PROCEDURY POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU w Powiecie Nowodworskim

Transkrypt

1 PROCEDURY POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU w Powiecie Nowodworskim Nowy Dwór Gdański czerwiec

2 SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Słowniczek... 3 Kompetencje pomocy społecznej i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy... 4 Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie pracownika pomocy społecznej... 6 Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie lekarza... 8 Kompetencje Policji i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy Procedura pomocy dziecku i rodzinie postępowanie Policji Pomoc dziecku krzywdzonemu - udział kuratora sądowego w działaniach związanych z przeciwdziałaniem przemocy Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie straży miejskiej Kompetencje nauczycieli i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy Załącznik Nr 1 Objawy przemocy...24 Załącznik Nr 2 Jak rozmawiać z dzieckiem krzywdzonym Załącznik Nr 3 Wzór zawiadomienia o przestępstwie Załącznik Nr 4 Wzór zawiadomienia o nieprawidłowej sytuacji dziecka...30 Załącznik Nr 5 Kwestionariusz dziecka krzywdzonego...31 Załącznik Nr 6 Informacje teleadresowe

3 WSTĘP Dokument Procedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu w Powiecie Nowodworskim powstał przy współpracy realizatorów i pracowników instytucji wymienionych w dokumencie. Dokument przedstawia zadania instytucji i działania jakie należy podjąć w sytuacji pomocy dziecku krzywdzonemu. Procedury usprawnią pracę poszczególnych jednostek poprzez współpracę i przepływ informacji. Przedstawiono szczegółowo podstawy prawne, zasady działania oraz cele i zadania jakie powinny wykonać poszczególne jednostki. Cele i zadania zawarte w Procedurach Pomocy Dziecku Krzywdzonemu odpowiadają na potrzeby mieszkańców Powiatu Nowodworskiego, w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Niniejsze Procedury w Powiecie Nowodworskim uwzględniają materiały opracowane podczas cyklicznych spotkań uwzględniając materiały ze spotkań zespołu ds. monitorowania strategii rozwiązywania problemów społecznych w Powiecie Nowodworskim. Definicja pojęć związanych z krzywdzeniem dziecka SŁOWNICZEK Przemoc zachodzi wówczas, gdy jakaś osoba odnosi się do drugiej w sposób niezgodny z wymaganiami relacji, która je łączy. Wszelkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej lub psychicznej szkody drugiego człowieka i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich. Przemoc wobec dziecka uznaje się za nią fizyczne lub umysłowe działanie na szkodę, wykorzystywanie seksualne, zaniedbywanie lub maltretowanie dziecka poniżej 18 roku życia przez osobę odpowiedzialną za pomyślny jego rozwój oraz działania, które stanowią zagrożenie dla jego rozwoju (definicja za amerykańskim Centrum Pomocy Dzieciom Krzywdzonym i Zaniedbywanym). Przemoc fizyczna wobec dziecka obejmuje całą gamę form zachowania, które mogą występować w postaci czynnej lub biernej. Do czynnych form przemocy fizycznej zaliczamy bicie np. pięścią, przedmiotem, kopanie oraz wszelkie zachowania o wyjątkowej brutalności jak: oparzenia, zadawanie ran ciętych, szarpanych, duszenie, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa. Przemoc fizyczna bierna przejawia się w postaci różnego rodzaju zakazów, np. mówienia w określonym czasie, chodzenia, załatwiania potrzeb fizjologicznych. Przemoc emocjonalna to zachowania osoby dorosłej względem dziecka, które prowadzą do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby. Do zachowań tych zaliczamy: odrzucenie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwość dziecka, zastraszanie, grożenie. Zaniedbywanie poważny lub nieustanny brak zwracania uwagi na potrzeby dziecka w wyniku którego powstaje szkodliwe osłabienie zdrowia lub rozwoju lub niepotrzebne wystawianie dziecka na niebezpieczeństwo, w tym zimno lub głód. Przemoc seksualna każde zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka, które motywowane jest seksualnie i służy podnieceniu się i zaspokojeniu popędu seksualnego. Kazirodztwo- przemoc seksualna - w psychologicznym rozumieniu tego słowa jest to nie tylko kontakt fizyczny z ustami, piersiami, zewnętrznymi narządami płciowymi dziecka, lecz również bardziej subtelne zachowanie seksualne wobec dziecka, które maja na celu zaspokojenie seksualne osoby dorosłej. Do takich zachowań zaliczamy np. podglądanie dziecka służące podnieceniu osoby dorosłej, robienie nęcących lub seksualnie jednoznacznych uwag wobec dziecka. W psychologicznej definicji kazirodztwa, sprawcą nie musi być osoba z rodziny, aby kontakt uznać za kazirodczy. Jeśli dziecko postrzega daną osobę jako członka rodziny, to w przypadku wykorzystania seksualnego, zachowanie to będzie nosiło znamiona kontaktu kazirodczego. 3

