Biuletyn. dla rzeczników konsumentów. Sprzeciw od nakazu zapłaty. Upadłość konsumencka Spread walutowy. Z życia wzięte... praktyczny poradnik

Transkrypt

1 Biuletyn dla rzeczników konsumentów NUMER I/2009 Sprzeciw od nakazu zapłaty praktyczny poradnik Upadłość konsumencka Spread walutowy rekomendacja S(II) przyjęta przez KNF Z życia wzięte... KWARTALNIK PRZYGOTOWANY I WYDANY PRZEZ FEDERACJĘ KONSUMENTÓW

2 Spis treści BIULETYN I/2009 I 10 lat instytucji Rzecznika 1 1. Wystąpienie Małgorzaty Rothert Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Warszawie wygłoszone w trakcie konferencji Konsument i jego rzecznik, 1 która odbyła się 12. marca 2009r. w Warszawie 2. Szanowne Panie, Szanowni Panowie 2 II Wzorce umowne stosowane przez alternatywnych dostawców usług telekomunikacyjnych omówienie raportu UOKiK 3 III Komentarze do przepisów prawnych 6 1. Sprawa o charakterze konsumenckim.gorąca dyskusja 6 2. Upadłość konsumencka 7 3. Pozwy zbiorowe 12 IV Sprzeciw od nakazu zapłaty praktyczny poradnik 14 V Sprawy z akt Umowa poza lokalem przedsiębiorstwa Zachowanie należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania 20 VI Rzecznik Ubezpieczonych wybrane problemy Ubezpieczenie wielokrotne, tzn. równoległe ubezpieczenia w dwóch lub więcej zakładach ubezpieczeń - zasady uzyskiwania odszkodowań/świadczeń w tego typu przypadkach Wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela w ubezpieczeniu autocasco (AC) w przypadku szkód powstałych w pojeździe nieposiadającym badań technicznych potwierdzonych wpisem do dowodu rejestracyjnego 23 VII Komisja Nadzoru Finansowego wybrane problemy Spread walutowy Rekomendacja S(II) przyjęta przez KNF Oddziały instytucji kredytowych działających w Polsce Nadzór sprawowany przez KNF nad bankami 28 VIII Bankowy arbitraż materiał przygotowany przez Katarzynę Marczyńską Arbitra Bankowego 29 IX Z życia wzięte X Informacje ze wspólnej Europy Bezpieczeństwo kosmetyków dyrektywa zastąpiona rozporządzeniem Forum detalistów Wspólnotowy program oznakowania ekologicznego Zakaz stosowania środka biobójczego DMF w meblach i obuwiu 32

3 I 10 lat instytucji Rzecznika 1. Wystąpienie Małgorzaty Rothert Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Warszawie wygłoszone w trakcie konferencji Konsument i jego rzecznik, która odbyła się 12. marca 2009r. w Warszawie Szanowni Państwo, Dzisiejsze spotkanie związane ze Światowym Dniem Konsumenta jest też okazją do spojrzenia na rolę administracji samorządowej w sferze ochrony konsumentów. W tym roku mija bowiem 10 lat, odkąd zadania związane z ochroną konsumentów zostały przypisane utworzonemu w ramach reformy administracyjnej samorządowi powiatowemu. Na mocy obowiązującej wówczas ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym utworzone zostało stanowisko powiatowego bądź miejskiego rzecznika konsumentów. Rady powiatów i miast powołały rzeczników, przyszliśmy więc do starostw powiatowych i urzędów miast tworzyć instytucję rzecznika konsumentów. Przypomnijmy sobie, z czym przyszliśmy? Całym naszym wyposażeniem był katalog zadań, jakie ustawodawca przypisał rzecznikowi konsumentów. Przed nami było czyste pole, nie zapisana kartka. Od każdego z nas rzeczników zależało, jak tę kartkę zapiszemy, jaką treścią ten katalog zadań wypełnimy. W większości zaczynaliśmy w skromnych warunkach lokalowych, nasze urzędy borykały się a niektóre nadal z trudnościami lokalowymi. Dzisiaj trudno to sobie wyobrazić, ale sporo rzeczników nie miało komputerów, nie mówiąc o dostępie do Internetu. Program LEX był nieosiągalny. Nie było więc łatwo, ale jakoś zaczęliśmy. Zaglądając do tekstu ustawy, zastanawialiśmy się, jak wykonywać poszczególne zadania. Czy skupić się na udzielaniu porad i informacji, wskazując konsumentowi drogę do działania i samodzielnego rozwiązywania sporów, czy też zastępować go w sporze z przedsiębiorcą, biorąc na siebie cały ciężar problemu. Czy w każdej sprawie należy podejmować interwencję, czy tylko w najbardziej rażących przypadkach naruszenia interesu konsumenta. Podobnie było z uprawnieniami procesowymi rzecznika. Chyba będę bliska prawdy, jeśli powiem, że każdy z nas miał rozterki i wątpliwości, jaką drogę działania wybrać, która będzie najskuteczniejsza. Bardzo szybko zaczęliśmy się więc rozglądać wokół, nawiązywać kontakty. Przede wszystkim z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Chyba nie ma rzecznika, który by wówczas nie szturmował Departamentu Polityki Konsumenckiej. Nie można tu nie wspomnieć o Jacku Herde, naszym koledze i przyjacielu, który pilnie obserwował, jak rozwija się działalność rzeczników i z którym na ten temat przegadaliśmy wiele godzin, nieraz ostro się spierając. Rzecznicy poszukiwali się nawzajem, początkowo były to kontakty telefoniczne. Do dzisiaj pamiętam pierwsze rozmowy z Ireną Krzanowską, z Lonią Kaczmarek i pomysł Marka Janczyka, żeby rzecznicy z miast wojewódzkich spotkali się w Poznaniu. To było w październiku 1999 roku. Dwóch uczestników tamtego spotkania jest już na emeryturze, ale pozostali trwają na swoich pozycjach. Patrząc na obecnych tu dzisiaj rzeczników, stwierdzić trzeba, że znaczącą liczbę stanowią ci, którzy zaczynali wówczas w 1999 r. Nawiązaliśmy też kontakty z organizacjami społecznymi: z Federacją Konsumentów, ze Stowarzyszeniem Konsumentów Polskich. Organizacje te, w przeciwieństwie do rzeczników, miały już wieloletnie doświadczenia w dziedzinie ochrony konsumentów. A potem zaczęły się liczne szkolenia, seminaria, warsztaty prowadzone przez ekspertów z Unii Europejskiej jeszcze przed wstąpieniem Polski do krajów wspólnoty. Sporo się nauczyliśmy, jednocześnie konfrontując zdobytą wiedzę z codzienną praktyką. W trakcie naszej pionierskiej działalności jako rzeczników powstało praktycznie całkowicie nowe prawo konsumenckie. Już w 2000r. weszła w życie ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów, regulująca zasady sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość oraz wprowadzająca pojęcie klauzul niedozwolonych w umowach z konsumentami. Potem była ustawa o sprzedaży konsumenckiej, o kredycie konsumenckim, o timesheringu, nowelizowana ustawa o usługach turystycznych. Za naszej 10-letniej kadencji powstało nowe prawo telekomunikacyjne i energetyczne. Znowelizowana ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wprowadziła zakaz prowadzenia działalności w systemie argentyńskim, który był w pierwszych latach naszą prawdziwą zmorą. Od ponad roku korzystamy z przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Wkrótce zacznie obowiązywać ustawa o upadłości konsumenckiej. Trwają też prace nad ustawą o pozwach zbiorowych, w której jako reprezentanta grupy dochodzącej roszczeń wskazano rzecznika konsumentów. W zetknięciu z problemem indywidualnego konsumenta bardzo często stawaliśmy się pierwszymi interpretatorami nowych przepisów. Satysfakcją było, gdy po długim czasie przy jakiejś sprawie sąd swoim wyrokiem potwierdzał nasze stanowisko. Myślę, że większość z nas tego doświadczyła. Z roku na rok przybywało nam interesantów konsumentów potrzebujących pomocy. Był to wzrost bardzo gwałtowny. Instytucja rzecznika konsumentów stawała 1

4 się z roku na rok coraz bardziej znana konsumentom. W bardzo dużym stopniu przyczyniły się do tego działania UOKiK, który kilkakrotnie przeprowadzał kampanię informacyjną. Hasło nie daj się oskubać zachęcało konsumentów do wizyty u rzecznika. Po każdej akcji informacyjnej znacząco wzrastała liczba osób zgłaszających się do rzeczników. Podobnie było po publikacji kolejnych raportów z kontroli przeprowadzanych przez Urząd w poszczególnych segmentach rynku. Szanowni Państwo, 10 lat to okazja do podsumowań i ocen, ale też do spojrzenia w przyszłość. Jeśli chodzi o podsumowanie, to zwykle najlepiej obrazują to liczby (dziennikarze zawsze pytają ile spraw ). Spróbowałam oszacować, jaka liczba spraw przewinęła się w ciągu 10 lat przez nasze biura. Zacznę od Warszawy. W ciągu 10 lat udzielonych zostało ponad 110 tys. porad i informacji, podjęto 10,5 tys. interwencji, toczyło się 850 spraw sądowych z udziałem rzecznika lub przy jego pomocy. Biorąc pod uwagę, że Warszawa to ok. 5 % ludności Polski, można oszacować, że: rzecznicy udzielili łącznie ponad 2 miliony porad i informacji; wystąpili do przedsiębiorców w ponad 200 tys. spraw; toczyło się nie mniej niż kilkanaście tysięcy spraw sądowych z udziałem rzeczników lub przy ich pomocy takiej, jak sporządzanie pozwów czy pism procesowych. Trzeba także powiedzieć, że wielu rzeczników wykazuje bardzo dużą aktywność na terenie swoich miast i powiatów. Zajmują się edukacją młodzieży a także osób starszych. Docierają do różnych środowisk, przekazując informacje o regułach współczesnego rynku i pozycji na nim konsumenta. Systematycznie współpracują z miejscową prasą, stacjami radiowymi i telewizją. 2. Szanowne Panie, Szanowni Panowie, Witam wszystkich bardzo serdecznie. Mam przyjemność przedstawić pierwszy Biuletyn dla Rzeczników opracowany przez Federację Konsumentów z nadzieją, że spotka się on z zainteresowaniem, a co jeszcze ważniejsze, że uznacie Państwo treści w nim zawarte za przydatne w codziennej pracy. Naszym zamiarem jest, aby Biuletyn redagowany był nie tylko profesjonalnie i na wysokim merytorycznie poziomie, lecz by stanowił także odpowiedź na nurtujące Was pytania i problemy. Nie muszę nikogo zapewniać, że zrobimy wszystko, co w naszej mocy, by takim właśnie był. Aby tak się stało, prosimy nie tylko o słowa krytyki, lecz także o współpracę, polegającą na przykład na przesyłaniu do Federacji ciekawych orzeczeń w prowadzonych przez Państwa sprawach tak, by móc o nich poinformować wszystkich rzeczników. Wydawanie biuletynu przez Federację Konsumentów w niezamierzony z pewnością sposób wiąże się z 10-leciem funkcjonowania powiatowych/miejskich rzeczników konsumentów. To symboliczna klamra spinająca różnorodną aktywność naszej organizacji, w tym także dotyczącą rozwijania systemu ochrony konsumentów (czego dowodem jest art.76 Konstytucji w formie zaproponowanej przez Federację Konsumentów ) i polityki konsumenckiej. Z kronikarskiego obowiązku chciałabym jedynie przypomnieć, że podczas prac nad zmianą struktury organizacyjnej państwa oraz zwiększenia jego decentralizacji Federacja Konsumentów zaproponowała powołanie nowego elementu w systemie ochrony konsumentów miejskich/powiatowych rzeczników. Idea ta spotkała się z poparciem m.in. Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i z dniem 1. stycznia 1999 r. weszła w życie. Rzecznik konsumenta będzie jednym z ogniw realizujących politykę konsumencką. Jego wyjątkowa rola wynika z faktu, że będzie elementem nowego szczebla struktury, jaką jest samorząd terytorialny, działającym dla lokalnej wspólnoty samorządowej pisaliśmy w 1999 roku. Dziś, po 10 latach, należy z całą pewnością stwierdzić, że pomysł powołania rzeczników konsumenta był wielce trafiony. Państwa praca i zaangażowanie w rozwiązywanie trudnych problemów konsumenckich, działania na rzecz wzmacniania pozycji konsumenta na rynku, dbanie o edukowanie młodych konsumentów przyniosły plon w postaci rosnącej świadomości konsumenckiej. I za to wszyscy powinniśmy Państwu podziękować, życząc jednocześnie wielu powodów do zadowolenia i satysfakcji w kolejnych latach pracy na rzecz konsumentów. Serdecznie pozdrawiam Małgorzata Niepokulczycka Prezes Federacji Konsumentów 2 biuletyn I/2009

