejszy dochód, niż się spodziewał. Okazało się jednocześnie, że na Opowieści wigilijnej żerowali pokątni wydawcy, zarzucając rynek plagiatami wszelkiego rodzaju. Dickens niejako stworzył modę na pisanie gwiazdkowych opowiadań i sprawił, że okres Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku połączył się z pojęciem serdeczności dla dzieci, ciepła uczuć rodzinnych i działalności charytatywnej. Opowieść wigilijna to utwór oryginalny, nawiązujący do tradycji romantycznej w treści i w formie. Po części jest baśnią, po trosze balladą ludową. Atmosferę niezwykłości wytwarza autor zręcznym doborem drobnych szczegółów opisu, z których jedne budzą grozę, inne bawią. Tłem zdarzeń jest miasto, Londyn, uliczki, mieszkania, przedmioty. Bogactwo stylu nie utrudnia rozumienia treści nawet dzieciom czy ludziom niewykształconym, metafory są przejrzyste, dopasowane do wymowy utworu. Halina Paseková i Klaudiusz Szymiczek Anna Paprzyca, Barbara Szotek-Stonawski i Paweł Niedoba

7 GŁOS LUDU DO KAŻDEJ POLSKIEJ RODZINY INFORMACJE, PUBLICYSTYKA, OGŁOSZENIA, SPORT. INFORMACJE O PRENUMERACIE: KANCELARIA KONGRESU POLAKÓW W CZ. CIESZYNIE, TEL REDAKCJA GL W CZ. CIESZYNIE, TEL , SEKRETARIAT@GLOSLUDU.CZ KLUB POLSKIEJ PRASY I KSIĄŻKI KSIĘGARNIA Danuta Wirth ul. Czapka 7 ~ Czeski Cieszyn Godziny otwarcia: Po-Pt w soboty księgarnia nieczynna ZAPRASZAMY tel.: ksiegarnia@polonica.cz Vážené dámy a pánové, dovoluji si Vás pozvat do rozšířené prodejny květin na ulici Bezručově a prodejny květin U mlýna na ulici Ostravské. V obou prodejnách květin Vám kromě tradiční vazby květin nabízíme: { vazby květin z tropických a subtropických rostlin { { vazbu exkluzivních kytic { smuteční vazbu { { vazbu svatebních kytic dle připravených katalogů { { doručování květin po celé ČR { Děkujeme za dosavadní přízeň a těšíme se na další Vaše návštěvy jménem celého kolektivu Silvie Petrášová Tel PARTNER TĚŠÍNSKÉHO DIVADLA TŘINECKÉ ŽELEZÁRNY, A.S., PRŮMYSLOVÁ 1000, , TŘINEC TEL.: , FAX: ,