4 KOMPETENCJE POMOCY SPOŁECZNEJ I PODSTAWY PRAWNE DOTYCZĄCE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU PRZEMOCY Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie tym sytuacjom, poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. (zapisy z ustawy o pomocy społecznej). Zjawisko przemocy wobec dzieci jest ujęte w ustawie jako trudna sytuacja życiowa, z której wynika ustawowy obowiązek interwencji i wsparcia ze strony pomocy społecznej. Przemoc w rodzinie jest jednym z powodów udzielania osobom i rodzinom pomocy socjalnej. W ramach tej pomocy są realizowane następujące zadania określone w ustawie o pomocy społecznej: 1. przeprowadzania wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego, który ustala sytuację osobistą i rodzinną, w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz Pomoc Społeczna - Niebieska Karta stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego, 2. prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, w szczególności prawnego, psychologicznego i rodzinnego, 3. przeprowadzanie interwencji kryzysowej, którą stanowi zespół działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin, w tym dotkniętych przemocą, w celu zapobiegania lub pogłębiania się występujących dysfunkcji, 4. przyznawanie i wypłacanie świadczeń pieniężnych oraz świadczeń niepieniężnych w tym: udzielanie schronienia, dożywianie dzieci, prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo wychowawczych. Działania pracowników pomocy społecznej wynikają również z praw i obowiązków jakie nakłada na nich Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencja o Prawach Dziecka. Przedstawione akty prawne wskazują na obowiązek zawiadamiania odpowiednich organów o krzywdzeniu dziecka. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.483 z późń. zm.) Art. 40 Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Zakazuje się stosowaniu kar cielesnych. Art. 71 ust. 1 Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz politycznych. Art. 72 ust. 1 Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Art. 72 ust. 2 Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Art. 72 ust. 3 W toku ustalenia praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są zobowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka. Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989r. z 20 listopada 1989r. (Dz. U. z 1991r. Nr, 120 poz. 526 z późń. zm.) Art. 18 ust. 1 Państwa Strony podejmują wszelkie możliwe starania dla pełnego uznania zasady, że oby dwoje rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka. Jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka ma być przedmiotem ich największej troski. Art. 18 ust. 2 W celu zagwarantowania i popierania praw zawartych w niniejszej konwencji Państwa- Strony będą okazywały odpowiednią pomoc rodzicom oraz opiekunom prawnym w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowaniem dzieci oraz zapewnią rozwój instytucji, zakładów i usług w zakresie opieki nad dziećmi. Art 19 ust. 1 Państwa Strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, 4

5 administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź złego traktowania lub wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych dzieci pozostających pod opieką rodzic, opiekunów prawnych lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem Art 19 ust 2 Tego rodzaju środki ochronne powinny obejmować tam gdzie jest to właściwe. Skuteczne przedsięwzięcia w celu stworzenia programów socjalnych dla realizacji pomocy dziecku oraz osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, jak również innych form działań prewencyjnych, dla ustalenia, informowania, wszczynania i prowadzenia śledztwa. Postępowania, notowania wymienionych wyżej przypadków niewłaściwego traktowania dzieci oraz tam, gdzie jest właściwe- ingerencję sądu. Art 20 ust. 1 Dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego lub gdy ze względu na swoje dobro nie może pozostawać w tym środowisku. Będzie miało prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. Art. 34 Państwa Strony zobowiązują się do ochrony dzieci przed wszelkimi formami wyzysku seksualnego i nadużyć seksualnych. Dla osiągnięcia tych celów Państwa- Strony podejmują w szczególności wszelkie właściwe kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym oraz wielostronnym dla przeciwdziałania. A/ nakładaniu lub zmuszaniu dziecka do jakichkolwiek nielegalnych działań seksualnych. B/ wykorzystywaniu dzieci do prostytucji lub innych nielegalnych praktyk seksualnych. C/ wykorzystywaniu dzieci w pornograficznych przedstawieniach i materiałach. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 33 poz. 178 z późń. zm.) Art W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. Art Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekun nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu. 2. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję. 3.Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z1997r. Nr.88, poz.553 z późń. zm.) Art Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Art.198. Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Art Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Art.201. Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór 5

6 osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku 3. Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, przechowuje lub posiada albo rozpowszechnia lub publicznie prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art.208. Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Art.211. Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997r. Nr 89, poz. 555 z późń.zm.) Art Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję(...):. 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. Ustawa z dnia 25 luty 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 z późń.zm.) Art określają stosunki między rodzicami i dziećmi. Ustawa z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964r. Nr 43, poz. 296 z późń.zm.) Art. 572 & 1 Każdy komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o n im sąd opiekuńczy. PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POSTĘPOWANIE PRACOWNIKA POMOCY SPOŁECZNEJ Przykładowe sytuacje związane z krzywdzeniem dziecka Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba (bezpośrednio lub telefonicznie), która twierdzi, że małoletnie dziecko jest ofiarą przemocy fizycznej jest bite. Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Tryb postępowania Wizyta pracownika socjalnego w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2). Nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej i ustalenia z nimi dalszego postępowania np. - wizyta z dzieckiem u lekarza - zwrócenie się rodziców do specjalisty o pomoc w rozwiązaniu ich problemów Pracownik socjalny nawiązuje kontakt z pediatrą dziecka / pedagogiem 6

7 art. 40, art. 71 ust. 1, art. 72 ust Konwencja o Prawach Dziecka art. 18 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 1. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy art. 100, art i 2, art ustawa o pomocy społecznej art. 47 ust. 1, art. 70 ust. 3 pkt. 12, art. 107 ust 1 i 2. Kodeks Postępowania Karnego art i 2. Kodeks Karny art Kodeks Postępowania Cywilnego art i 2. Pracownik socjalny od lekarza pediatry otrzymuje informację, że podczas rutynowego badania dziecka stwierdzono symptomy mogące wskazywać na nadużycie seksualne dziecka. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka szkolnym / pielęgniarką szkolną w celu zweryfikowania sygnału o przemocy. Kontakt z psychologiem w celu podjęcia działań diagnostycznych dot. sytuacji dziecka w rodzinie. W przypadku podtrzymania przypuszczeń o możliwości krzywdzenia dziecka, pedagog / psycholog / pracownik socjalny pisemnie powiadamia Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka (załącznik nr 4) Przekazanie przez pracownika socjalnego informacji specjaliście ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej) Nawiązanie przez pracownika socjalnego współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego i opracowanie planu pomocy dziecku w ramach zespołu interdyscyplinarnego (złożonego z przedstawicieli zaangażowanych w sprawę dziecka służb i organizacji) Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców i sytuacji opiekuńczo wychowawczej dziecka. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespól Interdyscyplinarny. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc wobec dziecka i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki podejmowane są następujące czynności: - Po stwierdzeniu przez pracownika socjalnego obrażeń w wyniku przemocy, zawiadomienie psychologa PCPR oraz wezwanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej, które wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia. - Nawiązuje współpracę z pedagogiem / psychologiem OPS,/PCPR który wspólnie z rodzicami oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo - wychowawczych (skierowanie ich do odpowiedniej placówki lecznictwa odwykowego, a gdy uchylają się od podjęcia leczenia skierowanie wniosku do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o przymusowe leczenie odwykowe) - Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów tzw, Zespół Interdyscyplinarny. Pracownik socjalny kontaktuje się z psychologiem / pedagogiem/ops w celu podjęcia działań diagnostycznych (zbieranie jak największej ilości informacji odnośnie funkcjonowania dziecka). Kontakt pedagoga / psychologa z pediatrą dziecka, w celu uściślenia informacji dot. podejrzeń odnośnie wykorzystywania seksualnego. Wizyta pracownika socjalnego / pedagoga / psychologa w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2) - nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej. W wyniku wstępnego zdiagnozowania sytuacji dziecka, zostało 7

