7 STUDIA MIEJSKIE. pod redakcj¹ Janusza S³odczyka i Moniki Paradowskiej

Transkrypt

1 KATEDRA GEOGRAFII EKONOMICZNEJ I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ WYDZIA³ EKONOMICZNY UNIWERSYTET OPOLSKI 7 STUDIA MIEJSKIE pod redakcj¹ Janusza S³odczyka i Moniki Paradowskiej WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO

2 Redaktor Naczelny Janusz Słodczyk REDAKTOR TEMATYCZNY Monika Paradowska RADA NAUKOWA Wanda Maria Gaczek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) Adam Jelonek Sylwia Kaczmarek (Uniwersytet Łódzki) Andrzej Klasik (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach) Stanisław Korenik (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) Barbara Lubicz-Miszewska (Uniwersytet Wrocławski) Tadeusz Markowski (Uniwersytet Łódzki) Jerzy Parysek (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) Andrzej Rączaszek (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach) Klaus Schöler (Uniwersytet w Poczdamie) Alicja Szajnowska-Wysocka (Uniwersytet Śląski w Katowicach) Jacek Szlachta (Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) Daniela Szymańska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) Grzegorz Węcławowicz (Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk) Andrzej Zborowski (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) Tadeusz Zipser (Politechnika Wrocławska) Sekretarz redakcji Edyta Szafranek eszafranek@uni.opole.pl ADRES REDAKCJI Katedra Geografii Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Wydział Ekonomiczny Uniwersytet Opolski ul. Ozimska 46 a Opole Deklaracja o wersji pierwotnej Redakcja deklaruje, że wersją pierwotną (referencyjną) czasopisma jest wersja papierowa.

3 Spis treści Wprowadzenie (Monika Paradowska i Janusz Słodczyk) Zbigniew PRZYBYŁA, Klaster miejski jako czynnik rozwoju zrównoważonego Jacek KACZMAREK, Egzo- i endogeniczna gospodarka turystyczna jako przykład kreowania i zarządzania przestrzenią w mieście Thomas WEITH, Jan STREHMANN, Nadin GAASCH, Jana ZSCHEISCHLER, Leitbilder und Strategien für Wissensstädte das Beispiel Metropolregion Wien Elżbieta CHĄDZYŃSKA, Rozwój wybranych funkcji w aglomeracji wrocławskiej Marek OBRĘBALSKI, Dynamiczna klasyfikacja metropolii w światowej sieci powiązań w zakresie usług dla biznesu Joanna DOMINIAK, Poziom i dynamika rozwoju otoczenia biznesu. Studium porównawcze największych miast w Polsce Elżbieta LITWIŃSKA, Strategia ożywiania centrów dużych miast amerykańskich Andrzej RASZKOWSKI, Rola wizerunku w odniesieniu do rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Rafał ROUBA, Promocja miast XXI w. poprzez ikony architektoniczne przykład Krzywego Domku w Sopocie Piotr HAJDUGA, Kreowanie struktury przestrzennej miasta jako element pobudzania rozwoju lokalnego na przykładzie Świdnicy Barbara KONECKA-SZYDŁOWSKA, Szanse i zagrożenia rozwoju nowo utworzonych małych miast

4 CONTENTS Introduction (Monika Paradowska i Janusz Słodczyk) Zbigniew PRZYBYŁA, Urban cluster as a factor of sustainable development. 9 Jacek KACZMAREK, Egzo- and endogenous tourist industry as an example of the creation and managing of urban space Thomas WEITH, Jan STREHMANN, Nadin GAASCH, Jana ZSCHEISCHLER, Visions and strategies for knowledge cities the case of Vienna Elżbieta CHĄDZYŃSKA, Development of selected features in the metropolitan area of Wroclaw Marek OBRĘBALSKI, Dynamical classification of metropolises in the world connectivity network in the sphere of business services Joanna DOMINIAK, The level and dynamics of business environment development. Comparison between the largest cities in Poland Elżbieta LITWIŃSKA, Strategy of downtown revitalization in american large cities Andrzej RASZKOWSKI, The role of image in the context of town social and economic development Rafał ROUBA, Twenty-first century city promotion through architectural icons an example of Leaning House in Sopot Piotr HAJDUGA, Creating spatial structure of city as an element of inducing local development on the example of Świdnica town Barbara KONECKA-SZYDŁOWSKA, Opportunities of and threats to the development of newly formed small towns

