Wstępne badania chrząszczy wodnych (Coleoptera) Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego (Polska środkowo-wschodnia)

Transkrypt

1 Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody National Parks and Nature Reserves (Parki nar. Rez. Przyr.) PAWEŁ BUCZYŃSKI, MAREK PRZEWOŹNY, MAGDALENA ZGIERSKA Wstępne badania chrząszczy wodnych (Coleoptera) Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego (Polska środkowo-wschodnia) BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M., ZGIERSKA M Preliminary studies of aquatic beetles (Coleoptera) of the Nadwieprzański Landscape Park (Middle-Eastern Poland). Parki nar. Rez. Przyr. 31(2): ABSTRACT: 70 species from 8 families of aquatic beetles were recorded during preliminary studies in the Nadwieprzański Landscape Park in the year The most interesting ones were: Aulonogyrus concinnus, Haliplus immaculatus, Agabus pseudoclypealis, Graphoderus austriacus, Suphrodytes figuratus, Helophorus grandis, Berosus signaticollis, and Hydrochara flavipes. The assemblages in particular habitats and the ecological structure of the beetle fauna were analysed. KEY WORDS: Coleoptera, aquatic beetles, Middle-Eastern Poland, landscape park, faunistics, endangered species. Paweł Buczyński: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Zakład Zoologii, ul. Akademicka 19, Lublin, pawbucz@gmail.com; Marek Przewoźny: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Collegium Biologicum, Zakład Zoologii Systematycznej, ul. Umultowska 89, Poznań, marekprzewozny@poczta. onet.pl; Magdalena Zgierska: Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Katedra Zoologii, Ekologii Zwierząt i Łowiectwa, ul. Akademicka 13, Lublin, magda.zgierska@gmail.com WSTĘP W roku 2009 prowadziliśmy badania hydrobiologiczne północnej części Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego (NPK). Przy ich okazji powstał zbiór chrząszczy, umiarkowanie obfity ilościowo ale bogaty w gatunki, z których wiele jest też interesujących pod względem naukowym oraz w aspekcie ochrony przyrody. Omawiany materiał jest tym cenniejszy, że dotyczy NPK obszaru o dużych wartościach przyrodniczych (JANIEC, REDEROWA 1992), który nie doczekał się opracowania chrząszczy wodnych. Z omówionych wyżej względów prezentujemy zebrane dane, starając się przedstawić wstępną charakterystykę koleopterofauny wodnej NPK. Analizujemy też stwierdzenia wybranych, najciekawszych gatunków. [41]

2 42 Paweł Buczyński i in. TEREN BADAŃ Nadwieprzański Park Krajobrazowy utworzono na powierzchni 4432,5 ha, dla ochrony doliny środkowego biegu Wieprza na długości około 25 km. Park leży na pograniczu Polesia Zachodniego i Wyżyny Lubelskiej (JANIEC, REDEROWA 1992). Badania objęły fragment nizinnej (poleskiej) części środkowej NPK i całą część północną, należącą do Wyżyny Lubelskiej, wraz z fragmentem otuliny. Wieprz na terenie badań jest średniej wielkości, meandrującą rzeką nizinną. Jego dolina ma szerokość od m w części przełomowej koło Łęcznej do 1,5 km w części nizinnej. Podłoże geologiczne stanowią skały kredowe, powierzchnię terenu pokrywają lessy a poniżej Łęcznej dominują piaski. W krajobrazie przeważają lasy (41,7% powierzchni NPK), głównie bory sosnowe, jednak zachowały się także fragmenty łęgów. Dużą część powierzchni zajmują też grunty orne (28,5%) oraz łąki i pastwiska (25,8%) (JANIEC, REDEROWA 1992). Te ostatnie mają w dużej części charakter zmeliorowanych torfowisk niskich. Wieprz zasilają mniejsze rzeki i strumienie. Są one zwykle uregulowane, strumienie często też włączone w systemy rowów i kanałów melioracyjnych. Z wód stojących dominują zbiorniki okresowe zasilane przez wiosenne wylewy Wieprza. W części południowej terenu badań występują starorzecza. Rzeki NPK cechował w 2009 r. zły stan ekologiczny (klasa V). Wyjątkiem były Stoki, o stanie umiarkowanym (klasa III) (ROGUSKA, GRZYWACZEWSKA 2010). Decydował o tym rolniczy charakter zlewni, wpływający na czynniki związane z eutrofizacją, i czynniki mikrobiologiczne. W przypadku Świnki i Wieprza (punktowo przy jej ujściu), istotne znaczenie miał też spływ silnie zmineralizowanych wód z kopalni węgla kamiennego w Bogdance. METODY I MATERIAŁ Materiał zbieraliśmy w 2009 r., od kwietnia do października: pobraliśmy 5 serii prób czerpakiem hydrobiologicznym (w sumie 80 prób). Próby były przebierane w laboratorium, materiał był konserwowany w 70% alkoholu etylowym. Wykorzystaliśmy też pojedynczą próbę pobraną 8 VIII 1997 r. czerpakiem hydrobiologicznym na stanowisku E2 i materiały zebrane w pułapką świetlną w dniu 21 VI 2002 r. w Milejowie. Prowadziliśmy też obserwacje strefy przybrzeżnej rzek w poszukiwaniu agregacji Aulonogyrus concinnus. Ogółem zebraliśmy 410 imagines i 19 larw chrząszczy wodnych. Materiały dowodowe znajdują się w zbiorach dwóch pierwszych autorów. Przy poborze prób mierzyliśmy: temperaturę wody termometrem Slandi TM204, ph pehametrem Slandi PH204, przewodnictwo elektrolityczne pehametrem

3 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK 43 Ryc. 1. Teren badań i położenie stanowisk badawczych: A wody powierzchniowe, B drogi i wybrane miejscowości, C granica Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego, D stanowiska (numeracja jakw tekście). Fig. 1. Study area and location of study sites: A surface waters, B roads and selected localities, C border of the Nadwieprzański Landscape Park, D sites (numeration like in the text). Slandi CM204, stężenie tlenu rozpuszczonego i nasycenie tlenem tlenomierzem Hanna Instruments HI9143. Przyporządkowanie gatunków chrząszczy do elementów ekologicznych przyjęliśmy za PRZEWOŹNYM i in. (2006). STANOWISKA BADAWCZE Materiał hydrobiologiczny zbieraliśmy na 16 stanowiskach na 6 odcinkach doliny Wieprza, określonych nazwami najbliższych miejscowości: 5 w granicach NPK i jednym w jego otulinie. Były to (Ryc. 1): A. Łańcuchów (UTM FB38) 1. rzeka Wieprz; 2. okresowe zbiorniki w olsie. B. Ciechanki Łańcuchowskie (FB38) 1. kanał-uregulowany strumień łąkowy; 2. drobny zbiornik trwały na łące, zasilany źródłami; 3. torfianka na skraju łąki niskotorfowiskowej i lasu; 4. drobny zbiornik okresowy na łące; 5. okresowo zalewane turzycowisko na łące niskotorfowiskowej.

