ISSN X Nr 5(229) ROLNICZE. maj 2010 cena 3 zł. Zioła w żywieniu trzody chlewnej Na ratunek pszczołom

Transkrypt

1 A k t u a l n o ś c i ROLNICZE maj 2010 cena 3 zł ISSN X Nr 5(229) Zioła w żywieniu trzody chlewnej Na ratunek pszczołom

2

3 O d redakcji Spis treści AKTUALNOŚCI 1. Komu wsparcie str Producenci drobiu str Odchodzenie od intensywnych metod produkcji w Holandii str. 4 Po uszy w zieleni? Znów punktualnie wybuchła nam wiosna. Po uszy toniemy w zieleni. Możemy o niej poczytać również w naszych Aktualnościach. Jest nam z nią dobrze. Przyroda wie, jak o nas zadbać, jak nas rozbudzić czy ukoić. Radzi sobie z nami całkiem dobrze i mądrze, próbuje nawet tuszować nasze błędy. Jest silna, można rzec, mocarna. Mamy na to rozliczne dowody. Od lat bezlitośnie faszerujemy ją chemią, a ona wciąż tryska zielonym liściem. Wycinamy jej lasy, a w zamian otrzymujemy zielone płuca. Do lasów wyrzucamy całe hałdy śmieci ale co ona z tym fantem zrobi? Odpowiedź najprawdopodobniej otrzymają dopiero nasi wnukowie, lub wnukowie ich wnuków, gdy przyjdzie im żyć na wysypiskach, a zieloną przyrodę będą znać z przekazów. Tak, to jest ten czarny scenariusz, którego, niestety, wykluczyć nie można, ponieważ jesteśmy potentatami w produkcji właśnie odpadów oraz, co tu dużo mówić, krótkowzrocznymi niewdzięcznikami z hasłem na ustach: po nas choćby i potop. Właściwie swego rodzaju potop to my już i teraz mamy, bo śmieci zalewają nas zewsząd. Tymczasem wolimy konferować na temat ograniczeń emisji dwutlenku węgla, śmieci pozostawiając w spokoju. A problem jest i ponownie wylazł na wierzch, gdy tylko stopniały śniegi. Nie wiem, ile musiałaby trwać akcja sprzątania ziemi, by wyeliminować tylko te dzikie góry z rowów, z obrzeży i głębi lasów. I czy ktoś w ogóle kiedykolwiek się za to zabierze? O ile powierzchowne uprzątanie wyrzutów sumienia (przy pewnym nakładzie sił i środków) można by jeszcze jakoś przeprowadzić, o tyle nie da się tak szybko wyeliminować skutków zasolenia ziemi i wód po zimie. To tylko buty z białymi zaciekami da się wyrzucić i o zmartwieniu zapomnieć, a nawet karoserię samochodu wymienić. A sypnęliśmy solą trochę w tym roku na drogi, że kopalnia w Kłodawie ledwo nadążała z dostawami. Dopuszczona przez Ministra Środowiska dawka słonej mieszanki chlorku soli (sól) i chlorku wapnia, czyli 30 g na metr kwadratowy, choć z pozoru jest niewielka, to jednak drzewom dała się we znaki w wielu miejscach, zwłaszcza w miastach, od strony drogi nie mają liści. I tym razem ze zdrowym rozsądkiem wygrała ekonomika. Sól teraz tania. I pomyśleć, że niegdyś jako produkt luksusowy była nawet towarem płatniczym. Elżbieta Musiał TECHNOLOGIA 1. Na ratunek pszczołom str Szkodniki łuszczynowe rzepaku str Zioła w żywieniu trzody chlewnej str. 9 EKOLOGIA 1. Rola międzyplonu ścierniskowego w zmianowaniu str Nawożenie ekologicznych użytków zielonych str. 12 EKONOMIKA 1. Harmonogram naboru wniosków str Podwyższenie premii dla młodych rolników str Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim str. 16 MECHANIZACJA i BHP 1. ABC rozruchu silnika spalinowego str Jakie felgi? str Uważajmy na kręgosłup! str. 18 FAKTY, WYDARZENIA, KOMENTARZE 1. Szybka analiza pasz objętościowych str Finał Olimpiady Ogólnopolskiej Młodych Producentów Rolnych w Modliszewicach str. 20 NASZE PREZENTACJE 1. Królestwo maszyn str. 21 OGRODNICTWO 1. Uprawa truskawek metodami ekologicznymi str Ochrona winorośli przed chorobami - mączniak rzekomy str Kilka praktycznych uwag do przerzedzania zawiązków jabłoni i grusz str. 31 GOSPODARSTWO DOMOWE I AGROTURYSTYKA 1. Rośliny bez tajemnic str Regionalne potrawy powiatu sandomierskiego str. 35 KLUBY 4H 1. W Muzeum Garncarstwa str. 41 DORADCA ODPOWIADA str. 41 ROZRYWKA str AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

4 A ktualności Uwaga ROLNICY! KOMU WSPARCIE? W ostatnich Aktualnościach informowaliśmy o zasadach podziału limitu unijnej pomocy ( euro) zgodnie z aktualnym wtedy (w momencie druku) projektem rozporządzenia Rady Ministrów, który preferował młodych hodowców (do 40. roku życia). Na skutek nacisków niezadowolonych hodowców, ulegał on kilkakrotnym zmianom i weryfikacji. Zmieniały się zasady podziału, co wpłynęło też istotnie na ilość beneficjentów, którym będzie się należało wsparcie, jak również wielkość kwoty wsparcia, jaką mogą uzyskać producenci mleka. Ostatecznie, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. (Dz. U. Nr 57, poz. 360), fundusze ze szczególnych środków wspierania rynku mleczarskiego będą udzielone PRODUCENCI DROBIU producentom wpisanym do rejestru producentów mleka, którym: 1. w dniu 31 marca 2009 r. przysługiwała kwota indywidualna w wysokości nie niższej niż kg i nie wyższej niż kg, 2. w dniu złożenia wniosku o udzielenie wsparcia przysługuje kwota indywidualna w wysokości nie niższej niż kg. Producenci otrzymają wsparcie do każdego kilograma mleka lub przetworów mlecznych wprowadzonych do obrotu przez producenta w roku kwotowym 2008/2009, nie więcej jednak niż do wysokości przysługującej mu w dniu 31 marca 2009 r. kwoty indywidualnej. Wielkość kwoty jaką uzyskali producenci, zależy od sumy kilogramów mleka o referencyjnej zawartości tłuszczu wprowadzonych do obrotu w roku kwotowym 2008/2009 przez wszystkich producentów mleka, którym przysługuje wsparcie. Przed polskimi producentami drobiu stoi nie lad wyzwanie. Do stycznia 2012 roku będą musieli dostosować wymogi dobrostanu zwierząt do zasad unijnych, czyli wymienić dotychczas używane (które nie spełniają określonych wymogów) baterie na tzw. wzbogacone klatki o lepszych parametrach ze względu na dobrostan ptaków. Komisja Europejska odrzuciła wniosek Polski dotyczący przedłużenia okresu (do 2017 r.), w którym dozwolone będzie utrzymywanie niosek w starych klatkach bateryjnych. Czy ustalony przez KE okres przejściowy, czyli do stycznia 2012 r., będzie ostatecznym? Czy znów będziemy się odwoływać? Odchodzenie od intensywnych metod produkcji w Holandii EM (wg inf. CBR) W Północnej Brabancji, prowincji leżącej na południu Holandii i wiodącej w intensywnym chowie świń, władze przeznaczyły 6,5 mln euro na rekompensaty dla rolników, którzy rezygnują z dotychczasowych intensywnych metod produkcji i przechodzą na rolnictwo zrównoważone. Takie działania są priorytetowe w tak gęsto zaludnionym regionie ze względu na konieczność ograniczenia zanieczyszczenia środowiska i dostosowanie się do wyznaczonych norm emisji amoniaku, jak również dostosowania się do zasad dobrostanu zwierząt, które mają obowiązywać od 2013 r. Władze przewidują, że z proponowanego programu rekompensat skorzysta 35 40% gospodarstw. Natomiast specjaliści z organizacji rolniczych oceniają, że 20 40% właścicieli gospodarstw nie będzie w stanie poczynić odpowiednich inwestycji. Pierwszą fazę programu rozpoczęto już przed 18 miesiącami; zaowocowało to likwidacją 25 gospodarstw i kosztowało państwo 4,3 mln euro rekompensat. EM (wg inf. CBR) Nie zmieniły się terminy i zasady ubiegania się i składania wniosków. Wniosek o przydzielenie wsparcia do dnia 30 kwietnia 2010, na formularzu opracowanym i udostępnionym przez ARR. Informacja o wysokości wsparcia do 1 kg mleka została podana przez prezesa ARR na stronie internetowej Zgodnie nowymi zasadami podziału środków finansowych z rozporządzenia Komisji (UE) nr 1233/2009, wysokość wsparcia przysługującego do 1 kg mleka będzie uzależniona od liczby wniosków złożonych przez kwalifikujących się do uzyskania wsparcia producentów mleka, czyli od sumy kilogramów mleka wprowadzonych do obrotu przez tych producentów w roku kwotowym 2008/2009 r. Szczegóły w rozporządzeniu. Krystyna Wieczorkiewicz Wzrósł eksport cukru w UE Z końcem stycznia Komisja Europejska zdecydowała się ponownie zwiększyć ilość eksportowanego cukru z UE. Wcześniej chodziło o 600 tys. ton powyżej 1,38 mln ton ustalonych przez WTO, tym razem zwiększono o kolejne 500 tys. ton. Jak się okazało, w ciągu miesiąca niektórzy eksporterzy wykorzystali tę możliwość. Wiele ofert odrzucono, by nie przekroczyć ustalonego progu. EM (wg inf. CBR) Zmiany w zasadach zwalczania BSE W ubiegłym roku w UE zanotowano 59 przypadków BSE, z czego 13 w Hiszpanii i 11 w Wielkiej Brytanii. Mówi się, że latem bieżącego roku zostaną ogłoszone nowe zasady zwalczania BSE, które mają być oparte na wynikach badań naukowych. Doniesienia te potwierdziła już Komisja Europejska. Zmiany polegać mają na zwiększeniu wieku testowanych zwierząt do 60 miesięcy, natomiast bez zmian pozostanie samo testowanie zwierząt. EM (wg inf. CBR) 4 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

