Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Rady Miejskiej w Krzeszowicach nr /99/2015 z dnia 23 lipca 2015 roku Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata

2 1. Wprowadzenie Gmina, będąc najmniejszą wspólnotą samorządową, została wskazana w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju jako jeden z podmiotów administracji publicznej odpowiedzialnych za prowadzenie polityki rozwoju. Zmiany inicjowane i realizowane przez gminę oraz podmioty publiczne i prywatne z nią współpracujące, powinny służyć stałemu podnoszeniu jakości życia mieszkańców. Proces zmian musi wynikać z osadzonych w realiach planów, które przed wdrożeniem powinny podlegać społecznej weryfikacji i ocenie. Konsultowanie z mieszkańcami i ich reprezentantami zamierzeń, szczególnie o dalekosiężnym wymiarze, jest nie tylko standardem demokratycznym, ale pozwala także na pozyskanie akceptacji społecznej dla wyznaczonych celów. Trudność w konsultowaniu dokumentów strategicznych wiąże się jednak przede wszystkim z poddawaniem pod dyskusję kierunkowych rozwiązań lub zadań o charakterze przełomowym o dużym oddziaływaniu i dużych kosztach realizacyjnych, podczas gdy wiele problemów adresowanych do samorządu lokalnego dotyczy spraw bieżących, rzadko o strategicznym znaczeniu. Tym większa więc była odpowiedzialność przedstawicieli mieszkańców, którzy podjęli się współpracy przy redagowaniu zapisów tego dokumentu, wskazującego rozwiązania systemowe, kierunkowe oraz zadania strategiczne dla dalszego rozwoju gminy Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata jest podstawowym i kierunkowym dokumentem samorządu Gminy Krzeszowice, wskazującym cele planowanej i prowadzonej interwencji, określone w obszarach przyjętych podczas prac planistycznych i działań partycypacyjnych zrealizowanych przez władze samorządowe. Samorząd Gminy Krzeszowice, jako istotę tworzenia dokumentu założył jego przygotowanie i wybór obszarów oraz kierunków działań wpisujących się w polityki rozwoju władz rządowych i samorządowych różnych szczebli, na zasadzie jak największego włączenia mieszkańców Gminy Krzeszowice w realizację Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata jest dokumentem, który został przygotowany z uwzględnieniem już przyjętych dokumentów krajowych, regionalnych i lokalnych o znaczeniu strategicznym i obowiązującym w dłuższej perspektywie czasowej w okresie zbieżnym z planowanymi działaniami Gminy Krzeszowice na lata Dokumentami głównymi, obowiązującymi na poziomie krajowym, do których odnosi się niniejsza Strategia są Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2030 roku oraz Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 roku. Opracowywany od 2012 roku fundamentalny dla Gminy Krzeszowice dokument, opisujący perspektywy rozwoju gminy i konieczne do ich osiągnięcia działania, jest narzędziem wsparcia pozytywnych przemian społeczno gospodarczych oraz wskazaniem metod zahamowania lub minimalizowania zjawisk negatywnych zarówno tych, które uzależnione są głównie od czynników lokalnych, jak i tych, które są efektem oddziaływania czynników regionalnych, krajowych i światowych. Biorąc pod uwagę coraz szybciej zachodzące zjawiska globalizacji ekonomicznej i kulturowej w niniejszym dokumencie zaprojektowane 2

3 zostały cele do osiągnięcia przez gminę, która w perspektywie roku 2022 zamierza wzmocnić swój potencjał społeczno ekonomiczny, kulturowy i przyrodniczy, zapewniając swoim mieszkańcom wysoki poziom życia i możliwości wszechstronnego rozwoju. Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata zakłada interwencję władz publicznych różnego szczebla w sposób skoordynowany i uzupełniający się w zależności od ich kompetencji i możliwości. Dlatego też przy dokonanym wyborze zadań i kierunków interwencji, przypisanych do celów strategicznych i operacyjnych, wskazana jest sfera aktywności, odzwierciedlająca zależność od gminy tych zadań i kierunków interwencji. Istotną rolę w osiąganiu celów wyznaczonych w tym dokumencie odgrywać będzie współpraca międzysektorowa na zasadach partnerstwa władzy publicznej, sektora gospodarczego i organizacji pozarządowych. Koordynująca rola samorządu Gminy Krzeszowice dla realizacji zadań wpisanych w obszary tej Strategii wynikać będzie z ulokowania gminy w zakresie jej kompetencji i znajomości problemów lokalnych, występujących najbliżej obywateli, a jednocześnie z pozycji władzy publicznej wobec innych samorządów (powiatowego i wojewódzkiego), administracji rządowej i możliwości współpracy międzynarodowej. Narzędzia prawno administracyjne, w które wyposażona jest gmina, predestynują ją także do aktywizacji innych środowisk oraz pomocy sektorowi prywatnemu i organizacjom pozarządowym. Pozytywne zmiany zaplanowane na okres wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata będą możliwe przy dobrej i efektywnej polityce współpracy z otoczeniem, w którym działa władza samorządu gminnego, oraz z osobami fizycznymi i podmiotami funkcjonującymi na obszarze Gminy Krzeszowice. Szczególną rolę w dokumentach regionalnych i Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata przypisuje się rozwojowi Obszaru Metropolitalnego Miasta Krakowa oraz wpływowi zjawisk demograficznych, ekonomicznych i społecznych na gminy znajdujące się w obrębie aglomeracji krakowskiej lub z nią sąsiadujące. Gmina Krzeszowice jest jedną z gmin, na którą rozwój Krakowa, jako miasta drugiego pod względem liczby ludności w kraju, ma już obecnie znaczący wpływ, a należy spodziewać się, że metropolia krakowska będzie mogła rozwijać się dzięki integracji wielu działań i wspólnemu rozwiązywaniu problemów, wpisując się w politykę regionalną i krajową. Dla Gminy Krzeszowice osiągnięcie niektórych celów wymienionych w obszarach tego dokumentu strategicznego będzie wymagać także wykorzystania potencjału, wynikającego z atutów lokalizacji gminy między dwoma aglomeracjami śląską i krakowską, co zostało uwzględnione w tej Strategii. Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata została przygotowana w wyniku prac i konsultacji, prowadzonych przez Burmistrza Gminy Krzeszowice oraz Radę Miejską w Krzeszowicach, które koordynowane były przez Konwent Strategiczny oraz Wydział Strategii i Rozwoju Urzędu Miejskiego w Krzeszowicach (później Wydział Gospodarki i Planowania Strategicznego). Przyjęcie metody samodzielnego przygotowania Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata przez władze gminy oraz pracowników samorządowych wynikało z dobrej znajomości lokalnych problemów oraz założonego sposobu maksymalnego włączania mieszkańców w tworzenie dokumentu, który ma odpowiadać na ich potrzeby i pomóc w realizacji własnych planów rozwojowych. 3