4 44 Paweł Buczyński i in. Tab. 1. Niektóre własności wody w badanych rodzajach wód zakresy wartości i średnie. Temp. temperatura [ C], ph odczyn, Pe przewodnictwo elektrolityczne [μs cm -1 ], Tmg stężenie tlenu rozpuszczonego [mg dm -1 ], T% nasycenie tlenem [%]. Table 1. Some properties of water in studied kinds of water bodies ranges of values and averages. Temp. temperature [ C], ph reaction, Pe electrolytic conductivity [μs cm -1 ], Tmg concentration of dissolved oxygen [mg dm -1 ], T% oxygen saturation [%]. Siedlisko Habitat Rzeka Wieprz The River Wieprz Inne wody bieżące Other running waters Wody stojące trwałe Standing permanent waters Wody stojące okresowe Standing temporary waters Temp. ph Pe Tmg T% 16,6 19,6 (17,9) 13,9 19,2 (16,7) 15,5 27,0 (19,1) 14,8 16,8 (15,9) 7,51 8,51 (7,99) 7,15 7,97 (7,59) 7,12 8,59 (7,78) 7,18 7,60 (7,39) (727) (810) (678) (426) 6,7 7,9 (7,4) 3,0 6,6 (5,0) 0,6 8,2 (5,2) 0,7 2,2 (1,5) 72,0 87,2 (79,0) 30,1 69,3 (53,5) 6,0 87,3 (60,6) 8,0 15,7 (12,5) C. Ciechanki Krzesimowskie (in. Łęczyńskie) (FB38) 1. politroficzne starorzecze Wieprza na łące; 2. drobny zbiornik okresowy na łące. D. Łęczna (FB38) 1. rzeka Świnka (odcinek przyujściowy); 2. rzeka Wieprz. E. Kijany (FB28) 1. rzeka Wieprz; 2. drobny zbiornik okresowy na łące. F. Kolonia Spiczyn (FB28) 1. rzeka Bystrzyca; 2. kanał-uregulowany strumień łąkowy; 3. płytki, użytkowany ekstensywnie staw w śródłąkowym obniżeniu terenu. Pułapka świetlna była zlokalizowana nad Wieprzem w Milejowie (FB37) w Tabeli 2 ten materiał oznaczono literą M. Wyniki pomiarów własności wody zestawiliśmy w Tabeli 1. Zróżnicowanie temperatury i ph było niewielkie: badane stanowiska cechowały się wodą umiarkowanie ciepłą lub ciepłą oraz odczynem wody od obojętnego do umiarkowanie zasadowego. Większe zróżnicowanie charakteryzowało wartości przewodnictwa elektrolitycznego, przez spływ do Świnki wód głębinowych z kopalni w Bogdance: w Łęcznej notowano w tej rzece μs cm -1. W Wieprzu wartości tego parametru zwykle mieściły się w zakresie wskazującym na klasę I jakości wody ( μs cm -1 ). Tylko raz (9 VI 2009), w Łańcuchowie, stwierdziliśmy 1158 μs cm -1. W innych rzekach i strumieniach notowano μs cm -1. Bardzo zróżnicowane były warunki tlenowe. Były one wyrównane i najlepsze w Wieprzu, wyraźnie gorsze i bardziej zróżnicowane w innych wodach bieżących. W wodach stojących trwałych stwierdzaliśmy warunki tlenowe od dobrych po bardzo złe, w okresowych tylko złe lub bardzo złe.

5 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK 45 Tab. 2. Chrząszcze wodne (Coleoptera) stwierdzone w Nadwieprzańskim PK. A D liczby osobników złowionych w poszczególnych rodzajach wód (A Wieprz, B inne wody bieżące, C wody stojące trwałe, D wody stojące okresowe), C* obserwowano agregacje w Wieprzu na odcinku C na stanowisku nieobjętym badaniami hydrobiologicznymi, M osobniki złowione w pułapkę świetlną w Milejowie, Σ suma, % udział procentowy gatunku, + obserwowano agregacje. Table 2. Aquatic beetles (Coleoptera) recorded in the Nadwieprzański LP. A D numbers of specimens collected in particular kinds of water bodies (A the River Wieprz, B other running waters, C permanent standing waters, D temporal standing waters), C* aggregations were observed in the River Wieprz in the stretch C which was not studied hydrobiologically, M specimens collected in a light trap in Milejów, Σ sum, % percentage share of a species, + aggregations were observed. Lp. Gatunek Stanowiska No. Species Sites A B C D M Σ % Gyrinidae 1. Aulonogyrus concinnus (KLUG) C*, D1, E ,2 2. Gyrinus marinus GYLL. B ,2 3. G. substriatus STEPH. B5, D1, D2, F ,6. Gyrinus sp. larvae F ,2 Haliplidae 4. Haliplus flavicollis STURM B2, D ,5 5. H. fluviatilis AUBÉ D1, D ,5 6. H. immaculatus GERH. B ,2 7. H. ruficollis (DE G.) A2, B1-3, D ,2 8. H. sibiricus MOTSCH. B2, F1, F ,7 Noteridae 9. Noterus clavicornis (DE G.) A1, B4, F ,2 10. N. crassicornis (O.F. MÜLL.) B1, B ,7 Dytiscidae 11. Agabus bipustulatus (L.) A ,2 12. A. congener (THUNB.) B ,2 13. A. pseudoclypealis SCHOLZ B1, F ,7 14. A. sturmii (GYLL.) A ,3 15. A. undulatus (SCHRANK) A2, B ,2 16. A. unguicularis (THOMS.) B ,2 17. Ilybius ater (DE G.) A2, B ,5 18. Colymbetes fuscus (L.) A2, B ,5 19. C. striatus (L.) B ,2. Colymbetes sp. larvae A2, B ,5 20. Rhantus bistriatus (BERGSTR.) E ,2 21. R. exsoletus (FORST.) B ,5 22. R. frontalis (MARSH.) A2, B4, E ,9 23. R. suturalis (Mac L.) B2, E ,5. Colymbetinae larvae B4, B5, C2, E2, F ,9 24. Liopterus haemorrhoidalis (FABR.) B ,7 25. Acilius canaliculatus (NIC.) A2, B2, B ,0 26. A. sulcatus (L.) A2, B ,4 27. Graphoderus austriacus (STURM) B ,5 28. Cybister lateralimarginalis (DE G.) B2, F ,5. Dytiscus sp. larvae A2, C ,7 cd. na str. 46

