WPŁYW TERMINU STOSOWANIA ZREDUKOWANYCH DAWEK HERBICYDÓW W ZBOŻACH JARYCH NA EFEKTYWNOŚĆ ZWALCZANIA CHWASTÓW

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (3) 2007 WPŁYW TERMINU STOSOWANIA ZREDUKOWANYCH DAWEK HERBICYDÓW W ZBOŻACH JARYCH NA EFEKTYWNOŚĆ ZWALCZANIA CHWASTÓW ROMAN KRAWCZYK Instytut Ochrony Roślin Władysława Węgorka 20, Poznań r.krawczyk@ior.poznan.pl I. WSTĘP Badania prowadzone w Instytucie Ochrony Roślin mają na celu ocenę wpływu terminu zastosowania zredukowanych dawek herbicydów na ich efektywność chwastobójczą. W krajach Europejskich, również i w Polsce, poszukuje się nowych rozwiązań w celu ograniczenia szkodliwego oddziaływania rolnictwa konwencjonalnego na środowisko. Jednym z takich kierunków, mającym największe szanse rozwoju jest rolnictwo zrównoważone. Rolnictwo zrównoważone, w przeciwieństwie do wysokonakładowego rolnictwa konwencjonalnego, uwzględnia aspekty ekologiczne, rentowność i oczekiwania społeczne (Lantinga i wsp. 2000). Ważnym elementem rolnictwa zrównoważonego jest technologia integrowanej ochrony roślin i również związana z tym regulacja zachwaszczenia upraw. W tym celu podejmowane są próby opracowania technologii stosowania niższych dawek herbicydów. Korzyścią stosowania obniżonych dawek herbicydów w zbożach jest zmniejszenie zawartości wykrywanych pozostałości w ziarnie oraz w glebie (Domaradzki i Sadowski 2002). W Polsce stosuje się zdecydowanie mniej chemicznych środków ochrony roślin niż w większości krajów Unii Europejskiej. Fakt ten nie zwalnia nas z poszukiwań nowych rozwiązań. W związku z obecną sytuacją i potencjałem polskiego rolnictwa, największą szansę ma rolnictwo zrównoważone w kierunku rolnictwa ekologicznego (Roszkowski 1998). Kierunek ten stwarza możliwości rozwoju przez wzrost konkurencyjności polskich produktów rolnych na rynkach krajów Unii Europejskiej. W Instytucie Ochrony Roślin (IOR) podjęto badania nad wpływem terminu stosowania obniżonych dawek herbicydów na regulację zachwaszczenia w pszenicy jarej. II. MATERIAŁ I METODY W IOR w Zakładzie Herbologii i Techniki Ochrony Roślin w Poznaniu wykonano dwie serie badań nad wpływem obniżonych dawek herbicydów na efektywność zwalczania chwastów w zbożach jarych.

