Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

Transkrypt

1 Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych (kształcenie ogólne). Przedmiot: Biologia Zakres: Podstawowy

2 I. OD GENU DO CECHY ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca określa rolę DNA jako nośnika informacji genetycznej wymienia elementy budowy DNA i RNA wymienia zasady azotowe wchodzące w skład obu typów kwasów nukleinowych definiuje pojęcia: genetyka, nukleotyd wymienia rodzaje RNA definiuje pojęcia: gen, genom, chromosom, chromatyna, kariotyp, pozagenowy DNA przedstawia budowę chromosomu wymienia organelle komórki zawierające DNA wyjaśnia pojęcia: kod genetyczny, kodon wymienia cechy kodu genetycznego wymienia etapy ekspresji genów określa cel transkrypcji i translacji definiuje pojęcia: genotyp, definiuje pojęcia: inżynieria genetyczna, replikacja DNA wyjaśnia regułę komplementarności zasad omawia proces replikacji DNA określa rolę poszczególnych rodzajów RNA porównuje budowę i rolę DNA z budową i rolą RNA rozpoznaje na modelu lub ilustracji DNA i RNA definiuje pojęcia: nukleosom, chromosom homologiczny, komórka haploidalna, komórka diploidalna podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i rozrodczych człowieka oblicza liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w komórce diploidalnej danego organizmu omawia sposób zapisania informacji genetycznej w DNA wyjaśnia znaczenie kodu genetycznego charakteryzuje cechy kodu genetycznego omawia przebieg transkrypcji i translacji przedstawia graficznie regułę komplementarności zasad wykazuje, że replikacja DNA ma charakter semikonserwatywny wykazuje związek między kwasami nukleinowymi a cechami organizmów przedstawia za pomocą schematycznego rysunku budowę nukleotydu DNA i RNA wyjaśnia różnicę między eksonem a intronem omawia organizację materiału genetycznego w jądrze komórkowym wskazuje i nazywa miejsca występowania DNA w komórkach prokariotycznych i eukariotycznych opisuje budowę chromatyny charakteryzuje budowę i rodzaje chromosomów w kariotypie człowieka odczytuje kolejność aminokwasów kodowanych wyjaśnia, z czego wynika komplementarność zasad określa rolę polimerazy DNA w replikacji DNA wykazuje rolę replikacji DNA w zachowaniu niezmienionej informacji genetycznej zachodzenia procesu replikacji DNA przed podziałem komórki uzasadnia różnice w budowie genomów bakterii i organizmów jądrowych podaje przykłady wykorzystania badań DNA w różnych dziedzinach życia człowieka analizuje schemat przepływu informacji genetycznej oblicza liczbę nukleotydów i kodonów kodujących określoną liczbę aminokwasów oraz liczbę aminokwasów kodowaną przez określoną liczbę nukleotydów i kodonów zapisuje sekwencję nukleotydów mrna oraz sekwencję kodującej nici DNA, znając skład aminokwasowy długiego odcinka białka uzasadnia różnice w budowie genomów bakterii i wirusów omawia przebieg procesu crossing-over i podaje znaczenie każdego z jego etapów wyjaśnia przyczyny powstania mutacji na poziomie budowy dna oraz podaje najczęstsze zamiany nukleotydów wskazuje przykłady naturalnych mutacji w przyrodzie. wyjaśnia przyczyny powstania często występujących chorób genetycznych oraz oblicza prawdopodobieństwo wystąpienia ich w przyszłych pokoleniach