4 Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata jest spójna z założeniami priorytetowymi i celami strategicznymi określonymi na poziomie krajowym w takich dokumentach, jak: - Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie; - Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2030 roku; - Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 roku; - Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2020 roku; - krajowe strategie i programy sektorowe. Ważny dla planowania rozwoju Gminy Krzeszowice poziom szczegółowości wraz z wskazaniem potencjalnych źródeł finansowania zawarty został w dokumentach regionalnych, które wyznaczały działania planistyczne dla osób tworzących Strategię Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Są to m.in. takie dokumenty jak: - Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata ; - Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata ; - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Program Ochrony Powietrza dla Województwa Małopolskiego; - Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Zgodność zapisów Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata z kluczowymi dokumentami innych podmiotów publicznych, także w horyzoncie czasowym roku 2030, będzie pomocna we wspólnym osiąganiu celów rozwojowych oraz w realizacji polityki rozwoju Gminy Krzeszowice w latach objętych programowaniem w perspektywie 2022 roku, tworząc jednocześnie podstawy do przygotowania kolejnego okresu planowania rozwoju Przesłanki opracowania Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata została przyjęta uchwałą nr II/103/2003 Rady Miejskiej w Krzeszowicach z dnia r. W tym dokumencie określono misję Gminy Krzeszowice oraz cele i zadania do realizacji w ujętym planem okresie. Misja zapisana w poprzedniej Strategii brzmiała: Gmina Krzeszowice atrakcyjne miejsce zamieszkania, wypoczynku i rekreacji, z silnym zapleczem usługowo produkcyjnym, w oparciu o politykę proekologiczną, współpracę mieszkańców oraz współpracę z sąsiednimi gminami Istotna dla okresu wdrażania aktualnej do 2013 roku Strategii była jej aktualizacja dokonana w 2007 roku. W zmianach przyjętych w 2007 roku uwzględniono m.in. nowe zadania, część działań zaplanowanych w 2003 roku pogrupowano w działania kierunkowe, niektóre zadania zostały wskazane jako zadania nie będące priorytetem samorządu gminnego. Aktualizacją z 2007 roku podzielono obszary aktywności Gminy Krzeszowice na następujące pola: 4

5 Konkurencyjność gospodarcza (wcześniej - Gospodarka lokalna); Infrastruktura i ochrona środowiska (wcześniej - Infrastruktura techniczna); Rozwój społeczny i jakość życia (wcześniej - Infrastruktura rekreacyjno wypoczynkowa). Do tych trzech pól przypisano cele główne i zadania, które w znaczącej części zrealizowano w następnych latach. Osiągnięcie efektów założeń oraz licznych zamierzeń zaplanowanych w Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata , zaktualizowanych w 2007 roku, sprawia, że w nowej perspektywie planowanego rozwoju Gminy Krzeszowice należy postawić przed samorządem gminy nowe zadania, które będą spełniały oczekiwania mieszkańców i podniosą atrakcyjność gminy dla stałych mieszkańców, gości, turystów i inwestorów. Rozpoczynając w 2012 roku prace programowe nad dokumentem określającym wizję rozwoju Gminy Krzeszowice w nowym okresie planowania na lata samorząd gminy uwzględnił nie tylko aktualną kondycję sektora finansów publicznych i kontekst sytuacji społeczno gospodarczej w Polsce oraz w Unii Europejskiej, ale także możliwości uzyskania wsparcia w obszarach i celach spójnych dla polityk rozwojowych krajowych oraz europejskich. Zmienione wymagania i położenie nacisku na zadania innowacyjne wymagają także od gminy nowego spojrzenia na rolę samorządu lokalnego, jako podmiotu odpowiedzialnego za wsparcie rozwoju gospodarczego i tworzenie warunków podnoszenia kwalifikacji mieszkańców w różnych kategoriach wiekowych, godząc tę rolę z pozycją gminy jako gospodarza przestrzeni publicznej, odpowiedzialnego za zrównoważony rozwój społeczno ekonomiczny, odbywający się z minimalnym i tylko niezbędnym ingerowaniem w stan środowiska naturalnego Ocena realizacji Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata , jak każdy dokument o długofalowym oddziaływaniu i wytyczaniu kierunków działań, wymaga dokonywania analizy poziomu realizacji zadań i osiągania zamierzonych celów. Okazją do gruntownej oceny stopnia realizacji Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata była analiza wykonana podczas aktualizacji tego dokumentu w 2007 roku, wskazująca na konieczność korekt i dokonania nowych zapisów, odpowiadających zmieniającej się rzeczywistości, rosnących oczekiwań oraz pojawiających się nowych możliwości finansowania. Kolejnej oceny stopnia realizacji Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata dokonano, zgodnie z planem pracy Rady Miejskiej w Krzeszowicach, na posiedzeniu Konwentu Strategicznego w dniu 11 grudnia 2012 r. Nowatorską metodą oceny była analiza oraz ocena punktowa rang i wag poszczególnych zadań, wykonana przez członków Konwentu Strategicznego powołanego przez Burmistrza 5

6 Gminy Krzeszowice w celu koordynowania prac nad nową strategią - Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Ocena efektów wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata odnoszona już była do zmienionej rzeczywistości, jaka nastąpiła w okresie jej obowiązywania, czyli do członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W podsumowaniu wyników obliczono następujące wskaźniki osiągnięcia stopnia realizacji celów strategicznych, które prezentuje poniższa tabela nr 1 oraz wykres nr 1. Tabela nr 1. Ocena stopnia realizacji SRGK na lata Ocena Stopnia Realizacji Strategii Gminy Krzeszowice na lata Łączna liczba punktów ważonych Stopień realizacji zadań celu strategicznego w % Cel strategiczny: A. I. Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw 58,40 38,93 Cel strategiczny: A.II. Przygotowanie oferty inwestycyjnej gminy 60,67 40,44 Cel strategiczny: B.III. Wzrost dostępności infrastruktury technicznej służącej rozwojowi gospodarczemu i zwiększającej atrakcyjność 91,36 60,91 zamieszkania w gminie Cel strategiczny: C.IV. Wykreowanie rekreacyjno wypoczynkowego wizerunku Gminy Krzeszowice 72,29 48,19 Cel strategiczny: C.V. Nowoczesne zarządzanie publiczne 67,00 44,67 Wykres 1. Ocena stopnia realizacji SRGK na lata Źródło: opracowanie własne 1 Pierwotnie zakładano przygotowanie strategii na okres , ale później okres ten zmieniono na lata

