STUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

Transkrypt

1 1 1 2 Prawna problematyka ochrony wybranych zasobów przyrody Prof. dr hab. Bartosz Rakoczy 4 czerwca 2016 r Prawo ochrony środowiska a prawo przyrody - prawo ochrony przyrody jako część Prawa ochrony środowiska prawo ochrony przyrody jako odrębny dział prawa - Czy prawo ochrony przyrody jest wyspecjalizowaną częścią Prawa ochrony środowiska? Struktura prawa ochrony przyrody - przepisy ogólne - przepisy sektorowe Własność w ujęciu konstytucyjnym Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Własność w ujęciu cywilistycznym W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Podział własności Własność Własność publiczna Własność prywatna Sens istnienia własności publicznej 8 Koncepcja własności lasów Przepisy ustawy o lasach stosuje się do lasów, bez względu na formę ich własności Pojęcie rzeczy Rzeczami w rozumieniu kodeksu cywilnego są tylko przedmioty materialne. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy. Własność publiczna a własność prywatna w Prawie leśnym Pomimo deklaracji ustawodawcy wyrażonej w art. 2 ustawy o lasach istnieją zasadnicze i głębokie różnice: - plan urządzenia lasu, uproszczony plan urządzenia lasu, - niepodleganie nadzorowi kontroli organów administracji publicznej, podległość organom administracji publicznej, - niedopuszczalność zbywania gruntów leśnych, dopuszczalność zbywania gruntów leśnych, - zasada powszechnej dostępności lasu, ograniczenie dostępności lasu, - ustanawianie służebności w sposób ograniczony, ustanawianie służebnoœci na zasadach 1

2 ogólnych. 12 Koncepcja własności w Prawie wodnym Wody stanowią własność Skarbu Państwa, innych osób prawnych albo osób fizycznych. Wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, śródlądowe wody powierzchniowe płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu Państwa. Wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi. Płynące wody publiczne nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie Prawo wodne. 13 Wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości. Uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do wód stojących oraz wody w rowach, znajdujących się na terenie nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, wykonują podmioty reprezentujące Skarb Państwa w stosunku do tych nieruchomości, na podstawie odrębnych przepisów. 14 Grunty pokryte wodami powierzchniowymi stanowią własność właściciela tych wód. Przez grunty pokryte śródlądowymi wodami powierzchniowymi oraz morskimi wodami wewnętrznymi rozumie się grunty tworzące dna i brzegi cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych, w granicach linii brzegu. Grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie Prawo wodne. Gospodarowanie gruntami wykonują odpowiednio organy oraz jednostki, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy Prawo wodne Gospodarowanie innym mieniem związanym z gospodarką wodną, stanowiącym własność Skarbu Państwa, wykonują: właściwy miejscowo starosta, realizujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub odpowiednio organy oraz jednostki, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy Prawo wodne, lub jednostki, którym to mienie zostało powierzone. Prawo do zbywania gruntów pod śródlądowymi wodami powierzchniowymi stojącymi, stanowiącymi własność Skarbu Państwa, przysługuje ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej na zbycie gruntu pod wodą stojącą. Koncepcja własności górniczej Złoża węglowodorów, węgla kamiennego, metanu występującego jako kopalina towarzysząca, węgla brunatnego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, metali w stanie rodzimym, rud pierwiastków promieniotwórczych, siarki rodzimej, soli kamiennej, soli potasowej, soli potasowo-magnezowej, gipsu i anhydrytu, kamieni szlachetnych, bez względu na miejsce ich występowania, są objęte własnością górniczą. Własnością górniczą są objęte także złoża wód leczniczych, wód termalnych i solanek. Złoża kopalin niewymienionych powyżej są objęte prawem własności nieruchomości gruntowej. Własnością górniczą są objęte także części górotworu położone poza granicami przestrzennymi nieruchomości gruntowej, w szczególności znajdujące się w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo własności górniczej przysługuje Skarbowi Państwa. Ustanawianie służebności na gruntach leśnych 2