8 art. 34, Kodeks Karny art. 200 stwierdzone prawdopodobieństwo, że jest ono wykorzystywane przez ojca, a matka jest sojusznikiem dziecka. Pracownicy OPS ustalają z matką oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka dalszy tryb postępowania: - pedagog / psycholog powiadamia Policję lub Prokuraturę o popełnieniu przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka - kieruje matkę z dzieckiem do lekarza ginekologa dziecięcego - organizuje udzielenie pomocy psychologicznej dziecku i matce - podejmuje czynności mające na celu zapewnienie dziecku przez matkę fizycznego bezpieczeństwa (dziecko nie może zostawać samo pod opieką sprawcy) Monitorowanie przez pracownika socjalnego sytuacji dziecka. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów tzw., Zespół Interdyscyplinarny oraz sporządza plan pomocy rodzinie. OPRACOWANIE NIE WYCZERPUJE WSZYSTKICH SYTUACJI KRZYWDZENIA DZIECKA, Z KTÓRYMI SPOTYKAJĄ SIĘ PRACOWNICY POMOCY SPOŁECZNEJ. KAŻDY UJAWNIONY PROBLEM KRZYWDY DZIECKA NALEŻY TRAKTOWAĆ INDYWIDUALNIE I ZE SZCZEGÓLNĄ TROSKĄ O JEGO BEZPIECZEŃSTWO. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz Pomoc społeczna - Niebieska Karta stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego. - w sytuacji bezpośredniego zagrożenia będąc świadkiem faktu stosowania przemocy wzywamy na interwencję Policję tel. 997 lub pracownik socjalny może prosić o asystę Straż Miejską tel. 986 lub właściwy terytorialnie Komisariat Policji (część 1 Informacji teleadresowej) w trakcie interwencji w środowisku. PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POSTĘPOWANIE LEKARZA Problem postawa prawna Matka zgłasza się do lekarza z dzieckiem w wieku szkolnym, które doznało drugiego urazu w krótkim odstępie czasu (obecnie ma wybitą rękę, poprzednio miało złamany obojczyk) Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art. 40, art. 72 ust. 1,2,3 art. 71 Konwencja o Prawach Dziecka art. 18 art. 19 art. 20 Kodeks karny art , art Kodeks postępowania karnego art. Tryb postępowania Przeprowadzenie rozmowy wyjaśniającej i pogłębionego wywiadu z matką. Zlecenie pielęgniarce środowiskowej wizyty w miejscu zamieszkania dziecka w celu dokonania oceny warunków życia rodziny. Telefoniczne lub pisemne zawiadomienie pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie kroki zgodnie z procedurą postępowania pracownika pomocy społecznej w przypadku krzywdzenia dziecka. W każdym przypadku poczynione ustalenia przekazać specjalistom ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Powiadomienie Sądu Rodzinnego (załącznik nr 4). W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc wobec dziecka i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki podejmowane są następujące czynności: Po stwierdzeniu obrażeń w wyniku przemocy, lekarz udziela dziecku 8

9 304 1 i 2. Kodeks postępowania cywilnego art i 2. Ustawa o pomocy społecznej art. 107 ust 1 i 2. art 72 ust.7 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 3 1 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty z (tj. Dz. U. z 2008r. Nr 136, poz. 857 z późń. zm.) Dziecko z licznymi obrażeniami: siniaki, skaleczenia zostaje przyprowadzone do lekarza przez sąsiadkę, która twierdzi, że w pomocy medycznej, wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu Policja podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / całodobowej placówce opiekuńczo- wychowawczej. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez lekarza. Jeśli nie ma takiej możliwości Policja umieszcza dziecko w rodzinie zastępczej / pogotowiu rodzinnym /placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Lekarz niezwłocznie powiadamia na piśmie Sąd Rodzinny. W przypadku pilnej konieczności zapewnienia dziecku opieki zastępczej umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej jest możliwe na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka na podst. Umowy cywilno prawnej zawartej między rodzina zastępczą a starosta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny. O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie Sąd. Lekarz osobiście składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Lekarz zgłasza sytuację rodziny pracownikowi socjalnemu w rejonie, który wspólnie z rodzicami dziecka opracowuje plan działań, zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo - wychowawczych oraz nawiązuje współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc, ale dziecko ma aktualnie zapewnione bezpieczeństwo i opiekę, podejmowane są następujące czynności: Lekarz ustala z opiekunem - sojusznikiem dziecka dalszy tryb postępowania np.: skierowanie na specjalistyczne badania, oraz w celu dokładnej diagnozy urazów dziecka do instytucji lub organizacji, gdzie może zostać udzielona im pomocy psychologiczna. Powiadamia Policję (część 1 Informacji teleadresowej) lub Prokuraturę (załącznik nr 3). Informuje w formie pisemnej Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka. Telefoniczne lub pisemnie powiadamia pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie działanie zgodnie z procedurą postępowania w przypadku krzywdzenia dziecka. Po stwierdzeniu obrażeń w wyniku przemocy, lekarz udziela dziecku pomocy medycznej, wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na 9