5 II Wzorce umowne stosowane przez alternatywnych dostawców usług telekomunikacyjnych omówienie raportu UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w ramach wykonywania ustawowych zadań, prowadzi kontrole wzorców umów stosowanych przez przedsiębiorców działających w różnych branżach. W 2008 r. kontroli poddano wzorce umów stosowane przez alternatywnych dostawców usług telekomunikacyjnych. Badanie takie jest ważne z kilku powodów. W przypadku wykrycia nieprawidłowości Prezes UOKiK podejmuje niezbędne działania w celu wyeliminowania niedozwolonych postanowień umownych bądź praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Jednocześnie kontrole branżowe mają walor edukacyjny, tak względem pozostałych przedsiębiorców działających w danej branży, jak i ich obecnych oraz potencjalnych klientów. Za cel kontroli należy uznać także zwrócenie uwagi na nowe orzecznictwo sądowe w zakresie niedozwolonych postanowień umownych. Kontrolą objęto dziewięciu największych alternatywnych dostawców usług telekomunikacyjnych, w tym operatorów telewizji kablowej, świadczących usługi telefonii stacjonarnej, dostępu do Internetu lub telewizji kablowej w obrocie konsumenckim. Zakresem badania objęto wzorce umowy wykorzystywane przez przedsiębiorców przy zawieraniu z konsumentami umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, a zatem wzory umów, regulaminy, cenniki, ogólne warunki umów oraz wszelkie dokumenty kwalifikowane jako wzorce umów, bez względu na ich nazwę. Z przeprowadzonej kontroli wynika, że wszyscy skontrolowani przedsiębiorcy stosowali wzorce umowy budzące wątpliwości w związku z podejrzeniem stosowania niedozwolonych postanowień umownych lub podejrzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Zastrzeżenia Prezesa UOKiK budzi w szczególności posługiwanie się przez przedsiębiorców klauzulami, które mogą zostać uznane za tożsame z niedozwolonymi postanowieniami umownymi wpisanymi do Rejestru. Zastrzeżenia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podzielone zostały na 8 grup tematycznych. Poniżej omawiamy je, zachowując podział i kolejność zaproponowane w Raporcie. Postanowienia zawarte w umowie a regulamin świadczenia usług. Wzory umów abonenckich stosowane przez niektórych przedsiębiorców telekomunikacyjnych w obrocie konsumenckim nie spełniały wszystkich wymogów określonych w art. 56 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne dotyczących minimalnej treści umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Elementy umowy określone w ww. przepisie zawarte były natomiast w tzw. ogólnych zasadach świadczenia usług, umieszczonych np. na odwrocie karty umowy abonenckiej. Ogólne warunki umów, ogólne zasady świadczenia usług stanowią bowiem zgodnie z art k.c. wzorzec umowy, który wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przy zawarciu umowy. Nie są one podpisywane przez konsumenta. Ma to istotne konsekwencje. Z jednej strony przy dokonywanej zmianie warunków umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych podpisanej przez konsumenta, z drugiej przy zmianie ogólnych warunków umów (stanowiących wzorzec umowy). W pierwszym przypadku zmiana umowy wiąże się z koniecznością podpisania przez obie strony kontraktu aneksu do umowy. W drugiej sytuacji wystarczające jest doręczenie przez przedsiębiorcę konsumentowi zmienionego wzorca umowy. Przykłady: Abonent oświadcza, że zapoznał się oraz że akceptuje postanowienia Umowy Abonenckiej, w tym ogólne warunki Umowy Abonenckiej umieszczone na odwrocie karty i przystępuje do Umowy na zasadach w niej określonych; Integralną częścią umowy są zasady świadczenia usług określone w paragrafach 1 do 10 na drugiej stronie niniejszego formularza oraz Regulaminy w szczególności promocyjne, o ile zostały wymienione w punkcie B1. Abonent oświadcza, że zapoznał się dokładnie z zakresem usług oraz treścią umowy zawartą powyżej i w paragrafach 1 do 10. Postanowienia wzorców umowy związane z zawieraniem umów poza lokalem przedsiębiorstwa. Prezes UOKiK zakwestionował w toku prowadzonej kontroli wzorców umowy postanowienia umowne, określające w sposób nieprecyzyjny kwestię prawa konsumenta do odstąpienia (przewidujące np. że do wykonania prawa odstąpienia konieczne jest doręczenie oświadczenia na adres dostawcy w terminie 10 dni). Wskazać również należy na decyzję Prezesa UOKiK nr RWA 5/2008 z 22 lutego 2008 roku (nieprawomocna), w której to Prezes Urzędu uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę polegającą na obciążaniu konsumentów kosztami montażu instalacji niezbędnej do korzystania z zamówionych usług w sytuacji odstąpienia od umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawartej poza lokalem. Przykłady: W przypadku zawarcia Umowy Abonenckiej poza Biurem Obsługi Klienta Abonentowi przysługuje prawo odstąpienia od Umowy Abonenckiej w terminie dziesięciu dni od jej zawarcia. Oświadczenie o odstąpieniu od Umowy Abonenckiej powinno być złożone na piśmie i doręczone na adres Dostawcy usług. 3

6 Postanowienia wzorców umowy związane z rozpoczęciem świadczenia usług telekomunikacyjnych. W trakcie przeprowadzonego badania wzorców umowy zastrzeżenia Prezesa UOKiK wzbudziły postanowienia dotyczące szczegółowych zagadnień związanych z rozpoczęciem świadczenia usług telekomunikacyjnych (aktywacja usługi a data rozpoczęcia pobierania opłat za świadczenie usług telekomunikacyjnych, warunki techniczne do świadczenia usługi o parametrach określonych w umowie). Przykłady: Dokonanie przez Klienta rejestracji, o której mowa w ust. 2 powyżej, będzie możliwe po otrzymaniu od Tele2 informacji o realizacji zamówienia Klienta. Tele2 rozpoczyna naliczanie opłat z tytułu Usługi w dniu następnym po doręczeniu Klientowi Zestawu Instalacyjnego albo w dniu następnym po doręczeniu Klientowi przesyłki z loginem oraz hasłem (w przypadku gdy Klient zrezygnował z otrzymania Zestawu Instalacyjnego od Tele2). W przypadku nieodbierania przez Klienta przesyłki zawierającej Zestaw Instalacyjny bądź login i hasło w uzgodnionym przezeń z Tele2 miejscu i dacie, z przyczyn obciążających Klienta, Tele2 rozpocznie naliczanie opłat od dnia następnego po tej dacie. Postanowienia wzorców umowy przewidujące prawo przedsiębiorcy do pobierania dodatkowych opłat. W ocenie Prezesa UOKiK nieuzasadniona jest praktyka operatorów telekomunikacyjnych polegająca na pobieraniu opłat za zmianę taryfy na niższą przy jednoczesnym braku opłaty za zmianę taryfy na wyższą bądź różnicowanie wysokości opłaty w zależności od kierunku dokonywanych zmian. Przykłady: Zmiana Cennika na cennik o niższej opłacie abonamentowej 61 zł; Zmiana opcji usługi na opcję o niższej szybkości transmisji 181 zł 78 gr; Zmiana rodzaju usługi na usługę o niższej opłacie abonamentowej 122 zł; 4 Poważne wątpliwości Prezesa UOKiK budzą również postanowienia umowne przewidujące obowiązek poniesienia dodatkowych opłat za ponowną aktywację lub włączenie usług po ich uprzednim zawieszeniu lub wyłączeniu, nawet z przyczyn zawinionych przez konsumentów. Należy zaznaczyć, że w przypadku gdy abonent nie opłaca terminowo rachunków telefonicznych, operator może żądać zapłaty odsetek za czas opóźnienia. Art. 481 k.c. nie przewiduje jednocześnie możliwości naliczania dodatkowych opłat o stałej wysokości. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego zwiększenie odpowiedzialności dłużnika w odniesieniu do świadczeń pieniężnych może nastąpić w przypadku wystąpienia szkody i być dochodzone na zasadach ogólnych (a zatem z zastosowaniem reguł określonych m.in. w art. 361 k.c.). W ocenie Prezesa UOKiK operatorzy dokonują określonych czynności (blokada połączeń wychodzących, zawieszenie świadczenia wszelkich usług) w celu zabezpieczenia swoich interesów (przeciwdziałając powiększeniu się długu abonenta). Mając na uwadze cel czynności podejmowanych przez operatora, nie jest uzasadnione przerzucanie kosztów działań podejmowanych na rzecz i w interesie przedsiębiorców na abonentów, którzy ponoszą już sankcje w postaci zapłaty odsetek oraz pozbawienia możliwości korzystania z usług telekomunikacyjnych. W związku z powyższym postanowienia umowne przewidujące pobieranie dodatkowych opłat za działania mające na celu zabezpieczenie interesów przedsiębiorcy stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art k.c. Przykłady: Jednorazowa opłata za Udostępnienie pełnego zakresu usługi po wcześniejszym ograniczeniu jej dostępności z powodu nieuregulowanych opłat lub nieprzestrzegania postanowień właściwego Regulaminu 24,20 PLN brutto; Jednorazowa opłata za Ponowne włączenie usługi po wcześniejszym jej wyłączeniu z powodu nieuregulowanych opłat lub nieprzestrzegania postanowień właściwego Regulaminu 61,00 PLN brutto; W ocenie Prezesa UOKiK niedozwolony charakter mają również postanowienia umowne przewidujące możliwość obciążania konsumentów kosztami wezwań do zapłaty i windykacji. Wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia stanowi warunek skutkujący możliwością odstąpienia przez wierzyciela od umowy wzajemnej, gdy kontrahent dopuszcza się zwłoki w realizacji świadczenia. Wezwanie do zapłaty ze wskazaniem świadczenia oraz wyznaczeniem dodatkowego terminu do jego spełnienia stanowi realizację obowiązków wynikających z art. 491 k.c. i koszty jego dokonania powinien pokrywać podmiot, który chce skorzystać z uprawnienia do odstąpienia od umowy. Przykłady: W przypadku opóźnienia w płatności jakiejkolwiek opłaty przewidzianej Umową Abonencką, Regulaminem lub Cennikiem, Dostawca usług ma prawo naliczyć odsetki ustawowe oraz obciążyć klienta opłatą administracyjną z tytułu dochodzenia zaległych opłat, w wysokości określonej w Cenniku; Kosztami wezwania do zapłaty oraz kosztami niezbędnymi do skutecznego dochodzenia należności Operatora obciążony zostanie Abonent; W ocenie Prezesa UOKiK za bezprawne i pozostające w sprzeczności z ww. przepisem należy uznać postanowienia umowne przewidujące obowiązek zapłaty przez konsumenta opłaty w stałej wysokości w sytuacji rozwiązania przez konsumenta umowy przed upływem terminu, na jaki została zawarta, gdy umowa nie wiązała się z przyznaniem konsumentowi ulgi. Przykład: Umowa niniejsza została zawarta na czas oznaczony 12 miesięcy, liczonych od daty wpisania Klienta do systemu bilingowego Tele2 (lub daty wyboru Cennika). Wybór cennika powiązanego z umową na czas oznaczony wiąże się z przyznaniem Klientowi ulgi o wartości 50 zł w przypadku Cennika Oszczędnego, lub 100 zł w przypadku pozostałych Cenników. ( ) w razie rezygnacji przez Klienta z abonamentu lub preselekcji Tele2, uprawniona ona będzie do rozwiązania Umowy i obciążenia Klienta opłatą jednorazową w wysokości 50 zł (w przypadku Cennika Oszczędnego) lub 100 zł (w przypadku pozostałych Cenników) za każdy numer telefonu objęty umową na czas oznaczony (kwota nie podlega VAT). Postanowienia wzorców umowy dotyczące odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonywanie usług. W wielu przypadkach przedsiębiorcy telekomunika- biuletyn I/2009