3 Nadleśniczy może za zgodą dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych obciążyć, za wynagrodzeniem, nieruchomości pozostające w zarządzie Lasów Państwowych służebnością drogową lub służebnością przesyłu, z uwzględnieniem zasad gospodarki leśnej. Wynagrodzenie to stanowi własny przychód Lasów Państwowych Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością. Przedsiębiorca, na rzecz którego ustanowiono służebność przesyłu, jest obowiązany do usuwania drzew, krzewów lub gałęzi zagrażających funkcjonowaniu urządzeń, o których mowa w art Kodeksu cywilnego. Pojęcie gospodarki leśnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej gospodarka leśna - działalność leśną w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu, utrzymania i powiększania zasobów i upraw leśnych, gospodarowania zwierzyną, pozyskiwania - z wyjątkiem skupu - drewna, żywicy, choinek, karpiny, kory, igliwia, zwierzyny oraz płodów runa leśnego, a także sprzedaż tych produktów oraz realizację pozaprodukcyjnych funkcji lasu 21 trwale zrównoważona gospodarka leśna - działalność zmierzającą do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempie zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolności do wypełniania, teraz i w przyszłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów Zasady gospodarki leśnej Gospodarkę leśną prowadzi się według następujących zasad: 1) powszechnej ochrony lasów; 2) trwałości utrzymania lasów; 3) ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów; 4) powiększania zasobów leśnych. Koncepcja Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe z wyłaczeniem lasów: 1) będących w użytkowaniu wieczystym parków narodowych; 2) wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa; 3) będących w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów. W ramach sprawowanego zarządu Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują gruntami i innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi z gospodarką leśną, a także prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa oraz ustalają jego wartość. Nadzór nad Lasami Państwowymi sprawuje minister właściwy do spraw środowiska. Struktura organizacyjna Lasów Państwowych Lasy Państwowe jako państwowa jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej reprezentują Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia. W skład Lasów Państwowych wchodzą następujące jednostki organizacyjne: 1) Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych; 2) regionalne dyrekcje Lasów Państwowych; 3) nadleśnictwa; 4) inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. 3

4 Zasady zbywania gruntów leśnych Dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych: - reprezentuje Skarb Państwa w stosunkach cywilnoprawnych, w zakresie swojego działania; - tworzy, za zgodą Dyrektora Generalnego, a także łączy, dzieli i likwiduje jednostki organizacyjne o zasięgu regionalnym, o których mowa w art. 32 ust. 2 pkt 4 ustaw o lasach; - zarządza gruntami i innymi nieruchomościami nabytymi lub wydzielonymi z bezpośredniego zarządu nadleśnictwa, na potrzeby regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych; - powołuje i odwołuje: a) zastępców dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, w uzgodnieniu z Dyrektorem Generalnym, b) nadleśniczych, c) kierowników jednostek organizacyjnych, - inicjuje, koordynuje oraz nadzoruje działalność nadleśniczych i kierowników jednostek organizacyjnych o zasięgu regionalnym; - organizuje wspólne przedsięwzięcia nadzorowanych jednostek organizacyjnych w zakresie ochrony lasu i racjonalnej gospodarki leśnej; - dysponuje środkami finansowymi, wydzielonymi na wyrównywanie niedoborów środków w poszczególnych nadleśnictwach, wynikających ze zróżnicowanych warunków gospodarki leśnej; - prowadzi szkolenie i doradztwo zawodowe w zakresie leśnictwa prowadzi działalność usługową w zakresie leśnictwa na rzecz nadzorowanych jednostek i innych przedsiębiorców; - reprezentuje Skarb Państwa w sprawach wynikających z postępowania regulacyjnego określonego w ustawach o stosunku Państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej Zasady udostępniania lasu Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są udostępniane dla ludności. Stałym zakazem wstępu objęte są lasy stanowiące: 1) uprawy leśne do 4 m wysokości; 2) powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne; 3) ostoje zwierząt; 4) źródliska rzek i potoków; 5) obszary zagrożone erozją. Nadleśniczy wprowadza okresowy zakaz wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa, w razie gdy: - wystąpiło zniszczenie albo znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja runa leśnego; - występuje duże zagrożenie pożarowe; - wykonywane są zabiegi gospodarcze związane z hodowlą, ochroną lasu lub pozyskaniem drewna. 32 Lasy objęte stałym lub okresowym zakazem wstępu, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 26 ust. 2 pkt 1 ustawy o lasach, oznacza się tablicami z napisem "zakaz wstępu" oraz wskazaniem przyczyny i terminu obowiązywania zakazu. Obowiązek ustawiania i utrzymywania znaków ciąży na nadleśniczym w stosunku do lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych oraz na właścicielach pozostałych lasów. 33 4