5 Zbigniew Przybyła Urban cluster as a factor of sustainable development ABSTRACT: Aim of the article was to evidence the role of so-called urban clusters in realization of sustainable development. Author presents a category of cluster in terms of proportion and its impact on integrated order. Also author presents selected theoretical and practical aspects of urban sustainable development. KEY WORDS: territorial cluster, urban cluster, sustainable development KLASTER MIEJSKI JAKO CZYNNIK ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO ABSTRAKT: Celem artykułu jest uzasadnienie roli tzw. klastrów miejskich w realizacji rozwoju zrównoważonego. Autor prezentuje kategorię klastra w kontekście proporcji i oddziaływania na ład zintegrowany. Przedstawia wybrane aspekty teorii i praktyk dotyczących rozwoju zrównoważonego miast. SŁOWA KLUCZOWE: klaster terytorialny, klaster miejski, rozwój zrównoważony Jacek Kaczmarek Egzo- and endogenous tourist industry as an example of the creation and managing of urban space ABSTRACT: The key point leading to the research carried out is tourist product. It could be understand as the set of utilities (goods and services available on the market) connected with travel which allow to plan the trip, to make it, to memorize and to gather experience. Individual phases of construction and consumption of tourist products make the base to distinguish the ezgo- and endogenous tourist industry in cities. The original aspect of the research carried out relies on the description of the scope of endogenous tourist industry and it s relation with management of urban space. The issue of the study presented here belongs to the area of urban economics, geographical marketing and socio-economic geography. KEY WORDS: endogenous tourist industry, tourist product, urban management Egzo- i endogeniczna gospodarka turystyczna jako przykład kreowania i zarządzania przestrzenią w mieście ABSTRAKT: Kluczowym pojęciem niezbędnym do podjęcia zaproponowanej drogi badawczej jest określenie produktu turystycznego. Jest on zbiorem użyteczności związanych z podróżami, czyli dostępnymi na rynku dobrami i usługami umożliwiającymi planowanie wyjazdów, ich odbywanie, wspominanie i gromadzenie

6 doświadczeń z nimi związanych. Poszczególne fazy konstruowania i konsumpcji produktów turystycznych są podstawą do wyodrębnienia egzogenicznej i endogenicznej gospodarki turystycznej w miastach. Oryginalną cechą prowadzonych rozważań jest zdefiniowanie zakresu endogenicznej gospodarki turystycznej oraz jej związków z zarządzaniem przestrzenią miejską. Podjęte zagadnienia mieszczą się w problematyce badawczej ekonomiki miasta, marketingu geograficznego, geografii społeczno-ekonomicznej. SŁOWA KLUCZOWE: endogeniczna gospodarka turystyczna, produkt turystyczny, zarządzanie miastem Thomas Weith, Jan Strehmann, Nadin Gaasch, Jana Zscheischler Visions and strategies for knowledge cities the case of Vienna ABSTRACT: For many European metropolitan regions and urban areas the knowledge society is not only a vision but a strategic goal. In London, Berlin or Vienna urban development agencies and city marketing highlight the potential of existing knowledge-based organisations, structures and services and emphasize the necessity to develop a knowledge city or a knowledge region. Knowledge is seen as a key resource for development and change as well as for branding. To take advantage of all potentials and options various strategies and concepts are in discussion. Using the metropolitan region of Vienna as an example, explicit forms of implementation will be shown. Both opportunities and limits of spatial planning and regional policy to influence change processes will be addressed. KEY WORDS: knowledge, knowledge city, urban planning and knowledge, Vienna Leitbilder und Strategien für Wissensstädte das Beispiel Metropolregion Wien ABSTRACT: Das Leitbild der Wissensgesellschaft gilt heute als strategisches Ziel vieler europäischer Städte und Metropolregionen. Ob London, Berlin oder Wien Stadtentwicklungsplanung wie Stadtmarketing betonen die Stärken vorhandener Wissenseinrichtungen und weisen auf die Notwendigkeit ihrer Weiterentwicklung zu einer Wissensstadt bzw. -region hin. Wissen gilt als Schlüsselressource und Marke zugleich. Für die jeweilige Umsetzung kommen verschiedene Ansätze in Frage. Am Beispiel der Metropolregion Wien, die sich seit Jahren mit dem Thema beschäftigt, sollen konkrete Umsetzungsformen näher beleuchtet und die Rolle sowie die Möglichkeiten der räumlichen Planung in diesem Prozess analysiert werden. KEY WORDS: Wissen, Wissensstadt, Stadtplanung und Wissen, Wien Elżbieta Chądzyńska Development of selected features in the metropolitan area of Wroclaw ABSTRACT: Development of the economy of modern cities is evolving from a reliance on access to raw materials, their mining and industrial production to development based on human capital which is understood as a social and intellectual capital. Development of functional wide areas related with the city of multiple