10 pogotowiu rodzinnym ma miejsce pijacka awantura podczas której dziecko zostało pobite. Dziecko nie ma zabezpieczonej właściwej opieki. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej Rodzic zgłasza się do lekarza z dzieckiem, prosząc o jego przebadanie, gdyż podejrzewa, ze zostało ono wykorzystane seksualnie przez członka rodziny Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art.34 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4 1 Kodeks karny art.197 1, art. 198, art. 200, art. 201 miejsce wysyła grupę dochodzeniowo śledczą, która potwierdza przedstawioną przez sąsiadkę i dziecko sytuację. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu Policja podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / pogotowiu rodzinnym /całodobowej placówce opiekuńczo wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. To działanie powinno być poparte wnioskiem pisemnym sporządzonym przez lekarza. Jeśli nie ma takiej możliwości Policja umieszcza dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Lekarz niezwłocznie powiadamia na piśmie Sąd Rodzinny. Lekarz składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Lekarz zgłasza sytuację rodziny pracownikowi socjalnemu w rejonie, który wspólnie z rodzicami dziecka opracowuje plan działań, zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo - wychowawczych oraz nawiązuje współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego. W wyniku przeprowadzonego badania dziecka oraz pogłębionego wywiadu z rodzicem zostało stwierdzone prawdopodobieństwo, że zostało ono wykorzystane seksualnie, a rodzic jest sojusznikiem dziecka. Lekarz ustala z rodzicem dalszy tryb postępowania: powiadamia Policję lub Prokuraturę o popełnieniu przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka, kieruje dziecko z rodzicem do lekarza oraz ginekologa dziecięcego,do instytucji lub organizacji gdzie może zostać udzielona im pomoc psychologiczna, telefoniczne lub pisemnie powiadamia pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie działania zgodnie z procedurą postępowania pracownika pomocy społecznej w przypadku krzywdzenia dziecka. KOMPETENCJE POLICJI I PODSTAWY PRAWNE DOTYCZĄCE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU PRZEMOCY Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 57 poz. 390, z późn. zm.) nakłada na Policję obowiązki i zadania do realizacji miedzy innymi: 1. ochrona życia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra 2. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach do powszechnego korzystania, 3. inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, 4. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców. 10

11 W celu prawidłowego realizowania ustawowych zadań oraz jasnego podziału kompetencyjnego Policja składa się z następujących służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. Służby kryminalne miedzy innymi: Sekcja Kryminalna i Sekcja Dochodzeniowo Śledcza, które realizują zadania związane z wykrywaniem przestępstw poprzez czynności operacyjno - rozpoznawcze i dochodzeniowo - śledcze, Służby prewencji miedzy innymi: dzielnicowi, służby patrolowo - interwencyjne, które realizują zadania rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń. Przy wykonywaniu czynności podejmowanych przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw Policja działa w oparciu o Kodeks Postępowania Karnego i Kodeks Karny. Wykaz przestępstw z Kodeksu karnego w sprawach, o które Policja prowadzi dochodzenia: ROZDZIAŁ XXV Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności: Art.199 czynność seksualna przez nadużycie zależności, Art. 202 prezentacja i rozpowszechnianie pornografii, Art stręczycielstwo, Art sutenerstwo ROZDZIAŁ XXVI Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece Art. 206 bigamia, Art znęcanie się, typ podstawowy, Art. 208 rozpijanie małoletniego, Art. 209 uchylanie się od alimentów, Art porzucenie nieporadnego, typ podstawowy Art. 211 uprowadzenie małoletniego lub nieporadnego Do dochodzenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące śledztwa i tak: rozdział 34 k.p.k. Dochodzenie art. 325 a k.p.k. miedzy innymi: Obligatoryjne jest sporządzenie wspólnego protokołu z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej, Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie Policja zobowiązana jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia dochodzenia (art k.p.k.), Jeżeli zachodzi potrzeba, po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie można przeprowadzić postępowanie sprawdzające zgodnie z art. 307 k.p.k. i wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia dochodzenia, Policja może w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe zgodnie z art i 2 k. p.k., czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności (do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin art k.p.k.). Procedura przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie: Rozmowa z zawiadamiającym o przestępstwie, podczas której należy uzyskać niezbędne informacje o rodzaju przestępstwa, okolicznościach i skutkach jego popełnienia, w szczególności: Rodzaj popełnionego przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia działań w trybie art. 308 k.p.k. oraz formy, w której będzie prowadzone postępowanie przygotowawcze (śledztwo - dochodzenie), Skutki przestępstwa dla osób lub mienia - dla rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych itp., Rodzaj miejsca popełnienia przestępstwa (teren otwarty - pomieszczenie), Czas, jaki upłynął od popełnienia przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia określonego rodzaju racjonalnych działań dowodowo wykrywczych z użyciem policjantów służby kryminalnej i prewencyjnej. 2. Przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie to utrwalenie czynności w Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia 11

12 o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka". 3. Przeprowadzenie oględzin miejsca popełnienia przestępstwa - w razie potrzeby, którą determinuje przede wszystkim stan miejsca zdarzenia (zmiany wynikające np. z warunków atmosferycznych, działań podjętych przez osoby inne niż sprawca w okresie od popełnienia przestępstwa do przeprowadzenia czynności przez Policję). Podczas oględzin powinno zabezpieczyć się jedynie ślady przydatne w procesie dowodowo - wykrywczym, w szczególności: Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie które mógł lub pozostawił sprawca (a nie zostały one przez zawiadamiającego przekazane Policji podczas czynności przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie), ślady biologiczne (np. krew, włosy), ślady daktyloskopijne (np. małżowiny usznej, czerwieni wargowej). Po wykonaniu tych czynności Policja prowadzi postępowanie przygotowawcze (Dział VII, Rozdział 33). Art Celem postępowania przygotowawczego jest: Ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, Wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy, Zebranie danych stosownie do art. 213 i 214, Wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody, Zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. SPRAWY O PRZESTĘPSTWA, W KTÓRYCH PROWADZI SIĘ ŚLEDZTWO Kodeks Karny Rozdział XIX Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu Art Rozdział XXV przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności Art.197 zgwałcenie, doprowadzenie do innej czynności seksualnej Art198 czynność seksualna przy wykorzystywaniu bezradności innej osoby Art. 200 czynność seksualna z małoletnim poniżej 15 roku życia, pornografia z udziałem małoletniego Art. 201 kazirodztwo Art. 203 przymuszenie do prostytucji Art. 204 & 3 stręczycielstwo, sutenerstwo małoletniego Art. 204 & 4 uprowadzenie w celu uprawiania prostytucji za granicą ROZDZIAŁ XXVI Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece Art. 207 & 2 znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem Art. 207 & 3- znęcanie się ze skutkiem samobójczym Art. 210 & 2- porzucenie nieporadnego z e skutkiem śmiertelnym Wszczęcie śledztwa Jeżeli zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa Policja wydaje z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa (art. 303 k. p. k.). Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie Policja obowiązana jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia śledztwa (art k.p.k.). Sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej. O wszczęciu przez siebie śledztwa Policja obowiązana jest zawiadomić osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie oraz ujawnionego pokrzywdzonego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach (art k.p.k.). W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem w wypadkach niecierpiących zwłoki, Policja jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa może przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe określone w art i 2 k. p. k, czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności w wypadku niecierpiącym zwłoki Policja może w toku tych czynności przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie 12

