Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec-kwiecień 2008

Transkrypt

1 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec-kwiecień 2008 Krążowniki PMW krążownik liniowy Seydlitz ORP Smok Nabrzeże hobbysty Słowo wstępne. Rok 2008 to rok wielkiego jubileuszu Marynarki Wojennej, która 80 lat temu została powołana do życia w odrodzonej Polsce dekretem Naczelnika Państwa marszałka Józefa Piłsudskiego. Dlatego też tegoroczne wydania Magazynu shiploverskiego dotrą do shiplovera (spotyka się polską pisownię sziplower lub sziplover, zamiast shiplover ;-)) z opisami wielu polskich okrętów, a koncetracja uwagi nastąpi na okresie międzywojennym, czyli lata oraz wojennym obejmującym lata Wbrew smętnym tonom i tradycyjnego polskiego krytykanctwa dla samej zasady i sztuki, szczególnie PMW miała się czym pochwalić w swoim dorobku, gdy na rok 1946 liczyła lekki krążownik, sześć niszczycieli, trzy okręty podwodne, zespół ścigaczy i odpowienią strukturę organizacyjną. Nigdy potem flota nie doszła do takiej siły bojowej, jak wówczas, a główną zasługą za tak duży rozkwit sił morskich Polski obdarzyć należy wiceadmirała Jerzego Świrskiego, ostatniego wielkiego indywidualistę na stanowisku szefa floty wśród aliantów. Udział w Drugiej Wojnie Światowej PMW zapłaciła ceną utraty krążownika szkolnego-stawiacza min, trzech niszczycieli floty, niszczyciela eskortowego, czterech torpedowców, dwóch trałowców, dwóch kanonierek, dwóch okrętów podwodnych i szeregu okrętów pomocniczych oraz dwóch flotylli rzecznych. Również okręty powietrzne PMW uległy utracie we wrześniu 1939 roku. W walkach na Zachodzie utracono 445 marynarzy na sześciu zatopionych okrętach, co stanowiło ok. 10% personelu floty w roku 1946, gdy wojna została zakończona. Oprócz tematów polskich Krzystof Janikula oferuje nam pierwszą część bogatego materiału o SMS Seydlitz, jednym z krążowników liniowych eskadry Hippera w słynnej szarży na Grand Fleet podczas Bitwy Jutlandzkiej, szarży która odmieniła losy bitwy i uratowała Hochseeflotte od zagłady. Tczew,

2 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec-kwiecień 2008 Krążownik Liniowy Seydlitz - cześć 1, autor Krzystof Janikula pocztówka SMS Seydlitz z Okręt noszący imię niemieckiego generała kawalerii Fredricha Wilhelma Freiherra von Seydlitz-Kurzbacha ( ) został zbudowany w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu. Budowę krążownika zapoczątkowała zgoda Kaisera na budowę okrętu wyrażona 27 stycznia 1910 roku, kontrakt ze stocznią podpisano już po położeniu stępki, co nastąpiło 4 lutego 1910 roku, a sam kontrakt podpisano 21 marca 1910 roku. Rozpoczęta budowa nosiła numer stoczniowy 209. Wodowanie okrętu nastąpiło 30 marca 1912 roku w obecności generała kawalerii von Kleista. Budowę ukończono 22 maja 1913 roku. Dane techniczno-taktyczne: Wyporność normalna ton Wyporność pełna ton Długość - 200,6 m Szerokość - 28,5 m Zanurzenie = 9,3 m Napęd - 2 turbiny Parsons Moc - 63 tyś KM Prędkość - 26,5 węzła Załoga 1063 ludzi. Uzbrojenie 10 x 280 mm 12 x 152 mm 12 x 88 mm Pancerz od 30 mm do 300 mm. Projekt okrętu powstał w ciągu 10 miesięcy w okresie od marca 1909 roku do stycznia 1910 roku, pod nadzorem głównego konstruktora floty inżyniera Ditricha. Mieścił się w ramach programu rozbudowy floty na lata