7 dependencies relies on a variety of reasons and consequently takes the form differing from this extreme road development. Wrocław as the center of agglomeration is characterized by the multidirectional functional development. System of contacts which originated between Wrocław and its closer and further surroundings causes referred to the effects of both the Centre and in its vicinity. Purpose of the article s initial determination of the level of development of selected features in the Centre and its impact on the development of functional cities situated in the vicinity of Wrocław. KEY WORDS: functional development of cities, links between central city and its surroundings Rozwój wybranych funkcji w aglomeracji wrocławskiej ABSTRAKT: Rozwój gospodarki współczesnych miast ewoluuje od oparcia na dostępie do surowców, ich wydobyciu i produkcji przemysłowej do rozwoju opartego na kapitale ludzkim rozumianym jako kapitał społeczny i intelektualny. Rozwój funkcjonalny szerszych obszarów powiązanych z miastem wieloma zależnościami opiera się na różnorodnych przesłankach i w konsekwencji przybiera formę różniącą się od wymienionych skrajnych dróg rozwoju. Wrocław jako centralny ośrodek aglomeracji charakteryzuje się wielokierunkowym rozwojem funkcjonalnym. Układ kontaktów, jaki wytworzył się między Wrocławiem a jego bliższym i dalszym otoczeniem powoduje określone efekty zarówno w samym centrum, jak i w jego otoczeniu. Celem artykułu jest wstępne określenie poziomu rozwoju wybranych funkcji w centrum i ich wpływu na rozwój funkcjonalny miast położonych w otoczeniu Wrocławia. SŁOWA KLUCZOWE: rozwój funkcjonalny miast, powiązania między miastem centralnym i jego otoczeniem Marek Obrębalski Dynamical classification of metropolises in the world connectivity network in the sphere of business services ABSTRACT: Formation of metropolises in different points of world network of great cities is the result of metropolization process. The measure defining metropolis and its rank is the spatial range of influence of individual functions. Business services form an extremely important group of contemporary metropolitan functions. However, the degree of inclusion of individual metropolises in the world connectivity network is differential. In this regard, metropolises were linearly aligned and surrendered to dynamical hierarchical classification in the period Metropolises were divided into four main groups. London and New York during this period form a kind of duopoly. The rank of metropolises of the countries of Central and Eastern Europe, including Warsaw, significantly increases. KEY WORDS: metropolis, metropolitan functions, the world connectivity network, hierarchical classification Dynamiczna klasyfikacja metropolii w światowej sieci powiązań w zakresie usług dla biznesu ABSTRAKT: Rezultatem procesu metropolizacji jest kształtowanie się metropolii w różnych punktach światowej sieci wielkich miast. Miernikiem określającym metropolię i jej rangę jest przestrzenny zasięg oddziaływania poszczególnych funkcji. Usługi biznesowe tworzą współcześnie niezwykle ważną grupę funkcji

