Holocaust. Opowieść o człowieku

Transkrypt

1 Holocaust. Opowieść o człowieku 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna i rozumie pojęcie holocaust. b) Umiejętności Uczeń potrafi: czytać ze zrozumieniem, napisać list, wyciągać wnioski. 2. Metoda i forma pracy Praca z tekstem, krzyżówka, mapa mentalna, list. 3. Środki dydaktyczne Teksty biografii. 4. Przebieg lekcji a) Faza przygotowawcza Nauczyciel przedstawia temat lekcji i jej cele. Prosi uczniów o zapoznanie się z notatkę dotyczącą holocaustu (załącznik 1) oraz podkreślenie najważniejszych haseł. Nauczyciel zapisuje na tablicy słowo holocaust. Prosi uczniów o podawanie haseł związanych z zagładą Żydów i zapisywanie ich na tablicy tak, aby powstała krzyżówka (załącznik 2). b) Faza realizacyjna 1. Nauczyciel rozdaje uczniom teksty z biografiami osób, które związane były z holocaustem (załącznik 3). 2. Uczniowie czytają teksty, a następnie w oparciu o biografie piszą list do kolegi, w którym dzielą się informacjami oraz uczuciami związanymi z przeczytaną notatką. c) Faza podsumowująca Wybrani przez nauczyciela uczniowie prezentują swoje listy. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło Holocaust. Opowieść o człowieku i prosi uczniów o wskazanie, jakie postawy przyjmowali ludzie wobec holocaustu. Odpowiedzi uczniów zapisywane są na tablicy tak, aby powstała mapa mentalna (załącznik 4). W trakcie ćwiczenia uczniowie dzielą się refleksjami. 5. Bibliografia

2 Załączniki załącznik 1. Holocaust, (całopalenie - termin angielski, pochodzący z kościelnej łaciny holocaustum, z gr. holo-kautóo - spalam ofiarę w całości), spolszczenie: Holokaust określenie stosowane do prześladowań i zagłady milionów Żydów przez władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej. Jest synonimem pojęcia Szoa (hebr. שואה - całkowita zagłada, zniszczenie; transkrypcja angielska: Shoah), uważanego przez niektórych za stosowniejsze, gdyż nieodwołujące się do pozytywnego znaczenia całopalenia. W Polsce używa się ponadto terminu zagłada. Polityka zagłady rozpętana już w połowie 1941 roku, trwała ok. 40 miesięcy (poprzedzała ją akcja T4, obejmująca zagładę osób psychicznie chorych, w czasie której opracowano technologię masowych mordów). Liczba ofiar holocaustu jest szacowana na 5-6 milionów, choć dokładna liczba nie jest znana z powodu braku kompletnych ewidencji oraz systematycznego niszczenia archiwów i zacierania śladów przez władze niemieckie w obliczu klęski wojennej. Jedna trzecia tej liczby, czyli ok. 2 miliony, stanowiły dzieci. Polityka nazistów wobec Żydów Partia nazistowska i jej przywódca Adolf Hitler po dojściu do władzy w 1933 rozpoczęli realizację programu rasistowskiego i antysemickiego, przewidującego izolację ludności żydowskiej i stopniowe pozbawienie jej wszelkich praw obywatelskich oraz cywilnych. Wspierano także emigrację Żydów z Niemiec. Główną podstawą prawną dyskryminujących posunięć były ustawy norymberskie z 1935 roku. W okresie przedwojennym Niemcy rozwinęli także uzasadniającą te kroki wielką akcję propagandową. Oskarżali Żydów o pasożytnictwo, wyzysk, demoralizowanie i niszczenie narodów, wśród których zamieszkują. Propaganda nagłaśniała także rzekomą organizację międzynarodowego spisku, obejmującego żydowskich bankierów i przemysłowców, a także polityków pochodzenia żydowskiego i znajdujących się pod wpływem Żydów. Spisek ten miał mieć charakter międzynarodowy. Naziści postrzegali Żydów nie jako wspólnotę wyznaniową czy narodowościową ( ) Ich zdaniem Żydzi stanowili rasę, czy raczej mieszankę rasową, której reprezentanci stanowią element szkodliwy z przyczyn genetycznych. Po wybuchu wojny polityka nazistów wobec Żydów była wprowadzana w kolejnych krajach europejskich w miarę ich zajmowania przez wojska niemieckie. Przybierało to z reguły formy rejestracji osób pochodzenia żydowskiego, zmuszania do noszenia na ubraniach znaków identyfikacyjnych (najczęściej niebieskiej gwiazdy Dawida), wprowadzania różnych zakazów i posunięć dyskryminujących, w krajach z liczną ludnością żydowską (m.in. w Polsce) izolację w dzielnicach zamkniętych (gettach), często otoczonych murem. Wobec Żydów łamiących przepisy dyskryminacyjne albo opuszczających zamknięte dzielnice wprowadzano kary śmierci. Również surowe kary wprowadzano wobec osób pomagających Żydom (w Polsce kara śmierci obowiązywała za pomoc w ukrywaniu się albo za dostarczanie żywności).