5

6 T echnologia Na ratunek pszczołom Krzysztof Domagała Fot.: E. Musiał Rośliny ogólnie można podzielić na samopylne i obcopylne. Wśród obcopylnych wiele gatunków wymaga zapylania przez owady. Do roślin wymagających zapylania przez owady lub takich, które dzięki pszczołom zwiększają wydatnie wielkość i jakość plonu należą między innymi: jabłonie, wiśnie, czereśnie, porzeczki czarne, maliny, truskawki, ogórki, koniczyny biała i czerwona. Szacuje się, że pszczoły podwyższają plon rzepaku o 40%. W Stanach Zjednoczonych czy Kanadzie głównym źródłem dochodu niektórych pszczelarzy nie jest miód, ale wpływy z tytułu zapylania upraw. Najbardziej ceniona jest pszczoła w Izraelu, gdyż nie ma w tym kraju naturalnych zapylaczy, a wiele prowadzonych tam upraw wymaga zapylania. W Unii Europejskiej ocenia się, że działalność pszczół jako zapylaczy przynosi rocznie 4,3 miliarda euro korzyści. Pszczoła miodna dostarcza szeregu produktów: miody naturalne, miody spadziowe, propolis, mleczko pszczele. Produkty te mają szerokie zastosowanie w żywieniu człowieka oraz medycynie naturalnej. W ostatnich latach pszczelarze mają coraz więcej problemów z prowadzeniem pasiek. Pszczoły nękane są przez liczne choroby, pogarsza się stan środowiska naturalnego. Istotnym zagrożeniem jest nieumiejętne wykonywanie zabiegów ochrony roślin, a zwłaszcza stosowanie insektycydów. Najbardziej wrażliwą częścią ciała pszczoły miodnej są czułki. Czułki są typu nitkowatego. Na czułkach znajduje się wiele narządów zmysłu, m.in. receptory zapachu, smaku, dotyku, drgań powietrza, odpowiedzialne są za zapamiętywanie krótkotrwałe, np. w jakim kierunku znajduje się pokarm. Aparat gębowy pszczół jest typu gryząco-liżącego, posiada żuwaczki oraz języczek. Języczek używany jest głównie do zlizywania nektaru. Kontakt tych wrażliwych receptorów ze środkami ochrony roślin może prowadzić do śmierci owadów. Gdy zniknie ostatnia pszczoła, to ludzkości pozostaną tylko 4 lata życia Albert Einstein Środki ochrony roślin, a zwłaszcza insektycydy, stanowią duże zagrożenie dla pszczół, szczególnie niebezpieczne jest ich nieumiejętne stosowanie. Środki ochrony roślin w zakresie toksyczności dla pszczół klasyfikuje się według zasad określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2004 r. (Dz. U. Nr 243, poz i 2440). Środki ochrony roślin klasyfikuje się ze względu na zagrożenie stwarzane dla pszczół na podstawie oceny poziomu ryzyka wykonanej zgodnie z wytycznymi Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony roślin. Środek ochrony roślin klasyfikuje się jako: bardzo toksyczny dla pszczół w przypadku wysokiego ryzyka, toksyczny dla pszczół w przypadku średniego ryzyka. Środka ochrony roślin nie klasyfikuje się pod względem toksyczności dla pszczół w przypadku niskiego ryzyka. Ze względu na bezpieczeństwo pszczół bardzo ważnym określeniem jest prewencja, okres prewencji, czyli czas po zastosowaniu środka ochrony roślin, w którym człowiek i zwierzęta nie powinni stykać się, ani przebywać w pobliżu miejsc, także w obiektach, w których zastosowano środek ochrony roślin. 6 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

7 T echnologia Duże ryzyko zatrucia pszczół istnieje na roślinach pokrytych spadzią, którą mogą produkować np. mszyce; przy zwalczaniu mszyc także trzeba zachować ostrożność. Duże niebezpieczeństwo zatrucia pszczół jest w uprawach rzepaku, sadach oraz tam, gdzie są kwitnące rośliny. Wybierając preparat ochrony roślin do zabiegu i mając na uwadze bezpieczeństwo pszczół, należy zwrócić uwagę na jego toksyczność dla pszczół, na okres prewencji, czy można wykonać zabieg na roślinach pokrytych spadzią. Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu w pierwszej części zaleceń ochrony roślin przedstawia stosowną tabelę. Programy ochrony roślin sadowniczych i warzywniczych zawierają odpowiednie zalecenia. Na etykiecie instrukcji preparatu podane są zalecenia bezpiecznego stosowania dla pszczół, zaleceń tych należy obowiązkowo przestrzegać. Szczególnie niebezpieczne dla pszczół są insektycydy systemiczne, ich stosowanie musi być szczególnie ostrożne. Należy zastosować odpowiednią technikę wykonania zabiegu, aby ograniczyć znoszenie cieczy użytkowej na sąsiednie uprawy. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo zatrucia pszczół, zabieg należy wykonać późnym wieczorem po zakończeniu lotu pszczół. Są przepisy prawne, które regulują ochronę pszczół przed zatruciami środkami ochrony roślin. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa. Ustawa o ochronie roślin Art. 68. Można stosować wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu oraz zgodnie z etykietą instrukcją stosowania ściśle z podanymi w niej zaleceniami oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska. Art Środki ochrony roślin na terenie otwartym stosuje się: 1) przy użyciu opryskiwaczy, jeżeli: a) prędkość wiatru nie przekracza 3 m/s, b) miejsce stosowania środka ochrony roślin jest oddalone o co najmniej 5 m od krawędzi jezdni dróg publicznych, z wyłączeniem dróg publicznych zaliczanych do kategorii dróg gminnych oraz powiatowych, i o co najmniej 20 m od pasiek, plantacji roślin zielarskich, rezerwatów przyrody, parków narodowych, stanowisk roślin objętych ochroną gatunkową, wód powierzchniowych oraz od granicy wewnętrznego terenu ochrony strefy pośredniej ujęć wody. Art Zabrania się stosowania: 2) środków ochrony roślin bez zachowania okresu prewencji. Za nieprzestrzeganie przepisów prawnych jest odpowiedzialność karna. SZKODNIKI ŁUSZCZYNOWE RZEPAKU Piotr Witczak W ostatnich latach poważnym zagrożeniem w uprawie rzepaku ozimego stają się szkodniki łuszczynowe. Mogą one zabrać sporą część plonu rzepaku i to w zasadzie tuż przed zbiorem, dlatego ta strata może okazać się dość bolesna i niespodziewana. Dobrze ujęli ten problem Paweł Węgorek i Joanna Zamoyska z IOR w Poznaniu, autorzy artykułu pt. Szkodniki łuszczynowe rzepaku nie przegrać meczu w końcówce. Pozwolę sobie zacytować kilka obszerniejszych fragmentów obrazujących ten mecz. ( ) Ochrona rzepaku przed szkodnikami przypomina rozgrywkę z silną drużyną przeciwnika mającego szeroką kadrę, a w składzie zawodników, którzy w pojedynkę mogą przechylić wagę zwycięstwa na swoją korzyść. Wiemy, że w podstawowym składzie przeciwnika jest wielu groźnych graczy. Na początku wiosennego meczu wyróżniającymi się zawodnikami są szkodniki łodygowe. Chowacz brukwiaczek w marcu a nieco później chowacz czterozębny. Obydwa gatunki w ostatnich latach nabrały w Polsce większego znaczenia, zwłaszcza w województwach zachodnich i południowych, gdzie wczesną wiosną wewnątrz roślin często można spotkać po kilkadziesiąt żerujących larw tych szkodników. O ile nie zwalczymy nalatujących chrząszczy to wyżerające łodygi larwy będą właściwie poza zasięgiem insektycydów kontaktowych i żołądkowych, a jedyną możliwością ich dosięgnięcia jest zastosowanie insektycydów o działaniu systemicznym. Straty w plonie spowodowane przez łodygowce w zależności od nasilenia ataku mogą wynieść % plonu. ( ) W składzie przeciwników hodowcy rzepaku numerem 1 jest słodyszek rzepakowy. O ile w porę nie zareagujemy odpowiednio na jego atak szkodnik potrafi załatwić sprawę w pojedynkę (do 80% strat). Tylko niewiele insektycydów przełamuje narastającą z roku na rok odporność fizjologiczną tego owada. Do nielicznych w pełni skutecznych środków należą Mospilan 20 SP, Nurelle D 550 EC oraz Mavrik 240 EW i Talstar 100 EC. Każdy z tych insektycydów ma inną charakterystykę działania i w celu właściwego ich użycia należy znać ich zalety i wady. ( ) Pod koniec meczu mniej więcej od 65 minuty (fazy BBCH 65), kiedy z roślin rzepaku zaczynają opadać pierwsze płatki kwiatowe bardzo groźny staje się duet niszczycieli łuszczyn - chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik. W zeszłym sezonie w kwietniu i maju w wielu rejonach upraw rzepaku masowo wystąpił chowacz podobnik i znacząco obniżył plony rzepaku. W samej końcówce, w doliczonym czasie gry może zaatakować rzepak mszyca kapuściana. Progi szkodliwości tego trio są następujące: chowacz podobnik 4 chrząszcze na 25 roślinach, pryszczarek kapustnik 1 owad na 4 roślinach, mszyca kapuściana 2 kolonie na 1 m 2 na brzegu plantacji. 7 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