8 metropolitalnych. Zróżnicowany jest jednak stopień włączenia poszczególnych metropolii w światową sieć powiązań w tym zakresie. Pod tym względem metropolie zostały liniowo uszeregowane i poddane hierarchicznej klasyfikacji w dynamicznym układzie obejmującym lata Wydzielono cztery podstawowe grupy metropolii. Londyn i Nowy Jork tworzą w badanym okresie swoistego rodzaju duopol. Wzrasta ranga metropolii z krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Warszawy. SŁOWA KLUCZOWE: metropolia, funkcje metropolitalne, światowa sieć powiązań, klasyfikacja hierarchiczna Joanna Dominiak The level and dynamics of business environment development. Comparison between the largest cities in Poland ABSTRACT: In the modern transformation of the socio-economic development, properly shaped environment of business activity which is defined as the business environment is an important development factor. The main objective of the activities of the business environment institutions and companies is the promotion of entrepreneurship and the development of the innovation economy. The purpose of article is to analyze the level and dynamics of development of the business environment in the years Due to the fact that the business environment services are, to a large extent, activities of urban location, research includes the 18 largest towns in Poland. In the article, an attempt is made to answer the following questions: 1. which cities in Poland have the best developed business environment, 2. what is the dynamics of business services development in the cities in the years KEY WORDS: business environment, innovative environment, business services, socio-economic development Poziom i dynamika rozwoju otoczenia biznesu. Studium porównawcze największych miast w Polsce ABSTRAKT: We współczesnych przemianach systemu społeczno-gospodarczego istotnym czynnikiem rozwoju jest właściwie ukształtowane środowisko działalności gospodarczej, które określa się jako otoczenie biznesu. Głównym celem działalności instytucji i firm otoczenia biznesu jest wspieranie przedsiębiorczości i rozwój innowacyjności gospodarki. Celem artykułu jest analiza poziomu i dynamiki rozwoju otoczenia biznesu w latach Ze względu na fakt, że usługi otoczenia biznesu są w dużej mierze działalnością o lokalizacji miejskiej, w badaniach uwzględniono 18 największych miast polskich. W artykule podejmuje się próbę odpowiedzi na następujące pytania poznawcze: 1. które miasta Polski charakteryzują się najlepiej rozwiniętym otoczeniem biznesu, 2. jak przebiegała dynamika rozwoju usług otoczenia biznesu w badanych miastach w latach SŁOWA KLUCZOWE: otoczenie biznesu, środowisko innowacyjne, usługi dla biznesu, wyposażenie instytucjonalne, rozwój społeczno-gospodarczy

9 Elżbieta Litwińska Strategy of downtown revitalization in american large cities ABSTRACT: The decay of downtowns was primarily contributed by the suburbanization and the emergence of large shopping malls beyond borders of the cities. The migration of affluent residents to the suburbs has caused a reduction of tax revenue. In consequence the level of public services has diminished. Also many work places were located outside the cities. The purpose of the paper is to present the strategy of urban redevelopment in the U.S. The revitalization starts with organizing public spaces and location of cultural and entertainment activities in the downtown. It is followed by need for rental housing, housing for sale and finally for office spaces. The successful downtown revitalization is the long-term process that requires large financial investments and the private-public partnership. KEY WORDS: decay of downtowns, suburbanization, revitalization Strategia ożywiania centrów dużych miast amerykańskich ABSTRAKT: Do upadku centrów miast amerykańskich przyczyniła się przede wszystkim suburbanizacja i pojawienie się wielkich hipermarketów poza granicami miast. Odpływ bogatszych mieszkańców na suburbia spowodował zmniejszenie wpływów podatkowych i w rezultacie obniżenie poziomu usług publicznych. Również wiele miejsc pracy lokowano poza granicami miast. Celem artykułu jest przedstawienie strategii ożywiania miast w Stanach Zjednoczonych. Rewitalizacja rozpoczyna się od organizowania przestrzeni publicznych i wprowadzania funkcji rozrywkowo-kulturalnych w centrum. Następnie pojawia się potrzeba mieszkań na wynajem, po pewnym czasie mieszkań własnościowych i wreszcie powierzchni biurowych. Udana rewitalizacja jest procesem długofalowym, który wymaga dużych nakładów finansowych oraz partnerstwa publiczno-prywatnego. SŁOWA KLUCZOWE: upadek centrów miast, suburbanizacja, rewitalizacja Andrzej Raszkowski The role of image in the context of town social and economic development ABSTRACT: The article discusses selected problems referring to the role of image in the context of town social and economic development. Its initial part presents theoretical aspects of town image, placing particular emphasis on its definition, listing the recipients of activities related to town image creation and characterizing the important functions played by a town image. Next, the role of image in town social and economic development is discussed from the perspective of its investment attractiveness strengthening and the dimensions of investment attractiveness, including the key role of image, are presented. Positive impact of image on selected spheres of town functioning is also discussed and supplemented by broader characteristics of its influence on the social sphere. KEY WORDS: image, town, territorial marketing