7 Podsumowania dokonane w analizie wynikały z pozycjonowania oceny danego celu strategicznego w niżej określonym przedziale interpretacyjnym: Wynik 10 % - 25 % - znikome efekty realizacji, zadanie lub obszar, który w okresie obowiązywania strategii nie został zmieniony, wyraźne problemy; Wynik 26 % - 40 % - widoczne śladowe efekty działań, próby realizacji celów, słaby trend, wskazana modyfikacja działań lub zmiana podejścia (polityki); Wynik 41 % - 56 % - zauważalne efekty działań, zadanie częściowo realizowane, należy rozważyć dodatkowe wzmocnienie zasobami lub większe zaangażowanie przy decyzji o kontynuacji w przyszłej strategii; Wynik 57% - 76% - znaczące i trwałe efekty działań, zadanie realizowane lub w trakcie realizacji, zadania w przypadku kontynuacji do ujęcia w kolejnej strategii, ale ze wzmocnieniem efektywności i zaangażowania; Wynik powyżej 77% - finalizacja realizacji zadania lub zostało ono zakończone, założony cel jest lub będzie osiągnięty, zadanie skończone wymaga utrzymania efektów, trwałość, opieka (aktywne życie projektu) Proces tworzenia Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Proces tworzenia Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata rozpoczął się od powołania przez Burmistrza Gminy Krzeszowice Konwentu Strategicznego, którego zadaniem była organizacja prac nad nową Strategią oraz nadzór merytoryczny nad powstawaniem zapisów, wyborem obszarów, celów strategicznych oraz zadań na nowo planowany okres prac samorządu gminnego. Zamierzeniem Burmistrza Gminy Krzeszowice było włączenie w skład Konwentu, powołanego do budowania dokumentu adresowanego do wszystkich sektorów w gminie, przedstawicieli samorządu Gminy Krzeszowice, środowiska przedsiębiorców oraz reprezentantów organizacji pozarządowych. W okresie tworzenia Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata (początkowo dla tego dokumentu zakładany był horyzont czasowy ) Konwent Strategiczny pracował w składzie przedstawionym w poniższej tabeli: 7

8 Tabela nr 2. Skład Konwentu Strategicznego w latach Lp. Imię i nazwisko Reprezentowana instytucja/ środowisko 1. Jan Bereza Burmistrz Gminy Krzeszowice 2. Łukasz Wróblewski Burmistrz Gminy Krzeszowice 3. Jolanta Tryczyńska-Celarek Burmistrz Gminy Krzeszowice 4. Adam Ślusarczyk Rada Miejska w Krzeszowicach 5. Adam Godyń Rada Miejska w Krzeszowicach 6. Leszek Słota Rada Miejska w Krzeszowicach 7. Andrzej Osiniak Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu Krzeszowice 8. Sławomir Kosiba Kopalnia Wapienia Czatkowice Sp. z o.o. 9. Anna Kubajak 10. Włodzimierz Bielecki Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Samorządności i Demokracji Lokalnej Rynek 11. Wacław Gregorczyk Lokalna Grupa Działania Zdrój 12. Bogdan Kurdziel Przedstawiciel sołtysów i przewodniczących zarządów osiedli Decyzją Burmistrza Gminy Krzeszowice, w porozumieniu z Radą Miejską w Krzeszowicach, w 2015 roku poszerzono skład Konwentu Strategicznego i do momentu wypracowania projektu Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata pracował on w składzie: 8

9 Tabela nr 3. Skład Konwentu Strategicznego w 2015 r. Lp. Imię i nazwisko Reprezentowana instytucja/ środowisko 1. Wacław Gregorczyk Burmistrz Gminy Krzeszowice 2. Witold Kulczycki Burmistrz Gminy Krzeszowice 3. Jan Bereza Burmistrz Gminy Krzeszowice 4. Łukasz Wróblewski Burmistrz Gminy Krzeszowice 5. Jolanta Tryczyńska-Celarek Burmistrz Gminy Krzeszowice 6. Adam Ślusarczyk Rada Miejska w Krzeszowicach 7. Adam Godyń Rada Miejska w Krzeszowicach 8. Leszek Słota Rada Miejska w Krzeszowicach 9. Michalina Nowakowska Malczyk Rada Miejska w Krzeszowicach 10. Artur Baranowski Rada Miejska w Krzeszowicach 11. Henryk Woszczyna Rada Miejska w Krzeszowicach 12. Kazimierz Stryczek Rada Miejska w Krzeszowicach 13. Stanisław Kowalczyk Rada Miejska w Krzeszowicach 14. Monika Dudek Rada Miejska w Krzeszowicach 15. Wojciech Pogan Rada Miejska w Krzeszowicach 16. Robert Chochół Rada Miejska w Krzeszowicach 17. Stanisława Maciejowska Rada Miejska w Krzeszowicach 18. Klaudia Węgrzyn Rada Miejska w Krzeszowicach 19. Andrzej Osiniak Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu Krzeszowice 20. Sławomir Kosiba Kopalnia Wapienia Czatkowice Sp. Z o.o. 21. Anna Kubajak 22. Włodzimierz Bielecki 23. Bogdan Kurdziel Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Samorządności i Demokracji Lokalnej Rynek Przedstawiciel sołtysów i przewodniczących zarządów osiedli 9

10 1.4. Metodologia prac Przyjmując jako priorytet w budowaniu Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata maksymalną partycypację mieszkańców i wszystkich zainteresowanych ostatecznym kształtem tego dokumentu w zakresie rzeczowo czasowym istotne miejsce poświęcono na organizację warsztatów (ogólnych i specjalistycznych) oraz konsultacje społeczne z wykorzystaniem nowoczesnych środków komunikacji elektronicznej. Posiadając wiedzę o treści Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata i Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata oraz wyznaczeniu w dokumentach strategicznych samorządów wyższych szczebli obszarów interwencji publicznej Konwent Strategiczny przyjął dla roboczej wersji Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata podobne obszary działań samorządu gminnego, modyfikując je i dostosowując do lokalnej specyfiki i priorytetów rozwojowych Gminy Krzeszowice. Są to następujące obszary: - Gospodarka i technologie innowacyjne; - Edukacja, rynek pracy i aktywne społeczeństwo; - Infrastruktura i powiązania komunikacyjne; - Rozwój miasta i terenów wiejskich; - Kultura, dziedzictwo narodowe i przemysły czasu wolnego; - Bezpieczeństwo ekologiczne i społeczne. Takie rozwiązanie w założeniu członków Konwentu Strategicznego powinno ułatwić właściwą ocenę stanu wyjściowego, identyfikację problemów do rozwiązania w perspektywie roku 2022 oraz przypisanie do obszarów celów strategicznych i zadań. W 2015 roku Konwent Strategiczny zgodził się z propozycją Burmistrza Gminy Krzeszowice, aby wyznaczyć inny horyzont czasowy Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice lata Decyzja taka wynikała m.in. z realnych ram zaplanowanego wydatkowania środków strukturalnych z Unii Europejskiej na okres do 2022 roku, zgodnie z zasadą rozliczeń n+2, a więc licząc od ostatniego roku obowiązywania europejskich, krajowych i regionalnych programów (2020 rok), spodziewane efekty beneficjenci samorządowi osiągną w 2022 roku. W okresie prac nad Strategią Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata odbyły się następujące spotkania i posiedzenia osób, włączających się w prace nad tym dokumentem: - spotkania o charakterze warsztatowym, otwarte dla zainteresowanych grup: a) Warsztaty Strategiczne dla mieszkańców - 11 grudnia 2012 r. b) Warsztaty Strategiczne dla pracowników jednostek i instytucji samorządowych gminy - 18 grudnia 2012 r. c) Warsztaty Strategiczne dla przedsiębiorców - 8 stycznia 2013 r. d) Warsztaty Strategiczne z udziałem przedstawicieli Organizacji Pozarządowych - 22 stycznia 2013 r. e) Warsztaty Strategiczne dla radnych i sołtysów - 28 lutego 2013 r. 10