13 przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia, najpóźniej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania Policja wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo w razie braku warunków do jego sporządzenia umarza postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej (art , 2, 3, 5 k.p.k.). Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art k.p.k.). Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, do której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art.51 2 k.p.k.). Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być w miarę możliwości przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie (art k.p.k.). W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art.185 a 1 k.p.k.). Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art (przedstawiciel ustawowy) ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Tryb postępowania Policji w przypadku: - interwencji w związku z zaistniałym przestępstwem, - zgłoszenia obywatela, o zaistniałym przestępstwie, materiał dowodowy świadczy o zaistniałym przestępstwie, - powiadomienie o sytuacji, w której mogło zaistnieć przestępstwo, lecz potrzeba jest uzupełnienia. POSTEPOWANIE W KAŻDYM PRZYPADKU GDY POKRZYWDZONYM JEST OSOBA MAŁOLETNIA Ustala się skutki przestępstwa celem rozstrzygnięcia co do potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa dziecka, odseparowania od sprawcy zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych, socjalnych itp. PROCEDURA POMOCY DZIECKU I RODZINIE POSTĘPOWANIE POLICJI PROBLEM PODSTAWA PRAWNA Małoletni pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa: przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny art i 2 k.p.k., art i 2 k.p.k., art.51 2 k.p.k. art k.p.k. art. 185 a 1 k.p.k. art.185a 2 k.p.k. TRYB POSTĘPOWANIA W przypadku interwencji Policji w związku z zaistniałym przestępstwem Policja: bada skutki przestępstwa dla pokrzywdzonego celem rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych, sądowych aby zapewnić bezpieczeństwo pokrzywdzonemu, w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem w wypadkach niecierpiących zwłoki, Policja jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa może przeprowadzać w niezbędnym zakresie czynności procesowe, czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności w wypadku niecierpiącym zwłoki, Policja może w toku tych czynności przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego, zatrzymać podejrzanego na 48 godzin w Policyjnej Izbie Zatrzymań, wystąpić z wnioskiem o 13

14 Małoletni pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa: przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny z art. 307 k.p.k zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci aresztu gdy pokrzywdzony jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, małoletniego powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba, że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego chyba, że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca, pełnomocnik i opiekun prawny przesłuchiwanego / pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu, jeżeli to nie ogranicza swobody wypowiedzi małoletniego. W przypadku telefonicznego lub osobistego zgłoszenia obywatela o zaistniałym przestępstwie, gdy materiał dowodowy świadczy o zaistniałym przestępstwie 1.Rozmowa z zawiadamiającym o przestępstwie, podczas której należy uzyskać niezbędne informacje o rodzaju przestępstwa, okolicznościach i skutkach jego popełnienia, w szczególności w zakresie: rodzaju popełnionego przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia działań oraz formy, w której będzie prowadzone postępowanie przygotowawcze (śledztwo dochodzenie), skutkach przestępstwa dla osób lub mienia - dla rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych itp., rodzaju miejsca popełnienia przestępstwa (teren otwarty, pomieszczenie), czasu, jaki upłynął od popełnienia przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia określonego rodzaju racjonalnych działań dowodowo wykrywczych z użyciem policjantów służby kryminalnej i prewencyjnej, 2.Przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie to utrwalenie czynności w Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka ". 3.Przeprowadzenie oględzin miejsca popełnienia przestępstwa w razie potrzeby, którą determinuje przede wszystkim stan miejsca zdarzenia (zmiany wynikające np. z warunków atmosferycznych, działań podjętych przez osoby inne niż sprawca w okresie od popełnienia przestępstwa do przeprowadzenia czynności przez Policję). 4.Tryb postępowania z pokrzywdzonym małoletnim jest taki sam jak w poprzednich postępowaniach. Art. 49 & 1.k.p.k. - pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Art. 51 & 2 jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje, przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony zostaje (małoletnim jest osoba do ukończenia 18 roku życia). W przypadku sytuacji zaniedbania dziecka, jeżeli nie ma znamion przestępstwa Policja postępuje zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym.Po sprawdzeniu sytuacji dziecka, na podstawie art. 109 & 1 kieruje wniosek do Sądu. Art l. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia. 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności: 1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń, 2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać 14