6 46 Paweł Buczyński i in. cd. ze str Hydaticus seminiger (DE G.) A2, B2, B ,2 30. H. transversalis (PONTOPP.) A2, B2, B ,9 31. Hydroglyphus geminus (FABR.) B ,2 32. Graptodytes pictus (FABR.) A ,2 33. Hydroporus angustatus STURM A2, F ,9 34. H. palustris (L.) A2, B1, B2, B4, C2, D2, F ,3 35. H. rufifrons (DUFTSCHM.) E ,2. Hydroporus sp. larvae A ,2 36. Nebrioporus depressus (FABR.) D ,2 37. Porhydrus lineatus (FABR.) A ,2 38. Suphrodytes figuratus (GYLL.) A2, B ,5 39. Hygrotus decoratus (GYLL.) A ,9 40. H. impressopunctatus (SCHALL.) A2, B2, C2, E2, F ,3 41. H. inaequalis (FABR.) A2, B1, B2, B5, C ,9. Hygrotus sp. larvae A ,5 42. Hyphydrus ovatus (L.) A1, B1-3, C1, D1, D ,9 43. Laccophilus hyalinus (DE G.) A1, D1, D2, E1, F ,1 44. L. minutus (L.) F ,2. Laccophilus sp. larvae E ,2 Helophoridae 45. Helophorus aquaticus (L.) E ,2 46. H. flavipes FABR. B5, E ,9 47. H. grandis ILL. C ,2 48. H. granularis (L.) B1, C2, E ,2 49. H. minutus FABR. E ,9 Hydrochidae 50. Hydrochus brevis (HERBST) B ,2 Hydrophilidae 51. Anacaena limbata FABR. A1. B2, F ,6 52. A. lutescens (STEPH.) A2, B2, B5, F ,2 53. Berosus signaticollis (CHARP.) E ,5 54. Cymbiodyta marginella (FABR.) A2, B ,5 55. Enochrus affinis (THUNB.) B2, F ,9 56. E. coarctatus (GREDL.) A ,2 57. E. quadripunctatus (HERBST) B4, F3, M ,5 58. Helochares obscurus (O.F. MÜLL.) A2, B ,7 59. Hydrobius fuscipes (L.) B4, B5, E ,3 60. Hydrochara caraboides (L.) B2, B3, F ,1 61. H. flavipes (STEVEN) F ,2. Hydrochara sp. larvae A ,2 62. Laccobius bipunctatus (FABR.) F ,2 63. L. minutus (L.) F2, F ,4 64. Coelostoma orbiculare (FABR.) D ,2 65. Cercyon bifenestratus KÜST. M 2 2 0,5 66. C. marinus THOMS. M 4 4 0,9 Hydraenidae 67. Hydraena riparia KUG. F ,2 68. Limnebius atomus (DUFTSCHM.) B ,2 69. L. parvulus (HERBST) C2, E2, F ,2 70. Ochthebius minimus (FABR.) B2, C2, E2, F ,1

7 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK 47 Ryc. 2. Znane stanowiska Aulonogyrus concinnus w Polsce. Linie przerywane kwadraty UTM km, kółka puste kwadraty UTM km z danymi historycznymi, kółka szare współczesne dane literaturowe, kółka czarne nowe dane. Fig. 2. Known sites of Aulonogyrus concinnus in Poland. Interrupted lines UTM squares km, empty circles UTM circles km with historical data, grey circles present literatural data, black circles new data. WYNIKI Stwierdziliśmy występowanie 70 gatunków chrząszczy z 8 rodzin: Gyrinidae (3), Haliplidae (5), Noteridae (2), Dytiscidae (34), Helophoridae (5), Hydrochidae (1), Hydrophilidae (16) i Hydraenidae (4). Dane o wszystkich gatunkach zestawiliśmy w Tabeli 2. Poniżej omawiamy niektóre z nich, wybrane ze względu na: rzadkie lub lokalne występowanie w Polsce, obecność na krajowej Czerwonej liście i/lub cechy zoogeograficzne. Aulonogyrus concinnus złowiony raz w Śwince (stan. D1, 20 IV 2009, 1 ex.). Ale duże i liczne jego agregacje (każdorazowo przynajmniej kilkaset osobników), obserwowaliśmy też w strefie przybrzeżnej Wieprza w Kijanach (stan. E1, 18 IX 2009 i 9 X 2009) oraz w nieobjętym badaniami hydrobiologicznymi odcinku Wieprza obok stanowiska C2 w Ciechankach Krzesimowskich (2 VI 2009). Haliplus immaculatus jednej osobnik został złowiony w szuwarze turzycowym na łące niskotorfowiskowej w Ciechankach Łańcuchowskich (stan. B5, 19 V 2009).

