WSTĘP DO STAREGO TESTAMENTU WSTĘP DO PISMA SW. Redagował. Redagują Tom I, Wstęp ogólny. Opracowali. Tom II, Stary Testament. Tom III, Nowy Testament

Transkrypt

1 WSTĘP DO PISMA SW., WSTĘP DO STAREGO TESTAMENTU Redagował Redagują Tom I, Wstęp ogólny Ks. Jan Szlaga, KUL Tom II, Stary Testament, KUL Tom III, Nowy Testament Ks. Feliks Gryglewicz, KUL Opracowali O. Hugolin Langkammer OFM - Ks. Stanisław Mędala CM Ks. Stanisław Wypych CM - Ks. Jan Kanty Pytel Ks. Edward Zawiszewski - Ks. Marian Gołębiewski - Ks. Stanisław Potocki PALLOTTINUM - POZNAŃ 1990 PALLOTTINUM - POZNAŃ 1990

2 N i h i lob s t a 1\;, cenzor. Imprimatuil', l, BCJI1;IlJ a ń, 3 sl\;y!cznia 1'9,90!r. (-) Kis. >doc. dr hab. Bogdan P10nn.Ży, i8()qj!lań '5 sltyic:mira 1'990 r. L. drz. 61/90. t. aita Wlffit1ariulS Genrea:atlmy. Sto NapJ.re[", Ks. J. SzczepalIua,.. M-.. ł t 1.. 'k :I{a!rl!clar'z KUIl"1ll to.. opoi l' al onej. Redakto'r Aldona Fabiś ) Drukarnia Pallottinum, Poznań, ul. Przybyszewskiego 30 Zarrn. 6/90, egz. PRZEDMOWA Pierwsze wydanie Wstępu do Starego Testamentu z 1973 r. zostało wyczerpane jeszlcze w roku wydania. Niemal natychmiast przys'tąpiono do przygoltowanda nowego, gruntownie zrewidowanego oprac:owania. Osiągnięcia' naukowe w badao:1'i.ach nad Starym Testamentem spowodowały dość gruntowną 'rewizję założ,eń szym wydaniu oraz pilną onieczność uzl pełnienia ich nowymi wnioskami, zgodnymi z,e współczesną biblistyką katolicką. Chodziło też o uwzględnienie głosów i życzeń wyrażonych w 'związlku z oceną -.-:. naulkmvą i dydaktyczną - pi.erwszego wydania. Jednocześnie doszło do dość znacznych zmian personalnych. Oprócz zmiany redakto,ra wydania, opracowanie niektórych przyczynków pole:cqirio młodszym biblisitom. Chodziło zwłaszcz.a o Pięcioksiąg w związku z wycofaniem się z czynnego żyda naukowego, następnie zaś śmiercią ks. ptof. dr. hab. StaJl1dsława Łacha, redaktora pierwszego wydania. Jednak nie można było zmienić całkowicie struktury Wstępu w kieii'unkiu postulowanym prz'ez najrnowsz:e obcojęzyczne wprowadz ll1ia clio StaI'lego TeSJtamenitu (np. ścisłe.polwiązam1e W stępu z biblijną historlią Starego Tesrtamentu). Podobnie _jak pierwsze wydanie rezygnuje-on z awangardowych rozwiązań i hipotez badawczych na rzecz utrwalonych już i powszechnie akceptowanych twierdzjeń. Zasadnicza wersja opracowanego na nowo i skróconego t,ekstu była gotowa już w roiku 1979, ale do wy.dania Wydawlllictwo Pallo! tinul!l1 przystąpiło w rolklu 1988 ro[m. Ten niemal dziesięcioletnli okres nasunął dalsze problemy interpretacji niektóryich ksiąg Starego ':Destame<ntu, a nawet postulował w niektórych wypadkach powtórne opracowanie tekstu. By uniknąć dalszej zwłoki z wydlaniem tej tak potrz1sbnej publikacji; trzeba było się jednak zadowolić tylko wykluczeniem nieścisłości oraz uzupełnieniem bibliografii. Oczywiście, osiągnięcie jednolitości w pracy zbiorowrej tego typu było rzeczą trudną, o ile,,; ogóle możhwą: Każdy z autorów miał całkowitą autonomię w przedstawianiu własnych rozwiązań nauknwych. Książkę oddajemy do druku w nowej sz.o.de w nadziei, że posłuży ona nie tylko alumnom seminariów duchow11ych i studentom,teologii wyższych uczelni, lecz taikżre szero'kiim rz;eszom miłośników Starego Testamentu BZlUkającym pogłębienia swej wiedzy o tej Księdze, którą w pełni otworzył nam JeziUS Chrystus. Lublin, 1 czerwca 1988 r. Ks. Lech Stachowi ak