7 cyjni ograniczają swoją odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w przypadku wystąpienia w danym okresie rozliczeniowym przerw w świadczeniu określonej usługi bądź też w przypadku pogorszenia jakości świadczenia usługi. Kolejnymi problemami związanymi z odpowiedzialnością przedsiębiorców za niewykonanie lub nienależyte wykonywanie usług są: ograniczanie przez przedsiębiorców odpowiedzialności do okresu od momentu zgłoszenia awarii, a nie od momentu zaistnienia awarii oraz ograniczanie odpowiedzialności do szkody poniesionej przez konsumentów z wyłączeniem utraconych korzyści. Przykłady: Za okres przerwy w świadczeniu innej usługi niż telefoniczna, wynikającej z Awarii trwającej dłużej niż 36 godzin, Abonentowi przysługuje prawo obniżenia opłaty abonamentowej w wysokości 1/30 za każdy dzień braku sygnału; Odszkodowania i obniżenie Opłat Abonamentowych nie przysługują, jeżeli łączny czas przerw w okresie miesięcznym był krótszy niż 36 godzin; Odszkodowania i obniżenie Opłat Abonamentowych następuje na wniosek Abonenta w trybie postępowania reklamacyjnego określonego w pkt 10, przy czym w przypadku Awarii pod warunkiem zawiadomienia o niej Dostawcy Usług za pomocą jednego z dostępnych kanałów kontaktu w trakcie jej trwania. W takim przypadku odszkodowanie i obniżenie Opłat Abonamentowych naliczane jest od dnia zgłoszenia; Dostawca Usług ponosi odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania Usług wyłącznie na zasadach określonych w Umowie, Regulaminie oraz przepisach ustawy Prawo telekomunikacyjne. Odpowiedzialność Dostawcy Usług nie obejmuje utraconych przez Abonenta korzyści; Postanowienia wzorców umowy związane z trybem zmiany wzorców umowy. W trakcie przeprowadzonego badania wzorców umowy, zastrzeżenia Prezesa UOKiK wzbudziły postanowienia umowne ograniczające termin na złożenie przez konsumenta oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z powodu braku akceptacji zmienionych warunków regulaminu lub cennika do 14 dni od daty otrzymania zawiadomienia o ww. zmianach. W ocenie UOKiK abonent ma prawo do doręczenia przedsiębiorcy stosownego oświadczenia o rozwiązaniu umowy w związku z brakiem akceptacji zmian w regulaminie lub cenniku najpóźniej w dniu poprzedzającym wejście przedmiotowych zmian w życie. Przepisy Kodeksu cywilnego i Prawa Telekomunikacyjnego przyznają abonentowi czas na zastanowienie się nad kontynuowaniem umowy z operatorem równy pełnemu okresowi rozliczeniowemu. Przykład: Abonent w terminie 14 dni od daty otrzymania powiadomienia, o którym mowa w ust. 2, może doręczyć Operatorowi pisemnie oświadczenie o wypowiedzeniu Umowy z powodu braku akceptacji podwyższenia cen. Brak pisemnego oświadczenia Abonenta w powyższym terminie oznacza akceptację zmian; Postanowienia wzorców umowy dotyczące zmian programingowych. W toku przeprowadzonej kontroli wzorców umowy Prezes UOKiK zwrócił szczególną uwagę na postanowienia umowne określające tryb dokonywania zmian programingowych. Badanie wzorców umowy wykazało, że przedsiębiorcy telekomunikacyjni niejednokrotnie zapewniają sobie możliwość dokonywania zmian oferty programowej w zupełnie dowolny sposób, arbitralnie decydując o zastąpieniu danego programu jakimkolwiek innym programem lub wprowadzając nowy program. Ponadto przedsiębiorcy nie informują konsumentów o dokonywanych zmianach w należyty sposób, ograniczając się jedynie do przekazywania niepełnych w tym zakresie informacji na antenie programu informacyjnego lub za pośrednictwem strony internetowej. Trudno uznać rzeczone sposoby komunikowania się przedsiębiorcy z konsumentami za wystarczające zważywszy na fakt, że konsumenci nie mają obowiązku oglądania/ sprawdzania zawartości emitowanego przez przedsiębiorcę programu informacyjnego czy też informacji publikowanych na stronie internetowej. Co prawda przedsiębiorcy uprawniają konsumentów do wypowiedzenia umowy w sytuacji zmiany oferty programowej, jednakże zastrzegają rażąco krótki okres do złożenia stosownego oświadczenia woli w tym zakresie (np. nie później niż w terminie 7 dni od wprowadzenia zmian lub zaprzestania reemisji programu), uniemożliwiając de facto skuteczne rozwiązanie umowy. Przykłady: O zmianie Operator zobowiązany jest powiadomić Abonenta z co najmniej 7-dniowym wyprzedzeniem, podając przyczynę dokonywanych zmian, w formie ulotki lub informacji na ekranie podanej w emitowanym programie lub na kanałach Operatora. W sytuacjach nagłych i niezależnych od Operatora, Operator może poinformować Abonenta o zmianie oferty programowej i/lub częstotliwości nadawanych programów w terminie krótszym niż 7 dni naprzód; Abonent jest uprawniony do rozwiązania Umowy ze skutkiem na koniec Okresu rozliczeniowego, w którym nastąpiła zmiana oferty programowej pod warunkiem doręczenia Operatorowi oświadczenia w formie pisemnej pod rygorem nieważności w tym zakresie w terminie 7 dni od wprowadzenia zmian; Postanowienia wzorców umowy związane z automatycznym przekształcaniem umowy zawartej na czas oznaczony w umowę na czas nieoznaczony. Większość ze zbadanych przez Prezesa UOKiK wzorców umowy stosowanych przez przedsiębiorców zawiera postanowienia dotyczące automatycznego przedłużania umowy zawartej na czas oznaczony w umowę zawartą na czas nieoznaczony. W toku przeprowadzonego badania Prezes UOKiK zakwestionował postanowienia umowne, które, po pierwsze, nie przewidują możliwości złożenia przez konsumenta oświadczenia o woli nieprzedłużania umowy (wyłączającego tryb automatycznego przedłużenia umowy), po drugie, nie precyzują, na jakich warunkach dochodzi do przedłużenia umowy. W ocenie UOKiK automatyczne przedłużenie umowy zawartej na czas oznaczony w umowę na czas nieoznaczony możliwe jest bowiem jedynie na warunkach aktualnie obowiązujących (oczywiście przy założeniu, że konsumentowi zostały doręczone aktualnie obowiązujące wzorce umowy). Przykład: W przypadku zawarcia umowy na czas określony, umowa po upływie tego okresu obowiązuje nadal przez czas nieokreślony, a Abonament za Usługi będzie zgodny z aktualnymi Cennikami (brak możliwości złożenia 5