2 152 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (3) 2007 Pierwszą serię badań z zakresu redukcji dawek herbicydów w pszenicy jarej i w jęczmieniu jarym przeprowadzono w latach w Terenowej Stacji Doświadczalnej (TSD) w Winnej Górze. Badano herbicydy stosowane nalistnie w dwóch dawkach zredukowanych: tribenuron (7,5 oraz 3,75 g/ha) oraz mieszaninę mekoprop + MCPA + dikamba ( oraz g/ha). Herbicydy stosowano w jednym zabiegu: na początku fazy krzewienia lub w końcowej fazie krzewienia zbóż. Herbicydy stosowano łącznie z adiuwantem (olej parafinowy 80%). Zboża wysiano w dwóch gęstościach (pszenica jara 400 i 250 szt. ziarn/m 2 ; jęczmień jary 200 i 100 szt. ziarn/m 2 ). Druga seria badań dotyczyła efektywności zwalczania chwastów mikro-dawkami mieszanin herbicydów stosowanych w uprawie zbóż jarych (pszenica, jęczmień, owies). Ścisłe doświadczenia poletkowe prowadzono w 2006 roku w województwie wielkopolskim w TSD Winna Góra oraz w warunkach pól produkcyjnych zlokalizowanych w Rawiczu. W skład dwóch mieszanin herbicydów stosowanych w mikro-dawkach, aplikowanych łącznie z adiuwantem, wchodziły następujące substancje aktywne (s.a.): Mikro A: tribenuron 1,5 g/ha + florasulam 0,5 g/ha + fluroksypyr 12,5 g/ha + chlopyralid 15 g/ha; Mikro B: triasulfuron 0,5 g/ha + dikamba 8 g/ha + fluroksypyr 12,5 g/ha + chlopyralid 15 g/ha. Badane herbicydy stosowano dwukrotnie w dwóch wariantach. W pierwszym, preparaty stosowano w fazie dwóch liści zbóż oraz w terminie końcowej fazy krzewienia. Wariant drugi obejmował terminy w początkowej fazie krzewienia i fazie pierwszego kolanka. Jako obiekt standardowy stosowano tribenuron metylowy w końcowej fazie krzewienia zbóż w dawce 11,25 g/ha aplikując go łącznie z adiuwantem. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Wrażliwość chwastów dwuliściennych na herbicyd zmniejsza się w miarę osiągania przez nie kolejnych faz rozwojowych. Chwasty we wcześniejszych fazach rozwojowych wykazują wyższą wrażliwość na niższe dawki herbicydów (Dogan i wsp. 1999; Domaradzki i wsp. 2003). Również w warunkach zwiększonej konkurencyjności rośliny uprawnej względem chwastów, efektywność herbicydów jest wyższa. Wzrost konkurencyjności zbóż względem chwastów można uzyskać przez zwiększenie zagęszczenia łanu (Noworolnik 1994; Kapeluszny 2002; Starczewski i Żądełek 2003). Badania prowadzone wspólnie w Polsce i w pięciu krajach europejskich (Dania, Finlandia, Estonia, Litwa, Łotwa) wskazują, że gatunki chwastów dwuliściennych, jak: Chenopodium album, Stellaria media, Polygonum sp., Viola arvensis mają największe znaczenie w uprawie zbóż jarych (Bromand 2003). W doświadczeniach własnych gatunkami o najwyższej liczebności były: Ch. album, V. arvensis, Matricaria maritima ssp. inodora, S. media. Wśród pospolitych roślin segetalnych najczęściej występującym gatunkiem we wszystkich regionach Polski jest Ch. album (Latowski 2002). Jest też najliczniej reprezentowanym gatunkiem chwastów w zbożach jarych (Walczak i wsp. 2002). W pierwszej serii badań własnych komosa biała (Ch. album) wykazała wysoką wrażliwość na obniżone dawki herbicydów, niezależnie od terminu ich zastosowania (rys. 1). Zmniejszenie skuteczności zredukowanych dawek herbicydu odnotowano

3 Wpływ terminu stosowania zredukowanych dawek w latach badań, w których występowały niższe temperatury powietrza w okresie aplikacji herbicydów. Wyniki te znalazły potwierdzenie w pracach innych autorów (Matysiak i Stachecki 2003; Kieloch 2006). Skuteczność chwastobójcza była zależna od rodzaju herbicydu i wysokości jego dawki. Rys. 1. Skuteczność zwalczania Ch. album [%] w zależności od dawki i terminu stosowania herbicydu w pszenicy jarej (niezależnie od gęstości siewu pszenicy) Fig. 1. Efficacy of herbicides in Ch. album [%] control depending on time of application and herbicide dose in spring wheat (independing of wheat sowing rate) Stopień zmniejszenia skuteczności (minimalna skuteczność), wskutek niekorzystnych warunków pogodowych nie jest jednakowy dla herbicydów należących do różnych grup chemicznych (Cashmore i Caseley 1995; Dogana i Hurle 1998; Kudsk 2001; Krawczyk 2006). Herbicydy stosowane w zredukowanych dawkach są skuteczne w bardzo wczesnych fazach rozwojowych. Jednak w badaniach własnych stwierdzono, że zastosowanie herbicydów o działaniu dolistnym w dawkach zredukowanych w początkowym stadium krzewienia zbóż jarych, było mniej efektywne w zwalczaniu Ch. album w stosunku do efektów uzyskanych, gdy zabieg był wykonany w końcowej fazie krzewienia rośliny uprawnej. Przed zbiorem zbóż, przy wcześniejszym zastosowaniu herbicydów, odnotowano wzrost zachwaszczenia wtórnego Ch. album, co było konsekwencją kolejnych wschodów chwastów w okresie po aplikacji herbicydów (rys. 2).

