Drugi List do Koryntian. 1. Okoliczności napisania

Transkrypt

1 Drugi List do Koryntian 1. Okoliczności napisania Paweł odwiedzał Korynt kilkakrotnie. Pierwsza wizyta była związana z założeniem i organizacją Kościoła. Po opuszczeniu Koryntu Paweł napisał 1 Kor, w którym zapowiada kolejną wizytę oraz przedstawia plany dalszych podróży (1 Kor 16, 2-8). Tych planów nie udało mu się jednak zrealizować, ponieważ Tymoteusz, który doręczył Koryntianom 1 Kor, powrócił do Pawła do Efezu z wiadomościami o pogorszeniu się sytuacji w Koryncie. Wobec tego Paweł udaje się do Koryntu, aby zaprowadzić tam porządek, ale tu spotyka się z opozycją i zostaje ciężko znieważony przez kogoś ze wspólnoty korynckiej. Powraca więc wzburzony do Efezu (2 Kor 2, 3-11; 7, 8. 12) i stąd pisze do Koryntian list διὰ πολλῶν δακρύων wśród wielu łez (2 Kor 2, 4) 1. Ten list przekazał Koryntianom Tytus. Nie jest wykluczone, że Paweł zlecił Tytusowi przywrócenie porządku w tamtejszym Kościele (2 Kor 7, ). Tymczasem po rozruchach wywołanych w Efezie przez Demetriusza Paweł musiał opuścić Efez. Przez Troadę udaje się więc do Macedonii, gdzie spotyka się z Tytusem, który przekazuje pomyślne wiadomości z Koryntu. Nastroje uspokoiły się, uznano autorytet Pawła, sprawca przykrego incydentu został ukarany, przeciwnicy opuścili wspólnotę. Wszystko to stwarzało korzystne warunki do zrealizowania trzeciej podróży Pawła do Koryntu (2 Kor 12, 14 i 13, 1). Paweł pisze więc list, który znany jest jako 2 Kor. List ten ma zupełnie inny charakter niż 1 Kor. W 1 Kor chodziło o rozwiązanie problemów, które dotyczyły sytuacji wewnętrznej w Koryncie, natomiast centralnym zagadnieniem 2 Kor jest wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy Pawłem i wspólnotą koryncką. 2 Kor doręczył adresatom ponownie Tytus. Z wypowiedzi Pawła w 2 Kor 7, 5; 8, 1-5; 9, 3-4 wynika, że 2 Kor zredagował on w Macedonii. Biorąc natomiast pod uwagę czas, jaki mógł upłynąć od napisania 1 Kor egzegeci przypuszczają, że miało to miejsce późną jesienią 55 r Przeciwnicy Pawła Źródłem wiadomości o przeciwnikach Pawła w Koryncie jest wyłącznie 2 Kor. Z informacji przekazanych przez ten list wynika, że są to judeochrześcijanie o formacji hellenistycznej, którzy pojawili się w Koryncie już po zorganizowaniu tam przez Pawła Kościoła. Są to bardzo aktywni wędrowni misjonarze (2 Kor 11, ). Podkreślają przy tym swoją szczególną godność (2 Kor 11, 5. 18), nazywają siebie apostołami (2 Kor 11, 13), powołują się na ekstazy, wizje i moc cudotwórczą (por.2 Kor 12, 1-13). Posługują się znakomitą retoryką (2 Kor 11, 6) i żyją, w przeciwieństwie do Pawła, na koszt wspólnoty (2 Kor 11, 7. 20). Na potwierdzenie swojej wiarygodności, powołują się na listy polecające (2 Kor 3, 1). Oceniali oni 1 U. SCHNELLE, Einleitung, 89 nazywa go Tränenbrief list we łzach. I. BROER, Einleitung, II, 413 przypuszcza, że jest to część 2 Kor, czyli 2 Kor Por. A. PACIOREK, Paweł Apostoł, 1, C. WOLFF, Der zweite Brief des Paulus an die Korinther (ThHK 8), Berlin 1989, 10; P. BARNETT, The Second Epistle to the Corinthians (NIC), Grand Rapids Cambridge 1997, 15; U. SCHNELLE, dz. cyt., 90 i inni. Niektórzy uczeni proponują jednak inny czas redakcji: 57 r. lub nawet pomiędzy 90 i 100 r.