8 przez konsumenta oświadczenia o woli nieprzedłużania umowy); Poczynione w toku badania ustalenia prowadzą do wniosku, że zasadniczymi problemami stwierdzonymi w toku kontroli są: ograniczanie przez przedsiębiorców odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonywanie umowy oraz pobieranie przez przedsiębiorców dodatkowych, nieuzasadnionych opłat. Zasadniczo można stwierdzić, że wskazane kwestie problemowe pojawiają się w większości kontrolowanych branż i nie są cechą właściwą jedynie dla przedsiębiorców z branży telekomunikacyjnej. Ponadto, co już odpowiednio wskazano, w skontrolowanych wzorcach wykorzystywane są postanowienia, których treść może być tożsama z treścią postanowień wpisanych do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego podjętą 13 lipca 2006 roku (sygn. akt III SZP 3/06), stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem SOKiK oraz wpisanych do rejestru klauzul abuzywnych, o którym mowa w art k.p.c., może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Skutek tzw. prawomocności rozszerzonej następuje od chwili wpisania postanowienia wzorca umowy do rejestru niedozwolonych postanowień, prowadzonego przez Prezesa UOKiK, zaś konsekwencją umieszczenia tegoż postanowienia w rejestrze jest to, że posłużenie się nim w jakimkolwiek wzorcu umownym będzie miało skutek wprowadzenia do umowy elementu bezwzględnie przez prawo zakazanego. Warto także podkreślić, że część przedsiębiorców zadeklarowało chęć współpracy i dobrowolnie dokonało zmian w celu usunięcia stwierdzonych przez Prezesa UOKiK nieprawidłowości. Raport dostępny na stronach: wwwuokik.gov.pl Opr. FK III Komentarze do przepisów prawnych 1. Sprawa o charakterze konsumenckim gorąca dyskusja W codziennej praktyce rzecznicy konsumentów i prawnicy organizacji konsumenckich coraz częściej spotykają się z problematyką definicji sprawy o charakterze konsumenckim oraz brakiem jednolitego stanowiska w tym zakresie w ramach wydawanych przez sądy orzeczeń. Funkcjonująca definicja konsumenta w zestawieniu z orzecznictwem nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy każde cywilnoprawne roszczenie konsumenta skierowane do przedsiębiorcy możemy zakwalifikować jako sprawę o charakterze konsumenckim. Na skutek rozwoju rynku, powstania nowych relacji pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami wątpliwości pojawia się coraz więcej. Powyższe zagadnienie w sposób bezpośredni związane jest z pracą rzeczników konsumentów i organizacji konsumenckich, bowiem do zadań powyższych instytucji należy udzielanie pomocy w sprawach o charakterze konsumenckim poprzez m. in. występowanie do przedsiębiorców, reprezentowanie konsumentów, udział w rozprawach sądowych oraz wytaczanie powództw na rzecz konsumentów. Konsumencki charakter sprawy jest zagadnieniem kluczowym, bowiem przesądza o posiadaniu czynnej legitymacji powyższych instytucji do działań na rzecz konsumenta w ramach posiadanych kompetencji. O zawiłości powyższego zagadnienia świadczy również fakt braku jednolitej wykładni powyższego pojęcia oraz powoływanie się również przez sąd jedynie na literaturę przedmiotu. Przykładem jest sentencja Postanowienie Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 15 marca 2000 r. I CKN 1325/99: Sprawa, której przedmiotem jest roszczenie nabywcy towaru w stosunku do producenta lub sprzedawcy, powstałe w związku z promocją towaru, jest sprawą o ochronę konsumentów w rozumieniu art kpc. Źródło: LexPolonica nr W uzasadnieniu postanowienia Sąd przedstawia następujący pogląd: Rozpoznanie kasacji zależy od ustalenia, jakie sprawy należą do kategorii spraw określonych w art kpc mianem spraw o ochronę konsumentów i czy do kategorii tej należy sprawa wszczęta na skutek powództwa skarżącej. Kodeks postępowania cywilnego ani żadne inne przepisy nie zawierają definicji spraw o ochronę konsumentów. W literaturze przedmiotu określa się je ogólnie jako sprawy związane z szerokim zakresem umów, w których osoba nabywająca rzecz lub na rzecz której wykonywane są usługi, zaspokajające jej własne potrzeby (konsument), dochodzi roszczenia przeciwko kontrahentowi zajmującemu się profesjonalnie handlem, produkcją i usługami, przy czym roszczenia konsumenta mogą wynikać z różnych tytułów prawnych, w szczególności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz z tytułu rękojmi za wady rzeczy i gwarancji. Określenie to nie jest jednakże wystarczające dla rozstrzygnięcia o zasadności kasacji. Dla ustalenia, jakie sprawy należą do kategorii spraw o ochronę konsumentów, kluczową kwestią jest wyjaśnienie pojęcia konsument.( ) Analiza nie tylko wymienionych - obowiązujących i projektowanych - przepisów prawa polskiego, ale i prawa Unii Europejskiej oraz wypowiedzi znawców przedmiotu, pozwala na przyjęcie, że konsumentem jest osoba będąca stroną umowy zawartej z profesjonalnym kontrahentem prowadzącym działalność gospodarczą 6 biuletyn I/2009

9 (przedsiębiorcą), której celem działania jest zaspokojenie własnych potrzeb (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 2000 r. III CZP 26/99 OSNC 2000/9 poz. 152). Konsumentem jest zatem osoba, o której mowa, będąca nabywcą towaru lub usługi. Za konsumenta należy uważać także osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi. Stosunkiem takim (pomijając jego kwalifikację) jest w szczególności stosunek powstały w związku z różnymi formami promocji towarów produkowanych lub sprzedawanych przez przedsiębiorcę albo świadczonych przez niego usług. Działanie przedsiębiorcy, zmierzające do poszerzenia kręgu nabywców jego towarów lub usług, jest w tym wypadku działaniem prowadzącym do realizacji jego celu gospodarczego. Uczestnik promocji, jeżeli nie jest nabywcą promowanego towaru lub usługi, to w każdym razie występuje w roli potencjalnego ich nabywcy. Jeżeli nie jest takim nabywcą, to za uznaniem go za konsumenta przemawia jego sytuacja zbliżona do nabywcy i słabsza w porównaniu do pozycji przedsiębiorcy jego pozycja, zasługująca na szczególną ochronę. Na uwzględnienie zasługuje fakt, że po dacie wydania powyższego postanowienia została zmieniona definicja konsumenta w Kodeksie cywilnym. Aktualna definicja zawarta w art. 22 prim 1, mówi o konsumencie dokonującym czynności prawnej. Czynność prawna jest pojęciem szerszym niż umowa. Z tych względów, posiłkując się definicją konsumenta, należy uznać za słuszny pogląd, że osoba poszkodowana w kolizji/wypadku dokonująca czynności prawnej polegającej na zgłoszeniu roszczenia do ubezpieczyciela sprawcy szkody (umowa ubezpieczenia obowiązkowego OC), jest konsumentem w świetle definicji art. 22 prim 1 k.c. W związku z tym wydaje się słuszny pogląd, że zarówno rzecznik konsumentów, jak i organizacja konsumencka, do zadań której należy ochrona interesów konsumentów, będą posiadać legitymację czynną. Rozważenia wymaga również sytuacja wnioskodawcy osoby fizycznej, która złożyła do operatora telekomunikacyjnego lub przedsiębiorstwa energetycznego wniosek o podłączenie linii. Powstaje uzasadnione pytanie, czy należy uznać wnioskodawcę za konsumenta przed podłączeniem oraz zawarciem umowy i czy rzecznik konsumentów posiada legitymację czynną do wystąpienia w takiej sprawie po stronie konsumenta. Czy rzecznik konsumentów będzie legitymowanym czynnie w sprawie roszczenia poszkodowanej w ramach wycieczki osoby fizycznej w sytuacji, gdy nie jest ona stroną umowy z ubezpieczycielem? Roszczenie o naprawę skierowane do gwaranta korzysta z miana sprawy o charakterze konsumenckim, aczkolwiek nie wynika z umowy, tylko z oświadczenia gwaranta. Powyższy problem zakwalifikowania sprawy i udzielenia skutecznej pomocy przez rzecznika oraz organizację konsumencką przy braku bezpośredniej umowy pomiędzy konsumentem, a przedsiębiorcą pojawi się również w przypadku udzielenia pomocy osobie dokonującej zgłoszenia szkody spowodowanej przez produkt niebezpieczny. Poszkodowany w takiej sytuacji nie jest właścicielem produktu, aczkolwiek jest uprawniony do wystąpienia z roszczeniem na podstawie ustawy. Jeżeli powyższe sytuacje z powodu braku bezpośredniej umowy pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą nie podlegają zakwalifikowaniu do spraw o charakterze konsumenckim, należy się zastanowić, czy definicja konsumenta zawarta w Kodeksie cywilnym jest wystarczająca i aktualna. Federacja Konsumentów wystąpiła do Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego Ministerstwa Sprawiedliwości, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Rzecznika Ubezpieczonych z prośbą o przedstawienie stanowiska w powyższym zakresie. Mamy nadzieję, że rzecznicy również zechcą przedstawić swoje poglądy w przedstawionej sprawie. Czekamy na Państwa opinie i prosimy je przesłać na adres Federacji Konsumentów, Al. Stanów Zjednoczonych 53, Warszawa lub mailem: rzecznik@federacja-konsumentow.org.pl Państwa uwagi zamieścimy na stronie www. federacja-konsumentow.org.pl w dziale Materiały dla rzeczników 2. Upadłość konsumencka Co to jest upadłość konsumencka? Upadłość konsumencka to nieformalnie używana nazwa możliwości ogłoszenia upadłości przez osobę fizyczną nie prowadzącą działalności gospodarczej. Do tej pory ogłosić upadłość mogły jedynie podmioty gospodarcze, np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Od dnia 31 marca 2009 roku na mocy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz Ustawy o kosztach w sprawach cywilnych ( DzU z 2008 roku, nr 234, poz. 1572) taką możliwość mają także osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej. Procedura ogłoszenia upadłości jest skomplikowana, wymaga dopełnienia wielu formalności, a konsument decydujący się na skorzystanie z tej procedury powinien bardzo uważnie przemyśleć swoją decyzję przed złożeniem wniosku. Nie każdy może też skorzystać z możliwości ogłoszenia upadłości, ponieważ ustawodawca zdecydował, że ogłosić upadłość będzie można tylko w wyjątkowych przypadkach. 7

10 Kto może, a kto nie może ogłosić upadłości konsumenckiej? Wniosek o ogłoszenie upadłości złożyć może tylko osoba fizyczna (dłużnik), która stała się niewypłacalna wskutek wyjątkowych i niezależnych od niej okoliczności (np. choroba, wypadek, zwolnienie z pracy nie z naszej winy). Z niewypłacalnością mamy do czynienia wtedy, kiedy nie wykonujemy swoich wymagalnych zobowiązań (np. nie płacimy całości lub części rat, spóźniamy się z ich zapłatą, nie płacimy lub spóźniamy się z zapłatą rachunków za mieszkanie, gaz, prąd, telefon itp.). Nie może ogłosić upadłości konsumenckiej dłużnik, który stał się niewypłacalny z własnej winy i nie wystąpiły nadzwyczajne okoliczności (np. choroba, wypadek). W szczególności nie może ogłosić upadłości dłużnik, który zaciągnął zobowiązanie, będąc już niewypłacalnym (np. podpisał następną umowę o pożyczkę, kiedy zalegał z płatnościami rat poprzedniej pożyczki) albo gdy rozwiązano umowę o pracę z dłużnikiem z jego winy lub za jego zgodą. Gdzie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości? Wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnik składa do sądu rejonowego sądu gospodarczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika. Co powinien zawierać wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej i jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku? Postępowanie upadłościowe jest postępowaniem skomplikowanym i rygorystycznym, dlatego już sam wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnik musi przygotować bardzo rzetelnie i uważnie. Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać: a) oznaczenie sądu, do którego kierowany jest wniosek, wraz z adresem sądu; b) imię i nazwisko dłużnika, miejsce zamieszkania; c) oznaczenie miejsca, w którym znajduje się majątek dłużnika; d) wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek, i ich uprawdopodobnienie ponieważ ustawa skierowana jest do osób, które popadły w niewypłacalność w wyjątkowych okolicznościach oraz nie ze swojej winy, należy wskazać te okoliczności oraz udokumentować w miarę możliwości ich wystąpienie i skutki dla dłużnika (np. wskutek wypadku dłużnik nie może wykonywać pracy, którą dotychczas wykonywał, a uzyskana renta jest znacznie niższa od dotychczasowych dochodów i dłużnik nie jest w stanie regulować wszystkich swoich zobowiązań); e) aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników (wg cen rynkowych). Do masy upadłości wchodzi cały majątek dłużnika, który może zostać spieniężony i mógłby podlegać egzekucji na mocy przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Będą to zarówno rzeczy ruchome, jak i nieruchomości (mieszkanie własnościowe, spółdzielcze prawo do lokalu, samochód, sprzęt RTV itp.). Do masy upadłości wchodzi także majątek wspólny małżonków. Z chwilą ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wspólność ustawowa pomiędzy małżonkami ustaje z mocy prawa. Małżonek dłużnika może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi. Wątpliwości, czy dany przedmiot wchodzi do masy upadłości, rozstrzyga sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub syndyka i wydaje postanowienie; na postanowienie to służy zażalenie. We wniosku nie trzeba wymieniać najbardziej osobistych przedmiotów służących zapewnieniu minimum egzystencji, które z mocy prawa nie podlegają egzekucji. Są to m.in.: - przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu; - zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca; - przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową. Do masy upadłości będzie również włączone mieszkanie lub dom jednorodzinny, w którym mieszka dłużnik, jeżeli ma do niego jakikolwiek tytuł własności (własność nieruchomości, mieszkania, spółdzielcze prawo do lokalu). Z kwoty uzyskanej ze sprzedaży tej nieruchomości sąd wydzieli jedynie kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu na okres dwunastu miesięcy, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe dłużnika, liczbę osób pozostających z upadłym we wspólnym gospodarstwie domowym. Na postanowienie sądu w tym zakresie przysługuje zażalenie. Ponadto we wniosku o ogłoszenie upadłości powinny również zostać umieszczone: f) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także lista zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia; 8 biuletyn I/2009