15 rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun, 3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, 4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi, 5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej. 3. Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi. 4. W przypadku, o którym mowa w 2 pkt 5, sąd opiekuńczy zawiadamia powiatowe centrum pomocy rodzinie, które udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy i składa sądowi opiekuńczemu sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w terminach określonych przez sąd, a także współpracuje z kuratorem sądowym. Sąd opiekuńczy, ze względu na okoliczności uzasadniające umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej, rozważy także ustanowienie nadzoru kuratora sądowego nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim. POMOC DZIECKU KRZYWDZONEMU - UDZIAŁ KURATORA SĄDOWEGO W DZIAŁANIACH ZWIĄZANYCH Z PRZECIWDZIAŁANIEM PRZEMOCY. Pracę kuratora sądowego zawodowego i społecznego reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych. Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związanym z wykonywaniem orzeczeń sądu. Obowiązki kuratora są odrębnie regulowane w pionie karnym oraz w pionie rodzinnym. W pionie karnym kuratorzy dla dorosłych realizują obowiązki wynikające z kodyfikacji karnej, w pionie rodzinnym kuratorzy rodzinni realizują obowiązki wynikające z wielu aktów prawnych, z których podstawowe znaczenie w tym zakresie ma ustawa z dnia 26 października 1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich z późniejszymi zmianami, ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy z późniejszymi zmianami, ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii. Kurator sądowy ponadto realizuje szereg innych zadań wynikających z przepisów odrębnych. W zakresie przeciwdziałania przemocy i innym zjawiskom patologicznym kurator sądowy poza zadaniami zleconymi przez sąd prowadzi działalność profilaktyczną, edukacyjną, konsultacyjną, doradczą na rzecz środowiska lokalnego, współpracuje w tym zakresie z instytucjami resortu oświaty i pomocy społecznej, zakładami służby zdrowia, organizacjami pozarządowymi i innymi, uczestniczy w realizowaniu programów profilaktycznych, pomaga rozwiązywać konflikty poprzez mediacje. Nie każdy sygnał o podejrzeniu przemocy w środowisku wymaga natychmiastowego zgłoszenia problemu w sądzie. Omawianie, diagnozowanie zjawiska przemocy w zespołach interdyscyplinarnych działających na terenie samorządów umożliwia wczesne udzielanie pomocy ofiarom przemocy i ich sprawcom (pomoc psychologiczna, edukacyjna, terapeutyczna, socjalna). Dotyczy to sytuacji, gdy akt przemocy w rodzinie, szkole lub innym środowisku miał charakter epizodyczny, przypadkowy, nieuświadomiony, nie wynikał z patologicznej struktury rodziny i istnieje realna szansa, że się nie powtórzy. Kurator bez zalecenia sądu nie podejmuje bezpośrednich działań w środowisku podejrzanym o przemoc. W sytuacji gdy sprawa trafia do sądu, działania kuratora w przeciwdziałaniu przemocy przyjmują procedurę zależną od trybu postępowania sądowego. W przypadku gdy zjawisko przemocy powtarza się, zagraża zdrowiu i życiu małoletniego oraz zakłóca jego rozwój sąd na wniosek zgłaszającego problem (KP, MOPS, CIK, szkoła, zakłady służby zdrowia, kuratorzy dla dorosłych i rodzinni i inni) wydaje zarządzenie w trybie postanowienia tymczasowego. Dotyczy ono głównie ochrony małoletniego przed eskalacją przemocy i jej następstwami. Najczęściej sąd orzeka umieszczenie małoletniego poza zasięgiem działania sprawcy (placówka opiekuńczo- wychowawcza, pogotowie rodzinne lub inne umożliwiające bezpieczny pobyt dziecka w okresie oczekiwania na ostateczną decyzję sądu). Kurator sądowy ustawowo zobowiązany jest do niezwłocznego wykonania postanowienia. Postanowienie wykonuje korzystając z pomocy odpowiednich instytucji (KP, MOPS, placówki służby zdrowia). Powyższe działania reguluje artykuł 9 pkt. 5 ustawy o kuratorach sądowych. W postępowaniu niewymagającym wydania postanowienia w trybie nagłym toczy się procedura sądowa, w której kurator podejmuje działania dwuetapowe: 15

16 I etap - postanowienie rozpoznawcze - Kurator na mocy zarządzenia sądu rozpoznaje i diagnozuje środowisko uzyskując informacje bezpośrednio w środowisku objętym przemocą oraz uzupełnia je spostrzeżeniami sąsiadów, pedagogów szkolnych, pracowników socjalnych, funkcjonariuszy policji oraz z innych źródeł potwierdzających i charakteryzujących problem przemocy w środowisku diagnozowanym. Każdy wywiad kuratora zawiera wnioski umożliwiające sędziemu podejmowanie dalszych działań rozpoznawczych i decyzyjnych. II etap postępowanie wykonawcze - Kurator przejmuje nadzór nad rodziną lub nieletnim i podejmuje wielokierunkową współpracę z środowiskami statutowo zobligowanymi do udzielenia opieki i pomocy ofiarom i sprawcom przemocy ( PCPR, OIK, MOPS, ośrodki terapeutyczne, szkoły, zakłady opieki zdrowotnej i inne). Kurator podejmuje działania w środowisku objętym przemocą, tworzy wokół ofiar przemocy szeroko rozumianą grupę wsparcia. Sprawcy przemocy wobec osób dorosłych ścigani są z wniosku pokrzywdzonego. Jeżeli w środowisku, w którym ma miejsce zjawisko przemocy znajdują się małoletnie dzieci a sprawca i ofiara nie poszukują rozwiązania problemu, kurator rodzinny w ramach ochrony małoletnich członków rodziny występuje do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania opiekuńczego z urzędu. Sąd rodzinny po dokładnym rozpoznaniu sprawy wydaje postanowienie najkorzystniejsze dla małoletniego a w sytuacjach koniecznych zawiadamia prokuraturę wnioskując wszczęcie postępowania wyjaśniającego wobec sprawcy. Kurator sądowy, podobnie jak inni dorośli członkowie społeczeństwa nie może lekceważyć sygnałów o podejrzeniach przemocy w środowisku lokalnym, a w szczególności w środowisku w którym ofiarami przemocy są małoletnie dzieci. W każdym wypadku również przed procedurą sądową kurator podejmuje zgodne z prawem działania zmierzające w kierunku ochrony rodziny przed przemocą i jej dalekosiężnymi skutkami. PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POSTĘPOWANIE STRAŻY MIEJSKIEJ Wybrane sytuacje - przykłady, z którymi spotykają się funkcjonariusze Straży Miejskiej podczas pełnienia służby. Sytuacje krzywdzenia dziecka można podzielić na: - krzywdzenie fizyczne - krzywdzenie emocjonalno- seksualne - krzywdzenie ekonomiczne - dziecko świadek przemocy - zaniedbanie PROBLEM PODSTAWA PRAWNA Dziecko z rodzicem, opiekunem, który jest pod wpływem alkoholu. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29.sierpnia1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 779 z późn. zm.) art. 11 pkt. 7 Ustawa z dnia 26.października 1982 r o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz z późń.zm.) TRYB POSTĘPOWANIA Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka. Zwrócenie uwagi na widoczne obrażenia ciała dziecka. Zebranie podstawowych informacji od rodzica (jeżeli jego stan na to pozwala). Umieszczenie rodzica / opiekuna, który w danym momencie nie może sprawować opieki nad dzieckiem w Pogotowiu Socjalnym dla osób nietrzeźwych z tzw. zastrzeżeniem dla Komisariatu Policji danego rejonu. Odwiezienie dziecka do ustalonego wcześniej miejsca zamieszkania pod opiekę osoby dorosłej, np. współmałżonka lub gdy nie ma takiej osoby, do rodziny zastępczej / placówki opiekuńczo- wychowawczej dostosowanej do wieku dziecka (część 3 Informacji teleadresowej). Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego. 16