5 Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, wzór znaku zakazu wstępu do lasu oraz zasady jego umieszczania. Właściciel lasu niestanowiącego własności Skarbu Państwa może zakazać wstępu do lasu, oznaczając ten las tablicą z odpowiednim napisem Zbiór płodów runa leśnego Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są udostępniane, z uwzględnieniem zakazów zawartych w art. 26 i art. 30 ustawy o lasach, do zbioru płodów runa leśnego: - na potrzeby własne; - dla celów przemysłowych, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. Zbiór płodów runa leśnego dla celów przemysłowych wymaga zawarcia umowy z nadleśnictwem. Nadleśniczy odmawia zawarcia umowy, w przypadku gdy zbiór runa leśnego zagraża środowisku leśnemu. Lokalizowanie pasiek w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa jest nieodpłatne. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz zasady lokalizowania pasiek na obszarach leśnych. Zakazy obowiązujące w lesie W lasach zabrania się: - zanieczyszczania gleby i wód; - zaśmiecania; - rozkopywania gruntu; - niszczenia grzybów oraz grzybni; - niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin; - niszczenia urządzeń i obiektów gospodarczych, turystycznych i technicznych oraz znaków i tablic; - zbierania płodów runa leśnego w oznakowanych miejscach zabronionych; - rozgarniania i zbierania ściółki; - wypasu zwierząt gospodarskich; - biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego; - wybierania jaj i piskląt, niszczenia lęgowisk i gniazd ptasich, a także niszczenia legowisk, nor i mrowisk; 38 - płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt; - puszczania psów luzem; - hałasowania oraz używania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem przypadków wymagających wszczęcia alarmu. 39 W lasach oraz na terenach śródleśnych, jak również w odległości do 100 m od granicy lasu, zabrania się działań i czynności mogących wywołać niebezpieczeństwo, a w szczególności: - rozniecania ognia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu przez właściciela lasu lub nadleśniczego; - korzystania z otwartego płomienia; - wypalania wierzchniej warstwy gleby i pozostałości roślinnych. Powyzsze zakazy nie dotyczą działań i czynności związanych z gospodarką leśną pod 5

6 warunkiem, że czynności te nie stanowią zagrożenia pożarowego Pojęcie łowiectwa Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Pojęcie gospodarki łowieckiej Gospodarka łowiecka jest to działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny Odpowiedzialność za szkody łowieckie de lege lata Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do wynagradzania szkód wyrządzonych: - w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny; - przy wykonywaniu polowania. Oględzin i szacowania szkód, o których mowa wyżej, a także ustalania wysokości odszkodowania dokonują przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu łowieckiego. Na żądanie strony w oględzinach, szacowaniu szkód oraz ustalaniu wysokości odszkodowania uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby rolniczej. Odpowiedzialność za szkody łowieckie de lege ferenda Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone w uprawach I płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, w tym przez te zwierzęta w przypadku objęcia ich całoroczną ochroną. Dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego odpowiada za szkody wyrządzone przy wykonywaniu polowania Wniosek o dokonanie oględzin i oszacowanie szkód, o których mowa w ust. 1, a także ustalenie wysokości odszkodowania właściciel albo posiadacz gruntów rolnych składa do właściwego ze względu na miejsce wystąpienia tych szkód wojewody. Wniosek może być złożony do właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, który przekazuje go właściwemu wojewodzie niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia Wniosek ten zawiera w szczególności: 1) imię i nazwisko albo nazwę, adres miejsca zamieszkania albo adres I siedzibę oraz numer telefonu właściciela albo posiadacza gruntów rolnych; 2) wskazanie miejsca wystąpienia szkody; 3) wskazanie rodzaju uszkodzonej uprawy lub płodu rolnego 46 Wniosek, o którym mowa w ust. 3, składa się w terminie umożliwiającym dokonanie oględzin i oszacowanie szkód, o których mowa w ust. 1. Oględzin i szacowania szkód, o których mowa w ust. 2, oraz ustalenia wysokości odszkodowania za te szkody dokonują przedstawiciele dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego. 47 Na żądanie strony w oględzinach i szacowaniu szkód, o których mowa w ust. 2, oraz w ustalaniu wysokości odszkodowania za te szkody uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby rolniczej. Do naprawiania szkód, o których mowa w ust. 2, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego 6