11 g) oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku, czyli informacja, jak je regulowaliśmy, w jakich wysokościach i w jakich terminach płatności w ciągu ostatnich 6 miesięcy; należy wskazać nawet takie wierzytelności, które zostały już zapłacone w całości, np. kredyt, który skończyliśmy spłacać albo spłacona siostrze pożyczka osobista; h) spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty czyli wskazujemy osoby, firmy, które nam są coś winne; i) wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi np. postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika, nakaz zapłaty wydany przez sąd, wyrok sądu, zajęcie wynagrodzenia za pracę czy świadczenia rentowego przez komornika; j) informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika. Do wniosku należy dołączyć dokumenty, które udowodnią zarówno własność naszego majątku, jak i dokumenty dotyczące zobowiązań, jakie mamy. Jeżeli z różnych przyczyn nie posiadamy takich dokumentów, musimy opisać przyczyny, które sprawiają, że nie możemy ich dołączyć, i je uprawdopodobnić. Wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnik jest obowiązany złożyć oświadczenie na piśmie o prawdziwości danych zawartych we wniosku. Jeżeli oświadczenie nie jest zgodne z prawdą, dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek podania nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości. W razie niezłożenia takiego oświadczenia, wniosek zostanie zwrócony bez wzywania dłużnika do jego uzupełnienia. Jeżeli dłużnik nie wyjawi całego majątku, sąd umorzy postępowanie upadłościowe, co będzie skutkowało tym, że przez najbliższe 10 lat dłużnik nie będzie mógł skorzystać z możliwości ogłoszenia upadłości. Ile kosztuje złożenie wniosku? Opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej jest opłatą stałą i wynosi 200 zł. Dłużnik będący w bardzo trudnej sytuacji życiowej może złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych, dołączając druk oświadczenia o stanie majątkowym, który może uzyskać w każdym sądzie lub wydrukować ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: Jak wygląda postępowanie upadłościowe? Po złożeniu wniosku przez dłużnika sąd zbada, czy spełnia on wszystkie wymogi formalne wymagane ustawą i czy jest prawidłowo opłacony. Jeżeli braki takie wystąpią, sąd wzywa dłużnika do ich uzupełnienia. Następnie sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym. Może jednak wyznaczyć rozprawę, jeżeli uzna to za konieczne. Sąd może na posiedzeniu niejawnym przeprowadzić również postępowanie dowodowe w całości lub w części także wówczas, gdy wyznaczono rozprawę. Postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości sąd wydaje w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku. Sąd może również wezwać dłużnika do złożenia wyjaśnień. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w stosunku do dłużnika w okresie dziesięciu lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości: - prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań albo w którym zawarto układ czyli możemy złożyć wniosek o upadłość tylko raz na 10 lat; - prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym nie zaspokojono wszystkich wierzycieli, a dłużnik po zakończeniu lub umorzeniu postępowania zobowiązań swych nie wykonał; - prowadzono postępowanie upadłościowe, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek wszystkich wierzycieli, np. dłużnik nie wykazał całego majątku; - czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, np. dłużnik darował cały swój majątek innej osobie, by uniknąć jego likwidacji. Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika sąd niezwłocznie dokonuje zabezpieczenia jego majątku. Sąd zabezpiecza majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Sąd może w ramach zabezpieczenia zawiesić prowadzone przeciwko dłużnikowi egzekucje, zmienić lub uchylić zarządzenia tymczasowe wydane w celu zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, w szczególności przez uchylenie dokonanych zajęć. Jeżeli zależy nam, żeby prowadzona przeciwko dłużnikowi egzekucja, np: przez komornika, została jak najszybciej zawieszona, wnioskujmy o to od razu we wniosku. Bo zasadą jest, że postępowania egzekucyjne ulegają umorzeniu dopiero z chwilą, gdy sąd ogłosi upadłość dłużnika. 9

12 Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym: - wymienia imię i nazwisko, miejsce zamieszkania upadłego dłużnika; - określa sposób prowadzenia postępowania; - wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż trzy miesiące; - wzywa osoby, którym przysługują prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione przez wpis w księdze wieczystej, do ich zgłoszenia w wyznaczonym terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż trzy miesiące, pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu upadłościowym; - wyznacza sędziego-komisarza oraz syndyka. Data wydania postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości ogłasza się w budynku sądu oraz publikuje w dzienniku o zasięgu krajowym. Postanowienie w przedmiocie ogłoszenia upadłości doręcza się syndykowi, upadłemu albo jego spadkobiercy. Na postanowienie o ogłoszeniu upadłości zażalenie przysługuje wyłącznie upadłemu. Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Nie wchodzi do masy upadłości: - mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, - wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu; - nieściągalne wierzytelności oraz niezbywalne ruchomości wyłączone przez sędziego-komisarza. Po ogłoszeniu upadłości czynności postępowania upadłościowego wykonuje sędzia-komisarz. Sędzia-komisarz kieruje tokiem postępowania, sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka, nadzorcy sądowego. Następnie syndyk dokonuje spisu inwentarza naszego majątku oraz oszacowuje jego wartość. Sporządza również dokładną listę wierzytelności oraz plan likwidacyjny. Syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie jednego miesiąca od dnia ogłoszenia upadłości. Plan likwidacyjny powinien określać proponowane sposoby sprzedaży składników majątku upadłego, termin sprzedaży, preliminarz wydatków syndyka. Następnie syndyk przeprowadza likwidację majątku. Sędzia-komisarz może zezwolić, by likwidację majątku prowadził sam dłużnik pod nadzorem syndyka. Sprzedaży mienia dokonuje się w drodze przetargu, do którego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z tym że: - warunki przetargu określa sędzia-komisarz; - o przetargu należy zawiadomić przez obwieszczenie co najmniej na dwa tygodnie wcześniej; - rozpoznanie ofert następuje na posiedzeniu jawnym; - przetarg prowadzi syndyk pod nadzorem sędziego-komisarza; - wyboru oferty dokonuje syndyk; wybór ten jest prawnie skuteczny po zatwierdzeniu go przez sędziego-komisarza; - postanowienie zatwierdzające wybór oferty sędzia-komisarz wydaje na posiedzeniu, na którym rozpoznano oferty; sędzia-komisarz może odroczyć wydanie postanowienia o tydzień w takim przypadku postanowienie o wyborze ofert podlega obwieszczeniu. Syndyk dokonuje też ściągnięcia wierzytelności należnych dłużnikowi. Podziału funduszy uzyskanych z likwidacji masy upadłości dokonuje się jednorazowo albo kilkakrotnie w miarę likwidacji masy upadłości po zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza listy wierzytelności. Syndyk sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan podziału funduszów masy upadłości, w którym: - określa sumę podlegającą podziałowi; - wymienia wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale; - określa sumę, jaka każdemu z uczestników przypada z podziału; - wskazuje, które sumy mają być wypłacone, a które i z jakich przyczyn powinny pozostać w depozycie sądowym; - określa, czy plan podziału jest częściowy, czy ostateczny. Sędzia-komisarz może wnieść do planu poprawki lub polecić syndykowi dokonanie wskazanych zmian w planie. Sędzia komisarz zawiadamia upadłego i wierzycieli o zatwierdzeniu planu podziału oraz ogłasza przez obwieszczenie, i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu, i w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia wnosić zarzuty przeciwko planowi podziału. Plan podziału wykonuje się niezwłocznie po jego zatwierdzeniu. Wykonanie planu podziału nie może jednak nastąpić przed uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. W razie wniesienia zarzutów przeciwko planowi podziału lub zażalenia na postanowienie w sprawie zarzutów, plan wykonuje się w tych częściach, których nie dotyczą żądania zgłoszone w zarzutach lub zażaleniu. W takim przypadku zakres wykonania planu określa sędzia-komisarz. Wykonując plan podziału, syndyk wydaje wierzycielowi należną mu kwotę lub przelewa ją na rachunek bankowy wierzyciela. 10 biuletyn I/2009

13 Po sporządzeniu ostatecznego planu podziału sąd wydaje postanowienie w sprawie planu spłaty wierzycieli upadłego, określając, w jakim zakresie i w jakim czasie (nie dłuższym niż 5 lat) upadły jest obowiązany spłacać należności niezaspokojone na podstawie planu podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego po wykonaniu planu spłaty będzie podlegała umorzeniu. O ustaleniu planu spłaty sąd orzeka na wniosek upadłego po przeprowadzeniu rozprawy, o której zawiadamia również wierzycieli. Upadły może we wniosku określić, w jakiej wysokości będzie w stanie spłacać zobowiązania wierzycielom, ale sąd nie jest wnioskiem upadłego związany i może nakazać płacenie wyższych kwot. Na postanowienie o ustaleniu planu spłaty przysługuje zażalenie. Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie wpływa na prawa wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego oraz hipoteki morskiej, jeśli były one ustanowione na mieniu osoby trzeciej. Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli wygasa z mocy prawa powołanie syndyka. Jakie są obowiązki upadłego w trakcie wykonywania planu spłaty? W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych przekraczających granice zwykłego zarządu. Oznacza to, że nie może np. kupować bardzo wartościowych rzeczy czy nieruchomości. Upadły może zaciągać zobowiązania niezbędne dla utrzymania swojego i osób, w stosunku do których ciąży na nim ustawowy obowiązek dostarczania środków utrzymania, z wyjątkiem jednak zakupów na raty lub zakupów z odroczoną płatnością. Upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Do sprawozdania upadły musi dołączyć kopię rocznego zeznania podatkowego. Jeżeli upadły z powodu przemijającej przeszkody nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, może zmienić plan spłaty wierzycieli w ten sposób, że przedłuży termin spłaty lub zmieni wysokość poszczególnych płatności. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Łączny okres, o który można przedłużyć termin spłaty wierzytelności, nie może przekroczyć dwóch lat. W razie istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli, wynikającej z innych przyczyn niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej przez upadłego działalności zarobkowej, każdy z wierzycieli może wystąpić z wnioskiem o zmianę planu spłaty wierzycieli przez podwyższenie kwot przypadających wierzycielom. O zmianie planu spłaty wierzycieli orzeka sąd po przeprowadzeniu rozprawy, o której zawiadamia się upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. W razie niewykonywania przez upadłego obowiązków ustalonych w planie spłaty wierzycieli sąd na wniosek wierzyciela, po przeprowadzeniu rozprawy, o której zawiadamia się upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty, uchyla plan spłaty wierzycieli oraz umarza postępowanie upadłościowe. Na to postanowienie sądu przysługuje zażalenie. W razie umorzenia upadły nie będzie mógł przez następne 10 lat złożyć wniosku o ogłoszenie upadłości. Podobnie dzieje się, gdy upadły w sprawozdaniu z wykonania planu spłaty wierzycieli zataił swoje przychody lub w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli dokonywał czynności przekraczających granice zwykłego zarządu, lub gdy okaże się, że upadły ukrywał majątek bądź czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli. Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego objętych planem spłaty oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego. Umarzając zobowiązania upadłego, sąd wymienia wierzyciela, tytuł i sumę zobowiązania podlegającego umorzeniu. Umorzenie zobowiązań nie dotyczy zobowiązań upadłego obejmujących świadczenia okresowe, których tytuł prawny nie wygasł, oraz zobowiązań powstałych po ogłoszeniu upadłości. O umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego sąd orzeka na wniosek upadłego, po przeprowadzeniu rozprawy, o której terminie zawiadamia wszystkich wierzycieli objętych planem spłaty wierzycieli. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Tekst ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz Ustawy o kosztach w sprawach cywilnych zamieszczony jest na stronie Federacji Konsumentów: w dziale Materiały dla rzeczników. Opr. FK 11