3 planik okrętu, mat. www Kadłub. Kadłub okrętu został podzielony na 17 wodoszczelnych przedziałów i był ochraniany podwójnym dnem na 76 % długości. Całkowita długość okrętu wynosiła 200,6 metra. Szerokość okrętu wynosiła 28,5 m, a z wyposażeniem bojowym 28,8 m. Okręt miał zanurzenie w części dziobowej 9,3 m, a rufy 9,1 metra. Całkowita wysokość burty wynosiła 13,88 metra. Uzbrojenie. Podczas tworzenia projektu rozważano uzbrojenie okrętu w 8 dział 305 mm, lub w doskonałe działa 28 cm/50 (11") SK L/50, ostatecznie poprzestano na tych ostatnich w ilości sztuk 10 w pięciu wieżach. Nie zdecydowano się na większy kaliber mimo że w tym czasie w stoczniach brytyjskich były budowane krążowniki liniowe z artylerią kalibry 343 mm, o wiele potężniejszą niż na niemieckich krążownikach liniowych tego okresu. Możliwe że nie posiadano w owym okresie informacji o uzbrojeniu brytyjskich okrętów. Działa mające długość 52 kalibry (14150 mm) ważyły każde 41,5 tony. Pionowy kąt ostrzału mieścił się w zakresie od - 8 stopni do + 13,5 stopnia co pozwalało na maksymalny zasięg prowadzenia ognia do metrów. Po modernizacji przed bitwą Jutlandzką kąt ostrzału w pionie mieścił się w zakresie od - 5,5 stopnia do +16 stopni co pozwoliło zwiększyć zasięg do metrów. Działa te osadzono w wieżach typu Drh LC/1910, wieże te ważyły około kilogramów każda. Po rozmieszczeniu na okręcie, wieże te mogły strzelać w płaszczyźnie poziomej według następujących parametrów: Wieże dziobowe w promieniu 300 stopni. Wieże rufowe w promieniu 290 stopni. Wieże burtowe w promieniu 180 stopni, a przy strzelaniu na przeciwległą burtę w promieniu 125 stopni. Zapas amunicji głównego kalibru według Gronera wynosił 870 pocisków, czyli po 87 pocisków na działo. Źródła brytyjskie podają inne liczby, całkowity zapas amunicji wynosił 846 pocisków podzielonych po 96 pocisków na działa dziobowe i rufowe i 81 pocisków na działa burtowe. Artyleria średnia Seydlitz miał zainstalowane 12 dział 15 cm/45 (5.9") SK L/45 (6750 mm), ważące kg działa były zamontowane w wieżach kazamatowych typu MPL C/06.11 o wadze kg. Wieże te umożliwiały kąt ostrzału w pionie od -10 stopni do +19 stopni co pozwalało na ostrzał na odległość m.

4 Szybkostrzelność tych dział wynosiła 5-7 strzałów na minutę. Magazyny amunicji zwierały 1920 pocisków tego kalibru, czyli po 160 pocisków na działo. Po bitwie Jutlandzkiej podczas remontu okrętu zmodernizowano 150 mm działa co pozwoliło na zwiększenie zasięgu do metrów. Następnymi działami jaki posiadał Seydlitz były 8.8 cm/45 (3.46") SK L/45 (3960 mm). Ważące kg działa były umieszczone w wieżach kazamatowych typu MPLC/01-06, z których można było prowadzić ostrzał w pionie w zakresie od -10 stopni do + 25 stopni, co pozwalało na strzelanie na odległość metry. Zapas amunicji do tych dział wynosił pocisków. Obsługa mogła oddać do 15 strzałów na minutę. Po wybuch wojny wobec nowego zagrożenia jakim były samoloty, usunięto dwa z tych dział i zamontowano 2 działa przeciwlotnicze tego samego kalibru, umieszczono je w wieżach typu MPLC/13. Wieże te pozwalały na prowadzenie ostrzału w pionie w zakresie od - 10 stopni do + 70 stopni. Uzbrojenie torpedowe Seydlitz był uzbrojony w 4 wyrzutnie torped strzelające torpedami prawdopodobnie typu G7 o kalibrze 500 mm. Wyrzutnie rozmieszczono w części podwodnej kadłuba we wszystkich kierunkach, czyli po jednej w stronę dziobu i rufy, oraz po jednej na każdą burtę. Wyrzutnie burtowe zostały umieszczone przed barbetom pierwszej dziobowej wież artylerii głównej. Zapas torped wynosił 11 sztuk. SMS Seydlitz, mat.www Pancerz Płyty pancerne dla Seydlitza zostały wykonane w zakładach Friedrich Krupp A.G. Essen. Pancerz burtowy był zróżnicowanej grubości, główny pas pancerny miał grubość 300 mm i rozciągał się od przedniej barbety do końca ostatniej barbety wieży artylerii głównej. Pas tej grubości zaczynał się 40 cm poniżej linii wodnej i sięgał na 140 cm powyżej tej linii, gdzie przechodził w pancerz grubości 230 mm który sięgał do pokładu bateryjnego. Od dolnej granicy 300 mm pancerza rozciągał się pancerz grubości 150 mm który schodził na głębokość 170 cm od krawędzi 300 mm pancerza. Główny pancerz 300 mm był zamocowany na 50 mm podkładzie drewna tekowego. Od strony dziobu i rufy okrętu cytadela była chroniona 220 mm pancerzem, burta części dziobowej i rufowej była chroniona 100 mm pancerzem. Pokład bateryjny był chroniony 150 mm pancerzem kazamaty. Barbety artylerii głównej miały również zróżnicowaną grubość pancerza, podstawową grubością było 230 mm stali pancernej, jedynie w przypadku wież rufowych miejsca osłaniane przez sąsiednią wieżę i jej barbetę miały grubość 200 mm. W przypadku wieży dziobowej tę samą rolę spełniało stanowisko dowodzenia i tu również barbeta miała grubość 200 mm.