7 Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody łowieckie de lege lata Skarb Państwa odpowiada za szkody, o których mowa w art. 46 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie, wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną. Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo łowieckie, na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich Za szkody, o których mowa w art. 50 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie, wyrządzane na obszarach: - obwodów łowieckich leśnych odszkodowania wypłaca Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe ze środków budżetu państwa; - obwodów łowieckich polnych i obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich odszkodowania wypłaca zarząd województwa ze środków budżetu państwa. Za szkody, o których mowa wyżej odszkodowania wypłaca zarząd województwa ze środków budżetu państwa. Oględzin i szacowania szkód, o których mowa w ust. 1 i 1b, dokonują przedstawiciele podmiotów właściwych do wypłaty odszkodowania. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody łowieckie de lege ferenda Za szkody, o których mowa w art. 46 ust. 1, odszkodowanie wypłaca wojewoda: - w przypadku szkód wyrządzonych na obszarach obwodów łowieckich, z wyjątkiem szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne, o których mowa w art. 46 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie, objęte całoroczną ochroną ze środków Funduszu Odszkodowawczego - w pozostałych przypadkach ze środków budżetu państwa Odpowiedzialność Skarbu Państwa z ustawy o ochronie przyrody Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez: - żubry - w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym; - wilki - w pogłowiu zwierząt gospodarskich; - rysie - w pogłowiu zwierząt gospodarskich; - niedźwiedzie - w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach rolnych; - bobry - w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim. Odpowiedzialność ta nie obejmuje utraconych korzyści. Oględzin i szacowania szkód, a także ustalania wysokości odszkodowania i jego wypłaty, dokonuje regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego dyrektor tego parku. Właściciele lub użytkownicy gospodarstw rolnych i leśnych mogą współdziałać z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego - z dyrektorem tego parku, w zakresie sposobów zabezpieczania upraw i płodów rolnych, lasów oraz zwierząt gospodarskich przed szkodami powodowanymi przez te zwierzęta Odszkodowanie nie przysługuje: - osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa; - jeżeli poszkodowany: a) nie dokonał sprzętu upraw lub płodów rolnych w ciągu 14 dni od zakończenia zbiorów tego gatunku roślin w danym regionie, b) nie wyraził zgody na budowę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom; - za szkody: 7