11 f) Spotkanie Burmistrza z pracownikami Urzędu Miejskiego w Krzeszowicach i jednostek organizacyjnych gminy - 25 lipca 2014 r. g) Warsztaty Strategiczne informujące o przyjętych zapisach SRGK czerwiec 2015 r. - posiedzenia Konwentu Strategicznego: 20 listopada 2012 r., 3 kwietnia 2013 r., 10 lutego 2014 r., 13 maja 2014 r., 4 czerwca 2014 r., 7 października 2014 r., 13 października 2014 r., 16 października 2014 r., 25 lutego 2015 r., 19 marca 2015 r., 21 kwietnia 2015 r., 10 czerwca 2015 r., 10 lipca 2015 r. Informacje o tych spotkaniach oraz efekty wypracowane podczas procesu uspołeczniania Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata umieszczane były na stronie internetowej Gminy Krzeszowice ( w zakładce Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Kontekst krajowy, regionalny i lokalny Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Podczas prac nad Strategią Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata przyjęto zasadę osiągania celów wyznaczonych potrzebami społeczności Gminy Krzeszowice przez realizację zadań, które w maksymalnym stopniu będą wpisywały się w cele wyznaczone przez samorządy wyższego szczebla (powiatowy i wojewódzki) oraz w plany strategiczne określone w dokumentach krajowych i unijnych. W dalszej części tego rozdziału wskazane zostały cele i kierunki działań władz publicznych od poziomu lokalnego, poprzez regionalny i krajowy, aż do poziomu unijnego, ważne dla określenia planów strategicznych i zamierzeń samorządu Gminy Krzeszowice. Obszary problemowe, diagnozowane w niniejszej Strategii, opisywane w kontekście stanu dzisiejszego oraz perspektywy czasowej okresu jej obowiązywania zawierają zakres problemów, których analiza jest pogłębiona dzięki już wykonanym badaniom na poziomach ponadgminnych. Zawarte w tej Strategii cytaty, zawierające dane liczbowe, wskaźniki założone w strategicznych dokumentach (przygotowanych dla powiatu krakowskiego, województwa małopolskiego, Polski i Unii Europejskiej) będą pomocne w opracowaniu założeń rozwoju Gminy Krzeszowice i zaplanowaniu kierunków interwencji na poziomie samorządu gminnego Zgodność polityki rozwoju gminy z polityką rozwojową kraju Strategia Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata wyznacza politykę samorządu gminy w okresie kilkuletnim, zgodnym z okresem programowania i planowania na poziomie Unii Europejskiej i Polski. Planowanie działań gminy powinno być jednak zgodne ze strategicznym spojrzeniem na cele zakładane także w dłuższej perspektywie czasowej, przynajmniej na poziomie krajowym. Opis takich kierunków rozwoju, przypisanych do obszarów strategicznych, dokonany został w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności. Określenie celu głównego podejmowanych 11

12 interwencji władz publicznych w okresie do roku 2030 powinno przynieść skutek w postaci podniesienia jakości życia Polaków, co cytowany powyżej dokument określa w sposób następujący: Celem głównym dokumentu Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności jest poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce. ( ) Z diagnozy przedstawionej w 2009 r. wynika, że rozwój Polski powinien odbywać się w trzech obszarach strategicznych równocześnie: I. konkurencyjności i innowacyjności gospodarki (modernizacji), II. równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), III. efektywności i sprawności państwa (efektywności). 2 Silny atut Gminy Krzeszowice, jakim jest jej lokalizacja, predestynuje ją do pełnienia istotnego elementu składowego jednego z największych w Europie ośrodka przemysłowego, tworzonego przez blisko siebie położone: konurbację śląską, aglomeracją krakowską i Zagłębie Ostrawsko Karwińskie (Kraj Śląskomorawski w Republice Czeskiej). Potencjały gospodarczy, naukowy, przemysłowy i kapitału ludzkiego sprawiają, że Gmina Krzeszowice może korzystać z tych zasobów, najsilniej oczywiście w powiązaniu z aglomeracją krakowską. Wieloaspektowo do kwestii rozwoju Polski, z uwzględnieniem działań minimalizujących negatywne tendencje społeczne i demograficzne oddziaływujące na kapitał ludzki, podchodzi Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności, wskazująca na rolę edukacji w zapewnieniu kadr dla konkurencyjnej w skali świata gospodarki: Trzeci obszar kapitał ludzki obejmuje opis tych celów i kierunków interwencji, które są powiązane z systemem ochrony zdrowia oraz zapewnieniem spójności społecznej edukacją i transferem absolwentów na rynek pracy oraz samą aktywnością zawodową. Dzięki aktywnej polityce rodzinnej oraz polityce imigracyjnej nastawionej na uzupełnianie niedoborów na rynku pracy, Polska ma szansę w zdecydowanym stopniu ograniczyć zagrożenia związane z przemianami demograficznymi w najbliższych dwudziestu latach. Dłuższa aktywność zawodowa połączona z efektywnym systemem ochrony zdrowia, w tym profilaktyki oraz rehabilitacji, pozwoli zmniejszyć ryzyko utraty potencjałów osób starszych oraz zwiększy udział osób niepełnosprawnych np. w rynku pracy. Lepszemu dostosowaniu do dynamicznie zmieniających się potrzeb rynku pracy będzie służył system edukacji, w tym uczenie się przez całe życie dostosowane do poszczególnych etapów życia i kariery Polaków. 3 O tym, czym ma docelowo charakteryzować się Polska w 2030 roku, mówi także inny ważny dokument planistyczny przygotowany przez rząd Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Wizja długofalowa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, nakreślona w tym rządowym dokumencie, sprecyzowana jest następująco w perspektywie końca trzeciej dekady I wieku: Wizja przestrzennego zagospodarowania Polski w 2030 roku jest formułowana w odniesieniu do strategicznych wyzwań stojących 2 Załącznik do uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 roku w sprawie przyjęcia Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności, str. 5 3 Załącznik do uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 roku w sprawie przyjęcia Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności, str. 7 12