2 bardzo nisko osobę i działalność Pawła, krytykowali jego przepowiadanie i podważali autorytet Zagadnienia literackie 3.1. Struktura i forma List rozpoczyna się zwyczajnym wstępem, który zawiera adres, pozdrowienie i dziękczynienie, wprowadzone nie terminem εὐχαριζηεῖν, lecz εὐλογεῖν (2 Kor 1, 1-11). Wstęp kończy się w 2 Kor 1, 11, gdzie po raz ostatni występuje terminologia dziękczynienia: dziękczynienie zostało złożone za was. W 2 Kor 1, 12 Paweł przechodzi od dziękczynienia do spraw osobistych i posługuje się formą my. W tej części listu powołuje się on na swoje sumienie i stwierdza całkowitą szczerość w postępowaniu wobec Koryntian. Stara się wyjaśnić powody, dla których zmienił plany podróży i odpowiada na stawiane mu zarzuty (2 Kor 1, 12-2, 13). W 2 Kor 2, 14 zmienia linię narracji i od dziękczynienia Bogu rozpoczyna obszerny fragment, poświęcony apologii apostolatu (2 Kor 2, 14-7, 4). W 2 Kor 7, 5 Paweł powraca do serdecznego dialogu z Koryntianami i wyraża pragnie pojednania z nimi (2 Kor 7, 5-16). Od 2 Kor 8, 1 zaczyna się nowy temat, zupełnie niezależny od poprzedniej treści: Powiadamiamy was zaś, bracia. Ta część listu dotyczy kolekty na biednych chrześcijan w Jerozolimie (2 Kor 8-9). Uroczystym zwrotem: Ja, sam Paweł (2 Kor 10, 1) apostoł powraca do odpowiedzi na stawiane mu zarzuty (2 Kor 10), a następnie kontynuuje apologię swego apostolatu (2 Kor 11-12, 13). Fragment 2 Kor 12, 14-13, 13 można uważać za typowe zakończenie listu, gdyż Paweł umieścił tu krótkie informacje dotyczące planowanej wizyty w Koryncie, parenezę końcową i pozdrowienia. Struktura listu przedstawia się zatem następująco: Wstęp: 1, 1-11 Adres pozdrowienie eulogia i dziękczynienie I. Odpowiedź na zarzuty: 1, 12-2, 13 II. Apologia apostolatu: 2, 14-7, 4 III. Pojednanie z Koryntianami: 7, 5-16 IV. Kolekta: 8-9 V. Apologia apostolatu: 11-12, 13 Zakończenie: 12, 14-13, 13 3 I. BROER, Einleitung, II, Niektórzy egzegeci uważają, że byli to gnostycy i pneumatycy lub jerozolimscy judeochrześcijanie, zwolennicy zachowania Prawa Starego Testamentu. Por. A. PACIOREK, Paweł Apostoł, 1,

3 List zawiera wszystkie charakterystyczne elementy listu, w którym autor poleca siebie adresatom (Selbstempfehlung), jak na przykład: wspomnienie pierwszej wizyty (2 Kor 1, 19) i modlitwy adresatów za Pawła (2 Kor 1, 11), plany podróży (2 Kor 1, ; 2, 1), odwołanie się do uczuć wobec Koryntian (2 Kor 1, 23-2, 4), wyraźne stwierdzenie, że pragnie on polecić się adresatom (2 Kor 3, 1). W odróżnieniu od 1 Kor, który był adresowany do Koryntu, ten list skierowany jest do szerszego grona adresatów: Do Kościoła Bożego w Koryncie wraz ze wszystkimi świętymi, którzy są w całej Achai (2 Kor 1, 1) Integralność literacka (1) Problemy koherencji Żaden list św. Pawła nie stwarza tyle problemów związanych z koherencją, co 2 Kor 4. Najbardziej dyskutowana jest integralność następujących czterech fragmentów: 2 Kor 1-9 i 10-13; 2, 14-7, 4; 6, 14-7, 1; 8 i 9. (a) 2 Kor 1-9 i W 2 Kor 1-9 język Pawła jest bardzo serdeczny i łagodny. Wyraża on tu swoją radość z pojednania z Koryntianami, jakie zostało osiągnięte w wyniku wysłania do nich listu we łzach (2 Kor 2, 4) i wizyty Tytusa w Koryncie. Zmiana nastawienia Koryntian do Pawła, napełniła go dumą, pociechą i radością (2 Kor 7, 4-7). Prosi ich też, aby zbyt surowo nie karali tego, który go obraził (2 Kor 2, 5-8). Natomiast w 2 Kor posługuje się zupełnie innym językiem. O pojednaniu nie ma tu w ogóle mowy. Przeciwnie, apostoł liczy się z silną opozycją w Koryncie i stwierdza, że jest mu bardzo przykro, iż Koryntianie nie okazali skruchy i żalu. Te dwa fragmenty nie mogą zatem należeć do tego samego listu. (b) 2 Kor 2, 14-7, 4 W 2 Kor 2, 13 Paweł przerywa odpowiedź na zarzuty i w 2 Kor 2, 14 wprowadza obszerny fragment, którego tematem jest obrona apostolatu. Do odpowiedzi na zarzuty powraca znowu w 2 Kor 7, 5. Temat podróży do Macedonii w 2 Kor 2, 13 powraca znowu w 2 Kor 7, 5 i łączy obydwa fragmenty. (c) 2 Kor 6, 14-7, 1 Zdaniem niektórych egzegetów, język i tematyka 2 Kor 6, 14-7, 1 wskazują, że fragment ten nie może pochodzić od Pawła. Przestrzega on tu przed bałwochwalstwem, nakazuje w sposób rygorystyczny separację chrześcijan od niewierzących i nieczystych (szczególnie w 6, 14-17), co jest sprzeczne z jego wypowiedziami w 1 Kor. Poza tym 2 Kor 6, 13 i 7, 2 łączy terminologia: πλαηύνω rozszerzyć (2 Kor 6, 13) i χωρέω powiększyć przestrzeń (2 Kor 7, 2). 4 H. WINDISCH, Der zweite Korintherbrief (KEK 6), Göttingen 1970, 11.