3 Koncentracja dużych mas ludzi w niewielkich obszarach powodowała częste choroby, a ograniczone dostawy żywności - częstą śmierć głodową. Eksterminacja - ludobójstwo Początkowo władze niemieckie rozważały wysiedlenie europejskich Żydów (np. za Ural, bądź na Madagaskar). Projekt ten został jednak oceniony jako niemożliwy do przeprowadzenia w warunkach wojny. W związku z tym, jesienią 1941 roku podjęto decyzję o tzw. ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej (die Endlösung der Judenfrage), co było sformułowaniem oznaczającym w praktyce politykę zagłady wszystkich Żydów w Europie. Oddziały i pododdziały SS dokonały zabójstw ponad pół miliona Żydów, a także Cyganów, jeńców wojennych oraz członków partii komunistycznej. Rola tych oddziałów sprowadzała się do spędzania lokalnej ludności żydowskiej i innych osób przeznaczonych do eksterminacji do specjalnych miejsc i masowych rozstrzeliwań, najczęściej za pomocą karabinów maszynowych. Niekiedy wykorzystywano miejscowych kolaborantów do pomocy w morderstwie. W ten sposób dokonano holocaustu Żydów ukraińskich, białoruskich i bałtyckich. Poza obozami, najbardziej znanym miejscem eksterminacji jest wąwóz Babi Jar koło Kijowa, gdzie w 1941 zamordowano ok Żydów. Władze nazistowskie oceniły taką metodę zabijania Żydów za zbyt kosztowną (amunicja) i pracochłonną oraz trudną do powtórzenia w krajach, w których terror był słabszy, a działania wojenne dalekie. Na mniejszą skalę eksperymentowano z innym pomysłem: samochodami wydzielającymi gazy spalinowe do ładowni i zabijające znajdujących się w niej ludzi tlenkiem węgla. W niektórych obozach stosowano gaz Cyklon B, używany dawniej jako środek owadobójczy. Pierwszym systematycznym programem eksterminacji Żydów była Einsatz Reinhard, która objęła 2 miliony Żydów zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo. W ramach tej operacji utworzono obozy zagłady: Belzec koło Bełżca, Sobibor koło wsi Sobibór i Treblinka koło Poniatowa. Poza tymi trzema utworzono także obozy zagłady: Auschwitz II (Birkenau) na terenie wsi Brzezinka koło Oświęcimia, Kulmhof nieopodal Chełmna nad Nerem i Majdanek na obrzeżach Lublina. Wszystkie sześć obozów zagłady umieszczono na ziemiach polskich z powodu utrudniającego pomoc terroru, centralnego położenia Polski, dużej populacji żydowskiej oraz wystarczającej infrastruktury kolejowej. Wszystkie obozy zagłady były niemieckimi instytucjami państwowymi, powstałymi z budżetu państwa niemieckiego, mającymi dostęp do wykwalifikowanej kadry urzędniczej oraz infrastruktury transportowej. Obsługę obozów rekrutowano z niemieckich żołnierzy SS lub z batalionów żołnierzy państw sojuszniczych (przede wszystkim ukraińskie oddziały Waffen-SS). Eksterminacja obejmowała wszystkie grupy Żydów lub osób uznanych za Żydów, w tym osób starszych, kobiet i dzieci. Systematycznie opróżniono żydowskie getta, przeprowadzano polowanie na Żydów ukrywających się po tzw. stronie aryjskiej, zwożono ludzi z terytoriów okupowanych całej Europy. Wykorzystując pomoc kolaborantów, osoby pochodzenia żydowskiego odizolowywano i wysyłano transportem kolejowym do obozów zagłady, gdzie były z reguły bezzwłocznie kierowane do komór gazowych, ich ciała palone, a mienie stawało się własnością III Rzeszy. Skutkiem prowadzonej przez Niemców polityki eksterminacji Żydów była śmierć 5-6 milionów osób i prawie doszczętna likwidacja wielu społeczności żydowskich, w szczególności zamieszkujących wschodnią Polskę, Galicję, Węgry, Ukrainę. Z tego regionu zniknęła cała kultura sztetli, wszystkie skupiska chasydów, w zaniku pozostał język jidysz. Zginęło wówczas 80-90% Żydów zamieszkałych przed wojną w Europie Środkowej. Źródło:

4 załącznik 2. Przykład wypełnienia krzyżówki h s h o a h l o b ó z c z a g ł a d a a u s h w i t z s e k s t e r m i n a c j a załącznik 3. Irena Sendlerowa Irena Sendlerowa urodziła się 15 lutego 1910 w Otwocku. Jej ojciec był lekarzem, którego pacjentami było wielu ubogich Żydów. W czasie wojny pracowała dla miejskiego ośrodka pomocy społecznej. Zaczęła pomagać Żydom z chwilą utworzenia getta warszawskiego. W grudniu 1942 świeżo utworzona Rada Pomocy Żydom mianowała ją szefową wydziału dziecięcego. Jako pracownik ośrodka pomocy społecznej miała przepustkę do getta, gdzie nosiła Gwiazdę Dawida. Współpracowała z polską organizacją pomocową, działającą pod niemieckim nadzorem, i zorganizowała przemycanie dzieci żydowskich z getta, umieszczając je w przybranych rodzinach, domach dziecka i u sióstr katolickich. W 1943 roku Irena Sendlerowa została aresztowana przez Gestapo. Jako więzień była torturowana i skazana na śmierć. Została jednak uratowana przez organizację Żegota, która przekupiła niemieckich strażników. Irena Sendlerowa w ukryciu kontynuowała pracę nad ocaleniem żydowskich dzieci - uratowała ok dzieci. W 1983 została uhonorowana przez izraelski instytut Yad Vashem medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W 2003 otrzymała Order Orła Białego. Prezydent Lech Kaczyński podczas wizyty w Izraelu w dniu zaproponował, aby władze Polski i Izraela wspólnie zgłosiły Irenę Sendlerową jako kandydatkę do pokojowej Nagrody Nobla. Źródło: Sura Andrezejko Sura Andrezejko, urodzona w Stawiskach w 1927 roku w rodzinie Żydowskiej. Sura była najmłodszą córką Hershel i Faya Andrezejko. Mieszkała w małej wsi, zasiedlonej przez znaczną społeczność żydowską. Najstarszy brat Sury, Mordechai, opuścił wieś w 1938 roku i wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Sura, jej starsza siostra, rodzice i dziadkowie pozostali w Polsce. Wieś, w której mieszkała Sura, znalazła się pod okupacją radziecką w 1939 roku. Życie Sury i jej rodziny nie było łatwe. Jednak żadne informacje dotyczące polityki Niemców wobec