8 48 Paweł Buczyński i in. Ryc. 3. Udział gatunków stenotopowych w faunie poszczególnych siedlisk (A D, oznaczenia jak w tekście i Tabeli 2). I reofile, II tyrfofile, III psammofile, IV argilofile, V hylofile. Diagram 1. dane jakościowe, diagram 2. dane ilościowe. Fig. 3. Share of stenotopic species in the fauna of particular habitats (A D, symbols like in the text and in the Table 2). I rheophiles, II tyrphophiles, III psammophiles, IV argilophiles, V hylophiles. Diagram no. 1 qualitative data, diagram no. 2 quantitative data. Ryc. 4. Udział ilościowy gatunków stenotopowych w faunie części nizinnej (A C, M) i wyżynnej (D F) terenu badań. I reofile, II tyrfofile, III psammofile, IV argilofile, V hylofile. Fig. 4. Quantitative share of stenotopic species in the fauna of the lowland part of study area (A C, M), and the highland one (D F). I reophiles, II tyrphophiles, III psammophiles, IV argilophiles, V hylophiles.

9 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK 49 Agabus pseudoclypealis pojedyncze osobniki łowiliśmy w uregulowanych strumieniach łąkowych z obfitą roślinnością: dwukrotnie w Kolonii Spiczyn (stan. F2, 20 IV 2009 i 8 VI 2009) i raz w Ciechankach Łańcuchowskich (stan. B1, 20 IV 2009). Graphoderus austriacus dwa osobniki złowiliśmy w przybrzeżnej roślinności szuwarowej w drobnym zbiorniku trwałym w Ciechankach Łańcuchowskich (stan. B2, 17 VIII 2009). Helophorus grandis jednego osobnika złowiliśmy wśród zalanych wodą traw w drobnym zbiorniku okresowym w Ciechankach Krzesimowskich (stan. C2, 20 IV 2009). Hydrochara flavipes jednego osobnika złowiliśmy w najpłytszej, silnie nagrzanej strefie przybrzeżnej stawku w Kolonii Spiczyn (stan. F3, 8 VI 2009). W zebranym materiale najliczniejszy jest Hygrotus inaequalis: 10,9% osobników. Liczne były też: Hyphydrus ovatus, Hydroporus palustris i Laccophilus hyalinus (po >5%). Najbardziej rozprzestrzenione na terenie badań były Hydroporus palustris i Hyphydrus ovatus (po 7 stanowisk) oraz: Haliplus ruficollis, Hygrotus impressopunctatus, H. inaequalis i Laccophilus hyalinus (po 5 stanowisk) (Tab. 2). Najwięcej gatunków chrząszczy stwierdziliśmy w wodach stojących okresowych 42. W wodach stojących trwałych wykazano 36 gatunków, w dopływach Wieprza 20, w samym Wieprzu 11. Dominującym elementem ekologicznym były eurytopy, stanowiące 66,7% złowionych gatunków i 72,5% złowionych osobników. Wśród innych grup ekologicznych, stosunkowo liczne były też tyrfofile (odpowiednio 18,1% i 14,2%). Pozostałe stwierdzone elementy ekologiczne to: reofile (5,6% i 7,4%), hylofile (4,2% i 4,7%), psammofile (2,8% i 0,7%) oraz argilofile (2,8% i 0,5%). Eurytopy dominowały we wszystkich siedliskach poza Wieprzem, gdzie stenotopy stanowiły ponad 50% gatunków i prawie 90% osobników. Bardzo duży udział miały tu reofile ( >80% złowionych osobników). W innych siedliskach udział stenotopów wynosił 29,5 38,1% liczby gatunków i 18,6 25,8% liczby osobników. Najliczniej reprezentowane były tyrfofile. Struktura ekologiczna fauny małych rzek i strumieni była zbliżona bardziej do tej w wodach stojących trwałych, niż w Wieprzu (Ryc. 3). Odnotowaliśmy duże różnice między fauną nizinnej (poleskiej) i wyżynnej części terenu badań. Pierwsza z nich była prawie dwa razy bogatsza: stwierdzono odpowiednio 61 i 32 gatunki. Fauna części nizinnej odznaczyła się też większym udziałem gatunków eurytopowych i tyrfofilnych, ponadto tylko tu łowiliśmy hylofile. Reofile występowały nielicznie, nawet w Wieprzu. Faunę części wyżynnej NPK charakteryzował większy udział względny gatunków stenotopowych o 60% pod względem ilościowym. Dominowały tu reofile, których udział ilościowy był aż 13 razy większy, niż w części południowej terenu badań (Ryc. 4).