4 154 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (3) 2007 Rys. 2. Wpływ terminu stosowania herbicydu i dawki na wtórne zachwaszczenie [%] rośliny uprawnej komosą białą i fiołkiem polnym Fig. 2. Effect of application time and herbicides doses on the secondary infestation [%] of crop Ch. album and V. arvensis W przeprowadzonych badaniach skuteczność zwalczania była zależna od rodzaju herbicydu i ilości zastosowanego preparatu. Im mniejsza dawka, tym mniejsza liczba gatunków zwalczanych chwastów. Skuteczność tribenuronu metylowego względem fiołka polnego (V. arvensis) zmniejszała się wraz z redukcją dawki herbicydu, jak i opóźnieniem terminu zabiegu (rys. 3). Wyniki uzyskane z powyższych badań skłoniły do poszukiwań nowych rozwiązań mających na celu redukcję dawki s.a. z zachowaniem wysokiej efektywności zabiegów odchwaszczających. Druga seria badań obejmowała zastosowanie zmniejszonych ilości s.a. w dawkach dzielonych. Aplikacja herbicydów w dawkach dzielonych w praktyce przyjęła się w uprawie buraka cukrowego. W latach 80. XX wieku opracowano programy odchwaszczania buraków cukrowych, w których stosowano od dwóch do czterech zabiegów odpowiednio skomponowanej mieszaniny s.a. herbicydów w bardzo wczesnych fazach rozwojowych chwastów (Pudełko i Woźnica 1985; Adamczewski i Kawczyński 1987). Zapoczątkowane w Akademii Rolniczej w Poznaniu, a obecnie w Polsce w wielu jednostkach badawczych, prowadzone są badania w uprawie buraka cukrowego z zakresu efektywności chwastobójczej herbicydów aplikowanych w bardzo niskich dawkach mikrodawkach (Woźnica i wsp. 2005, 2006). Warunkiem powodzenia programu herbicydowego, opartego na dużej redukcji dawki herbicydu (mikrodawka), jest aplikacja kolejnych zabiegów odchwaszczających w okresie największej

5 Wpływ terminu stosowania zredukowanych dawek Rys. 3. Skuteczność zwalczania V. arvensis [%] w zależności od dawki i terminu stosowania herbicydu w pszenicy jarej (niezależnie od gęstości siewu pszenicy) Fig. 3. Efficacy of herbicides in V. arvensis [%] control depending on time of application and herbicide dose in spring wheat (independing of wheat sowing rate) Tabela 1. Skuteczność zwalczania chwastów mikro-dawkami herbicydów w zbożach jarych Table 1. Efficacy of micro-doses of herbicide in weed control in spring cereals Obiekt Treatment Mikro A Mikro B Termin stosowania Time of application CHEAL GALAP MATIN POLCO VIOAR Jj Pj Ow Jj Ow Jj Pj Jj Pj Ow Jj Ow GS 12 + GS GS 21 + GS , ,5 99,5 GS 12 + GS 29 40,0 50,0 73,8 75, ,0 71,3 GS 21 + GS 31 32,5 27,5 70,0 65, ,0 61,3 Standard GS 29 96,5 99, , ,5 93,8 92,0 88,8 90,0 94,5 100 Herbicydy stosowano łącznie z adiuwantem (olej parafinowy 80%) Herbicides were applied with adjuvant (parafin oil 80%) Jj jęczmień barley; Pj pszenica wheat; Ow owies oat CHEAL Chenopodium album, GALAP Galium aparine, MATIN Matricaria inodora, POLCO Fallopia convolvulus, VIOAR Viola arvensis Mikro A tribenuron 1,5 g/ha + florasulam 0,5 g/ha + fluroksypyr 12,5 g/ha + chlopyralid 15 g/ha + adiuwant Mikro B triasulfuron 0,5 g/ha + dikamba 8 g/ha + fluroksypyr 12,5 g/ha + chlopyralid 15 g/ha + adiuwant Standard tribenuron 11,25 g/ha + adiuwant