14 3. Pozwy zbiorowe W dniu 31 marca 2009 roku skierowano do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu RP (rozpoczynającym się 21 kwietnia 2009 r.) rządowy projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Niniejszy artykuł stanowi przegląd najważniejszych rozwiązań przyjętych przez ten projekt. Z pozwem zbiorowym w postępowaniu cywilnym będzie mogła wystąpić grupa co najmniej 10 osób. Roszczenia dochodzone pozwem winny mieć jednakową podstawę faktyczną lub prawną, jeżeli istotne okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie są wspólne dla wszystkich roszczeń. Jest to definicja postępowania grupowego (art. 1 ust. 1). Co istotne, wszczęcie postępowania grupowego nie wyłącza możliwości dochodzenia swych roszczeń przez osoby, które nie przystąpiły do grupy lub z niej wystąpiły (ust. 2). Przy roszczeniach pieniężnych istnieje konieczność ujednolicenia wysokości żądanej kwoty przypadającej na członka grupy (art. 2 ust. 1) lub podgrupy, jeżeli takie ustanowiono (ust. 2). Przy roszczeniach pieniężnych można żądać samego ustalenia odpowiedzialności pozwanego nie istnieje wówczas konieczność wykazywania interesu prawnego w ustaleniu. Grupa Grupa wybiera ze swojego grona reprezentanta. W sprawach konsumenckich (por. ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów) reprezentantem może być powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów (art. 4 ust. 2). Reprezentant prowadzi postępowanie we własnym imieniu (powód), lecz na rzecz całej grupy. To reprezentant wytacza powództwo (art. 4 ust. 1), aczkolwiek ustawa przewiduje obligatoryjne zastępstwo procesowe przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że reprezentantem grupy jest powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów (art. 4 ust. 4 i 5). W przypadku ustanowienia pełnomocnika jego wynagrodzenie można ustalić w zawartej z nim umowie, jako procent kwoty zasądzonej na rzecz grupy (art. 5). Reprezentant może być zmieniony po ustaleniu ostatecznego składu grupy, co następuje już po złożeniu pozwu (patrz niżej), na wniosek więcej niż połowy członków grupy, przy czym należy wskazać nowego reprezentanta oraz dołączyć jego zgodę. Wniosek rozpatruje sąd, który wydaje postanowienie w tym przedmiocie na posiedzeniu niejawnym. W przypadku zmiany w mocy pozostają pełnomocnictwa udzielone na prowadzenie sprawy. Ustawa, posługując się pojęciem podgrupy, nie wyjaśnia wprost charakteru tej instytucji. Można natomiast wywieść, że w ramach grupy można wyodrębniać podgrupy (z definicji słowa oraz celu ustawy wynika, że powinny być to przynajmniej 2 osoby). Pozew (art. 6) Pozew powinien odpowiadać ogólnym wymaganiom przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego, jak również zawierać: - wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, - wskazanie okoliczności, które uzasadniają wytoczenie powództwa w postępowaniu grupowym, - określenie wysokości roszczenia każdego z członków (roszczenie pieniężne), - oświadczenie powoda o tym, że działa on w charakterze reprezentanta grupy. Wraz z pozwem należy dostarczyć: - oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do niej, - oświadczenia członków w sprawie zgody w zakresie wyboru danej osoby lub rzecznika na reprezentanta, - oświadczenia członków grupy na objęcie ich roszczeń postępowaniem grupowym, - umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika. Pozew składa się do sądu okręgowego jako właściwego dla spraw w postępowaniu grupowym. Pozew należy opłacić w przypadku praw majątkowych opłata wynosi 2% wartości przedmiotu sporu (nie mniej niż 30,00 PLN, nie więcej niż ,00 PLN). W przypadku praw niemajątkowych opłata wynosi 600,00 PLN. Kaucja Sąd może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (na żądanie pozwanego - art. 8 ust. 1). Żądanie złożenia kaucji winno być złożone najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej. Sąd może wydać postanowienie w tej sprawie na posiedzeniu niejawnym, przy czym powodowi przysługuje zażalenie na to postanowienie. Żądanie nie zostanie uwzględnione, jeżeli pozwany uznał roszczenie w części wystarczającej na zabezpieczenie (art. 8 ust. 2). W przypadku uwzględnienia wniosku o złożenie kaucji sąd wyznaczy termin na jej złożenie (przynajmniej miesięczny) oraz wysokość (nie więcej niż 10% wartości przedmiotu sporu). W szczególnych przypadkach pozwany może domagać się później dodatkowego zabezpieczenia. Brak złożenia kaucji może spowodować (na wniosek pozwanego) odrzucenie pozwu z orzeczeniem o kosztach - jak przy cofnięciu pozwu (art. 8 ust. 5). 12 biuletyn I/2009

15 Rozliczenie kaucji (art. 9) następuje po uprawomocnieniu się wyroku. W przypadku niezasądzenia kosztów na rzecz pozwanego kaucja jest zwracana niezwłocznie. W innym wypadku rozliczenie kaucji następuje na wniosek pozwanego. Ma on na jego złożenie miesiąc. Jeżeli przekroczy termin, powód może zażądać zwrotu całości kaucji. Postępowanie właściwe W każdym stanie sprawy sąd może skierować strony do mediacji (art. 7). W pierwszej kolejności przeprowadzana jest rozprawa, na której sąd rozstrzyga o dopuszczalności postępowania grupowego i wydaje w tym przedmiocie postanowienie, na które przysługuje zażalenie (art. 10 ust. 1 i 2). Odrzucenie pozwu z powodu niedopuszczalności prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym daje jednak szanse na dalsze dochodzenie roszczeń, choć już w postępowaniu indywidualnym. Jeżeli były członek grupy w terminie 6 miesięcy wytoczy powództwo o roszczenie, które było objęte powództwem w postępowaniu grupowym, w odniesieniu do tego roszczenia zostają zachowane skutki wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym (np. przerwa biegu przedawnienia). Jeżeli sąd wydał postanowienie o dopuszczalności pozwu zbiorowego, a postanowienie nie zostało skutecznie zaskarżone, sąd ogłasza w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym lub miejscowej (w zależności od charakteru sprawy) o wytoczeniu powództwa. Sąd może zrezygnować z ogłoszenia, jeżeli uzna, że wszyscy uprawnieni złożyli już oświadczenia o przystąpieniu do grupy (art. 11). W ogłoszeniu bowiem, między innymi, musi znaleźć się informacja o możliwości przystąpienia do grupy. Na przystąpienie wyznaczany jest termin 2 miesięcy od daty obwieszczenia. Przystąpienie odbywa się poprzez oświadczenie złożone reprezentantowi po upływie wyznaczonego terminu przystąpienie nie jest możliwe. W oświadczeniu tym przystępujący określa swoje roszczenie i przedstawia dowody. Reprezentant przedstawia sądowi listę - wykaz osób, które przystąpiły do grupy. Sąd doręcza listę pozwanemu. W wyznaczonym przez sąd terminie pozwany może wnieść zarzuty co do członkostwa osób w grupie. Po rozpoznaniu ww. zarzutów pozwanego i stanowiska powoda sąd wydaje postanowienie o składzie grupy. Na postanowienie przysługuje zażalenie. Później wystąpienie członka z grupy nie jest już możliwe. Cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia oraz zawarcie ugody wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy. Sąd może nie wyrazić zgody na powyższe czynności, jeżeli uzna np. iż prowadzą one do obejścia prawa (art. 19). Członkowie grupy nie mogą być świadkami mogą być przesłuchani jedynie w charakterze strony. Wyrok Wyrok prawomocny jest skuteczny wobec wszystkich członków grupy, których wymienia się w sentencji wyroku, wraz z określeniem (przy roszczeniu pieniężnym), jaka kwota przypada na członka grupy lub podgrupy. Świadczenie pieniężne dochodzone jest następnie przez poszczególnych członków grupy na podstawie wyciągu z wyroku. Świadczenie niepieniężne egzekwowane jest na wniosek reprezentanta. Jeżeli ten jednak nie podejmie żadnych czynności w tej sprawie (np. nie wystąpi o nadanie klauzuli wykonalności) w przeciągu 6 miesięcy, czynności te mogą prowadzić poszczególni członkowie grupy.... tytułem zakończenia W chwili obecnej nie podejmujemy się komentarza do poszczególnych rozwiązań przewidzianych projektem. Prawdopodobnie będziemy posiadali możliwość wpływu na ostateczny kształt ustawy w trakcie dalszego procesu legislacyjnego, chociażby w Komisjach Sejmowych. Tam ostateczny kształt uregulowań może silnie odbiec od proponowanych w obecnym kształcie. Jednakże trudno nie zauważyć, że prowadzenie procesu legislacyjnego w momencie ustalania ostatecznej koncepcji rozwiązań unijnych budzi pewne wątpliwości. W zasadzie jest już przesądzone wydanie dyrektywy w sprawie pozwów zbiorowych, a perspektywa czasowa wydaje się dość bliska. Jest zatem prawdopodobne, że wejście w życie polskich przepisów dotyczących postępowania zbiorowego zbiegnie się w czasie z wydaniem aktu unijnego, do którego konieczne będzie dostosowanie wprowadzonych właśnie rozwiązań. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy proponowane rozwiązania unijne odbiegają w swoich założeniach dość mocno od przedstawionych w omawianym projekcie. Nie jest zatem wykluczone, iż już pod koniec roku przedstawimy Państwu nowe prawo. Opr. FK 13