8 T echnologia Tabela 1. Progi szkodliwości dla niektórych szkodników żerujących na rzepaku ozimym Szkodnik Termin obserwacji Próg szkodliwości Chowacz brukwiaczek Chowacz czterozębny Słodyszek rzepakowy Chowacz podobnik Pryszczarek kapustnik Mszyca kapuściana ( ) Jak widać z przebiegu gry, ataki poszczególnych zawodników przeciwnika i okresy ich żerowania na rzepaku często zachodzą na siebie i wówczas ten sam zabieg chemiczny zwalcza równolegle kilka gatunków. Od fazy rozwoju roślin BBCH 20 aż do fazy BBCH 79 hodowca, jak wytrawny trener powinien być skoncentrowany i kontrolować mecz by w razie konieczności nie przegapić optymalnego momentu do przeprowadzenia zabiegu chemicznego. W momencie pisania niniejszego artykułu mecz 2010 roku już trwa i zanim artykuł dotrze do hodowców rzepaku do końca pozostanie niewiele czasu. Najważniejsze wówczas będzie wyeliminowanie z gry wspomnianego duetu chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika, a przy okazji - równolegle mszycy kapuścianej. Jeśli tego nie zrobimy, to na skutek odwiedzin chowacza podobnika łuszczyny zżółkną i zdeformują się. W tak wyglądającej łuszczynie znajdziemy zżerającą nasiona larwę i mały otworek. Z otworka tego skorzysta później pryszczarek i złoży do łuszczyny swoje jaja. Po niedługim czasie zamiast nasion znajdziemy w łuszczynie nawet kilkadziesiąt jego larw. Uszkodzenia łuszczyn powodowane przez omawiane szkodniki dodatkowo są ranami, przez które do roślin wnikają paskudne choroby rzepaku sucha zgnilizna, czerń krzyżowych Początek marca Koniec marca (BBCH 20-29) Przełom marca i kwietnia (BBCH 25-39) 8 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu kolejnych 3 dni lub 2-4 chrząszczy na 25 roślinach 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25 roślinach Zwarty kwiatostan (BBCH 50-52) 1 chrząszcz na roślinie Luźny kwiatostan (BBCH 53-59) 3-5 chrząszczy na roślinie Przełom kwietnia i maja (BBCH 60-69) Od początku opadania płatków kwiatowych (BBCH 65-69) Od początku rozwoju łuszczyn (BBCH 71-79) 4 chrząszcze na 25 roślinach 1 owad dorosły na 4 rośliny 2 kolonie na 1 m2 brzegu pola i szara pleśń. Prognozy IOR-PIB na 2010 rok są niepokojące i mówią, że omawiane szkodniki łuszczyn rzepaku powinny wystąpić w bardzo dużym nasileniu!!. Wynika to ze zmian klimatycznych, które w ostatnich latach wybitnie sprzyjają pryszczarkowi dającemu w sezonie regularnie 3 pokolenia jak również z braku odpowiedniego oporu środowiska na skutek wyniszczania entomofauny pożytecznej poprzez stosowanie silnie toksycznych i nieselektywnych insektycydów. Aby zapobiec czarnemu scenariuszowi w końcówce meczu w momencie przekroczenia przez łuszczynowce progu szkodliwości należy użyć odpowiedniego środka. Z wielu przyczyn właściwy dobór insektycydu do skutecznej ochrony rzepaku w tych ostatnich minutach meczu nie powinien stwarzać problemu, ponieważ w tej fazie wegetacji rzepaku wybór pozostaje niewielki. W tym okresie (BBCH 60 79) ochrony rzepaku wypada z gry chloropiryfos i większość pyretroidów. Jak widzimy, żeby nie przegrać meczu o plon rzepaku musimy przeważnie zastosować ten ostatni zabieg na szkodniki w rzepaku ozimym. Trzeba jednak bardzo starannie dobrać odpowiedni środek. Należy uważać szczególnie na panujące często wysokie temperatury, możliwość opadów deszczu i fakt intensywnego oblatywania plantacji przez zapylające rzepak pszczoły i inne pożyteczne owady. W tej fazie rzepaku w łanie występuje duża ilość owadów pożytecznych naturalnych wrogów larw słodyszka i chowaczy oraz mszyc. Wyniszczenie wrogów naturalnych spowoduje wzrost populacji owadów szkodliwych w następnych latach. Jeśli przyjrzymy się poszczególnym grupom chemicznym insektycydów stosowanych w rzepaku ozimym, to okaże się, że wybór w tej fazie wzrostu rzepaku jest niewielki. Pyretroidy mogą spowodować silne zatrucia pszczół w początkowych dniach po ich zastosowaniu. Utrzymujące się kilka dni działanie drażniące i repelentne tych insektycydów niweluje efekt obcopylności, tak więc plon rzepaku ulega znacznemu obniżeniu. Są one wrażliwe na wysoką temperaturę i światło słoneczne, a ich toksyczne działanie na szkodniki jest krótkotrwałe. Wynika z tego, że większość pyretroidów nie powinna być używana w fazach kwitnienia roślin. A zwalczanie przy ich użyciu chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika jest z wielu względów dość ryzykowne. Całkowicie bezpiecznym dla pszczół insektycydem jest Mospilan 20 SP. Działa on kontaktowo, żołądkowo i systemicznie. Systemiczne działanie preparatu polega na przenikaniu substancji aktywnej do wnętrza roślin, krążeniu wraz z sokami i zabijaniu niewidocznych larw żerujących w łodygach, pędach i łuszczynach. Oprócz owadów dorosłych i larw łuszczynowych, również mszyca kapuściana po napiciu się soku rośliny chronionej środkiem jest doskonale zwalczana. Mospilan będzie więc dobrym wyborem. Należy jednak stosować zasadę, że żadna substancja aktywna nie powinna być stosowana na tej samej uprawie częściej niż jeden raz w sezonie wegetacyjnym, ponieważ prowadzi to do wykształcania przez szkodniki różnych mechanizmów odporności. Wskazane jest przemienne stosowanie różnych substancji chemicznych, a ich wybór musi opierać się na znajomości ich zalet i wad. Jedną z ważniejszych zalet insektycydu jest jego nieszkodliwe działanie dla pszczół, zwłaszcza gdy stosowany jest w fazie kwitnienia rzepaku. Tabela 2. Zalecane insektycydy do stosowania na szkodniki w rzepaku ozimym Grupa chemiczna Substancja biologicznie czynna Środek ochrony roślin Chloronikotynyle acetamipryd Mospilan 20 SP Pyretroidy alfa-cypermetryna Fastac 100 EC, Ripcord Super 050 EC beta-cyflutryna, gamma-cyhalotryna Bulldock 025 EC, Rapid 060 CS Bifentryna, tau-fluwalinat Talstar 100 EC, Mavrik 240 EW cypermetryna Cyperkill Super 25 EC, Sherpa 100 EC deltametryna Decis 2,5 EC, Patriot 100 EC esfenwalerat Sumi-Alpha 050 EC etofenproks Trebon 30 EC lambda-cyhalotryna Karate Zeon 050 CS zeta-cypermetryna Fury 100 EW Mieszaniny chloropiryfos + cypermetryna Nurelle Max 515 EC

9 T echnologia Zioła w żywieniu trzody chlewnej Małgorzata Duda Badania nad stosowaniem ziół w żywieniu świń rozpoczęto w Polsce w latach osiemdziesiątych XX wieku. Powodem był wzrost liczebności stad, związany z prowadzoną na dużą skalę przemysłową produkcją wieprzowiny, pociągający za sobą pogorszenie warunków utrzymania zwierząt. Stosowanie chemioterapeutyków wywoływało szkodliwe skutki uboczne, toteż zainteresowano się dodatkami naturalnymi. Obecny wzrost zainteresowania ziołami jest skutkiem wytycznych UE z 2006 roku, ograniczających stosowanie w żywieniu zwierząt antybiotykowych stymulatorów wzrostu. Stwierdzono bowiem, że antybiotyki działają hamująco na czynności układu immunologicznego, zmniejszając odporność zwierząt i ludzi na infekcje oraz powodują wzrost oporności bakterii na działanie antybiotyków. Zaletą ziół jest stosowanie przy ich przerobie prostych zabiegów technologicznych (suszenie i rozdrabnianie). Oczywiście możliwe jest również stosowanie oczyszczonych preparatów zawierających bardziej stężone substancje czynne stosuje się wówczas ekstrakcję wodą lub alkoholem. Ekstrakty pozwalają na obniżenie dawki dodatku, którego smak i zapach w niektórych przypadkach (np. bylica piołun) może nie być akceptowany przez zwierzęta. SUBSTANCJE AKTYWNE Zioła zawierają różnego rodzaju substancje aktywne, jak garbniki, saponiny, terpeny, flawonoidy, alkaloidy, olejki eteryczne, śluzy, pektyny, witaminy i inne. Garbniki działają antybakteryjnie i zapobiegają biegunkom. Występują między innymi w korze dębowej, pięciorniku gęsim, owocach i liściach borówki czernicy. Saponiny działają wykrztuśnie oraz poprawiają trawienie i ułatwiają wchłanianie różnych związków przez błony komórkowe. Można je spotkać w kwiatostanie nagietka i zielu tymianku. Terpeny cechuje różnorodne działanie: są moczopędne, dezynfekujące, żółciopędne i bakteriostatyczne. Znajdują się między innymi w korzeniu mniszka lekarskiego i lubczyka ogrodowego oraz w liściach szałwii. Flawonoidy działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych oraz posiadają właściwości przeciwzapalne. Występują między innymi w dziurawcu, rumianku, czosnku, szałwii i w lubczyku ogrodowym.... Zioła i preparaty ziołowe mogą stanowić alternatywę dla antybiotykowych stymulatorów wzrostu... Glikozydy (antycjanowe), występujące np. w owocach czarnej porzeczki i wiśni, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych. Spotykane są również w babce lancetowatej, krwawniku, nasionach lnu. Alkaloidy działają zarówno jako trucizny, jak i leki (kozieradka pospolita, wilcza jagoda, bieluń dziędzierzawa). Olejki eteryczne znajdują się w różnych ziołach i posiadają działanie rozkurczowe, moczopędne, żółciopędne, mlekopędne, przeciwzapalne oraz uspokajające. DZIAŁANIE ZIÓŁ Bakteriobójcze Wybiórcze działanie antybakteryjne ziół polega na hamowaniu wzrostu bakterii szkodliwych, w przeciwieństwie do antybiotyków, które niszczą zarówno bakterie szkodliwe, jak i pożyteczne. Siłą dodatków ziołowych jest równoczesna obecność w ich składzie kilku fitoncydów z różnych roślin. Brak jest możliwości wytworzenia u bakterii oporności na te substancje. Silne właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze oraz przeciwwirusowe wykazują m.in.: czosnek, cebula, gorczyca, szałwia. Immunostymulujące Zioła pobudzają tkankę chłonną (limfatyczną) w jamie ustnej, zapoczątkowując przez to reakcję obronną organizmu. Zwiększają liczbę leukocytów, pobudzają aktywność makrofagów i granulocytów, które rozpoznają i niszczą czynniki chorobotwórcze. Pozytywne działanie na układ odpornościowy wykazuje np. jeżówka purpurowa. Przeciwutleniające Wolne rodniki powstają podczas procesów oddychania i różnych reakcji enzymatycznych, są to bardzo reaktywne cząstki, powodujące uszkadzanie komórek. Substancje zawarte w ziołach powodują degradację lub unieczynnienie wolnych rodników. Działanie antyutleniające wykazują m.in.: mięta, rozmaryn, oregano, tymianek, imbir, kurkuma, anyżek, kolendra. 9 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