4 (d) 2 Kor 8 i 9 2 Kor 8 i 9 poruszają ten sam temat kolekty, ale w różny sposób tak, że trudno uznać 2 Kor 9 za kontynuację poprzedniego rozdziału. W 2 Kor 8, 15 Paweł stawia Koryntianom za wzór gorliwość Kościołów macedońskich w zbieraniu kolekty na biednych w Jerozolimie, natomiast w 2 Kor 9, 2-6 wychwala szczodrobliwość Kościołów Achai. Egzegeci uważają, że 2 Kor 8 i 9 zostały zredagowane w różnych czasie, ale nie potrafią ustalić, który z nich reprezentuje wcześniejsze stadium redakcji. (2) Próby rozwiązania problemów koherencji Do dziś nie ma jednolitej teorii, która potrafiłaby przekonywująco wyjaśnić problem integralności 2 Kor. Istnieje natomiast duża ilość hipotez, które wychodzą z założenia, że 2 Kor jest zbiorem dwóch lub nawet kilku listów Pawła. Najbardziej rozpowszechniony jest pogląd, że na 2 Kor składają się dwa listy Pawła: list we łzach i list pojednawczy. Hipoteza ta ma trzy warianty 5 : 1) List we łzach : 2 Kor 10-13, list pojednawczy: 2 Kor 1-8 (9); 2) List we łzach : 2 Kor 1-9, list pojednawczy: 2 Kor 10-13; 3) List we łzach : 2 Kor 2, 14-7, 4; 9; 10-13, list pojednawczy: 2 Kor 1-2, 13; 7, 5-16; 8. Nie wszyscy uczeni godzą się jednak z podziałem 2 Kor na kilka listów i stoją na stanowisku jego jedności literackiej 6. Paweł był pisarzem bardzo żywym, nie musiał więc trzymać się szablonów. Mógł też korzystać z gotowych kompozycji. Poza tym poszczególne fragmenty 2 Kor, chociaż zdradzają pewne rozbieżności, to jednak uzupełniają się pod względem doktrynalnym, psychologicznym i historycznym. Różnice stylistyczne i merytoryczne można wyjaśnić na podstawie głębszego poznania psychiki apostoła oraz genezy jego listów. 4. Centralne tematy teologiczne Niewątpliwie centralnym tematem teologicznym 2 Kor jest przedstawienie istoty urzędu apostolskiego. Jest to odpowiedź Pawła na zarzuty przeciwników, którzy podważali jego wiarygodność jako apostoła. Inne tematy, to: porównanie Nowego Przymierza ze Starym, podstawy egzystencji chrześcijańskiej i motywacja kolekty na biednych chrześcijan w Jerozolimie. Poza tym przez cały list przewija się motyw doksologii, uwielbienia Boga i dziękczynienia (np. 2 Kor 1, ; 2, 14; 8, 16; 9, ). 5 I. BROER, Einleitung, II, U. SCHNELLE, Einleitung, 100.