3 SPIS TREŚCI Złożony charakter Pięcioksięgu 56 Przedmowa Wykaz skrótów SPIS TREŚCI O. Hugolin Langkarnrner OFM OGÓLNE WPROWADZENIE DO WSPÓŁCZESNEJ INTRODUKCJI DO STAREGO TESTAMENTU Kierunki i metody badań PięciokSięgu.... l. Dawniejsze hipotezy na temat powstania Pięcioksięgu 2. System Wellhausena Współczesne kierunki badań Bięcioksięgu 3. Źródła Pięcioksięgu l. Dzieło Jahwisty (J) 2. Źródło elohistyczne (E) 3. Źródło deuteronomistyczne (D).. 4. Dzieło kapłańskie (roodeks kapłański - P) 4. PięciJoksiąg jaiko księga święta Źydów i chrześcijan l. Prawo MojżesZiowe 2. Księga Objawienia Bożego Pięcioksdąg w kanonie żydowskim i chr,ześcijańskim U podstaw współczesnych introdukcji do Starego Testamentu 1. Uzasadnienie i cel introdukcji. 2. Wstępne etapy naukowej introdukcji Pierwsze pr6by powiązania introdukcji z metodami naukowymi 4. Metoda krytyki historycznej (J. Wellha.usen) 5. H. Gunkel i metoda rodzajów literackich. 6. Metoda rodzajów literackich a egzegeza katolicka. 7. H. Gressman a' metoda historii motywów i materiałów 8. Metoda historii tradycji Metoda historycznych tradycjoi (smoła skandynawska) 10. Metoda analizy stylistycznej. 11. Metoda histordi redakcji (M. Noth) 2. Zagadnienie teologii biblijnej ST l. Założenia teologii biblijnej Nowsze próby Ujęcia teologii biblijnej ST 3. Tło historyczn:o-kulturowe 'Palestyny 1. Historia Pa estyny 2. Kultura Palestyny 4. Wpływ ościennych literatur na Pisma ST 1. Pismo klinowe a prawo. 2. Kontakty hetyckie a przymierze Syria a dokumenty liturgiczne i mitruogiczne 4. Babilonia i jej literatura religijna Wpływy literatury babuońskiej i asyryjskiej na pr:otologię ST 6. Egipt.. 7. Qumran i okolice 5. Pr:oblem włączenia tradycji ustnych w ramy literaekie 6. Etap przedliteracki Pism ST l. Poezja hebrajska 2. Pieśni. 3. Wypowiedzi 4. ApdkaliptY'ka 5. Proza Część I. Wprowadzenie ogólne do Pięcioksięgu KSIĘGI HISTORYCZNE Pięcioksiąg Ks. Stanisław Mędala CM l. Nazwy, podziai i treść l. Nazwy i podział Ogólna charakterystyka treści Pięcioksięgu I Księga R'odzaju l. Nazwa i podział 2. Kryty a tekstu 3. Historia. 4. Teologia księgi Księga Wyjścia l. Nazwa i podzda'ł 2. Krytyka tekstu 3. Historia 4. Geografia. 5. Te.ologia IV. Księga Kapłańska l. Nazwa i podział księgi 2. Krytyka literacka tekstu 3. Kodeks świętości 4. Teologia księgi V. Księga Lic b 1. Nazwa i podział księgi 2. Krytyka litel"8cka teks-tu 3. Teologia księgi Ks. Stanisław Wypych CM VI. Księga Powtórzonego Prawa l. Wprowadzenie 2. Podział HistQ!ii.a badań tekstu Redakcje Księgi Powtórzonego Prawa 5. Język i styl. 6. Teologia księgi V Niektóre tematy teologiczne Pięoioksięgu l. Przymierze Boga z Izraelem 1. Wstęp Biblijne opisy zawarcia przymierza 2. Lud Boży 3. Prawo w Izraelu 4. Kult 1. Miejsca kultu 2. Czasy święte 3. Ofiary (} '