8 Józef Zbigniew Czernecki reżyser teatralny i telewizyjny Absolwent PWST w Krakowie (Wydział Aktorski 1976, Wydział Reżyserii 1981) oraz Studium Doktoranckiego Instytutu Filologii Polskiej UJ (1985). W latach współpracował m.in. z Teatrem im. J. Słowackiego i Starym Teatrem w Krakowie, Teatrem Ochoty w Warszawie, Teatrem Śląskim w Katowicach, Sceną Polską Teatru Cieszyńskiego w Czeskim Cieszynie, gdzie zrealizował muzikal Dwa razy tak oraz Tango Mrożka, z Teatrem Telewizji oraz scenami zagranicznymi w Gruzji, na Ukrainie i w Czechosłowacji. W sezonach był dyrektorem artystycznym Teatru na Targówku w Warszawie. W roku akademickim Visiting Professor na Wydziale Teatru i Tańca Appalachian State University, USA (prowadził wykłady, opracował dla studentów amerykańskich skrypt Polish Modern Theatre, reżyserował w teatrze uniwersyteckim Out at Sea (Na pełnym morzu) Mrożka i The Hunger Artist Departs (Odejście głodomora) Różewicza. Równolegle ukończył dwusemestralne Studium Języka i Literatury Amerykańskiej. Od 1994 roku współpracuje z teatrami w Republice Czeskiej, m. in. w Pradze, (w latach był dyrektorem teatru Divadlo GONG, w którym promował współczesną dramaturgię polską) oraz w Czeskim Cieszynie, gdzie w Scenie Czeskiej przygotował w 1998 roku premierę sztuki Kuřecí hlava, a w Scenie Polskiej w 2003 r. Sie kochamy. W 1996 roku Instytut Polski w Pradze zorganizował retrospektywną wystawę jego twórczości teatralnej, której towarzyszył przegląd wybranych realizacji telewizyjnych (Spaghetti i miecz Różewicza, Król umiera czyli ceremonie Ionesco) i spektakli aktualnie granych na praskich scenach (Tango Mrożka, Rewizor Gogola) w jego reżyserii. Podobna retrospektywa była prezentowana w Anglii w 1997 r. W University of Manchester prowadził wraz z dr arch. Anną Frantą warsztaty i seminaria teatralne. Józef Czernecki ma w swoim dorobku kilkadziesiąt inscenizacji sztuk najwybitniejszych autorów polskich (Gombrowicz, Witkacy, Bryll, Iredyński) i światowych (Dostojewski, Wilde, Strindberg, Bułhakow, Kischon) oraz publikacje, przekłady i adaptacje teatralne. Anna Franta scenograf Ukończyła studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej (dyplom w 1978 roku), na Podyplomowym Studium Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (dyplom w 1982 roku) oraz na Iowa State Uniwersity w USA (stypendium w 1979 roku). Adjunkt (doktorat 1991 r.) na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Wykładała również na innych uczelniach w kraju (Studium Scenografii ASP Kraków, WSGN Warszawa) i za granicą (Appalachian State University USA, University od Manchester Anglia). Zdobyła wyróżnienia w międzynarodowych konkursach architektoniczno-teatralnych Idea Teatru Przyszłości, Paryż 1979 i Teatr Ubogi ośrodek aktywności teatralnej, Amsterdam 1987 (w obu przypadkach współautorem był reżyser Józef Czernecki). Uczestniczy w licznych konferencjach architektonicznych i teatralnych w kraju i za granicą. Ma w swoim dorobku szereg publikacji naukowych oraz prac badawczych i projektowych. Autorka scenografii do wszystkich spektakli reżyserowanych przez Józefa Czerneckiego, do wielu z nich zaprojektowała także plakaty, prezentowane na wystawach krajowych i zagranicznych. Dla Sceny Polskiej zaprojektowała ostatnio m. in. scenografię i kostiumy do sztuki M. Schisgala Sie kochamy (reżyseria J. Czernecki, 2003 r.) oraz do farsy Mayday R. Cooney a (reżyseria R. Moliński, 2004 r.)

9 redakcja Joanna Wania projekt okładki Anna Franta zdjęcia Wiesław Przeczek opracowanie graficzne i skład Marian Siedlaczek druk PROprint, s.r.o. Český Těšín Prawa autorskie dotyczące wystawienia tego spektaklu reprezentuje agencja DILIA, ul. Krátkého 1, Praha. W programie wykorzystano m. in. materiały Białostockiego Teatru Lalek, fragmenty książki Dickens Stefana Majchrowskiego i Karol Dickens Ireny Dobrzyckiej. W nagraniu muzyki udział wzięła Michaela Polášková. Kierownik działu organizacji widowni Dagmar Pavlíková Kierownicy pracowni: elektryczno-akustycznej Vladimír Rybář ślusarsko-modelarskiej Soňa Navrátilová krawieckiej Marie Urbaniecová perukarskiej Eva Radová rekwizytorskiej Józef Kurek kierownik techniczny Antonín Benek brygadier sceny Pavel Paseka światło Lubomír Hrabec dźwięk Józef Słowik, Josef Mikulášek garderobiana Silvie Urbaniecová rekwizyty Helena Boháčová montażyści dekoracji Stanisław Kupczak, Bohumil Kuraň, Daromír Bonev cena 15 Kč Těšínské divadlo Ostravská Český Těšín tel.: , fax: info@tdivadlo.cz