5 narodu żydowskiego nie docierały do małej wsi. Niemcy zaatakowali Stawiski w lipcu 1941 roku I doprowadzili do masakry większości mieszkańców. Sura i jej rodzina znaleźli się w pułapce. Zostali schwytani i posłani do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zginęli w komorze gazowej. Sura miała wtedy 15 lat. Źródło: Janusz Korczak Janusz Korczak, właściwie Henryk Goldszmit, pseudonim Stary Doktor urodził się 22 lipca 1878 lub 1879 w Warszawie, a zmarł 6 sierpnia 1942 w obozie zagłady w Treblince. Był pedagogiem, publicystą, pisarzem, lekarzem. Urodził się w rodzinie Cecylii z Głębickich i zamożnego adwokata Józefa Goldszmita. Zaniedbano formalności metrykalnych i stąd nie da się ustalić dokładnego roku urodzenia. Jego rodzina była zupełnie zasymilowana, dopiero z czasem, z powodu narastającego antysemityzmu, Janusz Korczak zaczął się zajmować swoim żydowskim pochodzeniem. Ukończył gimnazjum w Warszawie, a następnie studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego w Warszawie. Chętnie się dokształcał i w tym celu podróżował także zagranicę. Był w szesnastoosobowej grupie założycielskiej żydowskiej organizacji skautowej Haszomer Hacair, powstałej w 1916 roku w Wiedniu. Zasłynął jako wspaniały pedagog. Założył Dom Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie i kierował nim, a później doprowadził do utworzenia Naszego Domu - sierocińca dla dzieci polskich, gdzie stosował nowatorskie metody pedagogiczne. Janusz Korczak żądał równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania jego spraw i przeżyć, wychowania w umiłowaniu dobra, piękna i wolności i sam te zasady wprowadzał w życie. Zginął wraz ze swymi wychowankami wywieziony z getta w 1942, dobrowolnie towarzysząc im w drodze na śmierć w komorze gazowej w obozie zagłady w Treblince, mimo że miał możliwość ucieczki z getta. Źródło: Natan Abbe Natan Abbe, urodził się w 1924 roku w Łodzi. Jego ojciec Israel był właścicielem sklepu z galanterią, a matka Carola, zajmowała się domem i dziećmi. Natan miał dwie siostry i młodszego brata. Natan miał zaledwie 15 lat i był uczniem, kiedy Niemcy rozpoczęli okupację Łodzi. Żydów spotkały wtedy liczne represje. Wielu straciło majątek, pracę. Wszyscy musieli nosić w widocznym miejscu gwiazdę Dawida. W lutym 1940 roku Żydzi zostali przesiedleni na peryferie Łodzi, a w kilka miesięcy później przepełnione getto zostało zamknięte. Warunki życia były bardzo złe: nie było ogrzewania, brakowało jedzenia i leków. Z każdym dniem pogarszały się warunki sanitarne. Ludzie umierali z głodu, zimna, wycieńczenia.

6 Funkcjonowały jednak szpitale i szkoły, co stwarzało pozory normalności. Niemcy nieustannie prześladowali mieszkańców getta - aresztując ich na ulicach, przeszukując ich mieszkania, narażając na niedogodności. Ludzi zabijano na ulicach pod byle pretekstem. Dzieci często były wielką podporą dla swoich rodzin. Wychodziły z getta i przemycały z zewnątrz jedzenie i lekarstwa dla swoich braci, sióstr, rodziców. Ale te wyprawy były ryzykowne, można było zginąć od niemieckiej kuli albo zostać wysłanym do obozu. Natan, chłopiec, który wspierał swoją rodzinę został zastrzelony przez niemieckiego żołnierza w bramie getta w 1940 roku. Miał wtedy 16 lat. Źródło: załącznik 4. Pomoc w zdobyciu 7. żywności. Czas trwania lekcji 2 45 minut Udzielanie schronienia. 8. Uwagi do scenariusza brak Opieka nad dziećmi. Holocaust. Opowieść o człowieku. Prześladowania. Zabijanie niewinnych ludzi. Upokarzanie.