8 a) powstałe w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania na podstawie Kodeksu cywilnego, b) nieprzekraczające w ciągu roku wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na jeden hektar uprawy, c) w uprawach rolnych założonych z naruszeniem powszechnie stosowanych wymogów agrotechnicznych, d) wyrządzone przez wilki, niedźwiedzie lub rysie w pogłowiu zwierząt gospodarskich pozostawionych, w okresie od zachodu do wschodu słońca, bez bezpośredniej opieki Szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne, występujące w parkach narodowych, strefach ochronnych zwierząt łownych oraz w rezerwatach przyrody szacuje się oraz dokonuje wypłaty odszkodowań według zasad określonych w rozdziale 9 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2013 r. poz. 1226, z późn. zm.). Szacowanie szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne w strefie ochronnej zwierząt łownych należy do zadań Służby Parku Narodowego, a w rezerwatach przyrody - do sprawującego nadzór nad rezerwatem. Odszkodowania za szkody spowodowane przez zwierzęta łowne w parku narodowym oraz strefie ochronnej zwierząt łownych są pokrywane ze środków parku narodowego, a za szkody spowodowane w rezerwatach przyrody - ze środków regionalnej dyrekcji ochrony środowiska. W sprawach spornych dotyczących wysokości odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzęta orzekają sądy powszechne. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa i ministrem właściwym do spraw rybołówstwa określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania przy szacowaniu szkód oraz sposób wypłaty odszkodowań za szkody, a także wzory dokumentów dotyczących szacowania szkód i wyliczania odszkodowań oraz terminy zgłoszenia i szacowania szkody, kierując się potrzebą dokonywania oceny rzeczywistej szkody oraz przyjęcia wysokości wyceny szkody według cen rynkowych. Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, inne niż wymienione w art. 126 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, gatunki zwierząt chronionych wyrządzających szkody, za które odpowiada Skarb Państwa, kierując się potrzebą utrzymania ochrony gatunkowej zwierząt zagrożonych wyginięciem i wyrządzających szkody w gospodarce człowieka. 60 Pojęcie obwodu łowieckiego Obwód łowiecki stanowi obszar gruntów o ciągłej powierzchni, zamkniętej jego granicami, nie mniejszy niż trzy tysiące hektarów, na którego obszarze istnieją warunki do prowadzenia łowiectwa. W szczególnych przypadkach, uzasadnionych względami racjonalnej gospodarki łowieckiej i warunkami terenowymi, mogą być tworzone, za zgodą ministra właściwego do spraw środowiska, obwody łowieckie o mniejszej powierzchni Podziały obwodów łowieckich I znaczenie tych podziałów Obwody łowieckie dzielą się na obwody łowieckie leśne i polne. Obwód łowiecki leśny jest to obszar, w którym grunty leśne stanowią co najmniej 40% ogólnej powierzchni tego obszaru. Obwód łowiecki polny jest to obszar, w którym grunty leśne stanowią mniej niż 40% ogólnej powierzchni tego obszaru. Polski Związek Łowiecki Polski Związek Łowiecki jest zrzeszeniem osób fizycznych i prawnych, które prowadzą 8

9 gospodarkę łowiecką poprzez hodowlę i pozyskiwanie zwierzyny oraz działają na rzecz jej ochrony poprzez regulację liczebności populacji zwierząt łownych. Polski Związek Łowiecki posiada osobowość prawną. Polski Związek Łowiecki oraz koła łowieckie działają na podstawie ustawy oraz statutu uchwalonego przez Krajowy Zjazd Delegatów Polskiego Związku Łowieckiego Struktura Polskiego Związku Łowieckiego Organami Polskiego Związku Łowieckiego są: - Krajowy Zjazd Delegatów Polskiego Związku Łowieckiego, jako najwyższa władza Polskiego Związku Łowieckiego, który tworzą, wyłonieni w wyborach pośrednich, przedstawiciele kół łowieckich i przedstawiciele członków niezrzeszonych w kołach łowieckich; - Naczelna Rada Łowiecka, do zadań której należy ustalanie kierunków i planów działalności Polskiego Związku Łowieckiego między Krajowymi Zjazdami Delegatów oraz realizacja innych zadań przewidzianych statutem, oraz Okręgowe Rady Łowieckie; - Zarząd Główny jako organ zarządzający; - Główny Sąd Łowiecki i okręgowe sądy łowieckie jako organy orzekające w postępowaniu dyscyplinarnym; - Główny Rzecznik Dyscyplinarny i okręgowi rzecznicy dyscyplinarni jako organy prowadzące dochodzenia dyscyplinarne. Własność zwierzyny łownej Zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa. Organy administarcji w zakresie łowiectwa Naczelnym organem administracji rządowej w zakresie łowiectwa jest minister właściwy do spraw środowiska. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, administrację w zakresie łowiectwa sprawuje samorząd województwa jako zadanie z zakresu administracji rządowej Mediacja w łowiectwie W przypadku, gdy pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego powstał spór o wysokość wynagrodzenia za szkody, o których mowa w art. 46 ustawy Prawo łowieckie, strony mogą zwrócić się do właściwego ze względu na miejsce powstałej szkody organu gminy w celu mediacji dla polubownego rozstrzygnięcia sporu. Prawne aspekty pojęcia zwierzę Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. 69 Pojęcie zwierząt według ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych zwierzęta - żywe zwierzęta kręgowe, w tym formy larwalne zdolne do samodzielnego odżywiania i formy embrionalne ssaków w ostatniej jednej trzeciej życia płodowego albo znajdujące się we wcześniejszym stadium rozwoju, gdy w wyniku wykonanych procedur, po osiągnięciu ostatniej jednej trzeciej życia płodow Klasyfikacja zwierząt Zwierzęta domowe Zwierzęta gospodarskie Zwierzęta wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych Zwierzęta wolno żyjące (dzikie) Ochrona zwierząt domowych 9