10 Rola wizerunku w odniesieniu do rozwoju społeczno-gospodarczego miasta ABSTRAKT: W artykule poruszono wybrane zagadnienia odnoszące się do roli wizerunku w kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego miasta. Na początku zaprezentowane zostały teoretyczne aspekty wizerunku miasta, z uwzględnieniem jego definiowania, wyszczególnienia adresatów działań związanych z kreowaniem wizerunku miasta, charakterystyki ważnych funkcji, jakie pełni wizerunek. W dalszej części omówiono rolę wizerunku w rozwoju społeczno-gospodarczym miasta na przykładzie wzmacniania inwestycyjnej atrakcyjności miasta, zaprezentowano wymiary atrakcyjności inwestycyjnej uwzględniające kluczową rolę wizerunku. Przedstawiony został również pozytywny wpływ wizerunku na wybrane sfery funkcjonowania miasta, z szerszą charakterystyką oddziaływania na sferę społeczną. SŁOWA KLUCZOWE: wizerunek, miasto, marketing terytorialny Rafał Rouba Twenty-first century city promotion through architectural icons an example of Leaning House in Sopot ABSTRACT: Twenty-first century is a period of dynamically growing competition among cities as tourist and investment destinations. With the increase of prizes in the global competition for world glamorous place also increases range of tools to charm a potential customer / tourist/potential inhabitant. As part of the struggle from two three decades in urban centers began to grow architectural objects whose main task was to surprise the viewer and promote its urban location. The icon of all icons is created in the mid 90s The Guggenheim Foundation museum building in Bilbao. Questions that arise are: whether the twenty-first century city promotion should be based on the creation of extravagant architectural solutions in the form of individual objects icons? Does the city architectural icon is the perfect panacea for all promotional and other shortcomings and is able to transform any urban center in the world tourist object of desire? Attempt to reflect on these issues is the perception of the promotional role of Leaning House in Sopot founded in 2004, as one of the most important architectural icons at that time in Poland. KEY WORDS: city, promotion, iconic buildings, Sopot, Krzywy Domek, tourism Promocja miast xxi w. Poprzez ikony architektoniczne przykład Krzywego Domku w Sopocie ABSTRAKT: Wiek XXI to okres coraz dynamiczniej rozwijającej się konkurencji między miastami. Wraz ze wzrostem stawek w globalnym konkursie na najpowabniejsze miejsce świata zwiększa się również zakres narzędzi mających na celu oczarowanie potencjalnego odbiorcy/turysty/mieszkańca. W ramach tych zmagań od dwóch trzech dekad w ośrodkach miejskich zaczęły wyrastać obiekty architektoniczne, których głównym zadaniem było zaskoczenie oglądającego i przez to wyróżnienie miejsca swojej lokalizacji. Najsłynniejszym chyba budynkiem-ikoną architektoniczną jest powstały w połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. budynek Muzeum Fundacji Guggenheima w Bilbao. Artykuł analizuje przykład naszej rodzimej ikony architektonicznej Krzywego Domku w Sopocie, będącego jednym z pierwszych współczesnych obiektów w Polsce, których celem nadrzędnym w zamyśle architektów było zadziwienie odbiorcy.