10 T echnologia Oddziaływanie ziół na przewód pokarmowy Zioła stymulują receptory smakowe i zapachowe, przez co pobudzają apetyt i wpływają na lepsze pobieranie paszy, co jest istotne zwłaszcza podczas przyzwyczajania prosiąt do zjadania dodatkowej paszy w okresie okołoodsadzeniowym. Chętnie pobierane są pasze z dodatkiem: czosnku, jagód jałowca, korzenia żywokostu i mniszka lekarskiego, ziela pokrzywy, krwawnika, rdestu, mięty, kłącza perzu. Niezbyt chętnie pobierane są pasze z dodatkiem: kłącza tataraku, ziela macierzanki i bylicy piołunu. Problem ten można rozwiązać przez stosowanie np. otoczkowania. Zioła mają właściwości przeczyszczające, rozkurczowe i zapobiegające wzdęciom. Stymulują wytwarzanie śliny, enzymów trawiennych (lipaza, amylaza, trypsyna) i kwasów żółciowych, co usprawnia trawienie. Łagodzą działanie substancji antyżywieniowych (np. tymianek, kminek, czosnek). Zioła uważane za najlepsze w regulacji procesów trawiennych (łączące działanie antybakteryjne, przeciwzapalne, rozkurczowe, stabilizujące sekrecję soku żołądkowego i enzymów) to: oregano, tymianek, mięta, rumianek, melisa, krwawnik, nagietek, prawoślaz, dziurawiec, kminek, cynamon. Oprócz opisanych właściwości zioła mogą też łagodzić stres (działanie sedatywne, np. melisa), obniżać poziom cholesterolu (np. wiesiołek dwuletni) oraz poprawiać zapach i smakowitość paszy. Posiadają właściwości detoksykujące i moczopędne, co pomaga w wydalaniu szkodliwych substancji.... Ziół nie można uważać za paszę zastępczą, ani też dodatkową, lecz jedynie za dodatek poprawiający czynności organizmu, ponadto polepszający smak i zapach paszy... BADANIA NAUKOWE Przegląd literatury pozwala stwierdzić, że zioła dają pozytywne efekty. Badania naukowe nad stosowaniem ziół w żywieniu różnych grup wiekowych i technologicznych zwierząt wykazały, że zioła poprawiają przyrosty masy ciała oraz wykorzystanie paszy i przemianę materii, pobudzają apetyt, skracają czas porodu u loch, poprawiają wartość rzeźną tuczników. Asortyment surowców zielarskich jest tak duży, że muszą one być siłą rzeczy odpowiednio dobrane pod względem składu chemicznego, botanicznego, jak i właściwości farmakologicznych. Należy Fot.: E. Musiał przy tym pamiętać o przestrzeganiu zaleceń producenta, ponieważ niektóre substancje zawarte w ziołach mogą się wzajemnie wykluczać. Nie dostosowanie się do podanych zaleceń może zmniejszyć skuteczność preparatu, a nawet wywołać reakcję przeciwną do oczekiwanej. Ziół nie można uważać za paszę zastępczą, ani też dodatkową, lecz jedynie za dodatek poprawiający czynności organizmu, ponadto polepszający smak i zapach paszy. Mieszanki ziołowe mogą zapobiegać najczęściej występującym chorobom oraz łagodzić ich skutki. Zioła i preparaty ziołowe mogą stanowić alternatywę dla antybiotykowych stymulatorów wzrostu. Literatura: Hanczakowska E., Zioła i preparaty ziołowe w żywieniu świń, Wiadomości Zootechniczne, nr 3/2007 Barowicz T., Fitobiotyki, Hoduj z głową nr 6[42]/2009 Chorąży Ł., Preparaty ziołowe, zdrowie i stymulacja wzrostu, Hodowca trzody chlewnej nr 4/2009 Kasprowicz-Potocka M., Olejki eteryczne dodatki aktywne, Trzoda chlewna nr 1/2010 KUPIĘ polski kombajn zbożowy Bizon SUPER lub Bizon REKORD w dobrym stanie technicznym tel: SPRZEDAM Redlice talerzowe do siewników: Poznaniak, Mazur i Akord Cena: 105 zł za szt. tel: SPRZEDAM Samobieżny kombajn groszkowy FMC sprawny technicznie 40 tys. zł tel: AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

11 E kologia ROLA MIĘDZYPLONU ŚCIERNISKOWEGO w zmianowaniu Iwona Korecka Wiemann Początkowo w rolnictwie uprawiano poplony, aby wzbogacić ziemię w azot. Obecnie międzyplony pełnią głównie funkcję proekologiczną. Uprawa poplonów jesienią służy między innymi wiązaniu w roślinach azotu dostępnego w podłożu, aby zapobiec wymywaniu i zmniejszyć tym samym obciążenie środowiska. Uprawa poplonów stanowi ponadto doskonałe zabezpieczenie przed erozją gleby. Międzyplony mają duże znaczenie dla kształtowania biologicznej aktywności gleby, poprzez ograniczenie wymywania azotanów z gleby do wód gruntowych i pobieranie ich przez rośliny poplonowe do późnej jesieni oraz udostępnianie roślinie następczej dzięki szybkiej mineralizacji biomasy poplonów w następnym sezonie wegetacyjnym. Zastosowanie w uprawach międzyplonów zmniejsza nasilenie wielu chorób i szkodników. Ma to szczególnie zadanie w specjalistycznych (uproszczonych) płodozmianach dominujących obecnie w praktyce, gdyż wpływa na poprawę struktury gleby i bilansu substancji organicznej w glebie, ochronę przed erozją w przypadku pozostawienia poplonów jako zasiewów mulczujących powierzchnię gleby na okres zimy. Uprawa poplonów ma również działanie fitosanitarne przez uprawę mątwikoodpornych odmian gorczycy białej lub rzodkwi oleistej, a także ograniczanie rozwoju niektórych gatunków chwastów. Międzyplony wpływają na poprawę bilansu składników pokarmowych w glebie, polepszają strukturę gleby, są ponadto siedliskiem dla pszczół i innych pożytecznych mikroorganizmów. Na hektar uprawy rośliny motylkowej zostaje dostarczone do gleby 40 dt suchej masy, w skład której wchodzą biologicznie związane składniki pokarmowe w ilości: 150 kg azotu, 50 kg fosforu, 100 kg wapnia, 20 kg magnezu. Szczególnego znaczenia nabiera ilość wnoszonego azotu do gleby, gdyż obornik i nawozy zielone są jedynym źródłem tego składnika w gospodarstwach ekologicznych. W gospodarstwach ekologicznych brak obornika to przede wszystkim brak możliwości uzupełnienia w glebie azotu (brak ekologicznych nawozów mineralnych). Wprowadzenie do międzyplonów roślin motylkowych ten problem likwiduje. Rośliny motylkowe wysiane w mieszankach oprócz azotu pozostawiają w glebie duże ilości łatwo przyswajalnych składników pokarmowych. Łubin np. dodatkowo na kilka lat trwale podnosi ph gleby bez szkody dla życia mikroorganizmów glebowych. Szerokie znaczenie międzyplonów ścierniskowych sprawia, że są one ważnym elementem zmianowania, który w dużym stopniu ogranicza skutki niewłaściwego następstwa roślin. W ostatnim czasie zwiększyło się zainteresowanie rolników uprawą międzyplonów. Wiąże się to z uruchomieniem programów rolnośrodowiskowych i dopłat unijnych oraz coraz większą świadomością mieszkańców terenów wiejskich o ochronie środowiska rolniczego. Uprawiając poplony, rolnik może skorzystać z programu rolnośrodowiskowego otrzymując dodatkową premię. Rolnik uczestniczący w programie rolnośrodowiskowym może uzyskać z pakietu OCHRO- NA GLEB I WÓD następujące dotacje: WSIEWKI POPLONOWE 330 zł/ha MIĘDZYPLON OZIMY 420 zł/ha MIĘDZYPLON ŚCIERNISKOWY 400 zł/ha. Warunkiem przystąpienia do Programu Rolnośrodowiskowego i otrzymania płatności z tytułu realizacji pakietu Ochrona gleb i wód (wsiewki poplonowe, międzyplon ozimy i międzyplon ścierniskowy) jest: 1. Beneficjentem może być producent rolny, który posiada co najmniej 1 ha użytków rolnych (bez zabudowań) lub dzierżawca posiadający umowę na okres nie krótszy niż 5 lat. 2. Musi być sporządzony dla gospodarstwa plan rolnośrodowiskowy na okres 5 lat. Plan jest przygotowywany przy pomocy doradcy. Jeden egzemplarz planu pozostaje w gospodarstwie do wglądu, drugi w ŚODR. 3. Należy złożyć wniosek w powiatowym biurze ARiMR. Wniosek możemy składać przez cały rok trwania zobowiązania, wniosek będzie składany zawsze od 15 marca do dnia 15 maja danego roku. 4. W biurze powiatowym rolnik otrzyma rejestr działań, w którym będzie prowadził zapisy dotyczące działań rolnośrodowiskowych w gospodarstwie. Zarówno rejestr, jak i plan rolnośrodowiskowy będą przedmiotem kontroli na miejscu, przez pracowników ARiMR. 5. Na terenie całego gospodarstwa obowiązuje zwykła dobra praktyka rolnicza. Należy pamiętać, że decydując się na przystąpienie do programu, podpisujemy umowę na okres 5 lat. Przez ten czas należy mieć w posiadaniu lub dzierżawienie grunty o powierzchni co najmniej 1 ha przez okres realizacji programu (5 lat) oraz zobowiązać się do stosowania zwykłej dobrej praktyki rolniczej na obszarze całego gospodarstwa, jak również do przestrzegania wymogów dotyczących wybranych wariantów. Literatura: Uprawa roślin rolniczych praca zbiorowa PWRiL W-wa AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