10 Kto utrzymuje zwierzę domowe, ma obowiązek zapewnić mu pomieszczenie chroniące je przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody. Zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m Zabrania się: - wprowadzania do obrotu zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach; - prowadzenia targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt domowych; - wprowadzania do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli. Zabrania się rozmnażania psów i kotów w celach handlowych. Zabrania się puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna. Zabrania się nabywania: - zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach; - psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli. Zapewnianie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin. Minister właściwy do spraw administracji publicznej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, zasady i warunki wyłapywania bezdomnych zwierząt. Ochrona zwierząt gospodarskich Kto utrzymuje zwierzęta gospodarskie jest obowiązany do zapewnienia im opieki i właściwych warunków bytowania. Warunki chowu lub hodowli zwierząt nie mogą powodować urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień. Utrzymujący zwierzęta gospodarskie przechowuje przez okres 3 lat dokumentację weterynaryjną dotyczącą przebiegu leczenia, przeprowadzonych zabiegów weterynaryjnych oraz padłych zwierząt. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia, wymagania i sposób postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej obowiązujących w tym zakresie, mając na względzie zapewnienie tym zwierzętom właściwych warunków bytowania i opieki oraz wpływ tych warunków na zdrowie i dobrostan zwierząt. Ochrona zwierząt wykorzystywanych do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych Warunki występów, treningów i tresury oraz metody postępowania ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych nie mogą zagrażać ich życiu i zdrowiu ani powodować cierpienia. Zabrania się stosowania wobec zwierząt farmakologicznych i mechanicznych metod i środków dopingujących. Zabrania się wykorzystywania zwierząt w widowiskach i sportach noszących znamiona okrucieństwa, w szczególności zabrania się organizowania walk z udziałem byków, psów, kogutów. Do tresury i pokazów dla celów widowiskowo-rozrywkowych mogą być wykorzystywane tylko zwierzęta urodzone i wychowane w niewoli i tylko takie, którym mogą być zapewnione warunki egzystencji stosowne do potrzeb danego gatunku. 10