11 Autor na podstawie przeprowadzonych badań rozważa percepcję Krzywego Domku przez mieszkańców Sopotu, jak również przez turystów, bada marketingową siłę oddziaływania i testuje dystans odbiorców do niecodziennych koncepcji architektonicznych. SŁOWA KLUCZOWE: miasta, promocja, ikony architektoniczne, Sopot, Krzywy Domek, turystyka Piotr Hajduga Creating spatial structure of city as an element of inducing local development on the example of Świdnica town ABSTRACT: The rising meaning of local development in social and economic space induces to study all aspects connected with this phenomenon. The complicity of local development can be described by its multidimensional aspects (environmental, economic, political, spatial, social and cultural dimension). The main aim of the article is a presentation chosen from them spatial dimension concerning spatial development, functional and spatial system and spatial order. The application example for the undertaken consideration is Świdnica town and that is why characteristics of this local government unit in the aspect of creating effective spatial structure is presented in the elaboration. As a reason of the elaboration s limited volume presented matters, opinions and conclusions are depicted in a synthetic form. KEY WORDS: spatial structure, determinants of local development, factors of local development, spatial order, Świdnica town Kreowanie struktury przestrzennej miasta jako element pobudzania rozwoju lokalnego na przykładzie Świdnicy ABSTRAKT: Rosnące znaczenie rozwoju lokalnego w przestrzeni społeczno-gospodarczej skłania do badań aspektów tego zagadnienia. Złożoność rozwoju lokalnego można ukazać przez opis jego wielowymiarowości obejmującej wymiar ekologiczny, gospodarczy, polityczny, przestrzenny i społeczno-kulturowy. Celem artykułu jest opisanie wymiaru przestrzennego dotyczącego zagospodarowania przestrzennego, układów funkcjonalno-przestrzennych, a także ładu przestrzennego. Przykładem aplikacyjnym do rozważań jest miasto Świdnica. W związku z tym w opracowaniu przedstawiono również charakterystykę tej jednostki samorządu terytorialnego w aspekcie kreowania efektywnej struktury przestrzennej. Ze względu na ograniczoną objętość artykułu podnoszone kwestie, oceny i wnioski zaprezentowano w syntetycznej formie. SŁOWA KLUCZOWE: struktura przestrzenna, determinanty rozwoju lokalnego, czynniki rozwoju lokalnego, ład przestrzenny, miasto Świdnica

12 Barbara Konecka-Szydłowska Opportunities of and threats to the development of newly formed small towns ABSTRACT: In the years a total of 82 small towns appeared in Poland. The newly formed towns contribute significantly to the country s urban settlement system since they account for 9.0% of all the Polish urban places. The research embraced small towns of up to 20 thousand population. It involved a survey analysis carried out in those established in the years The respondents represented public administration institutions, schools of a variety of levels, as well as social, sporting, cultural and religious organisations and associations. The aim of the study was to seek an answer to the following cognitive questions: (1) What positive and negative features distinguish the towns? (2) What is the significance of the towns for their immediate surroundings? and (3) What is their future and what is their chance for further development? KEY WORDS: new small towns, opportunities of and threats to development Szanse i zagrożenia rozwoju nowo utworzonych małych miast ABSTRAKT: W latach powstały w Polsce 82 miasta. Nowo utworzone miasta mają znaczący udział w miejskiej sieci osadniczej kraju, gdyż stanowią 9,0% ogółu miast Polski. Badaniem objęto małe miasta, liczące do 20 tys. mieszkańców. Podstawę analizy stanowią wyniki badań ankietowych, które przeprowadzono w małych miastach powstałych w latach Respondenci reprezentowali instytucje administracji publicznej, szkolnictwo różnego poziomu, organizacje i stowarzyszenia społeczne, sportowe, kulturalne i religijne. Celem opracowania jest próba odpowiedzi na następujące pytania poznawcze: 1. jakie są pozytywne i negatywne cechy wyróżniające miasta, 2. jakie jest znaczenie miast dla najbliższego otoczenia, 3. jaka jest przyszłość miast i co stanowi szansę ich dalszego rozwoju? SŁOWA KLUCZOWE: nowe małe miasta, szanse i zagrożenia rozwoju