12 E kologia N A W O Ż E N I E ekologicznych użytków zielonych Marta Ośka Rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne wolny czas wykorzystują na uzupełnienie wiedzy z zakresu trudnej sztuki gospodarowania metodami ekologicznymi. Celowe zatem może okazać się przypomnienie podstawowych wiadomości z zakresu nawożenia ekologicznych użytków zielonych. Myślę, że nikogo nie należy przekonywać, iż osiąganie wysokich wydajności w produkcji mleka i żywca wołowego jest możliwe jedynie w oparciu o pozyskiwanie wartościowych pasz objętościowych. Użytki zielone są głównym źródłem najtańszej i pełnowartościowej paszy dla przeżuwaczy. Trawy i rośliny motylkowe stanowią najbardziej wartościową grupę roślin uprawianą na łąkach i pastwiskach. Są przez zwierzęta chętnie zjadane, a ich wegetacja trwa praktycznie od wiosny do jesieni. Decydują także o trwałości pastwiska i wielu jego funkcjach pozaprodukcyjnych. W utrzymaniu składu botanicznego runi istotną rolę odgrywa nawożenie, szczególnie w produkcji ekologicznej. Rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne pamiętają zapewne, iż nawożenie powinno być ukierunkowane nie na dokarmianie roślin, lecz przede wszystkim powinno sprzyjać rozwojowi organizmów glebowych, które z kolei dostarczają składników pokarmowych roślinom. Ważnym zabiegiem wiosennym jest nawożenie, ponieważ w pierwszym pokosie zbiera się około 50% rocznego plonu. Ze względu na zapasy zimowej wilgoci w glebie nawozy w tym okresie są najlepiej wykorzystywane. Podstawą ustalenia dawek nawozowych powinny być analizy chemiczne gleby. Szczególnie dużym problemem jest zakwaszenie gleby. Zbyt niskie lub zbyt wysokie ph gleby ogranicza dostępność składników pokarmowych dla roślin. Optymalny odczyn dla użytków zielonych na glebach mineralnych to ph KCL 5,0 6,0, a na glebach organicznych 4,5 6,0. Do znanych dawniej przyczyn zakwaszenia gleby należy obecnie dodać nowe wywołane działalnością człowieka. Trzeba tu wymienić wzrost emisji do atmosfery dwutlenku siarki, dwutlenku węgla i azotu oraz związane z tym kwaśne deszcze. Wapnowanie gleby jest więc zabiegiem koniecznym, ponieważ ma wpływ na prawidłowy rozwój roślin, zwłaszcza motylkowatych. Wapń U zwierząt wapń jest podstawowym budulcem kości, a w roślinach wchodzi w skład błon komórkowych wzmacniając je. Brak wapnia powoduje rozpad ścian komórkowych spełniających w roślinach funkcje wzmacniające. Wysycenie roślin wapniem zwiększa ich odporność na infekcje. Niedobory wapnia są przyczyną zakwaszenia gleb. Wapnowanie ma na celu odkwaszenie gleby oraz poprawę gruzełkowatej struktury. Dodatkowo stymuluje rozwój mikroflory glebowej i rozwój roślin motylkowatych. W gospodarstwach ekologicznych dopuszczone jest stosowanie nawozów wapniowych zawierających wapń w formie węglanowej. Nawozy wapniowe: Dolomit 30% CaO; 15 18% MgO Margiel 25 95% CaO Wapno pojeziorne 39 53% CaO Kilkakrotne nawożenie jednym składnikiem, np. tylko fosforem lub tylko potasem, może hamować rozwój roślin, gdyż prawidłowy rozwój i bujny wzrost dobrych traw pastewnych, m.in. kupkówki, mozgi trzcinowatej, wyczyńca łąkowego, życicy trwałej czy wiechliny łąkowej, zapewnia pełne nawożenie (azot, fosfor i potas). Do prawidłowego rozwoju rośliny potrzebują określonych ilości składników pokarmowych. Wraz z plonem zabierane są te składniki z siedliska i dlatego należy je uzupełniać. Dotyczy to zwłaszcza fosforu, potasu i magnezu. Część składników pokarmowych zwracana jest do gleby wraz ze stosowanymi nawozami organicznymi. Pozostałą część należy dostarczyć w postaci nawozów. Fosfor Wpływa na wysokość i jakość plonu, rozwój korzeni, zwiększa udział motylkowatych, nasila aktywność biologiczną gleby. Wpływa na pobieranie azotu i magnezu z gleby przez rośliny. Posiada również znaczący wpływ na produkcyjność i rozwój zwierząt trawożernych. Jest wydzielany z mlekiem, służy do budowy kośćca rosnącej młodzieży. Niedobór fosforu w paszy jest jedną z przyczyn wad kośćca i zaburzeń w płodności zwierząt. Przyczyną niedoboru fosforu w roślinach jest niska na ogół zasobność gleb w ten składnik, lub mała wilgotność gleb. Mało zasobne są przeważnie gleby organiczne, a z gleb mineralnych gleby lżejsze, piaszczyste. Zasobne natomiast są zwięzłe mady rzeczne okresowo zalewane wiosną i pastwiska śródpolne, tzw. smużne, wiosną i po ulewnych deszczach zalewane żyznymi wodami z otaczających pól i ogrodów. W glebach zbyt suchych pobieranie fosforu jest ograniczone, dlatego duża wilgotność gleby w okresie jesienno- -zimowym sprzyja pobieraniu i gromadzeniu się tego składnika w rozłogach i korzeniach roślin. Zalecany jest więc jesienny termin stosowania nawozów fosforowych. Nawozy fosforowe: Mączka fosforytowa 30 % P 2 O 5. Potas Jest to jeden z podstawowych pierwiastków w żywieniu roślin. Uczestniczy w fotosyntezie, decyduje o gospodarce wodnej roślin (obniża współczynnik transpiracji). Wpływa na transport i gromadzenie się substancji zapasowych roślin, ważnych dla wiosennej wegetacji i następnych odrostów. W warunkach braku potasu w glebie rośliny łatwiej wylegają i stają się mniej odporne na choroby, szkodniki i mróz. Oznaki niedoboru potasu są często widoczne, gdy zastosowane są tylko nawozy zawierające azot i fosfor. Charakterystycznym objawem braku potasu jest przedwczesne zamieranie liści AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