10 50 Paweł Buczyński i in. DYSKUSJA Przedstawione dane są niepełne pod względem faunistycznym, co uwidacznia się w liczbie gatunków: na innych obszarach chronionych Lubelszczyzny notowano ich przynajmniej 100, także na obszarach ubogich w wody powierzchniowe lub częściowo zdegradowanych przez rolnictwo (BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2002; BUCZYŃSKI i in. 2007). Z tego względu nie jest jeszcze możliwa ocena roli NPK jako ostoi bogactwa gatunkowego chrząszczy wodnych. Jednak omawiany materiał, zbierany regularnie na reprezentatywnie dobranych stanowiskach, umożliwia analizę innych cech fauny parku. Jest też interesujący pod względem faunistycznym i zoogeograficznym. W NPK stwierdziliśmy 6 chrząszczy rzadkich lub bardzo rzadkich w Polsce (ANONIM 2004, PRZEWOŹNY 2004): Aulonogyrus concinnus, Haliplus immaculatus, Agabus pseudoclypealis, Graphoderus austriacus, Helophorus grandis i Hydrochara flavipes. Natomiast Berosus signaticollis to gatunek występujący w Polsce lokalnie (PRZEWOŹNY 2004). Ponadto, Aulonogyrus concinnus uwzględniono w kategorii VU (gatunki narażone) na Czerwonej liście chrząszczy Polski (PAWŁOWSKI i in. 2002). Warto zauważyć, że tzw. rodzynki faunistyczne to aż 10% wykazanych gatunków, co świadczy o wysokich walorach przyrodniczych terenu badań. Podobny udział takich gatunków stwierdzono np. w siedliskach węglanowych koło Chełma, utrzymujących cenne zgrupowania chrząszczy wodnych (BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2010). Na szczególną uwagę zasługuje związany z potamalem Aulonogyrus concinnus. Dane historyczne o jego występowaniu w Polsce, pochodzące sprzed ponad 60 lub nawet 100 lat, są skąpe. Było to ogółem 5 stwierdzeń z okolic: Szczecina, Gdańska i Przemyśla (BURAKOWSKI i in. 1976). Obecnie A. concinnus notuje się tylko w Polsce środkowo-wschodniej, gdzie w czasie ostatnich 15 lat wykazano 20 stanowisk w 15 kwadratach UTM (BUCZYŃSKI 1998; BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2005; PRZEWOŹNY i in. 2006; BUCZYŃSKI i in. 2011, 2012) (Ryc. 2). Cztery z tych stanowisk leżą w NPK (BUCZYŃSKI 1998; BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2005). Nasze badania przyniosły dwa kolejne stanowiska i potwierdziły występowanie A. concinnus w Wieprzu w Ciechankach Krzesimowskich, gdzie stwierdzano go już w 1998 r. (BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2005). Wskazuje to na NPK jako ważną część areału A. concinnus w Polsce: w parku leży ponad jedna czwarta znanych stanowisk współczesnych gatunku a jego występowanie jest stałe i liczne. Prawdopodobnie w regionie lubelskim zasiedla on w sposób ciągły środkowy Bug i Wieprz oraz biegi dolne części ich dopływów (w dolinie Wisły odkryto na razie tylko jedno stanowisko BUCZYŃSKI i in. 2012). Jest to tym ciekawsze, że Polska leży na skraju północnym zasięgu gatunku (BUCZYŃSKI i in. 2011; LÖBL, SMETANA 2003; PROKIN 2005). Jest on też bardzo rzadki na wschód od Polski (DJADIČKO 2009; MELNIČUK 1994; MIKHINA, MULENKO 2006; PROKIN 2005). Stwierdzenie tyrfofilnego Agabus pseudoclypealis w dolinie Wieprza, wyznacza nową granicę zachodnią jego areału (BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2010; LÖBL, SMETANA

11 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK ). Dotąd łowiono go w Polsce tylko trzy razy, w okolicy: Suwałk (WIĘŹLAK 1980), Chełma (BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2010) i Włodawy (PRZEWOŹNY i in. 2006). Biorąc pod uwagę nowe dane, na Lubelszczyźnie środkowo-wschodniej, na stosunkowo niewielkim obszarze (o promieniu około 50 km), znane są już cztery stanowiska. Może to wskazywać na istnienie izolowanej wyspy areału na skraju zasięgu gatunku. Warto też zauważyć, że łowiono go tu częściej w wodach antropogenicznych, stanowiących siedliska zastępcze dla występującej w niej fauny, niż w naturalnych: rowy i kanały na zmeliorowanych łąkach to trzy z czterech znanych stanowisk. Gatunkiem bardzo interesującym ze względów zoogeograficznych jest też Hydrochara flavipes: termofil (KLAUSNITZER 1996), w Polsce na skraju północnym obszaru występowania (LÖBL, SMETANA 2004). Dalej na północ znane są tylko dwa izolowane stanowiska z Łotwy, do tego jedno z nich jest wątpliwe (TELNOV 2007). Być może mamy do czynienia z ekspansją terytorialną tego gatunku, a już na pewno ze wzrostem częstości występowania w Polsce: o ile BURAKOWSKI i in. (1976) zestawili tylko trzy stanowiska, to w ostatnim trzydziestoleciu odkryto ich już 8 (GREŃ 2008; KOT 2008; MIELEWCZYK 1990; PRZEWOŹNY i in. 2006; PRZEWOŹNY, LUBECKI 2004; TRZECIAK 2000; dane w tej pracy). Koreluje to z ekspansją termofili notowaną w Polsce w innych grupach owadów, także wodnych np. u ważek (BERNARD i in. 2009). Z innych powodów interesujące jest wykazanie Suphrodytes figuratus. Do niedawna uważano go za synonim szeroko rozprzestrzenionego w Europie S. dorsalis (FABR.). Jednak badania genetyczne ujawniły, że S. dorsalis stanowi kompleks dwóch blisko ze sobą spokrewnionych gatunków o rozmieszczeniu sympatrycznym, różniących się morfologicznie i anatomicznie (FOSTER, FRIDAY 2011). Praca o zależnościach taksonomicznych w tym kompleksie jest w przygotowaniu (NILSSON inf. ustna). W tej sytuacji wszystkie dotychczasowe dane o S. dorsalis należy zweryfikować w oparciu o zachowane zbiory dowodowe. Bowiem może okazać się, że duża część lub nawet większość tych danych odnosi się do gatunku S. figuratus. Podobna sytuacja miała już miejsce, gdy do rangi dobrego gatunku przywrócono Anacaena lutescens, gatunek wcześniej zsynonimizowany z A. limbata (BIESIADKA, KORDYLAS 1993). Koleopterofauna wodna doliny Wieprza jest typowa dla dolin średnich i dużych rzek Polski wschodniej, z których najlepiej zbadano Narew (BIESIADKA, PAKULNICKA 2004 a; BUCZYŃSKA i in. 2007) i Bug (BUCZYŃSKI i in. 2011, PRZEWOŹNY i in. 2006). Dotyczy to szczególnie doliny Bugu, z którą teren badań łączy m.in. rozmiar i charakter różnic między fauną głównej rzeki a fauną jej dopływów oraz zmiana charakteru fauny przy przejściu rzeki między częścią nizinną i wyżynną: staje się ona uboższa jakościowo, znacznie bogatsza w stenotopy wód bieżących i uboższa w elementy torfowiskowe, co można łatwo wyjaśnić inną strukturą siedlisk (URBAN, WÓJCIAK 2002). Trzecia cecha wspólna różni doliny środowego Bugu i Wieprza od wielu podobnych obszarów. Jest to brak, albo przynajmniej rzadkość występowania i mała liczebność Platambus maculatus (L.). Co zaskakuje, bo ten gatunek jest reofilem