13 przed gospodarką Polską ujętych w Raporcie Polska 2030 Wyzwania rozwojowe oraz antycypowanych celów polityki rozwoju wynikających z tego w KZPK Polska w roku 2030 to kraj o ugruntowanych warunkach trwałego i zrównoważonego rozwoju, dobrze zagospodarowany, sprawnie zarządzany i bezpieczny. Stan ten jest rezultatem procesów gospodarczych, społecznych, przestrzennych i cywilizacyjnych. Odzwierciedla także reakcje polityki rozwoju na długookresowe wyzwania na bieżące uwarunkowania rozwoju o charakterze koniunkturalnym. Polska w 2030 roku daje szansę rozwoju poszczególnym obywatelom, strzeże ich interesów, jest wiarygodnym i aktywnym partnerem w stosunkach międzynarodowych. 4 Założenie, że w 2030 roku dostęp do usług publicznych i średni standard życia będą na porównywalnym poziomie do średniej w UE, stanie się dużym wyzwaniem dla władzy publicznej, w tym dla samorządów gminnych, będących głównym dostawcą usług publicznych tak w wymiarze społecznym, jak i w wymiarze technicznym (usługi techniczne, do których zalicza się m.in. dostęp do mediów i sieci transportowej). Osiągnięcie takich wskaźników, nawet w założeniu, że średnia UE będzie rosła wolniej w związku z przyjmowaniem nowych państw członkowskich o niższym niż Polska poziomie rozwoju społeczno gospodarczego, nie będzie zadaniem łatwym i wymagać będzie od władzy publicznej zarówno sprawności planowania strategicznego i bieżącego zarządzania, jak i zarezerwowania dużych środków finansowych na zadania inwestycyjne, uzupełniające istniejącą infrastrukturę, oraz na bieżące funkcjonowanie i świadczenie usług. W przypadku Gminy Krzeszowice oczekiwania odnośnie jakości poziomu życia oraz dostępu i jakości usług publicznych zostały określone w sposób realny na warsztatach strategicznych, podczas których kierunki interwencji, sformułowane często wprost jako zadania, osadzone zostały w możliwościach finansowych samorządu gminy Założenia rozwoju województwa małopolskiego w perspektywie 2020 roku W ocenie stanu wyjściowego poziomu rozwoju gospodarczego Gminy Krzeszowice pomocne jest umiejscowienie jej w układzie podregionalnym na tle województwa, kraju i Unii Europejskiej, z odniesieniem się do Produktu Krajowego Brutto w przeliczeniu na osobę (PKB per capita). W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata do oceny rozwoju gospodarczego i pokazania jego zróżnicowania w Małopolsce przyjęto podział na podregiony, które porównuje się do PKB średniego dla Polski i UE. Gmina Krzeszowice przypisana jest do podregionu krakowskiego, gdzie PKB notowane jest poniżej średniej krajowej, a w skali województwa małopolskiego dopiero na trzecim miejscu (po Krakowie i podregionie oświęcimskim): Rozkład PKB per capita w układzie podregionalnym, potwierdza silne zróżnicowanie potencjału gospodarczego w ujęciu wojewódzkim. Z lokatą równą 155,1% średniej dla kraju, Kraków zajmuje 3. miejsce wśród podregionów po Warszawie i Poznaniu. Wszystkie pozostałe podregiony w Małopolsce notują wartości PKB per capita na poziomie poniżej średniej dla kraju. Podregion 4 Załącznik do uchwały Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, M.P. z dnia 27 kwietnia 2012 r. str

14 nowosądecki plasuje się na 64. pozycji, podregion tarnowski zajmuje 59. lokatę, podregion krakowski miejsce 54., natomiast podregion oświęcimski miejsce 43. Na tle średniej dla UE-27, według danych za 2008 rok, wartość wskaźnika PKB per capita wynosi odpowiednio dla Krakowa 87%, podregionu oświęcimskiego 42%, podregionu krakowskiego 38%, podregionu tarnowskiego 35% oraz podregionu nowosądeckiego 33%. 5 Z podanych powyżej danych można wnioskować, że znaczenie gospodarcze miasta Krakowa i jego wysoka pozycja w skali kraju mogą być dla gmin poddanych gospodarczemu wpływowi tego ośrodka miejskiego szansą rozwojową zarówno w znaczeniu stricte gospodarczym, jak i społecznym, dającym dostęp do usług publicznych i komercyjnych w zróżnicowanych formach. Przy zakładaniu możliwych scenariuszy rozwojowych dla Gminy Krzeszowice warto uwzględnić dość optymistyczne prognozy wzrostu realnego PKB dla województwa małopolskiego: Średnie roczne tempo wzrostu realnego PKB per capita dla Małopolski w latach wyniesie 3,1% i będzie się kształtować na poziomie o ok. 0,1 pp powyżej średniej prognozowanej na poziomie kraju. Dla porównania najwyższe średnie tempo wzrostu tego wskaźnika prognozowane jest w województwach dolnośląskim (3,7%), opolskim (3,6%) oraz mazowieckim (3,4%). 6 Zakładając, że w 2008 roku PKB per capita dla naszego podregionu (krakowskiego) wynosił 38% średniej UE-27, osiągnięciem dla całej Małopolski będzie dojście do średniej na poziomie 63 % w stosunku do średniej UE-27. Można prognozować, że druga dekada I wieku będzie dla województwa małopolskiego okresem szybszego wzrostu niż założono dla całej UE, natomiast dla Gminy Krzeszowice istotne będzie maksymalne skorzystanie z tego okresu programowania i wpisanie się w plany inwestycyjne oraz programy pomocowe dla przedsiębiorców już działających na obszarze gminy oraz tych, którzy poszukują miejsc na lokalizację swoich inwestycji. Wspomniany powyżej atut lokalizacji Gminy Krzeszowice wewnątrz obszaru przemysłowego i dużych skupisk ośrodków miejskich (tworzonego przez Kraków, Górnośląski Okręg Przemysłowy i Zagłębie Ostrawsko Karwińskie) jest jednym z czynników, który powinien pozytywnie stymulować powstawanie nowych aktywności gospodarczych, zarówno z sfery wytwórczej, jak i usługowej. Z faktu, że Małopolska jest jednym z atrakcyjniejszych regionów pod względem warunków do inwestowania, a Gmina Krzeszowice ma wśród małopolskich gmin jedne z najlepszych warunków, należy odczytywać jako potencjał, który w okresie dobrej koniunktury w gospodarce powinien zostać dostrzeżony i wykorzystany przez inwestorów (wewnętrznych i zewnętrznych). Spośród kierunków interwencji zaproponowanych w tym dokumencie, poprawa aktywności gospodarczej i poszerzenie oferty rynku pracy powinny być w strategii działań Gminy Krzeszowice kierunkami interwencji publicznej traktowanymi priorytetowo. Od stopnia realizacji tych dwóch kierunków, fundamentalnych dla stabilności budżetów gospodarstw 5 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr II/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku, str Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr II/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku, str