13 E kologia Ubogie w potas są lekkie piaski i gliny oraz gleby torfowe. Łąki potrzebują więcej potasu niż pastwiska, gdyż pastwiska są użyźniane odchodami pasących się zwierząt. Przenawożenie potasem ogranicza pobieranie wapnia, magnezu i sodu. Skarmianie takiej paszy jest przyczyną powstawania u zwierząt wielu zaburzeń zdrowotnych. Przykładem takiej choroby jest tężyczka pastwiskowa. Nawozy potasowe: Siarczan potasu 50% K 2 O; 18% S (produkcji firmy Kali und Salz) Siarczan potasu 52% K 2 O; 18% S (produkcji firmy Kali und Salz) Patentkami 30% K 2 O; 10% MgO Kainit 14% K 2 O; 5% MgO; 20% Na; 4% S Karnalit 8 10% K 2 O; 10% MgO Nawozy magnezowo-siarkowe: Kizeryt pylisty 27% MgO; 22% S Kizeryt granulowany 25% MgO; 20% S Nawozy mikroelementowe: Mączka bazaltowa 40% SiO 2 ; 8% CaO; 8,3% MgO; 1,7% K 2 O; Mn; Zn; Cu; Mo; B; Fe Pełny wykaz nawozów, które mogą być stosowane w gospodarstwach ekologicznych publikowany jest za pośrednictwem internetu przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach ( Azot Jest najbardziej plonotwórczym składnikiem pokarmowym dla roślin. Przyspiesza wzrost runi i jej odrost po skoszeniu czy przygryzieniu. Wpływa na krzewienie się i odrastanie runi trawiastej, lepsze jej ulistnienie oraz większą powierzchnię liści. Wysokie dawki azotu są przyczyną wytwarzania przez rośliny w czasie wzrostu zbyt cienkich ścian komórkowych liści i przez to są atakowane przez owady i grzyby oraz uszkadzane przez suszę i mróz. Przy niskich z kolei dawkach azotu liście posiadają małe komórki, z grubymi ścianami i są przez to szorstkie i włókniste. Azot wpływa również na lepsze wykorzystanie pozostałych składników pokarmowych z gleby. Stąd najlepsze efekty nawożenia azotem są widoczne przy równoczesnym nawożeniu fosforowo-potasowym lub wyłącznie fosforowym. W rolnictwie ekologicznym podstawowym źródłem azotu powinno być wiązanie azotu z atmosfery przez rośliny motylkowate, głównie koniczyny białą i łąkową. Na ekologicznych użytkach zielonych azot stosowany jest tylko w postaci nawozów organicznych, które powinny być stosowane w okresie od kwietnia do końca sierpnia. NAWOZY ORGANICZNE Kompost Dojrzały kompost jest doskonałym nawozem pastwiskowo-łąkowym. Dodatnio wpływa na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby. Przyspiesza wzrost roślin, wzmaga krzewienie się traw, sprzyja rozwojowi roślin motylkowych i ziół. Kompost najlepiej stosować co roku jesienią w dawce 3 5 t /ha. Obornik Średnia zawartość składników pokarmowych w oborniku wynosi: N 0,5%; P 2 O 5 0,3%; K 2 O 0,7%; CaO 0,5%; MgO 0,19%. Dodatkowo zawiera również inne makro- i mikroelementy. Obornik intensyfikuje rozwój mikroorganizmów glebowych, przyczynia się do gromadzenia próchnicy w glebie, korzystnie oddziałuje na rozwój korzeni oraz krzewienie się roślin, dodatnio wpływa na rozwój motylkowatych. Najodpowiedniejszy na użytki zielone jest dobrze rozłożony obornik. Zalecana dawka wynosi ok. 20 t/ha co kilka lat. Aby unikać zagęszczenia gleby, należy unikać wywożenia obornika, gdy gleba jest wilgotna. Gnojówka Stosuje się ją zazwyczaj wiosną w dawkach t/ha co 2 3 lata lub mniejsze dawki 5 10 t/ha co roku. Gnojówkę należy rozlewać podczas pochmurnej i bezwietrznej pogody, aby uniknąć nadmiernych strat azotu. Skoncentrowana gnojówka stosowana zwłaszcza w czasie słonecznej pogody może uszkadzać rośliny, dlatego powinna być rozcieńczana. Rozcieńczenie gnojówki wodą w stosunku 1:1 stanowi najprostszy sposób zwiększenia wykorzystania azotu i uniknięcia ewentualnego uszkodzenia runi. Jeżeli ze względu na pojemność zbiornika lub odległość użytków zielonych od gospodarstwa rozcieńczenie gnojówki nie jest możliwe, należy uszlachetnić ją poprzez dodanie bentonitu, szczepienie kompostem lub napowietrzanie. Jeżeli nawóz płynny został zastosowany na glebę, która w górnej warstwie osiągnęła prawie całkowite nasycenie wodą będzie brakować do jego rozkładu tlenu. Powstają wówczas w glebie szkodliwe dla roślin produkty fermentacji. Nawozy naturalne w postaci płynnej mogą być stosowane: gdy poziom wody gruntowej jest poniżej 1,2 m; poza obszarami płytkiego występowania skał szczelinowych. Bardzo dobre efekty daje okrywanie powierzchni pastwisk jesienią po ostatnim wypasie, cienką warstwą jakiegokolwiek materiału organicznego. Może to być świeży obornik, obornik rozłożony, kompost, sieczka ze słomy. Dobre efekty daje również stosowanie rozdrobnionych łętów ziemniaczanych, które mają szczególnie korzystny wpływ na darń. Sieczkę ze słomy należy stosować tylko wówczas, gdy brak jest innego materiału organicznego. Ściółkowanie zapewni runi materiał o dużej zawartości węgla, co ma szczególne znaczenie na pastwiskach, gdzie ilość węgla jest zbyt mała w stosunku do dużej ilości azotu w odchodach pozostawianych przez pasące się zwierzęta. Przy deficycie węgla azot nie jest wiązany przez organizmy glebowe i ulatnia się do atmosfery. Pod osłoną ściółki szybciej przebiegają procesy życiowe, np rozkład resztek roślin i korzeni. Ściółkowanie pod warunkiem dysponowania wystarczającą ilością materiału powinno być wykonywane kilkakrotnie w ciągu roku. Ściółka chroni wiosną darń przed przymrozkami, a latem przed suszą. Warstwa ściółki powinna być możliwie cienka. Właściwą grubość udaje się osiągnąć, gdy materiał organiczny jest dobrze rozdrobniony. Użytki zielone, na których dominują lucerna i koniczyna, powinny być jeśli w ogóle nawożone bardzo umiarkowanie. W przeciwnym razie może dojść do hamowania ich rozwoju przez inne gatunki roślin lub powstania pustych placów. Najlepszym nawozem w tym przypadku jest dobrze rozłożony kompost, ponieważ zawiera najmniej szybko działającego azotu spośród wszystkich nawozów gospodarskich. W gospodarstwach, w których jest do dyspozycji zarówno obornik, jak i gnojówka, o ile pozwala na to dojazd, stosować należy przemiennie te nawozy AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

14 E konomika Kod Harmonogram naboru wniosków w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Nazwa działania 111 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie Limit środków na lata po realokacji (zł) OSI Środki pozostające do wykorzystania (zł) Planowane terminy naborów wniosków w 2010 roku II / III kw. 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom lllkw. 113 Renty strukturalne lllkw. 114 Korzystanie z usług doradczych II kw. 121 Modernizacja gospodarstw rolnych III / IV kw. 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury (...) rolnictwa i leśnictwa 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności III / IV kw III / IV kw. * nabór ciągły od r. 133 Działania informacyjne i promocyjne nabór ciągły od r. 142 Grupy producentów rolnych nabór ciągły od r. 211/212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych (...) 214 Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) 221/223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy (...) 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej OS II ; (wnioski kontyn.) OS III III kw. (wrzesień) II kw. 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw II kw. 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 14 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj połowa roku 313 Odnowa i rozwój wsi II kw. * OS LEADER 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju decyzja LGD w porozumieniu z SW 421 Wdrażanie projektów współpracy nabór ciągły 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania (...) lllkw. Pomoc Techniczna * decyzja Samorządu Województwa

15 E konomika PODWYŻSZENIE PREMII dla młodych rolników Wojciech Łabętowicz W dniu 29 marca 2010 roku Komisja Europejska zaakceptowała propozycję Polski w sprawie podwyższenia premii dla młodych rolników w ramach Działania PROW Ułatwianie startu młodym rolnikom z 50 do 75 tys. zł. Ponadto w dniu 9 grudnia 2009 r. KE w drodze notyfikacji zaakceptowała następujące zmiany w działaniu Ułatwianie startu młodym rolnikom : 1) Rozszerzenie definicji dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej. W przypadku osób, które po raz pierwszy weszły w posiadanie gospodarstwa w drodze spadku i nie później niż w ciągu 12 miesięcy od nabycia tej nieruchomości przekazały ją w dzierżawę, za dzień podjęcia prowadzenia działalności rolniczej będzie uznawany dzień rozwiązania/ wygaśnięcia umowy dzierżawy, pod warunkiem, że umowa dzierżawy została zawarta w formie aktu notarialnego albo z datą pewną. 2) Złagodzenie wymogu dotyczącego minimalnej powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie. W województwach, w których średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym jest wyższa niż średnia krajowa, gospodarstwo młodego rolnika będzie musiało mieć powierzchnię użytków rolnych nie mniejszą niż średnia powierzchnia gospodarstwa w kraju. Podwyższona stawka pomocy dla młodych rolników oraz powyższe uproszczenia obowiązywać będą w kolejnym naborze (zaplanowanym na trzeci kwartał 2010 r.). Celem działania Ułatwianie startu młodym rolnikom jest stymulowanie zmian strukturalnych w sektorze rolnym przez ułatwienie przejmowania lub zakładania...obowiązujące obecnie zasady wsparcia koncentrują pomoc na gospodarstwach o wielkości równej co najmniej średniej krajowej, co może stanowić bodziec do uwalniania ziemi z małych gospodarstw poprzez sprzedaż lub dzierżawę posiadanych gruntów innym gospodarstwom zamiast przekazywania jej następcom... gospodarstw rolnych przez osoby młode. Rozpoczęcie samodzielnej działalności rolniczej wymaga poniesienia znacznych nakładów finansowych na uruchomienie produkcji i modernizację gospodarstwa. Premie dla młodych rolników nie są instrumentem pobudzania zainteresowania zawodem rolnika i wzrostu zatrudnienia w tym sektorze, lecz instrumentem zapewnienia możliwości efektywnego gospodarowania osobom, które decydują się na trudną i ryzykowną w obecnych warunkach ekonomicznych pracę w rolnictwie. Obowiązujące obecnie zasady wsparcia koncentrują pomoc na gospodarstwach o wielkości równej co najmniej średniej krajowej, co może stanowić bodziec do uwalniania ziemi z małych gospodarstw poprzez sprzedaż lub dzierżawę posiadanych gruntów innym gospodarstwom zamiast przekazywania jej następcom. W związku z ograniczonym w warunkach kryzysu gospodarczego dostępem do kredytów bankowych, możliwość wykorzystania uzyskanej premii jako wkładu własnego m.in. w ramach działania Modernizacja... jest rozwiązaniem bardzo korzystnym dla młodych rolników podejmujących prowadzenie gospodarstwa. Podwyższona stawka pomocy dla młodych rolników obowiązywać będzie w kolejnym naborze (zaplanowanym na trzeci kwartał 2010 r.). Kwota została już uwzględniona w nowelizacji rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozporządzenie jest na etapie konsultacji społecznych. Na podst. materiałów z konferencji prasowej MRiRW 15 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