6 156 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (3) 2007 wrażliwości chwastów, to jest w ich najmłodszych fazach rozwojowych od wschodów do fazy liścieni (Woźnica i wsp. 2004). Kontynuując ideę redukcji dawek w zbożach jarych, badaniom poddano dwie mieszaniny herbicydów: Mikro A: tribenuron + fluroksypyr + florasulam + chlopyralid (1,5 + 12,5 + 0, g/ha) oraz Mikro B: triasulfuron + dikamba + fluroksypyr + chlopyralid (0, , g/ha). W obiektach, w których stosowano mieszaninę herbicydów Mikro A uzyskano bardzo wysoką skuteczność chwastobójczą (99 100%) w zwalczaniu gatunków chwastów dwuliściennych niezależnie od wariantu stosowania (tab. 1). W obiektach odchwaszczanych mieszaniną Mikro A utrzymano plantację zbóż wolną od chwastów aż do zbioru rośliny uprawnej. Mieszanina Mikro B wykazała mniejszą skuteczność w stosunku do takich gatunków, jak: Ch. album, V. arvensis, Galium aparine. W pierwszym wariancie aplikacji mieszaniny (GS 12 + GS 29) skuteczność względem tych gatunków chwastów była wyższa w porównaniu z opcją późniejszej aplikacji mieszaniny herbicydów (GS 21 + GS 31). W tym terminie chwasty osiągnęły fazę 2 4 liści (BBCH 12 14) i wykazywały mniejszą wrażliwość na herbicydy aplikowane w mikro-dawkach. Mieszanina Mikro B wykazała wysoką skuteczność w zwalczaniu gatunków chwastów dwuliściennych takich, jak M. inodora oraz F. convolvulus. W uprawie owsa, w porównaniu z pozostałymi zbożami, obserwowano wyższą skuteczność chwastobójczą mieszaniny Mikro B względem gatunków chwastów słabiej zwalczanych w uprawie pszenicy i jęczmienia. IV. WNIOSKI 1. Skuteczność herbicydów stosowanych w obniżonych dawkach była zależna od rodzaju herbicydu i wysokości dawki. Im mniejsza dawka, tym mniejsza liczba gatunków zwalczanych chwastów. 2. Herbicydy stosowane w zredukowanych dawkach w jednym terminie w uprawie zbóż jarych skuteczniej zwalczały chwasty we wczesnych fazach rozwojowych, lecz wówczas w mniejszym stopniu zabezpieczały przed wtórnym zachwaszczeniem. 3. Mieszanina bardzo niskich dawek herbicydów: tribenuron 1,5 g/ha + florasulam 0,5 g/ha + fluroksypyr 12,5 g/ha + chlopyralid 15 g/ha (Mikro A) zastosowana dwukrotnie łącznie z adiuwantem bardzo skutecznie zwalczała chwasty i chroniła przed wtórnym zachwaszczeniem takimi gatunkami, jak: Ch. album, G. aparine, M. inodora, F. convolvulus, V. arvensis. 4. Druga mieszanina niskich dawek herbicydów: triasulfuron 0,5 g/ha + dikamba 8 g/ha + fluroksypyr 12,5 g/ha + chlopyralid 15 g/ha (Mikro B) stosowana dwukrotnie była mniej efektywna w zwalczaniu takich gatunków chwastów, jak: Ch. album, V. arvensis, G. aparine niż mieszanina Mikro A. 5. Na wysoką efektywność mikro-dawek herbicydów stosowanych w zbożach jarych ma wpływ dobór komponentów mieszaniny. Prace badawcze dofinansowane przez Komitet Badań Naukowych w ramach projektu badawczego nr 3P06R09125.