17 Dziecko pozostawione bez opieki do lat 7. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29.sierpnia1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 779 z późn. zm.)art. 11 pkt. 8 Ustawa z dnia 20.maja1971 r. Kodeks Wykroczeń (t.j. Dz. U. z.2010r. Nr 46, poz.275 z późń. zm.) art. 89 Dziecko pod wpływem alkoholu. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4 Dziecko pod wpływem środków odurzających. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4. Dziecko pod wpływem środków odurzających. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4. Dziecko żebrzące na drodze publicznej. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Zwrócenie uwagi na stan ogólny dziecka. Ustalenie prawnego opiekuna dziecka. Jeżeli nie można odszukać rodziców / prawnych opiekunów dziecka - odwieźć dziecko do najbliższej jednostki Policji lub umieścić dziecko w odpowiedniej rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej). Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego. W momencie odnalezienia rodziców, opiekunów postępowanie zgodnie z uprawnieniami. W przypadku stwierdzenia że osoba małoletnia jest pod wpływem alkoholu wzywane jest Pogotowie Ratunkowe, gdyż większość środków odurzających (w tym alkohol) powoduje zagrożenie życia małoletniego. Niezwłocznie powiadamiani są rodzice lub opiekunowie prawni, oraz właściwy rejonowo Sąd Rodzinny i Nieletnich Podjęcie czynności wyjaśniających źródła nabycia alkoholu i towarzyszących mu okoliczności. W przypadku, kiedy osoba małoletnia nie wymaga hospitalizacji w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych czy detoksykacji na oddziale prowadzonym przez Akademickie Centrum Kliniczne można umieścić ją w domu. W przypadku kiedy stan zdrowia i zachowanie dziecka wymaga zbadania i izolacji doprowadza się je do Pomieszczenie dla osób osadzonych i zatrzymanych. Jeżeli zachowanie ucznia stanowi zagrożenie dla niego samego i innych osób lub daje on powód do zgorszenia obowiązują procedury, strategie zarządzania kryzysem w szkole oraz postępowania w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Powiadomienie rodziców, prawnych opiekunów. Odwiezienie dziecka na oddział detoksykacyjny prowadzony przez Akademickie Centrum Kliniczne w Gdańsku lub na inny oddział specjalistyczny, powiadomienie Sądu Rodzinnego, Policji. Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Powiadomienie rodziców, prawnych opiekunów. Odwiezienie dziecka na oddział detoksykacyjny prowadzony przez Akademickie Centrum Kliniczne w Gdańsku lub na inny oddział specjalistyczny, powiadomienie Sądu Rodzinnego, Policji. Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Odwiezienie dziecka do ustalonego wcześniej miejsca zamieszkania pod opiekę rodziców, opiekunów lub gdy nie ma takiej osoby, do rodziny zastępczej / placówki opiekuńczo - wychowawczej 17

18 Kodeks Wykroczeń art. 104 Dziecko sprawcą czynu karalnego. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4. Kodeks Wykroczeń art Dziecko bez prawa stałego pobytu pozostawione bez opieki, żebrzące lub popełniające czyny karalne. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 dostosowanej do wieku dziecka (część 3 Informacji teleadresowej). Poinformowanie rodziców, opiekunów o odpowiedzialności z art. 104 KW. Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka, w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego. Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Przekazanie nieletniego do najbliższej jednostki Policji z notatką służbową o zdarzeniu. Jeżeli czyn karalny jest o niskim ładunku szkodliwości społecznej np. malowanie sprayem ściany budynku - odwiezienie dziecka do rodziców, prawnych opiekunów. Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego. Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Przekazanie nieletniego do najbliższej jednostki Policji, Straży Granicznej z notatką służbową o zdarzeniu. OPRACOWANIE NIE WYCZERPUJE WSZYSTKICH SYTUACJI KRZYWDZENIE DZIECKA, KAŻDĄ UJAWNIONĄ SPRAWĘ KRZYWDZENIA DZIECKA NALEŻY TRAKTOWAĆ INDYWIDUALNIE. KOMPETENCJE NAUCZYCIELI I PODSTAWY PRAWNE DOTYCZĄCE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU PRZEMOCY. Nauczyciele: kierując się dobrem ucznia realizują cele i zadania szkoły. Prowadzą pracę dydaktyczno wychowawczą i opiekuńczą. Są odpowiedzialni za jakość i wyniki tej pracy, a także za bezpieczeństwo powierzonych ich opiece uczniów. W szczególności, m. in.: - prawidłowe organizowanie procesu dydaktycznego; - oddziaływanie w kierunku prawidłowego rozwoju psychofizycznego ucznia; - rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów; - udzielanie pomocy w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych; - dbanie o poszanowanie godności osobistej każdego ucznia; - prowadzenie ścisłej współpracy z rodzicami uczniów. Wychowawca: sprawowanie opieki wychowawczej nad uczniami, w szczególności, m. in.: - wszechstronne poznanie osobowości uczniów; - wspieranie uczniów znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i losowej; - informowanie rodziców o wynikach w nauce, trudnościach rozwojowych, - organizowanie systematycznej, ścisłej współpracy z rodzicami. Pedagog szkolny: koordynowanie działań w zakresie pomocy psychologiczno pedagogicznej w szczególności: - rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych; - określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb; - organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli; 18