12 52 Paweł Buczyński i in. rozprzestrzenionym i często licznie stwierdzanym w wodach bieżących niemal całej Polski (np. BIESIADKA, PAKULNICKA 2004 a; BUCZYŃSKI i in. 2010; BUCZYŃSKI, PRZEWOŹNY 2009; CZACHOROWSKI i in. 1993; CZERNIAWSKA-KUSZA 2001; FLEITUCH 1992; TOŃCZYK, PAKULNICKA 2004). W dolinie Bugu między Gołębiami i Włodawą nie wykazano go w ogóle (PRZEWOŹNY i in. 2006) a poniżej Włodawy był rzadki i nieliczny (BUCZYŃSKI i in. 2011). Trudno jeszcze całkowicie wykluczyć obecność gatunku w dolinie środkowego Wieprza, ale jego brak w pobranych przez nas ponad 80 próbach, z których 30 pochodziło z kilku rzek i strumieni, jest znaczący. Nie jest to przypadek P. maculatus nie stwierdzono też w toku krótkich ale intensywnych badań doliny środkowej Warty (MIELEWCZYK 2003), w środkowym biegu Niemna (Białoruś) (BIESIADKA, PAKULNICKA 2004 b), choć był obecny w jego dopływach i starorzeczach (PAKULNICKA, NOWAKOWSKI 2012), czy w rzekach Berezyńskiego Rezerwatu Biosfery (Białoruś) (MOROZ 1995). Zapewne takie lokalne luki w areale pospolitego gatunku mają podłoże ekologiczne a nie zoogeograficzne Polska leży w centrum zwartego zasięgu P. maculatus (LÖBL, SMETANA 2003). Interesujące na terenie badań, jest aż tak duże znaczenie zbiorników okresowych dla bogactwa gatunkowego chrząszczy. W tym odcinku doliny można by oczekiwać większej, o ile nie decydującej roli starorzeczy (BIESIADKA, PAKULNICKA 2004 a; PRZEWOŹNY i in. 2006). Jednak w części północnej terenu badań starorzeczy nie było a na południu były one bardzo żyzne, co jest niekorzystne dla wielu chrząszczy (m.in. FOSTER i in. 2009; GARCÍA-CRIADO i in. 1999; HENDRICH, BALKE 1995; KLAUSNITZER 1996) choć są wyjątki pod tym względem, np. niebadane przez nas ryjkowce (Curculionoidea) (PEŠIĆ 2006). Zbiorniki okresowe leżały głównie w części południowej terenu badań, a w niej zwykle na łąkach niskotorfowiskowych, co zdecydowało też o dużym udziale ilościowym tyrfofili w zebranym materiale. Przekształcenie w okresie historycznym dużych powierzchni torfowisk niskich w łąki, na pewno zmieniło strukturę ekologiczną koleopterofauny wodnej NPK. Jednak czynniki antropogeniczne działające obecnie na siedliska wodne parku, wydają się nie stanowić dużego zagrożenia dla jego chrząszczy wodnych. Zagrożeniem specyficznym dla rzek NPK jest zasolenie Świnki wodami głębinowymi z kopalni węgla kamiennego w Bogdance. W Puchaczowie wpływa do rzeki około 100 dm 3 s -2 tych wód (MICHALCZYK, WILGAT 1998). W prowadzących je kanałach wartości przewodnictwa elektrolitycznego wody wynoszą μs cm -1 (średnio 2670), po zmieszaniu się z wodami Świnki spadając do μs cm -1 (średnio 1948) (KOWALIK, BUCZYŃSKI 2003). To jednak za mało, by mogło przyczynić się do degradacji zgrupowań chrząszczy, które należą do bezkręgowców słodkowodnych najodporniejszych na ten czynnik środowiska (GERECKE 1991) choć część gatunków najbardziej wrażliwych jednak zanika (KOWALIK, BUCZYŃSKI 2003). Jak wskazują wyniki naszych pomiarów (patrz rozdział Stanowiska badawcze ), na terenie badań w przyujściowym odcinku Świnki w Łęcznej wartości przewod-

13 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK 53 nictwa elektrolitycznego osiągają już poziom typowy dla klasy II III jakości wody, okresowo mieszcząc się nawet w klasie I (ROZPORZĄDZENIE ). Analizując charakter całej fauny NPK, nie widać też znaczących oznak wpływu zanieczyszczeń rolniczych, co pokrywa się z wynikami badań prowadzonych w dolinie środkowego Bugu rzeki wybitnej pod względem bogactwa gatunkowego chrząszczy wodnych i naturalności ich zgrupowań, mimo dużych stężeń zanieczyszczeń tego rodzaju (BUCZYŃSKI i in. 2011, PRZEWOŹNY i in. 2006). Jednak w przypadku fauny starorzeczy NPK niepokojący jest fakt ich politrofizacji, bez wątpienia związanej z działalnością rolniczą. Typowe dla tych środowisk zgrupowania chrząszczy zachowały się co prawda częściowo w drobnych zbiornikach trwałych, jednak jest to siedlisko szczególnie zagrożone wysychaniem. PODZIĘKOWANIA Składamy wyrazy wdzięczności dr Edycie Buczyńskiej, dr. inż. Robertowi Stryjeckiemu i mgr. inż. Witoldowi Wawrzkiewiczowi za owocną współpracę w badaniach terenowych. Prof. dr. hab. Bernardowi Stańcowi dziękujemy za przekazanie chrząszczy wodnych zebranych w pułapkę świetlną. Recenzentom dziękujemy za cenne uwagi dotyczące pierwszej wersji pracy. PIŚMIENNICTWO ANONIM Chrząszcze drapieżne (Adephaga). [W:] Fauna Polski, Charakterystyka i wykaz gatunków, W. BOGDANOWICZ, E. CHUDZICKA, I. FILIPIUK, E. SKIBIŃSKA (red.). Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa, BERNARD P., BUCZYŃSKI P., TOŃCZYK G., WENDZONKA J Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. BIESIADKA E., KORDYLAS A Występowanie Anacaena limbata (FABR.) i Anacaena lutescens (STEPH.) (Coleoptera, Hydrophilidae) w Polsce. Przegl. zool. 37(3-4): BIESIADKA E., PAKULNICKA J a. Chrząszcze wodne (Coleoptera) Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Parki nar. Rez. Przyr. 23(3): BIESIADKA E., PAKULNICKA J b. Habitat Distribution of Water Beetles (Coleoptera) in the Middle Course of the Neman River, Belarus. Latv. Entomol. 41: BUCZYŃSKA E., BUCZYŃSKI P., LECHOWSKI L Niektóre owady wodne (Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Trichoptera) Narwiańskiego Parku Narodowego wyniki wstępnych badań. Parki nar. Rez. Przyr. 26(1): BUCZYŃSKI P Aulonogyrus concinnus (KLUG, 1834) nowy dla Wyżyny Lubelskiej gatunek krętakowatych (Coleoptera: Gyrinidae). Wiad. entomol. 16(3-4): 229. BUCZYŃSKI P., BUCZYŃSKA E., STRYJECKI R Stwierdzenie Aulonogyrus concinnus (KLUG, 1834) (Coleoptera: Gyrinidae) w dolinie środkowej Wisły. Wiad. entomol. 31(3): 205. BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M Wodne chrząszcze (Coleoptera) Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego. Parki nar. Rez. Przyr. 21(3): BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M Uwagi o niektórych chrząszczach wodnych (Coleoptera: Gyrinidae, Haliplidae, Dytiscidae, Spercheidae, Hydrophilidae) uważanych za zagrożone w Polsce. Wiad. entomol. 24(2):