7 Wpływ terminu stosowania zredukowanych dawek V. LITERATURA Adamczewski K Rola chwastów w uprawie roślin. s W: Ochrona Roślin (J. Kochman, W. Węgorek, red.). Wyd. V. Plantpress, Kraków, 701 ss. Adamczewski K., Kawczyński J Efektywność zwalczania chwastów w burakach cukrowych herbicydami składającymi się z kilku substancji aktywnych. Prace Nauk. Inst. Ochr. Roślin 28 (1): Bromand B Harmonisation of efficacy testing procedures, implementation of GEP and possibilities of exchange of date between countries. Proceedings of the Crop Protection Conference for the Baltic Sea Region, Poznań 2003: Cashmore W.J., Caseley J.C Effect of low doses of herbicides, temperature and simulating harrowing on the survival of three weed species. The BCPC Conference Weeds: Dobrzański A., Adamczewski K Przyszłościowe spojrzenie na metody ochrony przed chwastami na progu XXI wieku. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41: Dogan M.N., Hurle K Influence of growth stage and environmental factors on the efficacy of reduced doses of tribenuron-methyl on Chenopodium album L. Pflkrankh. Pflschutz. Sonderh. XVI: Dogan N.M., Kemmer A., Hurle K Influence of weed growth stage on the performance of reduced herbicide doses. Proceedings of eleventh European Weed Research Society Symposium, Basel 1999, s Domaradzki K., Kieloch R., Rola H Skuteczność herbicydów w zależności od dawki i fazy rozwojowej chwastów. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 43: Domaradzki K., Rola H Ekologiczno-agronomiczne aspekty stosowania niższych dawek herbicydów w regulacji zachwaszczenia zbóż. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41: Domaradzki K., Sadowski J Możliwość zmniejszenia obciążenia dla środowiska naturalnego poprzez stosowanie herbicydów w ograniczonych dawkach. Pam. Puł. 130: Kapeluszny J Zachwaszczenie łanu zbóż jarych w warunkach zróżnicowanej gęstości siewu i oszczędnego stosowania herbicydów. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 42: Kieloch R Wpływ adiuwantów na skuteczność tribenuronu metylu stosowanego w różnych warunkach temperatury i wilgotności względnej powietrza. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 46: Kudsk P How to investigate of environmental factors on herbicide performance. The BCPC Conference Weeds: Krawczyk R Aspekty stosowania obniżonych dawek herbicydów w zbożach jarych. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 46 (1): Matysiak K., Stachecki S Skuteczność działania obniżonych dawek herbicydów w różnych warunkach pogodowych. J. Plant Protection Res. 43: Lantinga E.A., Oomen G.J.M., Schiere H.B The Concept of Sustainable Agriculture. Pam. Puł. 120: Latowski K Problem pospolitych chwastów segetalnych Polski. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 42: Noworolnik K Reakcja jarych mieszanek jęczmienia z owsem na gęstość siewu. Materiały Ogólnopol. Konf. Stan i perspektywy upraw mieszanek zbożowych. Poznań, : Paradowski A., Adamczewski K Ocena wpływu zmiany technologii odchwaszczania buraka cukrowego na przestrzeni ostatnich 15 lat. Biul. IHAR 222: Pudełko J., Woźnica Z Wpływ herbicydów oraz sposobu ich stosowania na zachwaszczenie i plony buraków cukrowych. Rocz. AR Poznań 149: Roszkowski A Kierunki rozwoju technologii produkcji roślinnej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 454:

8 158 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (3) 2007 Starczewski J., Żądełek J Regulacja zachwaszczenia przez zagęszczenie rośliny uprawnej i stosowanie herbicydów na przykładzie pszenżyta. Zesz. Probl. Post. Nauk. Rol. 490: Walczak F., Grendowicz L., Jakubowska M., Skorupska A., Strugała N., Tratwal A., Wójtowicz A Szkodliwość ważniejszych agrofagów roślin uprawnych oraz stan zachwaszczenia roślin rolniczych w Polsce w 2001 roku. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 42: Woźnica Z., Adamczewski K., Szeleźniak E Stosowanie mikrodawek herbicydów w uprawie buraka cukrowego. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44: Woźnica Z., Idziak R., Waniorek W Extremely reduced herbicide rates applied with an adjuvant for weed control in sugar beets. 13th EWRS Symposium, Bari, June 2005, s Woźnica Z., Idziak R., Waniorek W Możliwość zastosowania mikrodawek herbicydów do odchwaszczania buraka cukrowego. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 46 (2): ROMAN KRAWCZYK INFLUENCE OF APPLICATION TIME OF HERBICIDE REDUCED DOSES ON WEED CONTROL EFFICIENCY IN THE SPRING CEREALS SUMMARY This work considers aspect of application time of reduced herbicide doses in spring cereals. Two series of research was conduced in the Institute of Plant Protection in Poland. Two herbicides were applied in recommended dose (tribenuron-methyl g/ha and trade mixture mecoprop + MCPA + dicamba g/ha) and reduced ones by 2/3, 1/3 of a full dose at two different terms of applications: T1 start of cereal tillering (stage 21 22, decimal code BBCH) or T2 end of cereal tillering (stage 28 29, decimal code BBCH). Cereals were cultivated in two densities: recommended sowing rate and reduced sowing rate. Weeds as: Chenopodium album and Viola arvensis dominated in the fields during the experiment. Herbicides applied in reduced doses showed a very good effectiveness in weeds control as: Ch. album. Weeds such as V. arvensis showed lower sensitivity to the reduced doses of herbicides and efficacy weed control depended on the dose and time of herbicide application as well as cereal species and density. In the treatments, that the broadleaf weeds were controlled early and quickly (time application at stage 21 22), increased secondary infestation was noticed. The second series of experiment was designed to investigate the effect micro-rate of herbicide: combination Mikro A (tribenuron 1.5 g/ha + florasulam 0.5 g/ha + fluroksypyr 12.5 g/ha + clopyralid 15 g/ha) and combination Mikro B (triasulfuron 0.5 g/ha + dicamba 8 g/ha + fluroksypyr 12.5 g/ha + clopyralid 15 g/ha). The spraying mikro-rates of herbicides was carried out twice when the cereal plants had 2 leaves (stage 12, decimal code, BBCH) and when the cereals were at stage (decimal code, BBCH). Herbicide micro-doses were also applied when the crops were at stage (decimal code, BBCH) and when the cereals were started stem elongation (stage 31, decimal code, BBCH). Treatments, where Mikro A was used gave very high effectiveness of weed control (Ch. album, Galium aparine, Matricaria inodora, Polygonum convolvulus, V. arvensis), above 99%. Micro-rate of herbicide in combinations Mikro B showed less effectiveness in the broadleaf weeds as, G. aparine and no efficacy of Ch. album and V. arvensis. This treatments were very good for control of M. inodora and P. convolvulus. Key words: mikro-herbicide, reduced dose, spring wheat, spring barley, oats