15 domowych i budżetów publicznych, zależeć bowiem będą pozostałe działania, w znacznej części niosące za sobą koszty, niezbędne do poniesienia tak na etapie wykonywania inwestycji, jak i na etapie późniejszego utrzymania infrastruktury i obiektów służących podnoszeniu jakości życia mieszkańców Założenia rozwoju powiatu krakowskiego w perspektywie 2020 roku Plany rozwoju strategicznego dla powiatu krakowskiego zostały wyznaczone w dokumencie pn. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata , który został przyjęty uchwałą Rady Powiatu w Krakowie z 29 maja 2013 roku. Kierunki interwencji zapisane w strategii powiatowej dotyczą ustawowych kompetencji tego samorządu oraz innych podmiotów z sektora publicznego, przedsiębiorczości i organizacji pozarządowych. W uzgodnionym zapisie wizji Powiat krakowski 2020 stwierdza się, że W 2020 roku powiat krakowski w pełni korzysta ze swojego położenia w sąsiedztwie miasta Krakowa, walorów środowiska i dostępności komunikacyjnej. Rozwinęły się konkurencyjne i innowacyjne sektory gospodarki oraz turystyka. Efektywne zarządzanie publiczne, aktywność wspólnot samorządowych, przedsiębiorców i organizacji pozarządowych zapewniły wysoki poziom życia mieszkańców i dostęp do usług o wysokim standardzie. 7 Warte uwagi jest rozłożenie akcentów wizji powiatu w perspektywie końca drugiej dekady I wieku, z wyeksponowaniem pozytywnego wpływu na rozwój powiatu faktu bliskości Krakowa, dobrej dostępności komunikacyjnej (będącej pochodną położenia powiatu wokół miasta Krakowa) oraz walorów środowiska naturalnego. Wszystkie te trzy elementy, stymulujące pozytywnie funkcjonowanie samorządu II szczebla, są jednocześnie także atutami Gminy Krzeszowice. Podobnie jak w dokumentach krajowych czy regionalnych, również Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata zakłada osiągnięcie docelowo wysokiego poziomu życia mieszkańców i zapewnienie na terenie powiatu dostępu do usług o wysokim standardzie. Ze względu na zakres kompetencji samorządu powiatowego, dla którego edukacja na poziomie ponadgimnazjalnym jest jedną z najistotniejszych kompetencji, w Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata znaczenie edukacji jest mocno wyeksponowane i powiązane z wpływem na kapitał ludzki oraz na gospodarkę na poziomie powiatu: System edukacji i jakość kształcenia wpływa na gospodarkę lokalną. Kapitał intelektualny jest kluczowym czynnikiem wzrostu gospodarczego, innowacyjności, jakości rynku pracy, przedsiębiorczości i zaradności mieszkańców. Powiązanie edukacji z gospodarką jest przedmiotem Obszaru nr 1 niniejszej Strategii - Gospodarka, edukacja i rynek pracy. W niniejszym celu operacyjnym system edukacji jest rozumiany jako ważna funkcja lokalna miast i obszarów wiejskich powiatu krakowskiego. Decyduje ona o jakości życia i randze lokalnych ośrodków miejskich. Stąd też działania zawarte w niniejszym celu operacyjnym 7 Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata , załącznik do uchwały Rady Powiatu w Krakowie z dnia 29 maja 2013 roku, str

16 koncentrują się na utrzymywaniu wysokiego poziomu edukacji, zapewnianiu nowoczesnej i efektywnej bazy placówek oświatowych, stosowaniu nowatorskich metod nauczania. 8 Te zapisy w strategii powiatowej mają duże znaczenie dla planowania procesu edukacji w placówkach oświatowych na terenie Gminy Krzeszowice oraz dla utrzymania rangi drugiego pod względem liczby ludności ośrodka miejskiego w powiecie krakowskim, jakim jest miasto Krzeszowice. W Krzeszowicach prowadzą działalność dwie szkolne jednostki organizacyjne powiatu krakowskiego Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych oraz Liceum Ogólnokształcące. Utrzymanie w tych placówkach zgodnie z treścią strategii powiatowej wysokiego poziomu nauczania i nowatorskich metod nauczania będzie gwarancją kontynuacji nauki blisko miejsca zamieszkania dla młodzieży opuszczającej gimnazja prowadzone przez Gminę Krzeszowice. Podjęcie nauki w szkołach ponadgimnazjalnych na terenie Gminy Krzeszowice powinno dawać młodzieży szansę na zdobycie dobrego zawodu lub kontynuację nauki na wyższych uczelniach. Efektywność takiego procesu nauczania powinna przynieść pozytywne zmiany na rynku pracy, co powinno odbywać się w drodze współpracy międzysektorowej administracji publicznej, środowisk przedsiębiorców i organizacji pozarządowych. Podobne w treści do zapisów postulaty Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata były zgłaszane przez uczestników spotkań warsztatowych w ramach przygotowywania Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Do zadań tworzących obraz polityki samorządu powiatowego, spośród wymienionych w powyższym cytacie, należy niewątpliwie modernizacja infrastruktury komunikacyjnej. Dla Gminy Krzeszowice, na terenie której zlokalizowanych jest ok. 15 proc. dróg powiatowych spośród całej sieci drogowej, administrowanej przez powiat krakowski, zagadnienie modernizacji infrastruktury komunikacyjnej jest jednym z priorytetów, wskazywanych w bieżącej pracy samorządu gminy i przez samych mieszkańców oraz ich przedstawicieli sołtysów i przewodniczących zarządów osiedli miasta Krzeszowice. Problem stanu sieci drogowej, bezpieczeństwa w ruchu drogowym i połączeń komunikacyjnych na terenie Gminy Krzeszowice ze względu na szerokość zagadnienia został decyzją Konwentu Strategicznego, powołanego do prac nad Strategią Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata , wyłączony do osobnego obszaru pn. Infrastruktura i powiązania komunikacyjne, gdzie przedstawiono syntetyczną analizę sytuacji w tym obszarze, także w odniesieniu do możliwości i oczekiwań wobec samorządu powiatu krakowskiego. Brak mocnego przełożenia kompetencyjnego powiatu krakowskiego na problem ochrony środowiska widać w zapisie powiatowego dokumentu, w którym mówi się o wzmocnieniu infrastruktury gospodarki wodnej i wodno-ściekowej, w tym systemu oczyszczania ścieków, podczas gdy zadania te realizują bądź to samorządy gminne, bądź podmioty komercyjne. Dobrze natomiast, że w strategii powiatowej są zawarte zadania wodno-kanalizacyjne, ponieważ zadania te powinny być realizowane w każdej gminie i wskazanie ich w dokumencie samorządu wyższego szczebla stanowi pewnego rodzaju wspólny mianownik 8 Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata , załącznik do uchwały Rady Powiatu w Krakowie z dnia 29 maja 2013 roku, str