16 E konomika Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim Notowania średnich cen targowiskowych i średnich cen skupu żywca w woj. świętokrzyskim (w okresie r r.) w zł Produkt Jedn Średnia cena ( ) Jęczmień dt 40,91 42,54 43,55 44,60 42,90 Owies dt 31,94 35,36 34,38 33,50 33,80 Pszenica dt 46,91 48,58 49,05 48,75 48,32 Pszenżyto dt 37,88 39,36 38,89 39,13 38,82 Żyto dt 31,89 34,19 34,83 34,38 33,82 Ziemniaki (hurt) dt 47,44 49,13 48,00 47,21 47,95 Ziemniaki (detal) kg 0,89 0,94 0,91 0,84 0,90 Cielęta do 100 kg kg 9,55 9,25 9,30 9,50 9,40 Krowy mleczne szt 2820,0 3016,0 3083,0 3200,0 3029,75 Prosięta para 287,78 289,55 277,78 276,67 282,95 Żywiec wieprzowy kg 3,67 3,47 3,42 3,45 3,50 Żywiec wołowy kg 5,43 5,34 5,17 5,27 5,30 Jaja szt 0,44 0,45 0,45 0,45 0,45 Buraki ćwikłowe kg 1,13 1,18 1,11 1,15 1,14 Cebula kg 1,58 1,73 1,70 1,73 1,69 Fasola drobna kg 4,32 4,34 4,38 4,42 4,37 Fasola gruba kg 5,87 5,70 5,84 5,90 5,83 Kapusta biała szt 1,99 2,03 2,03 1,92 1,99 Kapusta czerwona szt 2,01 2,03 2,14 1,97 2,04 Kapusta kwaszona kg 2,28 2,58 2,35 2,35 2,39 Kapusta pekińska szt 1,79 2,11 2,03 2,20 2,03 Kapusta włoska szt 2,38 2,26 2,41 2,48 2,38 Marchew kg 1,18 1,21 1,18 1,25 1,21 Ogórki kg 10,25 8,09 7,67 7,86 8,47 Papryka kg 9,53 10,50 10,93 11,54 10,63 Pietruszka korzeń kg 3,70 3,83 3,68 4,10 3,83 Pomidory kg 8,32 7,41 7,67 8,57 7,99 Pory szt 1,18 1,39 1,48 1,57 1,41 Rzodkiewka pęczek 1,60 1,86 1,91 2,13 1,88 Sałata głowiasta szt 2,98 2,98 3,04 3,09 3,02 Selery kg 2,70 2,85 2,76 3,13 2,86 Jabłka konsumpcyjne kg 1,33 1,43 1,42 1,33 1,38 Gruszki kg 2,61 2,55 2,55 2,35 2,52 Mak kg 9,50 8,08 7,75 7,75 8,27 Koncentrat dla tuczników dt 195,00 192,50 192,50 192,50 193,13 Prestarter dt 193,33 198,75 198,75 198,75 197,40 Mieszanka dla krów dt 160,83 156,88 155,63 155,63 157,24 Hurtowe średnie ceny owoców i warzyw (Sandomierski Ogrodniczy Rynek Hurtowy i ceny u producentów) Produkt Jedn. Sandomierz Buraki ćwikłowe kg 0,65 0,60 0,60 0,60 Cebula kg 1,33 1,18 1,23 1,45 Kapusta biała szt 1,85 1,95 1,95 0,75 Kapusta pekińska szt 1,15 1,15 1,15 1,70 Marchew kg 0,70 0,65 0,70 0,80 Pirtruszka korzeń kg 2,75 3,10 3,10 3,00 Jabłka konsumpcyjne kg 1,05 1,05 1,10 0,90 Produkt Jedn. Skalbmierz Buraki ćwikłowe kg 0,43 0,33 0,33 0,33 Cebula kg 1,30 1,30 1,30 1,30 Marchew kg 0,43 0,33 0,33 0,33 Pietruszka korzeń kg 2,65 2,25 2,25 2,25 Selery kg 1,40 1,35 1,35 1,35 Ryszard Śmiechowski opracowano na podstawie cen zebranych przez doradców ŚODR Modliszewice 16 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

17 M echanizacja i BHP ABC rozruchu silnika spalinowego Aby silnik pojazdu rolniczego pracował, musi dojść do jego uruchomienia, czyli rozruchu. Podczas rozruchu silnik powinien wykonać pewną minimalną ilość obrotów, która wynosi: dla silników z zapłonem iskrowym, obr./min, dla silników z zapłonem samoczynnym obr./min. Jak widać, silniki z zapłonem samoczynnym (diesla) uruchamiają się ciężej potrzebują wyższych obrotów. Chodzi o pokonanie bezwładności i oporów ruchu, które w silnikach wysokoprężnych są większe. Stąd w dieslach spotyka się urządzenia wspomagające rozruch, np. świece żarowe, odprężniki, itp. Sposoby rozruchu silników są różne: rozruch ręczny: linka, dźwignia, korba, koła rozruchowe, rozruch przy pomocy sprężonego powietrza, uruchomienie przy pomocy silnika rozruchowego, spalinowego, rozruch przy pomocy rozrusznika elektrycznego. Ten ostatni sposób jest obecnie dominujący. Tylko duże silniki mogą mieć rozruch pneumatyczny bądź przy pomocy dodatkowego spalinowego silnika rozruchowego. System taki spotyka się w maszynach budowlanych lub pojazdach wojskowych. Rozrusznik elektryczny to nic innego jak silnik elektryczny, zbudowany podobnie jak prądnica prądu stałego. Koło zębate rozrusznika (zębnik) w momencie rozruchu współpracuje z kołem zamachowym, wyposażonym w wieniec zębaty. Załączanie, sprzężenie koła rozrusznika z wieńcem zębatym może odbywać się 3 sposobami: 1. Włączanie mechaniczne przesuwanie zębnika przy pomocy dźwigni. 2. Włączenie przy pomocy elektromagnesu. Wiążą się z tym 3 typy rozruszników elektrycznych: mechaniczny, system Bendix (bezwładnościowy) i elektromagnetyczny. Obecnie stosuje się tylko i wyłącznie rozruszniki włączane elektromagnetycznie. Taki rozrusznik składa się z następujących elementów: 1. Stojan z 4-biegunowym uzwojeniem. 2. Włączanie bezwładnościowe w rozrusznikach systemu Bendix. 3. Wirnik ułożyskowany na łożyskach ślizgowych tulejkach. Wirnik ma uzwojenie i tzw. komutator. 4. Zębnik ze sprzęgłem jednokierunkowym i sprężynę; element ten zwany jest w praktyce (nie do końca prawidłowo) bendiksem. 5. Elektromagnes: rdzeń, cewka, styki. 6. Szczotki (4) ze szczotkotrzymaczem. 7. Pokrywy: tylna i przednia zwana niekiedy głowicą. Przełożenie między zębnikiem a wieńcem zębatym koła zamachowego wynosi 1:15 do 1:20. Wartość prądu pobieranego przez rozrusznik nawet do 600 A. Rozrusznik to silnik elektryczny 12 V, ale spotyka się 24 V, np. w niektórych kombajnach zbożowych. Jan Bubień Dla sprawnego uruchomienia ważny jest cały układ rozruchowy, a więc: akumulator, 1 lub 2 szt., rozrusznik, stacyjka, która może być jednocześnie włącznikiem (przyciskiem) rozrusznika, przewody elektryczne odpowiednich przekrojów. Akumulator i rozrusznik to nierozłączna para. Sprawność tych dwóch urządzeń pozwala na pewny rozruch silnika. Ale nie tylko. Urządzenia wspomagające rozruch to: odprężnik, świece żarowe, świecie płomieniowe, podgrzewacze silników, paliwo ułatwiające rozruch nazwy handlowe różne, np. Autos tart lub Samostart. Odprężniki są stosowane w dużych silnikach. Zapobiegają zamykaniu zaworów w początkowej fazie rozruchu, aby rozrusznik nadał silnikowi większą prędkość oborową wówczas łatwiej zaskoczy. Świece są często spotykane, szczególnie w silnikach diesla. Są silniki, których nie uruchomi się, jeśli nie są sprawne świece żarowe lub płomieniowe. Do problemów z rozruchem i rozrusznikami powrócę jeszcze na naszych łamach. Kłopoty z rozruchem mogą wystąpić nie tylko zimą. Fot.: P. Miler 17 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