11 Tresura zwierząt do celów widowiskowo-rozrywkowych i obronnych nie może być prowadzona w sposób powodujący ich cierpienie. Nie wolno prowadzić tresury zwierząt wyłącznie w celu zwiększenia ich agresywności. 78 Zabrania się zmuszania zwierząt do wykonywania czynności, które powodują ból lub są sprzeczne z ich naturą. Zabrania się działalności menażerii objazdowych. Zabrania się propagowania lub upowszechniania drastycznych scen zabijania, zadawania cierpienia lub innej przemocy, ze strony człowieka, której ofiarami są zwierzęta, chyba że sceny te mają na celu napiętnowanie okrutnego zachowania wobec zwierząt. 79 Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury 7 określi, w drodze rozporządzenia, minimalne warunki utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt wykorzystywanych do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych, mając na względzie zapewnienie im właściwej opieki. 80 Zwierzęta wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych mogą być przetrzymywane, hodowane i prezentowane jedynie w stadninach, cyrkach lub bazach cyrkowych oraz w miejscach przeznaczonych dla zwierząt wykorzystywanych do celów specjalnych, pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej. 81 Ochrona zwierząt wolno żyjących Zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 33a ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt Pozyskiwanie zwierząt wolno żyjących (dzikich) w celu preparowania ich zwłok wymaga zezwolenia marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce wykonywania eksponatów. 82 Pozyskiwanie zwierząt wolno żyjących (dzikich) w celu tworzenia kolekcji spreparowanych zwłok tych zwierząt wymaga zgody marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce tworzenia takiej kolekcji Transport zwierząt Zasady postępowania w zakresie transportu zwierząt kręgowych są określone w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającym dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 (Dz. Urz. UE L 3 z , str. 1), zwanym dalej "rozporządzeniem nr 1/2005". Powiatowy lekarz weterynarii wykonuje zadania i uprawnienia właściwej władzy określone w rozporządzeniu nr 1/2005, w tym: 1) przeprowadza kontrole; 2) wydaje, na wniosek, decyzje w sprawach: a) zezwoleń, o których mowa w art. 10 i 11 rozporządzenia nr 1/2005, b) licencji, o których mowa w art. 17 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2005, c) świadectw zatwierdzenia, o których mowa w art. 18 ust. 1 i art. 19 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2005. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt. 11

12 W zakresie wykonywania nadzoru, o którym mowa powyżej, pracownicy Inspekcji Weterynaryjnej oraz osoby wyznaczone przez organy tej Inspekcji posiadają uprawnienia określone w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744 oraz z 2011 r. Nr 54, poz. 278) Organizacje społeczne, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, mogą współdziałać z Inspekcją Weterynaryjną w sprawowaniu nadzoru Do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Pojęcie procedury procedura oznacza każdą formę wykorzystania zwierząt do celów określonych w art. 3, która może spowodować u zwierzęcia ból, cierpienie, dystres lub trwałe uszkodzenie organizmu, w stopniu równym ukłuciu igłą lub intensywniejszym, a także czynności mające na celu lub mogące spowodować urodzenie się lub wylęg zwierzęcia albo powstanie i utrzymanie genetycznie zmodyfikowanej linii zwierząt w warunkach bólu, cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia organizmu, w stopniu równym ukłuciu igłą lub intensywniejszym; nie jest procedurą uśmiercenie zwierzęcia wyłącznie po to, aby wykorzystać jego narządy lub tkanki do celów określonych w art. 3 ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych. Prowadzenie działalności przez hodowców, dostawców i użytkowników Prowadzenie działalności polegającej na hodowli, dostarczaniu zwierząt lub wykonywaniu procedur wymaga uzyskania wpisu do rejestru hodowców, dostawców i użytkowników, zwanego dalej "rejestrem". Podmiot zamierzający prowadzić działalność, o której mowa w art. 26 ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych, przed uzyskaniem wpisu do rejestru składa do powiatowego lekarza weterynarii wniosek o stwierdzenie spełniania wymagań niezbędnych do prowadzenia tej działalności. Powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji administracyjnej: - stwierdza spełnienie wymagań niezbędnych do prowadzenia działalności - odmawia wydania decyzji Zasady przeprowadzania doświadczeń Doświadczenia przeprowadza się po uzyskaniu zgody lokalnej komisji wydawanej na wniosek użytkownika Użytkownik składa wniosek o udzielenie zgody na przeprowadzenie doświadczenia do lokalnej komisji właściwej ze względu na lokalizację ośrodka, w którym ma być przeprowadzone doświadczenie. W przypadku doświadczenia przeprowadzanego w więcej niż jednym ośrodku lub poza ośrodkiem, użytkownik składa wniosek do lokalnej komisji właściwej ze względu na lokalizację ośrodka, w którym jest zatrudniona osoba, która zaplanowała i jest odpowiedzialna za przeprowadzenie doświadczenia. Wzór wniosku, opracowany przez Komisję, jest udostępniany w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministra właściwego do spraw nauki. 12