17 dla działań samorządów gminnych, którym powiat w Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata wskazuje, że Kluczowym elementem dbałości o stan środowiska naturalnego jest także stan świadomości ekologicznej mieszkańców. Edukacja i promocja postaw eksponujących bieżące i przyszłe korzyści płynące z ochrony środowiska naturalnego zapewnić powinna wyższą efektywność kosztową niektórych rozwiązań oraz przyczynić się do większej partycypacji społecznej w procesie ochrony przyrody. Wśród innych elementów ochrony naturalnych ekosystemów powinno się uwzględnić wzmocnienie infrastruktury gospodarki wodnej i wodno-ściekowej, w tym systemu oczyszczania ścieków, co powinno pozwolić na polepszenie jakości wód powierzchniowych na terenie Powiatu. Inne kluczowe działania powinny prowadzić do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego (w tym poprzez rozwój energetyki odnawialnej) oraz poprawy stanu powietrza poprzez wsparcie dla działań ograniczających niską emisję. 9 Rozwiązania, które zaproponowane zostały w Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata , wpisują się w podejście przedstawione w Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata , a opisane są głównie w tych miejscach gminnego dokumentu, który dotyczy obszaru pn. Bezpieczeństwo ekologiczne i społeczne. 9 Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata , załącznik do uchwały Rady Powiatu w Krakowie z dnia 29 maja 2013 roku, str

18 3. Diagnoza stanu wyjściowego dla Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Diagnoza sytuacji społeczno gospodarczej gminy Krzeszowice służy zidentyfikowaniu problemów i wskazaniu czynników rozwojowych, które tworzą potencjał do planowania polityki problemowej. Dane zebrane w tej części mają być także pomocne do ukazania uwarunkowań, jakie należy brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji i planowaniu rozwoju Gminy Krzeszowice. W trakcie prac baza danych statystycznych i informacji pochodzących z wielu źródeł była znacznie szersza niż zamieszczona w niniejszym dokumencie, a podczas prac Konwentu Strategicznego służyła do poszerzenia tła i zwiększenia trafności diagnozy stanu wyjściowego oraz w części prognoz zamieszczonych w dokumentach krajowych, regionalnych i powiatowym. Ze względu na opóźnienie w agregowaniu danych statystycznych, wynikające z trybu opracowywania danych przez Urząd Statystyczny, diagnoza stanu wyjściowego ma na celu wykazanie tendencji zjawisk społeczno gospodarczych, zachodzących na terenie Gminy Krzeszowice, i osadzeniu ich w kierunku zmian typowych dla kraju i regionu. Oparcie się na takim sposobie diagnozowania wynika z dużej integracji pogranicza Małopolski, Śląska i Zagłębia, wzajemnego przenikania się funkcji i korzystania przez mieszkańców tego obszaru z usług publicznych oraz funkcjonowaniu na rynku pracy, którego cechą charakterystyczną jest duża mobilność mieszkańców. W trendy te wpisuje się również Gmina Krzeszowice, której mieszkańcy korzystają z usług placówek służby zdrowia, edukacyjnych, kulturalnych itp. oraz z rynku pracy zarówno aglomeracji krakowskiej, jak i Małopolski zachodniej, a także Śląska i Zagłębia Ogólna sytuacja społeczno gospodarcza Gminy Krzeszowice Charakteryzując sytuację wyjściową Gminy Krzeszowice należy podkreślić jej dogodne położenie w jednym z najsilniejszych pod względem potencjału ekonomicznego i demograficznego w skali Polski regionów w Małopolsce. Ten czynnik w istotny sposób wpływa na duży, a zarazem nadal rosnący, potencjał Gminy Krzeszowice, wynikający nie tylko z zmian wewnątrz gminnej wspólnoty, ale także w otoczeniu w dwóch rozwijających się regionach opartych na aglomeracjach krakowskiej i śląskiej. Ich potencjał usług publicznych, rynku pracy i podmiotów gospodarczych otwiera większe możliwości udziału Gminy Krzeszowice w pozytywnych zmianach społeczno gospodarczych. Fakt, że Gmina Krzeszowice leży w obszarze oddziaływania gospodarczego dwóch ośrodków wskazanych w krajowych dokumentach jako podstawowe dla systemu osadniczego Polski i strategiczne dla krajowej gospodarki, wpływa m.in. na ocenę atrakcyjności inwestycyjnej oraz pozwala prognozować bardziej optymistycznie niż dla innych gmin tendencje demograficzne i rozwoju infrastruktury technicznej. Dla Gminy Krzeszowice jest to podstawa do planowania rozwoju w symbiozie z rozwojem konurbacji krakowsko śląskiej, której potencjał demograficzny i gospodarczy plasuje ten obszar w czołówce krajowej. Problem wskazany w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, polegający na małej konkurencyjności polskich regionów w porównaniu do regionów wysoko rozwiniętych krajów zachodniej Europy, jest generalnie 18

19 problemem dla wszystkich regionów Polski i zminimalizowanie jego skutków jest wyzwaniem dla polityki rozwoju regionów w skali całego państwa. Niemniej konurbacja krakowsko śląska, z jej bazą naukową, ekonomiczną i dużym potencjałem innowacyjnym w skali kraju, jest dla Gminy Krzeszowice fundamentem projektowania rozwoju i założeniu, że obszar ten będzie należał do najszybciej rozwijających się w Polsce. Problemem rzutującym na kierunki zmian społeczno gospodarczych w państwie, a tym samym również w Gminie Krzeszowice, jest i będzie w przyszłości zmiana struktury demograficznej ludności, co będzie determinowało przeprofilowywanie się wielu usług publicznych, począwszy od edukacji po ofertę w zakresie usług zdrowotnych opieki medycznej, opieki nad osobami niepełnosprawnymi, usług rehabilitacyjnych i promowaniu zdrowego stylu życia. Zjawisko to w województwie małopolskim zostało zdiagnozowane w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata następująco: Na tle średniej dla kraju, mediana wieku ludności Małopolski w 2009 roku była nieznacznie niższa (36,6 lat dla województwa wobec 37,7 lat dla Polski). Strukturę wieku charakteryzuje wyższy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym: 20,0% (kraj 18,9%), niższy natomiast w wieku produkcyjnym: 63,7% (kraj 64,5%) oraz w wieku poprodukcyjnym: 16,3% (kraj 16,5%). Przeciętne trwanie życia mieszkańców Małopolski jest dłuższe niż średnie dla kraju. Mężczyźni żyją dłużej o 1,6 roku (przeciętnie 73,1 lat), a kobiety o 1 rok (przeciętnie 81,1 lat). 10 Dla polityki gminy w obszarach usług społecznych (edukacja, opieka przedszkolna, opieka medyczna, opieka nad osobami starszymi, usługi kulturalne, sport i rekreacja) ważne jest określenie liczby tych osób zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i poprodukcyjnym, stanowiących znaczące grono odbiorców tych usług. Ujęte w poniższej tabeli dane ukazują również potencjał rynku pracy i wyzwania, jakie stają przed samorządem, który musi dostosować swoje działania także do potrzeb osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym. Tabela 4. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym Wskaźnik liczba ludności Dane dla Małopolski Dane dla powiatu krakowskiego Dane dla Gminy Krzeszowice w wieku przedprodukcyjnym ogółem 2014 osoba w wieku produkcyjnym ogółem 2014 osoba w wieku poprodukcyjnym ogółem 2014 osoba Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych 10 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr II/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku, str