14 54 Paweł Buczyński i in. BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M Aquatic beetles (Coleoptera) of Wdzydze Landscape Park (Tuchola Forests, N Poland). Nat. J. 42: BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M Aquatic beetles (Coleoptera) of carbonate habitats in the vicinities of Chełm (eastern Poland). Annals Univ. M. Curie-Skłodowska, sec. C 65(1): BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M., GUZ M Chrząszcze wodne (Coleoptera: Hydradephaga, Hydrophiloidea, Staphylinoidea, Byrrhoidea) Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego. Parki nar. Rez. Przyr. 26(2): BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M., ZGIERSKA M Biodiversity hot spot and important refugium of the potamocoen? Aquatic beetles (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Staphylinoidea, Byrrhoidea) of the River Bug Valley between Włodawa and Kodeń (Eastern Poland). Zesz. Nauk. USz. Acta Biol. 18: BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M., ZIĘBA P Aquatic beetles (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Staphylinoidea, Byrrhoidea) of the Polish part of the Roztocze Upland. Annals Univ. M. Curie-Skłodowska, sec. C 64(1): BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA B Katalog fauny Polski. Część XXIII, Tom 4. Chrząszcze Coleoptera, Adephaga prócz Carabidae, Myxophaga, Polyphaga: Hydrophiloidea. PWN, Warszawa. CZACHOROWSKI S., LEWANDOWSKI K., WASILEWSKA A The importance of aquatic insects for landscape integration in the catchment area of the River Gizela (Masurian Lake District, northeastern Poland). Acta hydrobiol. 35(1): CZERNIAWSKA-KUSZA I Zmiany w zespole fauny dennej dolnego biegu Nysy Kłodzkiej pod wpływem czynników abiotycznych i antropogenicznych. Opolskie Tow. Przyj. Nauk. Zesz. przyr. 35: DJADIČKO W.G Wodnye plotojadnye žuki (Coleoptera, Hydradephaga) Sewero-Zapadnogo Pričernomor ja. Astroprint, Odessa. FLEITUCH T Evaluation of the water quality of future tributaries to the planned Dobczyce reservoir (Poland) using macroinvertebrates. Hydrobiologia 237(2): FOSTER G.N., FRIDAY L.E Key to adults of the water beetles of Britain and Ireland (Part 1). Handbook for the Identification of British Insects. Vol. 4, Part 5 (2nd Ed.). Field Studies Council for the Royal Entomological Society, London. FOSTER G.N., NELSON B.H., O CONNOR Á Ireland Red List No. 1 Water beetles. National Parks and Wildlife Service, Department of Environment, Heritage and Local Government, Dublin, Ireland. GARCÍA-CRIADO F., FERNÁNDEZ ALÁEZ M., FERNÁNDEZ ALÁEZ C Environmental variables influencing the distribution of Hydraenidae and Elmidae assemblages (Coleoptera) in a moderately-polluted river basin in north-western Spain. Eur. J. Ent. 96(1): GERECKE R Taxonomische, faunistische und ökologische Untersuchungen an Wassermilben (Acari, Actinedida) aus Sizilien unter Berücksichtigung anderer aquatischer Invertebraten. Lauterbornia 7: GREŃ C Hydrochara flavipes (STEVEN, 1808) (Coleoptera: Hydrophilidae) na Śląsku. Acta ent. Siles. 16: 89. HENDRICH L., BALKE M Zum Vorkommen der Kolbenwasserkäfer, Hydrophilus aterrimus ESCHSCHOLZ und Hydrophilus piceus L., (Coleoptera: Hydrophilidae) in Berlin Verbreitung, Habitatbindung, Gefährdung, Schutzmaßnahmen. Berl. Naturschutzbl. 39(3): JANIEC B., REDEROWA E Nadwieprzański Park Krajobrazowy. [W:] System obszarów chronionych województwa lubelskiego, T. WILGAT (red). Wyd. UMCS, TWWP, LFOŚN, Lublin, KLAUSNITZER B Käfer im und am Wasser. Westarp Wissenschaften, Magdeburg.