4 492 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI 493 Księgi w opra. Ks. Jan Ka.nty Pytel 3. ROdzaj literacki,4. Problemy teologiczne cowan iu deu eronomistycznym, I. Księga Jo-zuego 1. Charakterystyka i misja Jo-zueg'o. Streszczenie księgi. 3. Pro-blematyka literacka 4. Problematyka historyczna 5, Problematyka teologiczna Księga Sęd2Jiów. 1. Sedziowie 2. Treść księgi.. 3. Problematyka literacka 4. Problematyka historyczna 5. Problematyka teologicina Księga Samuela 1. Charyzmatyczna osoba Samuela i nazwa ksiąg 2. Streszczenie ksiąg 3. Problematyka literacka.. 4. Problematyka historyczna 5. Problematyka teologiczna IV. Księgi Królów 1. Nazwa i podział 2. Streszczenie ksiąg. 3. Problematyka literacka 4. Problema,tyka historyc2jlla.. 5. Problematyka teologiczna l. Księgi Kronik Ks. Edward Zawiszewski. Dzieło kronikarskie 1. Tytuł i podział treści ' " 2. C;:zas powstania, autor i kanoniczno-ść 3. Zródła i ro-dzaj literacki 4. Pro-blemy teo-logiczne Tytuł, język, kanoniczność I. Pierws'za 1. Treść Zródła i rodzaj litera:elti l Mch 3. Autor i czas napisania. 4. Problemy teologiczne l Mch Druga Księga Machaobejska.1. Treść Zródła, c'zas napisania, chronolog,ia " 3. Język i rodzaj literacki 4. Problemy teologiczne Ogólna Ks. Edward Zawiszewski. Księgi Machabejskie Cz ęść II PROFETYZM cha!i'arrdery;s-tyka 1. P!I'ofetyzm a kl 2. NajdaWiniejs:ze ślady 'Pro-ietyzmu prze:dmaelskiiego 3. Najdawllliejsze ślady profetyzmu iziraelstkiego.,. 4. Nadużycia wś:ród piroa'okó;w: pr'o:rocy fa!!oszy;w.i a pro:rocy pra.wdziwi. 5. Sposób p!rzekazywalllu.a 6. Inne t:radyeje teoil.ogiczne o prorokaich 7. Stosunek 8. Teołogia \kisiąg P'l'o!ro'ckich Pro 'ocy więksi ' ' ,1 II; L Księgi Ezdrasza-Nehemiasza 1. Tytuł, podział i treść " 2. Zródła, autor i po-wstanie E2Jd-Ne ' " 3. ChronOlogia działalności Ezdrasza i Nehemiasza, 4. Problemy teologiczne Księga Tobiasza 1. Nazwa i treść..2. Język i rodzaj literacki 3. Autor i czas powstania 4. Pro-blemy teologiczne Księga Judyty 1. Tytuł, tekst i treść 2. Autor i czas powstania 3. Język i rodzaj literacki 4. Problemy teologiczne Księga Estery 1. Treść Tękst, powstanie, kanoniczllość Ks. Edward Zawiszewski Księgi historyczno-dydaktycnne '. ' r r. 'rz,ajalsz 1. OS'oba 2. ail'alniość l'zajoalsrga 3. OgóliJ1a st'l"llktu:ra księgi J 'l.'"emiasz IV. 1. Osoba J'eremJa's,za 2. I{:s ztałtolwani e s.ię 3. Literae!ka charakte:rystylka 4. Teologia kl Lamenta!cje 1. Analiza literacka księg i 2. Tło hi's,toll'yc:bi1'e Lamentacji 3. Auto:r Lamentacjd 4. TeoIogia Lamenta.cji Księg'a Barucha 1. Osoba Barucha 2. Analiza ldlteil'ackakisd ęgi 3. Po:chodzenie 'k!slię.gi 4. Teolog.i.a K,sięg;j Barucha V. List Jeremias'Va ,