19 - działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Podstawy prawne: - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. - Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz z późn. zm.). - Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( t.j. Dz. U. z 2010r. Nr 33, poz.178 ) - Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( t.j. Dz. U z 2007r. Nr 70, poz. 473 z późń. zm.) - Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997r. Nr 88 poz.553 z późn. zm.). - Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997r. Nr 89 poz.555 z późn. zm.). - Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179 poz.1485 z późn. zm.) - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r. Nr 61 poz. 624 z późn. zm.). - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania - i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 11 poz. 114). PROBLEM PODSTAWA PRAWNA Dziecko doznające przemocy fizycznej i emocjonalnej ze strony jednego z rodziców. Jest również świadkiem przemocy. Przykład: nauczyciel WF-u zauważył u dziecka liczne siniaki i zadrapania. Z informacji uzyskanych od ucznia: ojciec często upija się, bije jego i mamę oraz im ubliża. Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, art. 40, art. 71 ust. 1, art. 72, ust.1-3 Konwencja o Prawach Dziecka, w szczególności art. 18, 19, 20 Ustawa o systemie oświaty, art. 1 ust. 1, 2, 4, 12, 15; art. 4, art. 18, art. 64 Rozporządzenie MENiS w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psycholog - pedagog. w TRYB POSTĘPOWANIA Nauczyciel -powiadamia wychowawcę klasy o swoich spostrzeżeniach. Wychowawca: Przeprowadza rozmowę z uczniem (wspiera, buduje dobre relacje dorosły dziecko), w której dowiaduje się o szczególnie trudnej sytuacji rodzinnej swojego wychowanka. W dalszej części rozmowy, uprzedza dziecko, że powaga sprawy wymaga pomocy innych, zaufanych osób - zwłaszcza lekarza i pedagoga szkolnego. Informuje również o konieczności kontaktu z rodzicami, gwarantując dziecku bezpieczeństwo. Nawiązuje kontakt z rodzicami (jednym z rodziców), informuje o stanie dziecka oraz o konieczności przebadania przez lekarza. Informuje o konsekwencjach prawnych z art. 207 k.k. Wzywa rodziców do natychmiastowego stawiennictwa. Wzywa lekarza w celu udzielenia pomocy medycznej i zdiagnozowania stanu zdrowia dziecka oraz wydania zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka. Sporządza notatkę, protokół opisujący wygląd dziecka, dolegliwości, stan zdrowia oraz podjęte działania. W dalszej pracy wychowawczej wspiera dziecko, zabiega o integrację dziecka z zespołem klasowym, tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji. Systematycznie współpracuje z rodzicami, pedagogiem szkolnym i nauczycielami uczącymi dziecko. Pedagog szkolny - powiadamia dyrektora szkoły o zaistniałej sytuacji. W porozumieniu z innymi lokalnymi służbami dokonuje wstępnej diagnozy sytuacji dziecka, jego potrzeb i zasobów, określa stopień zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, ocenia szansę współpracy przynajmniej z jednym z rodziców, analizuje dotychczasową 19

20 szczególności 15 ust. 3 Kodeks rodzinny i opiekuńczy, art Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, art. 1 1, 2; art Kodeks postępowania karnego, art. 256; art Kodeks postępowania karnego, art.184 1; art. 207 dokumentację dziecka (oceny szkolne, opinie nauczycieli, badania specjalistyczne), konsultuje się z : pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej z wywiadu środowiskowego. W przypadku braku danych prosi o przeprowadzenie takiego wywiadu i pilne przekazanie uzyskanych informacji; lekarzem rodzinnym w celu uzyskania danych o wcześniejszych dolegliwościach i przebiegu sprawowanej opieki medycznej nad dzieckiem; dzielnicowym Rejonowego Komisariatu Policji w celu uzyskania informacji o ewentualnych interwencjach; kuratorem sądowym, (jeżeli jest) w celu uzyskania informacji o sprawowanym nadzorze; nawiązuje kontakt z rodzicami dziecka. Dziecko może pozostać w domu rodzinnym. Pedagog szkolny: W przypadku stwierdzenia, że problem krzywdzenia nie wymaga sięgnięcia po środki represji wobec rodziny i izolowania od niej dziecka, i że możliwa jest współpraca z rodzicami na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny: Zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny; Podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku: wzmocnienia dziecka poprzez: zapewnienie mu, odpowiednio do potrzeb i w uzgodnieniu z rodzicami, konsultacji psychologiczno pedagogicznych, ewentualnie psychiatrycznych w opiekującej się szkołą poradni psychologiczno - pedagogicznej, kierowanie do instytucji udzielających różnych form pomocy: terapia indywidualna, grupowa, zajęcia świetlicowe, warsztaty rozwijające zainteresowania i uzdolnienia - w uzgodnieniu z rodzicami i adekwatnie do potrzeb; wspierania rodziny poprzez kierowanie, adekwatnie do potrzeb, do instytucji oferujących: poradnictwo, konsultacje psychologiczne, terapię uzależnień, terapię dla sprawców przemocy, grupy wsparcia, warsztaty umiejętności wychowawczych; pomocy w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych - poprzez zastosowanie procedur mediacyjnych bądź kierowanie do mediatorów; zabezpieczenia socjalnego we współpracy z lokalnymi służbami socjalnymi i odpowiednio do potrzeb, poprzez: kierowanie do instytucji oferujących: poradnictwo i warsztaty w zakresie metod poszukiwania pracy, zorganizowanie pomocy finansowej, rzeczowej, ciepłego posiłku, zbiórki odzieży. Dla podniesienia efektywności działań: Zaprasza do współpracy sojuszników dziecka - osoby, które zawodowo stykają się z rodziną i mogą mieć wpływ na poprawę jej sytuacji. Zespół Interdyscyplinarny tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie. II. Konieczne jest odizolowanie dziecka od domu rodzinnego. Pedagog szkolny - przypadku zdiagnozowania bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka: Powiadomienie, w porozumieniu z dyrektorem szkoły, Specjalistę do Spraw Nieletnich Komisariatu Rejonowego Policji oraz właściwy Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego. Uruchomiona zostaje natychmiastowa interwencja na podstawie przewidzianych w 20