3 fenotyp, allel, homozygota, wyjaśnia rolę trna w translacji przez dany fragment mrna zapisuje sekwencję heterozygota, dominacja, rozróżnia etapy ekspresji genów przy pomocy tabeli kodu nukleotydów mrna oraz recesywność wykazuje zależność między genotypem genetycznego sekwencję kodującej nici wymienia i rozpoznaje cechy a fenotypem nazywa cechy kodu DNA, znając skład dominujące i recesywne u omawia I i II prawo Mendla genetycznego na podstawie aminokwasowy krótkiego ludzi na schemacie krzyżówki genetycznej schematów odcinka białka zapisuje genotypy: rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp wskazuje i nazywa homozygoty dominującej, rodziców i pokolenia potomnego poszczególne etapy ekspresji modyfikacji białka po homozygoty recesywnej i wykonuje krzyżówki genetyczne genów w komórce translacji heterozygoty dotyczące dziedziczenia jednego genu określa znaczenie struktury omawia różnicę w ekspresji wyjaśnia zasadę wymienia inne przykłady dziedziczenia przestrzennej dla genów kodujących RNA i dziedziczenia płci u cech funkcjonalności białek białka człowieka za pomocą wyjaśnia mechanizm ujawnienia się opisuje budowę cząsteczki omawia rolę polimerazy RNA krzyżówki genetycznej cech recesywnych sprzężonych z płcią trna w transkrypcji chorób wykonuje krzyżówki genetyczne omawia rolę rybosomów w ocenia znaczenie prac Mendla sprzężonych z płcią dotyczące dziedziczenia chorób ekspresji genu dla rozwoju genetyki rozróżnia chromosomy płci i sprzężonych z płcią omawia badania Mendla określa prawdopodobieństwo chromosomy autosomalne cech związanych z wyjaśnia mechanizm pojawienia się określonych definiuje pojęcie płcią dziedziczenia cech zgodnie z genotypów i fenotypów rekombinacja genetyczna definiuje pojęcia: chromosomy płci, I i II prawem Mendla potomstwa na podstawie definiuje pojęcie mutacja chromosomy autosomalne wykonuje krzyżówki genotypów rodziców rozróżnia mutacje genowe i opisuje znaczenie rekombinacji genetyczne dotyczące uzasadnia różnice w chromosomowe genetycznej w kształtowaniu dziedziczenia dwóch genów dziedziczeniu genów zgodnie wymienia czynniki zmienności genetycznej interpretuje krzyżówki z prawami Mendla i genów mutagenne wymienia czynniki mutagenne genetyczne, używając sprzężonych klasyfikuje mutacje ze omawia skutki mutacji genowych określeń homozygota, uzasadnia, dlaczego względu na ich konsekwencje omawia skutki mutacji heterozygota, cecha mężczyźni częściej chorują na definiuje pojęcie choroba chromosomowych dominująca, cecha hemofilię i daltonizm niż genetyczna charakteryzuje choroby jednogenowe z recesywna kobiety

4 klasyfikuje choroby uwzględnieniem sposobu dziedziczenia, omawia przykłady innych omawia różnice między genetyczne ze względu na skutków mutacji, objawów i leczenia sposobów dziedziczenia cech chromosomem X a przyczynę charakteryzuje choroby chromosomalne podaje przykłady chromosomem Y chorób z uwzględnieniem zmian w kariotypie, mechanizmów dziedziczenia omawia przebieg procesu genetycznych objawów i leczenia płci u innych organizmów crossing-over wyjaśnia, na czym polega rozróżnia wybrane choroby genetyczne interpretuje krzyżówki analizuje rodowody pod profilaktyka genetyczna genetyczne dotyczące kątem metody diagnozowania dziedziczenia chorób mutacji sprzężonych z płcią rozróżnia mutacje w uzasadnia różnicę między zależności od rodzaju cechami sprzężonymi a komórki, w której mają cechami związanymi z płcią miejsce wyjaśnia, w jaki sposób uzasadnia, że mutacje są dziedziczy się hemofilę źródłem zmienności opisuje procesy warunkujące organizmów rekombinację genetyczną dostrzega wady i zalety badań rozróżnia mutacje prenatalnych spontaniczne i indukowane omawia znaczenie klasyfikuje czynniki przeprowadzania testów mutagenne pourodzeniowych wyjaśnia, na czym polegają poszczególne rodzaje mutacji genowych i chromosomowych wyjaśnia, w jaki sposób mutacje prowadzą do chorób nowotworowych analizuje dziedziczenie wybranej choroby