20 Tabela 5. Procent ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym Wskaźnik liczba ludności Dane dla Małopolski Dane dla powiatu krakowskiego Dane dla Gminy Krzeszowice w wieku przedprodukcyjnym 2014 % 19,0 19,8 17,5 w wieku produkcyjnym 2014 % 62,8 63,2 62,1 w wieku poprodukcyjnym 2014 % 18,2 17,0 20,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych Sytuację na rynku pracy Gminy Krzeszowice na tle regionu małopolskiego odzwierciedlają wskaźniki w powyższych tabelach, dających pogląd na skalę problemów, jakie powinny znaleźć odzwierciedlenie w kierunkach interwencji administracji publicznej wszystkich szczebli. O ile wskaźnik obciążenia demograficznego będzie wyzwaniem dla płynności finansowej krajowego systemu ubezpieczeń społecznych, o tyle skutki jego niewydolności (np. prognozowane drastycznie niskie emerytury) oznaczać będą dla gminy konieczność interwencji poprzez posiadane narzędzia polityki społecznej. W zależności od podniesienia atrakcyjności Gminy Krzeszowice jako miejsca osiedlania się osób spoza regionu, wybierających Małopolskę jako miejsce zamieszkania, będzie możliwe złagodzenie na gruncie lokalnym negatywnych dla Polski zjawisk demograficznych. Efektywne wykorzystanie obecnie posiadanej infrastruktury społecznej będzie tym lepsze, im w mniejszym stopniu skutki emigracji i procesów starzenia się społeczeństwa będą miały miejsce w Gminie Krzeszowice. Będzie to możliwe wówczas, gdy na obszarze gminy będą przygotowane pod względem planistycznym oraz zapewnienia dostępu do infrastruktury i powiązań komunikacyjnych nowe tereny mieszkaniowe, pozwalające na zachęcenie osób poszukujących miejsca osiedlenia do wyboru Gminy Krzeszowice jako miejsca stałego zamieszkania lub lokalizacji zakładów pracy. Obserwując tendencje światowe i krajowe można stwierdzić, że jednym z najważniejszych argumentów za takimi wyborami jest atrakcyjny czas dojazdu do miejsca pracy z miejsca zamieszkania. Poprawa funkcjonujących połączeń komunikacyjnych i skrócenie czasu dojazdu z obszaru Gminy Krzeszowice do miejsc zatrudnienia (głównie Kraków, okolice Krakowa, Chrzanów, Trzebinia) powinna brać pod uwagę także koszty dojazdu, co oznacza, że preferowany powinien być system komunikacyjny bazujący na transporcie publicznym na głównych kierunkach przemieszczania się mieszkańców gminy oraz na oparciu się na powiązaniu transportu indywidualnego z transportem publicznym w formule Parkuj i Jedź. Taki kierunek działań byłby odpowiedzią na dzisiejsze problemy transportowe mieszkańców Gminy Krzeszowice, pracujących poza miejscem zamieszkania. Co więcej byłby zgodny z polityką regionalną Małopolski, która w poprawie komunikacji publicznej upatruje jeden z warunków wykorzystania potencjału rozwojowego aglomeracji krakowsko śląskiej. 11 Położenie Gminy Krzeszowice w centralnym obszarze wskazanej jako rozwojowa aglomeracji krakowsko śląskiej, dysponującej powyżej wymienionymi atutami, należy 11 Patrz: Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr II/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku, str

21 traktować jako podstawę do planowania rozwoju w oparciu o tendencje demograficzne korzystne dla tej części Polski południowej, której gmina jest integralną częścią. O skali wykorzystania tego potencjału będę decydować jednak przede wszystkim powiązania komunikacyjne, określone izochromą czasu dojazdu do tych ośrodków, które mają najkorzystniejsze warunki dla tworzenia miejsc pracy Krakowa i Śląska Diagnoza sytuacji w obszarach funkcjonalnych Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Określając punkt wyjścia do zaplanowania działań w Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata jako celowe uznano podanie takich informacji, które oddadzą stan dzisiejszy sytuacji społeczno gospodarczej w gminie, ale pokażą też elementy otoczenia wpływające na potencjał rozwojowy Gminy Krzeszowice. Do możliwie precyzyjnego zdiagnozowania sytuacji w sześciu obszarach wybranych dla zapisu Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata podane poniżej informacje pokazują kontekst regionalny i (w niektórych przypadkach, tam gdzie kompetencje powiatu mają wpływ na zachodzące zmiany) także powiatowy, a jednocześnie przytaczane są dane statystyczne, obrazujące poziom życia i efekty działań w przedziale czasowym, pozwalającym na uchwycenie określonych tendencji. Takie spojrzenie stanowi dobre tło do oceny zmian zjawisk społeczno gospodarczych, zachodzących w ostatnich latach i pozwala na lepsze zrozumieniu zasadności (lub braku zasadności) oceny dokonanej na etapie konsultacji i warsztatów, przygotowujących materiał wyjściowy do zredagowania roboczej wersji Strategii Rozwoju Gminy Krzeszowice na lata Efekt zaprezentowanej dalej diagnozy jest także wynikiem analiz i dyskusji, jakie dokonywały się podczas posiedzeń Konwentu Strategicznego oraz konsultacji społecznych i prac komisji problemowych Rady Miejskiej w Krzeszowicach Gospodarka i technologie innowacyjne Gmina Krzeszowice należy do tej kategorii gmin, które w okresie intensywnej industrializacji kraju bazowały na stosunkowo dużych zakładach pracy, najczęściej plasujących się w tradycyjnych sektorach gospodarki. Lokalne firmy działały głównie w branży budowlanej i produkcji materiałów budowlanych oraz w górnictwie skalnym, a osoby aktywne zawodowo były przeważnie zatrudnione poza obszarem gminy w dużych zakładach pracy, takich jak kopalnie, zakłady przemysłu metalurgicznego i chemicznego. Restrukturyzacja tych branż i silna redukcja zatrudnienia spowodowały znaczący wzrost osób nieaktywnych na rynku pracy, korzystających z ubezpieczeń społecznych lub innych mechanizmów wspierających osoby, które straciły pracę. Skutki tej restrukturyzacji są nadal widoczne na rynku pracy Gminy Krzeszowice lokalne zakłady produkcyjne, w tym kopalnie surowców skalnych, nie są już tak dużym pracodawcą jak przed okresem restrukturyzacji, a liczba podmiotów gospodarczych po początkowym okresie wzrostu ustabilizowała się na poziomie 2,5 3,0 tys., choć w okresie (czyli od początku zjawiska kryzysu finansowego do skutkującego stagnacją okresu ostatnich 21