KSIĄŻ ĄŻKA XVI WIEKU

Transkrypt

1 KSIĄŻ ĄŻKA XVI WIEKU

2 W dobie reformacji... O czym pisano w XVI wieku? Wygląd d książ ążki XVI wieku Dwie drogi rozwoju książ ążki Rozprowadzanie książ ążek Rozwój j bibliotek Biblioteki barokowe Mecenat w literaturze Rola książ ążki - podsumowanie Drukarstwo w XVI wieku wpłyn ynęł ęło o na podniesienie się i upowszechnienie wiedzy i oświaty. o Rozwój j drukarstwa rozszerzył krąg g korzystających z kultury i tworzących ją. j Produkcja książ ążki wiąza zała a sięści ciśle w początkach okresu z naporem humanizmu i Renesansu, a następnie z reformacją i kontrreformacją. Produkcja książ ążki zaczęł ęła a być jedną z ważnych gałę łęzi manufaktury, stając się powoli rentownym interesem. Posiadacz kapitału u tworzył warsztat, w którym zatrudniał pracowników, w, pokrywał koszt surowców w i w efekcie zdobywał duże e zyski.

3 W dobie reformacji... W dobie reformacji książka stała się ważnym czynnikiem oświecenia i rozwoju języka narodowego. Książka pozostała nadal instrumentem rządzenia klas panujących, monarchii feudalnej i duchownych. Zaczęła także służyć do przekazywania nowych ideologii i stawała się niejednokrotnie przejawem buntu społecznego. Rozwijajaca się reformacja znalazła w książce jeden ze sposobów walki klasowej i narzędzie do podważania ideologii średniowiecznych.

4 O czym pisano w XVI wieku? W XV i XVI w. ukazywało się wiele dzieł przedstawiających kulturalne dziedzictwo świata starożytnego. Drukowało się także najwybitniejsze utwory literatury humanistycznej np. dzieła naukowe, zupełnie przeczące panującym poglądom wywodzącym się jeszcze z epoki średniowiecza. Były to na przykład prace Kopernika, Galileusza, czy Giordana Bruno, które na owy czas były przełomowe i zwiastowały nową erę. M.in. Kościół, występowały wielokrotnie w gwałtowny sposób przeciwko tym rewolucyjnym ideom głoszonych w wielu książkach. Z tego powodu wzmagał się ucisk cenzury. Jej działania objawiały się najbardziej w indeksach ksiąg zakazanych. Jak dziś się okazuje, na tych listach pojawiali się autorzy, których nazwiska zapisały się w dziejach postępowej myśli ludzkiej np. Kopernik czy Andrzej Frycz Modrzewski. W niektórych krajach represje wobec nowych poglądów były tak silne, że tłumiło to na wiele lat rozwój książki i doprowadziło do ogromnych strat w istniejących już wówczas zbiorach książek. Można tu przytoczyć np. masowe spalenia heretyckich ksiąg w Hiszpani, czy Francji.

5 Wygląd d książ ążki XVI wieku W XVI wieku forma książki przybierała bardziej urozmaiconą formę, co najłatwiej można było zauważyć w czcionkach i w ilustracjach, Coraz częściej stosowano miedzioryt pozwalający na większe i bardziej efektowne zdobienia tekstów. Już więc w XVIw. wkraczył nowy styl: barok, charakteryzujący się bogactwem formy. Rozwinęło się pismo gotyckie nowego kroju: bardziej okrągła szwabacha i ostro łamana fraktura. Ta ostatnia najczęściej występowała w książce niemieckiej jako narodowe pismo. Natomiast antykwa, popierana przez humanistów, stosowana była w dziełach pisanych po łacinie. szwabacha fraktura

6 Dwie drogi rozwoju książ ążki Drukarstwo klasycznych ośrodków, jak te we Francji, Włoszech, Niderlandach, gdzie było ono skupione w rękach bogatych i uczonych właścicieli manufaktur nadal nawiązywało do idei humanizmu, produkując głównie książki o treści naukowej, w eleganckiej szacie zewnętrznej. Natomiast drukarze, którzy popierali walki religijne i polityczne wywołane reformacją, poszli w kierunku odmiennym - produkcji masowej. Reformacja włączyła do walki z kościołem i uciskiem feudalnym lud. Dlatego też używane do tej walki piśmiennictwo musiało być dla wszystkich zrozumiałe, stąd rozwój literatur narodowych,. Wydawało się coraz to nowe broszury i ulotki popularno-polemiczne, tanio, szybko i masowo.