5 genetycznej jednogenowej wyjaśnia, na czym polega poradnictwo genetyczne oraz wymienia sytuacje, w których należy wykonać badania DNA klasyfikuje badania prenatalne oraz dokonuje ich charakterystyki BIOTECHNOLOGIA I INŻYNIERIA GENETYCZNA definiuje pojęcie przedstawia zastosowania fermentacji wyjaśnia, na czym polega omawia wykorzystanie bakterii wyjaśnia przebieg reakcji biotechnologia mlekowej reakcja fermentacji octowych fermentacji z wykorzystaniem przedstawia zastosowania fermentacji uzasadnienia różnicę między omawia na przykładach cyklu Krebsa produktów otrzymywanych etanolowej biotechnologią tradycyjną a znaczenie fermentacji omawia przykłady metodami biotechnologii wyjaśnia mechanizm biologicznego biotechnologią nowoczesną mlekowej wykorzystania tradycyjnej oczyszczania ścieków zapisuje reakcje fermentacji dowodzi pozytywnego i biomonitoringu w ocenie omawia zastosowanie testów omawia istotę negatywnego znaczenia stanu środowiska i w praktycznego wykorzystania uzyskanych metodami funkcjonowania biofiltrów zachodzenia fermentacji dla procesach przemysłowych organizmów do rozkładu biotechnologicznymi do oceny stanu wykazuje rolę człowieka określa możliwości substancji środowiska mikroorganizmów w dowodzi roli przetwarzania zastosowania komórek definiuje pojęcia: wyjaśnia, czym zajmuje się inżynieria biologicznym oczyszczaniu odpadów komunalnych jako macierzystych w nowoczesnej oczyszczanie biologiczne, genetyczna ścieków alternatywnego źródła energii medycynie tworzywa biodegradowalne, wyjaśnia, na czym polega: charakteryzuje metody analizuje korzyści wynikające z określa możliwości biologiczne zwalczanie sekwencjonowanie DNA, utylizacji odpadów zastosowania tworzyw wykorzystania GMO w szkodników elektroforeza, łańcuchowa reakcja komunalnych biodegradowalnych zamiast dziedzinach działalności wymienia metody utylizacji polimerazy, sonda molekularna opisuje metody zwalczania tradycyjnych tworzyw człowieka wybranych przez odpadów komunalnych wyjaśnia cele tworzenia roślin i szkodników z użyciem metod sztucznych nauczyciela

6 definiuje pojęcia: inżynieria zwierząt zmodyfikowanych biologicznych ocenia zastosowanie metod wykazuje możliwości genetyczna, organizm genetycznie omawia sposoby otrzymania biotechnologicznych do wykorzystania diagnostyki zmodyfikowany genetycznie, określa korzyści wynikające ze organizmów transgenicznych wytwarzania energii molekularnej w różnych organizm transgeniczny, stosowania zmodyfikowanych wyjaśnia funkcję enzymów analizuje poszczególne etapy: dziedzinach wiedzy enzym restrykcyjny, wektor genetycznie zwierząt w rolnictwie, restrykcyjnych elektroforezy, metody PCR i omawia metody diagnostyki wymienia techniki inżynierii medycynie, nauce i przemyśle porównuje działanie ligazy i wprowadzenia genu do molekularnej, PCR oraz genetycznej określa cel molekularnych metod enzymów restrykcyjnych komórki elektroforezy. wymienia cele tworzenia diagnostycznych określa rodzaje modyfikacji określa cel wykorzystania roślin i zwierząt podaje przykłady leków uzyskiwanych genetycznych roślin oraz sondy molekularnej zmodyfikowanych dzięki zastosowaniu biotechnologii wskazuje cechy, które rośliny analizuje argumenty za i genetycznie nowoczesnej zyskują dzięki nim przeciw genetycznej definiuje pojęcia: diagnostyka uzasadnia rolę organizmów omawia kolejne etapy modyfikacji organizmów molekularna, terapia genowa zmodyfikowanych genetycznie w transformacji genetycznej ocenia rzetelność przekazu produkcji biofarmaceutyków roślin i zwierząt medialnego na temat GMO molekularnych metod wyjaśnia, na czym polega terapia omawia badania prowadzone rozróżnia molekularne metody diagnostycznych genowa w ramach diagnostyki diagnostyczne podaje argumenty za i wyjaśnia znaczenie biotechnologii w molekularnej dowodzi skuteczności badania przeciw stosowaniu technik otrzymywaniu materiałów medycznych omawia techniki prowadzonych w ramach inżynierii genetycznej w nowej generacji otrzymywania diagnostyki molekularnej w badaniach naukowych, udowadnia, że bliźnięta jednojajowe są biofarmeceutyków indywidualizacji procesu medycynie, rolnictwie, naturalnymi klonami omawia możliwości związane leczenia przemyśle i ochronie wyjaśnia, w jaki sposób otrzymuje się z hodowlą tkanek i narządów określa znaczenie środowiska klony DNA, komórek, roślin i zwierząt w transplantologii wykorzystania komórek uzasadnia swoje stanowisko w sprawie charakteryzuje poszczególne macierzystych w leczeniu organizmów będących klonowania człowieka rodzaje terapii genowej chorób naturalnymi klonami wyjaśnia, w jaki sposób GMO mogą rozróżnia rodzaje terapii ocenia skuteczność leczenia definiuje pojęcia: klonowanie, wpłynąć negatywnie na środowisko genowej schorzeń metodami terapii klon naturalne omawia rodzaje rozmnażania genowej wymienia cele klonowania rozpoznaje produkty GMO bezpłciowego jako przykłady analizuje kolejne etapy