5 4.1. Pojęcie apostolatu Istotę apostolatu rozwija Paweł w: 2 Kor 2, 14-7, 4 i 11-12, 13. Apostoł jest przede wszystkim powołanym przez Boga (2, 16-17; 3, 5-6) sługą Nowego Przymierza. Jest on reprezentantem Chrystusa, który posyła apostoła. Z urzędem apostoła łączy się paradoksalna sytuacja: chwała (2 Kor 3, 7-4, 6) i cierpienie (2 Kor 4, 7-5, 10). Jest to odzwierciedlenie życia Jezusa Chrystusa, który przez cierpienia doszedł do chwały. Ukrzyżowany i zmartwychwstały Chrystus stanowi podstawę urzędu apostolskiego. Dlatego zarówno słabość, jak i moc cechują egzystencję apostoła (2 Kor 13, 4). Cierpienia, prześladowania, niepowodzenia i upokorzenia, niebezpieczeństwo śmierci, to wszystko są znaki jego udziału w krzyżu Chrystusa. Przez krzyż jednoczy się on z Chrystusem i dlatego działa w nim moc Chrystusa, dzięki której może on przezwyciężyć trudności (2 Kor 4, 7-12; 6, 4-10; 11, 23-29). Boża moc objawia się bowiem w słabości i poniżeniu (2 Kor 12, 9). Dlatego Paweł nie chlubi się nadzwyczajnymi przeżyciami nadprzyrodzonymi (2 Kor 5, 13; 12, 6), jak czynią to pseudoapostołowie. W pracy i działalności apostoła, w sile przekonania jego przepowiadania nie objawia się jego własna moc, lecz moc Boża (2 Kor 4, 7). Dlatego działalność apostolska nie może zawierać żadnych oznak triumfalizmu. Ze słabością i poniżeniem łączy się chwała. Nie jest to jednak triumfalizm, lecz radość z pracy apostolskiej, ciche i często niewidoczne na zewnątrz działanie Ducha Świętego w sercach tych, którzy przyjmują słowo głoszone przez apostoła i realizują je w życiu. Urząd apostoła jest służbą pojednania i polega na aktualizacji dzieła pojednania, które dokonał Chrystus. Chrystus pojednał ze sobą cały kosmos (2 Kor 5, 19). Misja pojednania polega na głoszeniu słowa pojednania, które zlecił On apostołom, a celem tej misji jest doprowadzenie człowieka do pojednania z Bogiem: pojednajcie się z Bogiem (2 Kor 5, 20b). Paweł wskazuje dwa zasadnicze motywy, które skłaniają apostoła do wiernego wykonania powierzonej mu misji: 1) świadomość odpowiedzialności przed Chrystusem jako sędzią eschatologicznym i 2) miłość Chrystusa do nas, której wyrazem była Jego śmierć na krzyżu za wszystkich Stare i Nowe Przymierze Boga z ludźmi Paweł posługuje się tu podwójną terminologią: 1) Nowe Przymierze (καινή διαϑήϰη) i Stare Przymierze (παλαιὰ διαϑήϰη), 2) służba Pawła (διακονία) i służba Mojżesza. Nowe Przymierze ustanowił Chrystus i działa w nim przez Ducha Świętego. Oryginalnością tego Przymierza jest więc obecność w nim Ducha Świętego (2 Kor 3, 17), który obdarza wierzących życiem i wolnością (2 Kor 3, ). Oznacza to nowe, zbawcze relacje pomiędzy Bogiem i człowiekiem. Natomiast w Starym Przymierzu, którego podstawą było Prawo wyryte na kamiennych tablicach, decydowała litera a nie Duch Pana, dlatego było ono służbą śmierci i potępienia (2 Kor 3, 7-8). 7 Miłość Chrystusa ogarnia (ζυνέχει) nas (2 Kor 5, 14).

6 Nie oznacza to, że Paweł nie uznaje Starego Przymierza. Przeciwnie, wyraźnie podkreśla, że było ono rezultatem spotkania Mojżesza z Bogiem i otoczone było chwałą (2 Kor 3, 7). Ta chwała była przemijająca i miała doprowadzić naród izraelski do Chrystusa. Dlatego o wiele większą chwałę ma służba Nowemu Przymierzu (2 Kor 3, 7-11) Egzystencja chrześcijańska Paweł rozróżnia stary i nowy styl życia, czyli stare i nowe stworzenie (2 Kor 5, 17) 8. Podstawę nowego stworzenia, czyli egzystencji chrześcijańskiej określa śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Jest to egzystencja całkowicie skierowana na Chrystusa. Chrystus umarł za wszystkich, a by ci, którzy żyją, już nie żyli dla siebie, ale dla tego, który za nich umarł i zmartwychwstał (2 Kor 5, 15). Nowe stworzenie, to styl życia człowieka pojednanego z Bogiem (2 Kor 5, 18). Od stylu życia zależy poznanie człowieka. Poznanie człowieka, który jest starym stworzeniem, jest obciążone grzechem i pożądliwościami. Jest to poznanie ζάρκα według ciała (2 Kor 5, 16). Ocenia ono drugiego człowieka pod względem możliwości wykorzystania go do własnych celów lub jako konkurenta, który przeszkadza w rozwoju osobistym. Natomiast Nowy styl egzystencji chrześcijańskiej ubogaca poznanie człowieka nowy styl egzystencji chrześcijańskiej ubogaca poznanie człowieka Kto żyje dla Chrystusa widzi w każdym człowieku siostrę i brata. 8 Wyrażenie nowe stworzenie występuje w apokaliptyce judaistycznej i wskazuje na początek stworzenia eschatologicznego.