15 Wstępne badania chrząszczy wodnych Nadwieprzańskiego PK 55 KOT H Pierwsze stwierdzenie kałużnika żółtonogiego Hydrochara flavipes (STEVEN, 1808) (Coleoptera: Hydrophilidae) na Nizinie Podlaskiej. Kulon 13: KOWALIK W., BUCZYŃSKI P Beetles (Coleoptera) of saline waters from Bogdanka stone coal mine (south-eastern Poland). Acta agroph. 1(1): LÖBL I., SMETANA A Catalogue of Palearctic Coleoptera. Volume 1. Archostemata Myxophaga Adephaga. Apollo Books, Stenstrup. LÖBL I., SMETANA A Catalogue of Palearctic Coleoptera. Volume 2. Hydrophiloidea Histeroidea Staphylinoidea. Apollo Books, Stenstrup. MELNIČUK W.P Nachodka žuka-wertjački Aulonogyrus concinnus KL. (Gyrinidae, Coleoptera) w Ukrainskom Polesje. Vestn. zool. 28(2): 84. MICHALCZYK Z., WILGAT T Stosunki wodne Lubelszczyzny. Wyd. UMCS, Lublin. MIELEWCZYK S Kałużnik żółtonogi, Hydrophilus flavipes STEVEN, 1808 (Coleoptera, Hydrophilidae) w Tatrach Polskich. Przegl. zool. 34(23): MIELEWCZYK S Wiosenny stan entomofauny (Odonata, Heteroptera, Coleoptera) w rzece Warcie i zbiornikach przyrzecznych w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. Salamandra 7: MIKHINA I.I., MULENKO M.A An ecological and faunistic review of the aquatic Coleoptera of the water bodies of the upper reaches of the Kakhovskoye Water Reservoir. [W:] Third All-Russia Symposium on Amphibiotic and Aquatic Insects: Questions of aquatic entomology of Russia and adjacent lands, V.B. GOLUB, V.M. GONCHARUK, V.D. IVANOV, P.N. PETROV, A.A. PROKIN, A.E. SILINA (red.). Publishing Polygraphic Centre of Voronezh State University, Voronezh, MOROZ M.D Water beetles (Coleoptera) of the Berezinsky Biosphere Reserve, Belarus. Latissimus 5: 3 4. PAKULNICKA J., NOWAKOWSKI J.J The effect of hydrological connectivity on water beetles fauna in water bodies within the floodplain of a lowland river (Neman river, Belarus). Oceanol. hydrobiol. St. 41(2): PAWŁOWSKI J., KUBISZ D., MAZUR M Coleoptera Chrząszcze. [W:] Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce, Z. GŁOWACIŃSKI (red.). Wyd. Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, PEŠIĆ S Eutrophication and aquatic weevils (Coleoptera: Curculionoidea, Curculionidae). Kragujevac J. Sci. 28: PROKIN A New Records of Water Beetles (Coleoptera: Haliplidae, Gyrinidae, Dytiscidae, Hydrochidae, Hydrophilidae) from the Middle Russian Forest-Steppe. Latv. Entomol. 43: PRZEWOŹNY M Kałużnicowane (Hydrophiloidea). [W:] Fauna Polski, Charakterystyka i wykaz gatunków, W. BOGDANOWICZ, E. CHUDZICKA, I. FILIPIUK, E. SKIBIŃSKA (red.). Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa, PRZEWOŹNY M., BUCZYŃSKI P., MIELEWCZYK S Chrząszcze wodne (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) doliny Bugu w województwie lubelskim (południowo-wschodnia Polska). Nowy Pam. fizjogr. 4(1-2): PRZEWOŹNY M., LUBECKI K Nowe stanowiska rzadziej spotykanych przedstawicieli wodnych chrząszczy (Coleoptera: Dytiscidae, Spercheidae, Hydrophilidae) w Polsce. Wiad. entomol. 23(4): ROGUSKA A., GRZYWACZEWSKA T. (red.) Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2009 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia

16 56 Paweł Buczyński i in. monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Dz. U. Nr 32, poz TELNOV D Species recorded for Latvia after the publication of the Check-list of Latvian beetles (Insecta: Coleoptera) ( TOŃCZYK G., PAKULNICKA J Wstępna analiza wybranych grup owadów wodnych (Odonata, Heteroptera i Coleoptera) Łodzi. [W:] Fana miast Europy Środkowej 21. wieku, P. INDYKIEWICZ, T. BARCZAK (red.). Wyd. LOGO, Bydgoszcz, TRZECIAK A Nowe stanowisko Hydrochara flavipes (STEVEN) (Coleoptera: Hydrophilidae) w Beskidzie Zachodnim. Wiad. entomol. 19(1): 53. WIĘŹLAK W.W Agabus pseudoclypealis SCHOLZ (Coleoptera, Dytiscidae) new to the Polish fauna. Pol. Pismo ent. 50(1): URBAN D., WÓJCIAK H Szata roślinna doliny Bugu w Polsce odcinek środkowy. [W:] Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan Zagrożenia Ochrona, A. DOMBROWSKI, Z. GŁOWACKI, W. JAKUBOWSKI, I. KOVALCHUK, Z. MICHALCZYK, M. NIKIFOROV, W. SZWAJGIER, K.H. WOJCIECHOWSKI (red.). IUCN Poland, Warszawa, SUMMARY In the year 2009 the central and northern part of the Nadwieprzański Landscape Park was studied. 70 aquatic beetle species were recorded, belonging to 8 families: Gyrinidae (3), Haliplidae (5), Noteridae (2), Dytiscidae (34), Helophoridae (5), Hydrochidae (1), Hydrophilidae (16) and Hydraenidae (4). The most interesting were: Aulonogyrus concinnus, Haliplus immaculatus, Agabus pseudoclypealis, Graphoderus austriacus, Syphrodytes figuratus, Helophorus grandis, Berosus signaticollis and Hydrochara flavipes. For A. concinnus the study area is an important part of the range on its northern edge; this species probably inhabits there large rivers (Wieprz, Bug) in continuous way as well as lower courses of some tributaries of their. Two given sites of A. pseudoclypealis determine the new western border of the occurrence of this species and suggest the presence of its range island in the Lublin Region. H. flavipes was recorded close to the northern border of its range. The fauna of the area was typical of the valleys of medium and large rivers of eastern Poland, showing the highest similarity to the fauna of the middle River Bug. The most important for species richness were temporary and permanent standing waters, the most stenotopes (rheophiles mainly) inhabited the River Wieprz. Ecological structure and richness of the fauna reflected well the division of the area into southern, lowland part (belonging to Polesie), and northern, influenced by the gorge (belonging to the Lublin Upland). In southern part almost more than twice the number of species were recorded, and among stenotopes tyrphophilous species were dominating. In northern part rheophiles were predominating. Nadesłano do redakcji: lipiec 2012 r. Wpłynęło ponownie po poprawkach: sierpień 2012 r. Przyjęto do druku: sierpień 2012 r.