7 DNA, komórek, roślin i wyjaśnia, na czym polega zastosowanie naturalnego klonowania klonowania ssaków metodą zwierząt badań nad DNA w medycynie, omawia sposoby klonowania transplantacji jąder wymienia argumenty za i medycynie sądowej, biotechnologii roślin i zwierząt komórkowych przeciw stosowaniu zwierząt nowoczesnej, ewolucjonizmie i rozróżnia klonowanie ocenia przekaz medialny w eksperymentach systematyce reprodukcyjne i terapeutyczne dotyczący klonowania, w tym naukowych wyjaśnia sposób wykorzystania DNA formułuje argumenty za i klonowania człowieka podaje przykłady do określenia pokrewieństwa oraz przeciw klonowaniu uzasadnia rolę klonowania w praktycznego zastosowania ustalenia lub wykluczenia ojcostwa człowieka zachowaniu bioróżnorodności badań nad DNA w ocenia wpływ produktów gatunkowej medycynie, medycynie GMO na zdrowie człowieka omawia regulacje prawne sądowej, biotechnologii uzasadnia obawy etyczne dotyczące GMO w Unii nowoczesnej, ewolucjonizmie związane z GMO Europejskiej i systematyce omawia sposoby ocenia przekaz medialny definiuje pojęcie profil zapobiegania zagrożeniom ze dotyczący badań naukowych genetyczny strony organizmów oraz przewiduje skutki zmodyfikowanych nierzetelnej informacji genetycznie obecnej w mediach podaje przykłady analizuje kolejne etapy metody organizmów oraz ustalania profilu pozyskiwanych od nich genetycznego genów przewiduje możliwe kierunki omawia metody śledzenia rozwoju inżynierii funkcjonowania wybranego genetycznej na podstawie genu zdobytej wiedzy omawia wykorzystanie badań DNA w medycynie sądowej uzasadnia znaczenie analizy sekwencji DNA w badaniach ewolucyjnych i