5 494 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI 495 VI. VH. Ezechiel 1. Osoba pr,oooka na tle środolwis!ka 2. Księga Ezechd.ela. 3. Myśl teołogic'lna k.sięgi. Daniel 1. Dani'el i jego tawamylsrle na tle l{lsdęgi 2. Stru!ktura kl'ldęgd Apokaliptyka ja!ko doktrynalne tło ksdęgi 4. Na,jwarżn ejsze zaga:dn[enda te:oilj(}gdmme IX. Sofon;i.asrL l. PrOlro!k i ezas jego działalności.. 2. Treść!kISdęgi i jej pa."obl,emy ltit&ajcikie 3. Wal!OIr reli!gli.jtny i teoilogkzny klsdęg:i X. AggeulSz 1. s.ytuacja hibrtmyczn'a 2. Treść księgi. 3. Plrobilerrny JJitera!clkie 4. Aspekty il'eld!gijne sdęgi Naziwa iu!kład zibiocu 2. Ozais poiwstanda 3. TeIDst i 'IJ["zekłaid Y I. Ozeasz IV. Ks. Marian Golębiewski Pr<lTocy mniejsi 1. Tło hiis,t<ltyczne dlzia'ła[,noślci Ozeasza 2. Treść i ls,tru!ktura 'klsdęgi 3. Broblemy llterackde 4. Teologia Księgi ()zeasm C z ę Ś ć III Joe1 319 KSIĘG I DYDAKTYCZNE 1. Osoba proil'o!lta i ' 319 cza's,powlstanjia kis1ęgi 2. Treść k1slięg,i Problemy Ut&aiCllde Teol[ogia klsięgi 320 I. Księga Psalmów Amos 1. Zagadndenia hilsltoo'yczne 2. Treść ci srtiruk1mrra l{sdęgi 3. Za:gBJdn!ienda lliterack:ioe 4. Teruog<ia Ksdę.gi Amosa Abdii8l'ltl 1. 'Th'eść,msięgJ., Problemy literackie i czas powstania 3.. Znacrzenie re1lg<ijne klsdęg;i V. J Ol1JalSZ VI. V V l. Tireść księgi [='roblemautoll'stwa li czas,!powstania :ktslięgi 3. Rodzaj ldjtera(lki 4. TeologIia kisdęgi Mwheasrz; 1.. Zycie i dzli.ałakrość promka 2. Pl<8iIl d ana[!irla treści klsięgi 3. AUiteJlityiCZIDJO!ŚĆ księgi 4. Teologia księgi Nahum 1. OSoba pirocoka i,czas pdiwstarua 'księgi 2. '.Dreść, podział i aut:enjty:clz1ilość :kis ęgi 3. Walor teologicmy księgi.. Hialbailrulk 1. P1r.oll.'ok icrw.s jego dzliała[nośd 2. Tireść księgi. 3. Problemy lit.erarcki'e 4. Teo o ia tjsdęgi , ' , , llil , XI. X Zachariasz 1. Tło hliistolry,czn,e dzłałamo ci ZacoolI.'dals:ro 2. PrOitorw.chalriB'.SZ (1-8) 3. DeuterozBJchalriasz (9-14) MailiachialSz 1.!PIrOlrok i cms jego d:z,iała[nośc,i 2. Treść kisdęgi Problemy JJit&li0kie klsięgi 4. Teo[ogia 'k,sięgd 1. Poezja hebrajska N8JZW8 Bsałterza i je!1jo miejs e w kanonie ksiąg świętych 3. Tekst Psałt&za ' " 4. Plrzekłady srhall"o1żyt,ne Psatl a 5. Przeikłady ipoils[de.. 6. Geneza i.po'd aił P;S'aiilt&za 7. Tytuły iplsailmów.. 8. Rodzaje Nt&aC'ki'e rpsawmów '9. Myśl teololgłcula PS:lIłtea.'21a 10. Psailt'er'z a Nowy Te:srtament I. Mądrość im-aels!ka li jej!podłoże Ks. Stanislaw Potocki Księgi mądrościowe ST '1. Natum mądroś:ci.. 2. Izra'els!ki IlłUll.'t mądll'oociorwy I'iodro,że [p(lizalbilbłijne i za!k!r'es 1zlraeilis!kliej mądrości Księga Plrzylsłów 1. Wprowadzenie (1-9) Pierwszy zbiór przysf6w Salomona (10, 1-22, 16) 3. Nauki rnędrrców anonimowych (22, 17-24, 22) 4. Inne nauki mędrców anonimowych (24,,23-34) 5. Drugi 2Ibiór przysłów Salomona (25-39) 6. Wypowiedzi Agura (30, 1-14) 7. Przysłowia liczbowe (30, 15-33) 8. Nauki dla Lemuela (31, 1-9). 9. Poemat o dzielnej niewieście (31, ) Przysłowia Salomona w zbior,ze ksiąg świętych Księga Hioba l. Budowa księgi Właściwości literacmie księgi 3. Doktryna Księga Hioba w zbiorze ksiąg ŚWiętych '

6 496 SPIS TREŚCI IV. Księga KOheleta. 1. Treść Charakterystyka literacka 3. DOIktryna Księga Koheleta w zbiorze ksiąg świętych V. Pieśń nad pieśniami VI. yu. 1. Budowa księgi.. 2. Charakterystyka literacka 3. Doktryna Pieśń nad pieśniami w zbiorze ksiąg świętych Mądrość Syracha 1. Tekst Struktum i rodzaj literacki 3. Geneza 4. Doktryna ' Mądrość Syracha w zbiorze ksiąg świętych Księga mądrości 1. Budo.wa Charakterystyka literaelka 3. D ktryna Księga mądrości w zbiorze ksiąg świętych '....,'