16 IV Sprzeciw od nakazu zapłaty praktyczny poradnik W związku z coraz częstszym wnoszeniem pozwów w trybie nakazowym, zarówno przez kontrahentów konsumentów, jak i przez firmy windykacyjne, nieodzowną umiejętnością każdego rzecznika konsumentów i pracownika organizacji konsumenckiej staje się pisanie sprzeciwów od nakazu zapłaty. Jest to pismo procesowe, podlegające wszelkim regułom dotyczącym pism procesowych (art. 125 i następne k.p.c). Ułatwieniem dla osoby sporządzającej sprzeciw jest okoliczność, że w większości spraw konsumenckich wykorzystujemy odpowiedni formularz, w którym należy prawidłowo wypełnić właściwe rubryki. Pozwala to uniknąć sytuacji, w której pismo procesowe zawiera braki formalne, co prowadziłoby do wezwania przez sąd do ich uzupełnienia. Kiedy na formularzu? Sprzeciw wnosimy w większości przypadków na urzędowym formularzu, dostępnym w sądach, urzędach gmin oraz na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: Na końcu formularza znajduje się pouczenie, z którego możemy dowiedzieć się, czy w konkretnej sprawie należy użyć formularza. Dla roszczeń wynikających z umów, rękojmi lub gwarancji jakości, lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej formularz jest obowiązkowy, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza złotych. Wyjątkiem są roszczenia wynikające z umów o: 1) świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, 2) przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej, 3) dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego, 4) dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, 5) wywóz nieczystości, 6) dostarczanie energii cieplnej, przy których formularz jest obowiązkowy zawsze, bez względu na wartość przedmiotu sporu. Jeśli nie formularz, to co? W sprawach nie wymienionych powyżej formularz nie jest obowiązkowy, możemy więc wnosić sprzeciw w tradycyjnej formie, z zachowaniem reguł dotyczących pism procesowych. Dla osoby mniej biegłej w sprawach procesowych formularz może być dobrym wzorem. Wszystkie rubryki, które wypełnilibyśmy w formularzu, wraz z ich nagłówkami, należy traktować jako elementy wymagane przy konstruowaniu sprzeciwu bez formularza. Wypełnianie formularza Zanim przejdziemy do omawiania poszczególnych punktów formularza, wskażemy kilka reguł generalnych, odnoszących się do wielu rubryk. Formularz wypełniamy drukowanymi literami, najlepiej na komputerze. Podany w linku powyżej plik można edytować, drukować po wypełnieniu i zapisać w wybranym formacie, np. dokument word (*.doc). Czytamy dokładnie instrukcje na szarych polach. Ułatwi nam to poprawne wprowadzenie wszystkich danych. Wypełniamy jedynie białe miejsca, nie wprowadzamy zmian na szarych polach. Dbamy o układ formularza. Jeśli rubryka ma 4 wiersze, to po wpisaniu tekstu powinniśmy mieć nadal 4 wiersze. Unikajmy rozciągania rubryk, ponieważ dla sądu stanowi to utrudnienie w czytaniu sprzeciwu i nie będzie mile widziane. Staramy się zachować układ tabeli, przynajmniej tak, aby nie przenosić rubryk na kolejne strony. Jeśli potrzebujemy więcej miejsca (np. na uzasadnienie), to należy w ostatnim wierszu rubryki dopisać Ciąg dalszy na odrębnej stronie, załączonej do pozwu i dokończyć tekst na odrębnej karcie, tytułując ją Ciąg dalszy uzasadnienia. Wszystkie rubryki, w których nie wpisujemy tekstu należy wykreślić po wydrukowaniu albo wstawić tam ciąg znaków x ( XXXXXXXXX ) tak, aby nie można było dopisywać tam tekstu. We wszystkich rubrykach zawierających * należy dokonać wyboru poprzez przekreślenie lub wręcz usunięcie niepotrzebnego tekstu. Nie należy podkreślać ani otaczać kółkiem właściwego tekstu. 14 biuletyn I/2009

17 Pamiętając o powyższym, przystępujemy do uzupełniania formularza. Oznaczenie sądu i stron W punkcie 1 wpisujemy sąd, który wydał nakaz zapłaty. Oznaczenie sądu i wydziału znajdziemy na nakazie otrzymanym przez konsumenta z sądu. Tam również wskazana jest sygnatura sprawy, którą wpisujemy w 2 punkcie formularza. Punkt 3 służy wskazaniu pozwanego, czyli konsumenta. Jego dane adresowe wpisujemy w rubryce Kolejne rubryki w punkcie 3 uzupełniamy tylko wtedy, gdy konsument ma inny adres korespondencyjny lub działa przez pełnomocnika (np. członka najbliższej rodziny). Prawą kolumnę punktu 3 wypełniamy jedynie, gdy pozwanych jest dwoje (np. małżonkowie pozywani razem). W punkcie 4 wybieramy odpowiednią opcję. Jeżeli piszemy sprzeciw, który wnosić będzie więcej niż dwóch pozwanych (co w praktyce zdarza się niezwykle rzadko), powinniśmy wypełnić załącznik DS dostępny na stronie: Reguły wypełniania formularza DS są takie same jak przy wypełnianiu formularza sprzeciwu. Rubryka 5 służy oznaczeniu stron. Należy pamiętać, że powód (przedsiębiorca lub firma windykacyjna) znajduje się w lewej kolumnie, a pozwany (konsument) w prawej. Zakres zaskarżenia Punkt 6 wymaga od nas wskazania, czy skarżymy nakaz w całości, czy w części. Jeśli skarżymy całość, to nie musimy niczego dodatkowego w tej rubryce wpisywać. Jeżeli natomiast część roszczenia konsument uznaje, a część kwestionuje, to należy to precyzyjnie opisać. Jeżeli nakaz ujmuje kilka roszczeń w oddzielnych punktach lub chociaż wskazuje kilka kwot z odrębnie liczonymi odsetkami (tak powinno być w przypadku roszczenia wynikającego z kilku faktur), to sytuacja jest dość prosta. Wybierając zaskarżenie w części opisujemy, które kwoty z nakazu (np. punkt 1 podpunkt 3-6) zaskarżamy. Jeżeli natomiast nakaz obejmuje jedno roszczenie, które jest kwestionowane co do wysokości, to wybierając zaskarżenie w części, należy wskazać kwotę, jaką zaskarżamy w danym punkcie nakazu. W obydwu przypadkach należy zaskarżyć nakaz również w części orzekającej o kosztach postępowania. Zarzuty i wnioski Rubryka 7 jest jedną z najważniejszych w całym formularzu. W postępowaniu uproszczonym zarzuty i wnioski niezgłoszone w sprzeciwie mogą być zgłaszane tylko wówczas, gdy strona wykaże, że nie mogła ich powołać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Dlatego należy podnieść wszystkie zarzuty i złożyć wszystkie wnioski już na etapie składania sprzeciwu. W rubryce 7 należy zwięźle przedstawić jedynie zarzuty i wnioski, bez opisywania stanu faktycznego w detalach. Temu służy inna rubryka 9. Uzasadnienie. Zarzuty Często mamy do czynienia z sytuacją, w której możliwych jest kilka zarzutów. Kolejność ich podnoszenia ma duże znaczenie praktyczne. Zaczynamy od tych zarzutów, które pozwolą nam wnosić o oddalenie pozwu bez przeprowadzania wszystkich wniosków dowodowych. Takie zarzuty to m.in.: - powaga rzeczy osądzonej (roszczenie to zostało już oddalone w innej sprawie lub sąd stwierdził że jest ono nienależne), - brak legitymacji biernej po stronie pozwanego (np. pozwano nie tę osobę), - spełnienie roszczenia przed wniesieniem pozwu (zdarza się to często, gdy konsument zapłacił usługodawcy i ma pokwitowanie zapłaty, a następnie z pozwem wystąpi firma windykacyjna), - przedawnienie roszczeń. Jeżeli któryś z powyższych zarzutów zostanie podniesiony, to należy zastanowić się nad wniesieniem innych, opatrując je formułką Z ostrożności procesowej, gdyby Sąd powyższego zarzutu nie uwzględnił, zarzucam nakazowi: (tu wymieniamy dalsze zarzuty). Gdy zarzuty konsumenta nie mogą być oparte na wskazanych wyżej podstawach, należy uszeregować je według ich istotności. Zaczynamy od kwestii najważniejszych, które przekonają sąd lub przynajmniej wzbudzą w sądzie wątpliwości co do zasadności pozwu. Kolejne powinny być uzupełnieniem tezy, że roszczenie przedsiębiorcy jest bezzasadne. Najczęstsze zarzuty mogą dotyczyć: - niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania przez przedsiębiorcę przy umowach wzajemnych, - braku odpowiedzi na złożoną przez konsumenta reklamację niezgodności towaru z umową. 15

18 Wszystkie zarzuty dobrze jest poprzeć konkretną podstawą prawną (numer przepisu, nie jego treść), choć nie ma takiego obowiązku prawnego. Przytoczenie podstawy ma jednak dwa walory: konkretyzuje nasze stanowisko, dając sądowi wyraźny sygnał, jakiego rodzaju zastrzeżenia mamy wobec roszczenia oraz zmusza powoda do ustosunkowania się do zarzutu w konkretny sposób, czyli niejako przerzuca ciężar argumentowania na drugą stronę. Ma to duże znaczenie zwłaszcza w sprawach z powództwa firmy windykacyjnej, gdzie odpowiedź na sprzeciw nie jest często w ogóle składana. Zgodnie z regułami kpc przedsiębiorca, który nie zaprzeczył twierdzeniom strony przeciwnej (w tym wypadku konsumenta) wyrażonym w sprzeciwie, musi się liczyć z tym, że sąd uzna zarzuty za zasadne. Dlatego im konkretniejszy zarzut, im celniejsza podstawa prawna, tym większa szansa, że sąd - nie otrzymawszy stanowiska strony przeciwnej - oddali pozew, a uzasadnienie oprze na naszej argumentacji ze sprzeciwu. Wnioski sprzeciwu Pierwszy powinien być wniosek o oddalenie pozwu (w całości lub w części, zależnie od tego, co wybraliśmy w punkcie 6). Ponadto należy wskazać, że wnosimy o obciążenie kosztami postępowania powoda. Inne wnioski to m.in. - o rozpoznanie sprawy pod nieobecność pozwanego (ma to duże znaczenie, gdy konsument jest osobą starszą, chorą lub niepełnosprawną), - o przesłuchanie strony (konsumenta) lub świadka przez sąd w jego miejscu zamieszkania (sprawdza się zwłaszcza, gdy sąd orzekający mieści się daleko od miejsca zamieszkania konsumenta, np. gdy wierzyciel posłużył się właściwością przemienną z art. 34 k.p.c. Jeśli składamy wnioski dowodowe, to należy je również wymienić w rubryce 7, choć bez dokładnego wskazania, na jaką okoliczność powołujemy dany dowód, ponieważ do tego służą rubryki punktu 10. Zwrot kosztów procesu Sprzeciw od nakazu zapłaty nie podlega opłacie zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Mogą się jednak pojawić inne niż opłata za złożenie pisma koszty, na przykład związane z powołaniem biegłych. Dlatego w rubryce 8 najbezpieczniej jest wpisać Według norm przepisanych i pozostawić sądowi rozważenie, jakie koszty powód będzie musiał zwrócić pozwanemu oddalając pozew. Jeśli konsument ma zamiar powołać profesjonalnego pełnomocnika, to wpisywanie kosztów zastępstwa nie jest potrzebne na etapie składania sprzeciwu. Pełnomocnik powinien o zwrot takich kosztów wystąpić samodzielnie. Uzasadnienie Zgodnie z instrukcją w uzasadnieniu powinno się znaleźć przytoczenie faktów: - które pozwany przyznaje, - którym pozwany zaprzecza, - z których wynika, że zgłaszane przez pozwanego zarzuty są zasadne. Ogólnie ujmując, uzasadnienie powinno zawierać przede wszystkim opis stanu faktycznego ze wskazaniem dowodów potwierdzających stanowisko konsumenta. Dowody te wymienialiśmy już wyżej, w punkcie 7. Teraz należy zadbać, aby przyporządkować dowody do poszczególnych twierdzeń. Dobrą praktyką jest opisanie podnoszonych okoliczności chronologicznie, z podziałem na akapity i umieszczanie na końcu akapitu wskazania dowodu (o ile istnieje). Przykład: Umowa zgodnie z jej postanowieniami dotyczącymi okresu wypowiedzenia (1 miesiąc kalendarzowy) powinna wygasnąć 30 kwietnia 2009 r., ponieważ pozwany wypowiedział umowę w dniu 20 marca 2009 r., składając oświadczenie na piśmie w punkcie obsługi klienta. Dowód: Wypowiedzenie umowy z dnia 20 marca 2009 r. z potwierdzeniem przyjęcia przez pracownika BOK. Powód nie wprowadził informacji o rozwiązaniu umowy na czas. W piśmie skierowanym do pozwanego jako datę rozwiązania umowy wskazał 31 maja 2009 r. Dowód: Pismo powoda z dnia 5 maja 2009 r. Takie rozłożenie uzasadnienia na twierdzenia poparte dowodami znacząco ułatwi zaznajomienie sądu ze stanem faktycznym. Jest ono również wygodniejsze w czytaniu od ciągłego tekstu, a należy pamiętać, że przy zawiłych stanach faktycznych sąd może mieć wiele stron akt do przeczytania. Należy tak konstruować uzasadnienie, aby wyjaśniało wątpliwości, a nie tworzyło nowe. Drugim elementem uzasadnienia może, choć nie musi, być ocena prawna z punktu widzenia pozwanego. Po opisaniu stanu faktycznego często warto zadać sobie nieco trudu i wskazać, jakie, zdaniem pozwanego, przepisy 16 biuletyn I/2009