18 M echanizacja i BHP Słowo felga wyparło całkowicie w praktyce określenie obręczy samochodowej czy ciągnikowej. Nie jest w prawdzie polskiego pochodzenia, ale przyjęło się do powszechnego użytku. O ile problematyka doboru opon (ogumienia) jest powszechnie znana, jeśli chodzi o rodzaje (letnie, zimowe i wielosezonowe) i wymiarowanie to wiedza na temat felg samochodowych jest skromniejsza. A czasami może się przydać. Standardowo pojazdy osobowe są wyposażone w felgi stalowe. Dlaczego? Po pierwsze są tańsze niż aluminiowe. Pod działaniem soli, której drogowcy nigdy nie żałują, intensywnie korodują. Przy niewielkim uszkodzeniu łatwo je naprawić nawet przez prostowanie młotkiem. W końcu są mniej atrakcyjne niż aluminiowe dla amatorów cudzej własności, a takich u nas dostatek! Można jednak, jak to czyni wielu zmotoryzowanych, zastosować (szczególnie na okres letni) felgi aluminiowe. Mają one swoje zalety i wady. Zalety to: atrakcyjny wygląd, dobre chłodzenie hamulców lepsze odprowadzenie ciepła niż stalowych, są w porównaniu do stalowych lżejsze, a to zapewnia: większy komfort jazdy, lepsze prowadzenie auta, mniejsze zużywanie się elementów zawieszenia (mniejsze tzw. masy nieresorowane), są trwałe, ale pod warunkiem odpowiedniej jakości. O ile zalety felg aluminiowych gloryfikowane są przez producentów to o wadach mówi się mniej. A nie są one pozbawione wad: są droższe niż stalowe, są bardziej narażone na trwałe uszkodzenia, np. przy uderzeniu, korodując, tracą na estetyce, wymagają pielęgnacji i ostrożnego użytkowania, J a k i e f e l g i? wymagają (niekiedy) stosowania właściwych pierścieni montażowych. Wiele tutaj zależy od jakości felgi, użytego stopu i technologii wykonywania. Obręcze aluminiowe mogą być odlewane, kute, a właściwie wyciskane, (zwane stemplowaniem), bądź wykonywane Uważajmy na kręgosłup! Jan Bubień metodą rolowania. Ten ostatni sposób jest najdroższy, ale i najlepszy. Wyrób finalny jest doskonały, ale i (co zrozumiałe) również drogi. Najczęściej mamy do czynienia z felgami odlewanymi w sposób tradycyjny grawitacyjny. Tutaj produkt jest tani, ale może mieć wady ukryte. Metoda produkcji przez odlewanie niskociśnieniowe daje dobre efekty. Powstają felgi o korzystnym stosunku jakości do ceny. Dużo zależy także od sposobu malowania, a właściwie lakierowania. To decyduje o właściwościach antykorozyjnych. Powracam do pytania jakie felgi? Wybór zależy od użytkownika, jego upodobań i zasobności portfela. Ważny problem wymiarowanie obręczy wymaga oddzielnego omówienia. Powszechnie wiadomo, że praca w rolnictwie do najłatwiejszych nie należy i niesie wiele zagrożeń dla zdrowia, a nawet życia. Są rolnicy, którzy uskarżają się na różne dolegliwości kręgosłupa. Stanowi on część szkieletu jest jego osią i podporą. Zbudowany jest z kręgów. Jest to więc jak gdyby rura, wewnątrz której znajduje się nieprzerwany rdzeń. Podczas wykonywania ruchów i nie tylko, przenosi duże obciążenia. Wykonywane prace zawodowe mają wpływ na stan naszego kręgosłupa. Mają tutaj znaczenie takie czynniki jak: częste podnoszenie i przenoszenie dużych ciężarów, ciężka praca fizyczna, praca w pozycji wymuszonej, nienaturalnej, powtarzalne ruchy zginania lub obrotowe, długotrwała, siedząca praca. Czynności wykonywane przy pracy rolniczej są bardzo zbieżne z czynnikami wymienionymi wyżej. Mamy więc elementy ciężkiej pracy fizycznej, dźwiganie ciężarów, jak choćby przenoszenie worków z nawozami, nasionami lub paszą. Nie brakuje pracy w pozycji wymuszonej, np. pielenie roślin, nawet w przydomowym ogródku. Przy pracach remontowych maszyn, pojazdów, też występują szkodliwe, nienaturalne pozycje. Są to prace przy znacznym pochyleniu ciała, klęcząc. Meczące jest stanie na ugiętych kolanach. Prace ręczne kosą to długotrwałe, powtarzalne ruchy w półobrocie. Jazda na ciągnikach i maszynach to długotrwała praca w pozycji siedzącej, w dodatku z narażeniem na hałas i drgania. Jeśli wystąpią już bóle kręgosłupa, należy zgłosić się do lekarza, w celu ustalenia procesu leczeni i rehabilitacji. Lepiej jednak zapobiegać, niż leczyć, zgodnie ze starą zasadą. W trosce o zdrowie kręgosłupa należy więc: 1. Przestrzegać norm dźwigania ciężarów maksymalnie 50 kg mężczyźni i 20 kg kobiety. 2. Ciężkie przedmioty podnosić z przysiadu przy wyprostowanych plecach. 3. Unikać długotrwałej, siedzącej pracy, np. prowadzenie ciągnika, samochodu. 4. Unikać pracy przy pochyleniu ciała lepiej przyklęknąć lub kucnąć. 5. Robić częste przerwy w pracy. Przerwy w pracy powinny być efektywne i regenerujące organizm, zawsze na zasadzie przeciwności. To taka uwaga praktyczna: Intensywny ruchu podczas pracy wymaga odpoczynku siedzącego. Praca siedząca tu konieczny jest odpoczynek w postaci chodzenia, najlepiej z elementami gimnastyki. Lekka, różnorodna ruchowo praca fizyczna jest najbardziej wskazana dla organizmu człowieka. Niestety, w rolnictwie nie zawsze są możliwości, aby taką wykonywać. Jan Bubień 18 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

19 F akty, wydarzenia, komentarze Szybka analiza pasz objętościowych Fot.: P. Miler Krystyna Wieczorkiewicz Fot.: P. Miler W dniu r. w ŚODR Modliszewice odbyło się seminarium działowe zorganizowane przez Dział Systemów Produkcji Rolnej Standardów Jakości i Doświadczalnictwa dla doradców branży produkcji zwierzęcej. Seminarium zostało poświęcone aktualnej sytuacji w produkcji zwierzęcej oraz realizacji zaplanowanych bloków tematycznych. Uwagę skupiono zwłaszcza na opłacalności produkcji zwierzęcej jako tej tematyce priorytetowej. Na opłacalność, jak wiemy, wpływ ma nie tylko cena, ale przede wszystkim jednostkowe koszty produkcji. A te wiążą się również z żywieniem, które jest czynnikiem decydującym o wydajności, zdrowotności i płodności (50 70% kosztów ogólnych). W ramach realizacji bloku tematycznego Doskonalenie chowu i hodowli bydła mlecznego zaproszono konsultanta żywieniowego z firmy DOLFOS, inż. Dariusza Zadumińskiego, celem zaprezentowania urządzenia do szybkiej analizy pasz objętościowych. Zgodnie z wcześniejszym uzgodnieniem, doradcy przywieźli od hodowców z terenu próbki pasz, czyli sianokiszonek, kiszonek z kukurydzy i TMR (wymieszane pasze objętościowe, treściwe i dodatki) do analizy. Po zaprezentowaniu firmy, przedstawieniu krótkiego wykładu z zakresu prawidłowego żywienia krów wysokomlecznych, konsultant przedstawił nam to, co najbardziej nas interesowało, a jeszcze bardziej powinno zainteresować naszych hodowców, tj. aparat do szybkiej analizy pasz objętościowych Agi NIR przenośny analizator pasz. Przeprowadziliśmy analizę przygotowanych próbek pasz objętościowych i porównaliśmy ich wyniki. Aparat działa na zasadzie spektrofotometrii. W niespełna 5 minut została zbadana próbka i uzyskano wydruk z parametrami składu chemicznego pod względem zawartości: suchej masy, skrobi, białka, włókna ADF i NDF, popiołu. Główną zaletą tego urządzenia jest jego wielkość i funkcjonalność. Jest to mały, walizkowy aparat, z którym można dotrzeć do silosu czy balotu z sianokiszonką, lub też do kompletnej paszy 19 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010

20 F akty, wydarzenia, komentarze na korytarzu paszowym, i na miejscu w bardzo krótkim czasie uzyskać rzeczywiste dane o zawartości podstawowych składników pokarmowych w paszy. Jest to idealne rozwiązanie dla hodowcy. Nie musi wysyłać próbek do laboratorium i oczekiwać na ich wynik, co ułatwia i usprawnia bilansowanie i przeprowadzenie ewentualnej korekty dawek pokarmowych. Jedynym mankamentem tego aparatu jest jego bardzo wysoka cena i przeciętnego hodowcę nie stać na taki komfort. Powinni jednak korzystać z usługowych firm paszowych, które w ramach oferowania swoich dodatków paszowych wykonają wcześniej analizę posiadanych w gospodarstwie pasz i w oparciu o rzeczywiste potrzeby wprowadzą odpowiednie dodatki mineralno-witaminowe i uzupełniające. Bazowanie na rzeczywistych, a nie historycznych lub tabelarycznych parametrach wartości pokarmowej pasz jest podstawą prawidłowego i ekonomicznego żywienia krów wysokomlecznych. Jak wiemy, na wydajność, zdrowotność i płodność ma pływ nie tylko wartość pokarmowa pasz, ale również ich jakość zdrowotna. O tym informowali specjaliści zakładowi w swoich prezentacjach i wystąpieniach w dalszej części seminarium i tak: K. Wieczorkiewicz przedstawiła temat: Mykotoksyny w paszach szkodliwość i zapobieganie, M. Duda: Zioła w żywieniu trzody chlewnej. Jak twierdzi w swoich wystąpieniach prof. Z. Kowalski, dziś dużo mówi się o niskiej cenie mleka, a za mało o tym, jak drogo go produkujemy. Między innymi w żywieniu powinniśmy poszukiwać rezerw poprawy opłacalności poprzez: bilansowanie dawek pokarmowych w oparciu o rzeczywiste wartości pokarmowe, stosowanie pasz o wysokiej jakości zdrowotnej, odpowiednie dodatki mineralno-witaminowe oraz eliminowanie wszelkich błędów żywieniowych i innych. Drugim ważnym tematem jaki przedstawiono to: Zmiany w prawie budowlanym, który omówiła G. Bukowska. Na skutek częstych zmian, nie wszyscy nadążają za prawem. Niestety, nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności, co w konsekwencji również rzutuje na opłacalność produkcji. Fot.: P. Miler Finał Olimpiady Ogólnopolskiej Młodych Producentów Rolnych w Modliszewicach W dniu 11 września w ŚODR Modliszewice odbył się 1. etap finału ogólnopolskiego Olimpiady Młodych Producentów Rolnych. Olimpiada jest współzawodnictwem z zakresu szeroko rozumianej wiedzy rolniczej, teoretycznej i praktycznej. Uczestniczyli w niej uczniowie szkół rolniczych i młodzi rolnicy do 40. roku życia prowadzący już własne gospodarstwa. Spośród kilkuset uczestników po eliminacjach lokalnych i wojewódzkich, 68 najlepszych, spotkało się w Świętokrzyskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach. Pierwszym wyzwaniem dla finalistów był test, w którym zmierzyli się z 50 pytaniami. Najlepsza trzydziestka przystąpiła do egzaminu praktycznego. Aby znaleźć się w gronie 10 laureatów trzeba było wykazać się znajomością gatunków roślin, ras zwierząt, zagadnień związanych z budownictwem inwentarskim i mechanizacją. Wąski finał tradycyjnie został przeprowadzony następnego dnia na Targach Jarosław Mostowski Agrotech w Kielcach przy udziale publiczności. Po wylosowaniu zestawu pytań, każdy z finalistów odpowiadał przed Komisją składającą się z naukowców Uniwersytetu Rolniczego z Krakowa oraz przedstawicieli ŚODR i rolniczych agencji rządowych. Tutaj oprócz zagadnień technologicznych wyegzekwowano wiedzę dotyczącą PROW na lata oraz zasad BHP w gospodarstwie rolnym. Największy sukces odnieśli rolnicy z województwa pomorskiego, którzy zajęli 2 pierwsze miejsca. Na 3. miejscu uplasował się najlepszy z uczniów, reprezentujący technikum z Pszczyny. Wszyscy laureaci otrzymali cenne nagrody finansowe i rzeczowe (komputery, prenumeraty fachowych czasopism oraz inne ufundowane przez licznych sponsorów). Organizatorem Olimpiady był Związek Młodzieży Wiejskiej a patronował jej między innymi Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Marszałek Województwa Świętokrzyskiego AKTUALNOŚCI ROLNICZE - maj 2010