7 Rozprowadzanie książ ążek Drukarze pierwszego okresu byli nie tylko wytwórcami i nakładcami książek, ale także sprzedawcami swoich wytworów. Szybko jednak zaczęto korzystać z pomocy specjalnych agentówkolporterów, którzy wędrowali z miasta do miasta z towarem książkowym. Poważniejsze przedsiębiorstwa drukarsko-wydawnicze tworzyły własne składy w różnych miastach, nieraz i za granicą. Najpierw kolporter rozprowadzał wytwory tylko jednej firmy, później łączono również wydawnictwa innych drukarzy-nakładców. Na początku XVI w. wykształciło się więc księgarstwo sortymentowe. Powstały odrębne przedsiębiorstwa księgarskie, zajmujące się sprzedażą książek. Rynek zbytu wczesnych wytworów drukarskich, przeznaczonych w olbrzymiej większości na potrzeby kościoła, obejmował całą Europę. Stosowana w nich łacina była zrozumiała dla wszystkich narodów.

8 Rozwój j bibliotek Początkowo kosztowna książka drukowana z trudem torowała sobie drogę do bibliotek ludzi Odrodzenia. Dopiero po obniżce kosztów produkcji, tańsze, a mimo to znakomite i piękne wydania opory te przełamały. Wydawnictwa znalazły sobie nowych odbiorców - humanistów i książąt. Książki gromadzili królowie, książęta, a nawet car. Okazałe biblioteki powstawały w cerkwiach, a także u zamożnych magnatów. Zbiory książkowe niejednokrotnie włączano do skarbu królewskiego. Wszystko to jednak były niedostępne bądź dostępne w ograniczonym zakresie skarbnice, a nie ośrodki nauki i czytelnictwa. Reformacja w swej walce przeciwko kościołowi i klasom panującym zwróciła się do mas i musiała masy te oświecić. Najlepszym do tego narzędziem była książka i szerzenie czytelnictwa. Luter w myśl hasła powszechnego dostępu do książki kładł szczególny nacisk na postawienie bibliotek służącym zarówno duchownym jak i świeckim. Główną rolę odegrały tu biblioteki miejskie dostarczające czytelnikom, przede wszystkim ze sfer mieszczańskich, lektury aktualnej. Księgozbiory klasztorne niejednokrotnie wzbogacały biblioteki świeckie. Powiększaniu księgozbiorów służyła działalność jezuitów, którzy sprowadzali pokaźne ilości książek z zagranicy, głównie dla swoich kolegiów.

9 Biblioteki barokowe W drugiej połowie XVI w., przeniknął do bibliotek duch baroku, przejawiający się w przepychu i bogactwie. Na takie luksusy było stać głównie rody książęce i magnackie. Bogate i luksusowe księgozbiory miały z reguły charakter prywatny, lecz niekiedy udostępniano je także uczonym. Wcześniej czy później wszystkie te biblioteki stały się wartościowymi i publicznie dostępnymi warsztatami naukowej pracy, zgromadziwszy bogate i nieraz bezcenne zbiory piśmiennictwa zabytkowego i współczesnego. Król Francji Franciszek I ustanowił w r pierwszy w dziejach egzemplarz obowiązkowy.

10 Mecenat w literaturze Wraz ze zbieractwem książek w górnych warstwach społeczeństwa, wystąpiła druga znamienna cecha Odrodzenia: rozkwit mecenatu. Duchowni, uczeni, bogacze szybko włączyli się w ten nurt. Nieliczne biblioteki magnackie nie zaspokajały potrzeb czytelniczych szerszych warstw społeczeństwa. O wysokiej kulturze okresu świadczy żywy obieg książki wśród tej warstwy, którą nazwalibyśmy dzisiaj inteligencją. Z zapisków inwentarzowych, z notatek na kartach starych druków i rękopisów przekonujemy się, jak liczne, obfite i odzwierciedlające nowe nurty były księgozbiory profesorów, lekarzy, prawników. W ciągu XVI w. powstał też szereg bibliotek prywatnych patrycjatu miejskiego.

11 Rola książ ążki - podsumowanie Książka stała się potrzebna wszystkim: do utwierdzenia się w wierze dawnej czy nowej, do jej obrony czy zwalczania. Była niezbędnym narzędziem propagandy i polemiki. Powstały liczne księgozbiory przedstawicieli szlachty i możnowładców hołdujących "nowinkom". Dzięki książce wprowadzono do literatury język narodowy.

12 Autorzy : Anna Twardoch Patrycja Mańkowska Patrycja Bińkowska Źródła a :