19 znajdą w sprawie zastosowanie. Nie obawiajmy się stwierdzeń wynikających ze stosowanych przepisów. Jeśli sprzedawca nie odpowiedział na reklamację, to opiszmy, jaką sankcję na tę okoliczność przewidział ustawodawca w ustawie o sprzedaży konsumenckiej. Jeśli konsument odstąpił od umowy zawartej na odległość, to wskażmy, że umowę uważa się za niezawartą, więc kara umowna na podstawie cennika załączonego do umowy nie znajduje zastosowania, ponieważ umowę należy traktować, jakby nigdy nie została zawarta. Taka ocena, zwłaszcza jeśli jest poparta poprawną interpretacją przepisów, ułatwi sądowi orzekanie. Pamiętajmy, że proces cywilny jest kontradyktoryjny, więc nasze stanowisko nie zakwestionowane skutecznie przez drugą stronę może stać się za chwilę stanowiskiem składu orzekającego. Dlatego wskazujmy sądowi gotowe rozwiązania bez obawy, że sąd obrazi się, że jest pouczany. Należy przy tym jedynie pamiętać, że nasze stanowisko, jak również stanowisko innych sądów, choćby w bardzo podobnych sprawach, nie jest dla sądu wiążące. Nasze wywody z uzasadnienia sprzeciwu traktujmy jak niewiążącą propozycję rozstrzygnięcia. Jeśli propozycja ta będzie zgodna z przepisami i dobra merytorycznie, to sąd zapewne chętnie z niej skorzysta. Wnioski dowodowe Rubryka 10 składa się z dwóch kolumn. Lewa kolumna służy tylko i wyłącznie wskazaniu dowodów. Jeżeli wnioskujemy o dowód z dokumentu, to należy wpisać jego nagłówek lub tytuł oraz datę, jeśli został nią opatrzony. Pisma bez tytułu najlepiej oznaczać przez wskazanie, kto i do kogo pismo wysyłał. Jeśli dokumentu, który chcemy powołać jako dowód, nie posiadamy, należy wskazać, u kogo się on znajduje. Jeśli dokument ma powód, to sąd wezwie go do okazania. Powołując świadka, musimy wskazać dane osobowe, w tym adres. Powinien to być adres, pod którym świadek ma miejsce zamieszkania. Pamiętajmy, że jeśli świadek uporczywie nie będzie odbierał korespondencji, to sąd może ukarać go grzywną, a wezwanie doręczyć przez Policję. Nadal jednak to na stronie wnoszącej o przeprowadzenie dowodu ze świadka spoczywa obowiązek wskazania, pod jaki adres Policja powinna się udać. Prawa kolumna rubryki 10 służy do wskazania faktu, który strona wywodzi ze wskazanego dowodu. Częstym błędem jest wpisywanie niemal tego samego w obydwu (prawej i lewej) rubrykach. Należy pamiętać, że lewa rubryka służy wyłącznie do wskazania dowodu. Prawa kolumna natomiast ma wskazywać fakty. Przykład: DOWÓD FAKT Wypowiedzenie umowy z Rozwiązanie umowy z końcem kwietnia 2009 Dowód zapłaty faktury Spełnienie roszczenia Pisemne odstąpienie od umowy Powstanie obowiązku zwrotu zapłaty Jeżeli wniosków dowodowych składamy więcej niż cztery, to wpisujemy je na odrębnym formularzu WD ( Nie kopiujemy rubryk w samym formularzu sprzeciwu. W rubryce 11 wybieramy tak, jeżeli zgłaszamy do czterech dowodów lub nie jeśli dowodów jest więcej i zostały wpisane w formularzu WD. Załączniki W rubryce 12 wymieniamy wszystkie załączniki, jakie składamy wraz ze sprzeciwem. Ta lista służy m.in. pracownikom biura podawczego i sekretariatu sądu. Jeśli złożymy dokument, nie wpisując go w załącznikach, to nie mamy potwierdzenia, że wpłynął on do sądu. Lista załączników zaczyna się od odpisów pisma i wszystkich załączników. Zasadą jest, że składamy jeden oryginał i tyle załączników, ile stron poza naszym konsumentem bierze udział w sprawie. A więc z reguły oryginał dla sądu i komplet kopii dla powoda. Jeżeli natomiast nie dysponujemy oryginałami dokumentów, to składamy kopie w liczbie powiększonej o jeden komplet. Oczywiście należy pamiętać o pozostawieniu jednego kompletu dokumentów dla konsumenta i jednego np. dla rzecznika, gdyby w przyszłości pojawiła się potrzeba reprezentowania konsumenta przed sądem. Drugi element wskazany na liście załączników to pełnomocnictwo. Jeżeli konsument udziela go rzecznikowi, może być załączone do sprzeciwu, ale nie musi. Można je złożyć na rozprawie. Pełnomocnictwo udzielone rzecznikowi jest zwolnione z opłaty. Następnie wpisujemy wszystkie dokumenty powołane jako dowody w sprawie, najlepiej w tej samej kolejności, co w rubryce

20 Wpisując załączniki powinniśmy sprawdzić, czy: - wnioski o dopuszczenie dowodów z dokumentów z rubryki 7, - dowody wymienione w uzasadnieniu (rubryka 9), - dowody powołane w rubryce 10, - lista załączników - dowodów w rubryce 12 są tymi samymi dokumentami. Dobrze jest umieścić je w tej samej kolejności, czyli wg pojawiania się w uzasadnieniu. Ułatwi to pracę sądu i przyczyni się do przejrzystego wyglądu konstruowanego sprzeciwu. Podpis i data Podpis w rubryce 13 oraz data w 14 powinny być złożone czytelnie i własnoręcznie. Bez podpisu sprzeciw zostanie zwrócony. Data sporządzenia sprzeciwu nie musi być taka sama, jak data jego wniesienia do sądu. Przy ustalaniu, do kiedy należy sprzeciw wnieść, trzeba kierować się pouczeniem załączonym do nakazu zapłaty. Termin kodeksowy to 14 dni, które liczymy od dnia otrzymania nakazu listem poleconym. Przekroczenie tego terminu skutkuje uprawomocnieniem się nakazu i jedynym wyjściem jest wtedy składanie wniosku o przywrócenie terminu na złożenie sprzeciwu. Jednak uzyskanie takiego przywrócenia jest trudne, dlatego należy pilnować terminu ustawowego. Dla jego zachowania wystarczające jest nadanie listu na poczcie lub złożenie w biurze podawczym sądu. Sąd po otrzymaniu sprzeciwu wyznacza rozprawę, na którą wzywa konsumenta oraz pełnomocnika, o ile taki został ustanowiony. Przedstawione wskazówki nie wyczerpują oczywiście tematu sprzeciwu od nakazu zapłaty, ale mamy nadzieję, że będą pomocne w Państwa codziennej pracy. Opr. FK V Sprawy z akt 1. Umowa poza lokalem przedsiębiorstwa Stan faktyczny: W dniu 23 marca 2009r. Pani Kowalska udała się na zakupy do jednego z centrów handlowych (centrum handlowe Y). W jednym z przejść centrum dostrzegła stanowisko przedsiębiorstwa X - sprzedającego sprzęt kuchenny. Składało się ono z dwóch stołów połączonych ze sobą oraz kilku robotów kuchennych, które służyły do prezentacji. Stanowisko oznakowane było niewielkim banerem z nazwą przedsiębiorstwa X. Konsumentka dokonała zakupu sprzętu kuchennego za kwotę 4 tysięcy złotych. Następnego dnia, gdy sprawdziła ceny artykułów kuchennych u innych sprzedawców i okazało się, że zakup dokonany dzień wcześniej nie był okazją roku, postanowiła odstąpić od umowy sprzedaży. Stosowne oświadczenie wysłała listem poleconym w dniu 24 marca 2009 r. W odpowiedzi otrzymała pismo od przedsiębiorstwa X z informacją, iż jej oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży jest nieskuteczne. Jako argument przytaczano twierdzenie, że umowa sprzedaży została zawarta w lokalu przedsiębiorstwa i w związku z powyższym kupującemu nie przysługuje 10-dniowy termin na ewentualne odstąpienie od umowy. Konsumentka zwróciła się z prośbą o pomoc do Federacji Konsumentów. Federacja Konsumentów poprosiła zarządcę przedmiotowego centrum handlowego o udzielenie informacji, czy w dniu 23 marca 2009r. przedsiębiorstwu X była wynajmowana powierzchnia handlowa na terenie centrum. Otrzymaliśmy odpowiedź, iż 23 marca 2009r. nie wynajmowano przedsiębiorstwu X powierzchni z przeznaczeniem na stoisko handlowe. Jednocześnie otrzymaliśmy informację, że umowy najmu z przedsiębiorstwem X były zawierane na rok W chwili obecnej Federacja Konsumentów czeka na odpowiedź od przedsiębiorstwa X. Zwróciliśmy się z prośbą o wskazanie podstawy prawnej zajmowania przez przedsiębiorstwo X powierzchni handlowej w centrum handlowym Y w dniu 23 marca 2009 r. 18 biuletyn I/2009