8 taksonomicznych OCHRONA PRZYRODY wymienia poziomy wyjaśnia pojęcie różnorodność charakteryzuje poziomy analizuje wpływ różnych opisuje na przykładzie proces biologiczna czynników na kształtowanie kształtownia się wskazuje trzy miejsca na omawia wskazany czynnik kształtujący porównuje poziomy się różnorodności bioróżnorodności Ziemi szczególnie cenne pod różnorodność biologiczną biologicznej omawia wpływ działalności względem różnorodności wyjaśnia różnice pomiędzy poziomami charakteryzuje wybrane analizuje zmiany człowieka na ekosystemy i biologicznej miejsca na Ziemi, szczególnie różnorodności gatunkowej w stan bioróżnorodności uzasadnia praktyczne znaczenie cenne pod względem czasie podaje przykłady motywów gatunków zagrożonych bioróżnorodności dla człowieka dowodzi istnienia trudności w ochrony wyginięciem podaje przykłady działalności opisuje metody pozwalające określaniu liczby gatunków wynikających z elementów człowieka przyczyniającej się do na określenie poziomu na świecie kulturowych, religijnych, gatunków wymarłych spadku bioróżnorodności dowodzi istnienia różnic militarnych, społecznych wylicza czynniki wpływające wymienia miejsca najbardziej narażone omawia przyczyny pomiędzy współczesnym podaje dla każdego PN, na stan ekosystemów na zanik wymierania gatunków wymieraniem gatunków a rezerwatu biosfery i sieci wymienia zadania ochrony podaje przykłady gatunków wskazuje działalność poprzednimi wymieraniami Natura 2000 gatunki objęte inwazyjnych człowieka jako przyczynę przewiduje skutki osuszania ochroną ścisłą wymienia motywy ochrony ochrony spadku różnorodności obszarów podmokłych omawia zabiegi restytucji i biologicznej omawia wpływ gatunków reintrodukcji stosowane u wymienia sposoby ochrony omawia wybrane motywy ochrony wyjaśnia przyczyny zanikania obcych, w tym inwazyjnych, poszczególnych gatunków na na ekosystemy roślin i zwierząt wymienia cele ochrony omawia wskazany sposób ochrony świecie podaje przykłady działań w wymienia postanowienia analizuje wpływ rolnictwa na zakresie ochrony zawarte w Agendzie 21 podaje przykłady ochrony in wyjaśnia różnice pomiędzy sposobami zachowanie różnorodności wynikających z wymienia postanowienia situ i ex situ ochrony biologicznej poszczególnych motywów wynikające ze Szczytów wymienia formy ochrony podaje przykłady sytuacji, w których ocenia skutki wyginięcia ochrony Ziemi w Polsce niezbędna jest ochrona czynna gatunków zwornikowych wskazuje na mapie parki omawia formy ochrony obszarowej omawia motywy ochrony ochrony gatunkowej narodowe przyjęte w Polsce wyjaśnia, dlaczego w

9 podaje nazwy parków wyjaśnia różnice pomiędzy formami charakteryzuje koncepcje stosunku do niektórych narodowych i ochrony indywidualnej ochrony gatunków i obszarów krajobrazowych położonych rozpoznaje na ilustracji lub fotografii stosowana jest ochrona ścisła, najbliżej miejsca omawiane wcześniej rośliny, zwierzęta podejmowania działań a do innych ochrona zamieszkania i grzyby podlegające ochronie prowadzących do zachowania częściowa wymienia po pięć nazw gatunkowej wyjaśnia, czym resystytucja zwierząt, roślin i grzybów wskazuje przykłady chronionych charakteryzuje sposoby różni się od reintrodukcji podlegających w Polsce gatunków roślin i zwierząt ochrony ocenia skuteczność ochrony ochronie gatunkowej występujących w najbliższej okolicy uzasadnia różnicę między in situ i ex situ podaje przykłady działań wylicza parki narodowe w Polsce ochroną bierną a ochroną wyjaśnia znaczenie otulin podejmowanych w ramach uznane za rezerwaty biosfery czynną tworzonych wokół parków ochrony czynnej definiuje pojęcie zrównoważony narodowych wymienia międzynarodowe rozwój tworzenia banków nasion klasyfikuje parki narodowe formy ochrony omawia działalność organizacji podaje przykłady gatunków, według daty założenia lub charakteryzuje rezerwat zajmujących się ochroną które restytuowano wielkości biosfery jako podaje przykłady działań, określa znaczenie konwencji: międzynarodową formę które dopuszcza się w ramsarskiej, CITES, bońskiej ochrony przypadku ochrony w ochronie częściowej wyjaśnia rolę poszczególnych globalnej ochrony form ochrony ocenia znaczenie projektu charakteryzuje park Natura 2000 narodowy położony najbliżej ocenia działalność organizacji miejsca zamieszkania zajmujących się ochroną klasyfikuje rezerwaty ze względu na ocenia stopień realizacji przedmiot ochrony i typ postulatów zrównoważonego ekosystemu rozwoju na świecie i w kraju wymienia działania zakazane

10 i dozwolone na obszarach podlegających ochronie określa znaczenie Agendy 21 wyjaśnia, na czym polega zrównoważony rozwój podaje przykłady międzynarodowych inicjatyw w zakresie ochrony charakteryzuje parki narodowe w Polsce uznane za rezerwaty biosfery rozróżnia typy obszarów sieci Natura 2000 formułuje sądy dotyczące zasad zrównoważonego rozwoju oraz sposobów i możliwości wdrażania tych zasad