5 Barbety dział burtowych były odmiennej konstrukcji, Pancerz 230 mm sięgał 30 cm poniżej krawędzi 150 mm pancerza kazamaty, kończył się poniżej 35 mm pancerza pokładu górnego. Niżej przechodził w 100 mm pancerz który chronił barbetę 30 cm poniżej krawędzi pancerz 230 mm i kończył się pod pokładem bateryjnym, dalej barbeta miała już tyko grubość 30 mm, ponieważ była chroniona dodatkowo pancerzem głównym. Wieża artylerii głównej miała pancerz czołowy grubości 250 mm, tą samą grubość miał tył wieży, skos dachu chronił pancerz 100 mm, w dalszej części dach był ochraniany pancerzem 70 mm. Boki wieży chronił pancerz 200 mm. Stanowisko bojowe było chronione z przodu i z boku 350 mm pancerzem, tył stanowiska był z 250 mm stali i dach z 80 mm stali. Pokład górny był chroniony 35 mm pancerzem w okolicach barbet, nad stanowiskami dział artylerii średniej przechodził w grubość 55 mm, a w pozostałej części miał grubość 25 mm. Poniżej znajdował się główny pokład pancerny który mieścił się 0,9 m poniżej linii wodnej w części dziobowej i 1,8 m poniżej linii wodnej w dalszej części okrętu. W części dziobowej pancerz ten miał grubość 50 mm, pozostała część pokładu miała grubość 80 mm ze skosami które miały 50 mm. Opancerzenie uzupełniały grodzie przeciwtorpedowe umiejscowione 4 metry od burty okrętu zaczynające się i kończące się na skrajnych barbetach artylerii głównej. Grubość grodzi była 30 mm przechodząca w rejonach magazynów amunicji w 50 mm pancerz. Grodzie te w części dziobowej i rufowej łączyły się 20 mm pancerzem. Powyżej głównego pokładu pancernego grodzie przechodziły w 30 mm pancerz przeciwodłamkowy. Maszynownia. Do uzyskania prędkości 27 węzłów okręt potrzebował potężnych maszyn, potrzebną parę dostarczało 27 kotłów rozmieszczonych w 5 kotłowniach, kotły typu Shulz Thorneycroft wytwarzały parę pod ciśnieniem 16 atmosfer. Para ta była tłoczona do trzech maszynowni w których umieszczono 2 zestawy turbin Parsonsa, w pierwszych dwóch pracowały turbiny wysokiego ciśnienia, w trzeciej zamontowano turbiny niskiego ciśnienia. Moc z tych turbin była przekazywana na 4 wały które z kolei przekazywały ją na 4 śruby o średnicy 3,88 metra. Wały napędowe wykonywały na minutę 329 obrotów, każdy z nich. Całkowita moc maszyn wynosiła KM, a na przeciążeniu uzyskano KM, co pozwoliło na osiągnięcie 28,13 węzła. Normalna prędkość okrętu wynosiła 26,5 węzła. Maszynownię uzupełniały 6 agregatów prądotwórczych o łącznej mocy 1800 kilowatów, dających prąd pod napięciem 220 V. Zapas paliwa w warunkach normalnych wynosił 1000 ton węgla, maksymalnie w warunkach bojowych można było zabrać ton węgla, wystarczało to na przebycie z prędkością 23,7 węzła mil morskich, a z prędkością 16,2 węzła mil morskich. Załoga okrętu liczyła 1063 ludzi w tym 43 oficerów, w okresie, gdy okręt był jednostka flagową, zwiększyła się o 73 ludzi w tym 13 oficerów. Koszt budowy krążownika liniowego Seydlitz zamknął się kwotą milionów ówczesnych marek. Tczew,

6 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec 2008 Krążowniki PMW - część I, ORP (D46) Dragon, opracowanie Karol Keane. Jeden z ośmiu brytyjskich krążowników typu "D" (budowanych w latach ), położenie stępki 24 stycznia 1917 roku w stoczni Scott's Shipbuilding and Enginering Co. Ltd. w Greenock, wodowanie 29 grudnia 1917 roku, a służbę rozpoczął 16 sierpnia 1918 r. i wykonywał zadania patrolowe na Morzu Północnym w 5 eskadrze lekkich krążowników w Harwich. Budowany jako niszczyciel niszczycieli okazał się zbyt wolny na wykonywanie tego zadania, gdyż ówczesny niszczyciel przy spokojnym morzu był w stanie osiągnąć węzły, co było nieosiągalne dla Dragona i jego bliźniaków. Dane techniczne z projektu Admiralicji: wyporność 4650 ton, maszyny KM, szybkość maksymalna 29 węzłów, wymiary 143,6x14x4,3 metra, uzbrojenie; 6 armat kalibru 152 pojedyńczych w maskach pancernych grubości 25 milimetrów, 2 armaty przeciwlotnicze 76 mm (ustawiono ostatecznie kaliber 102 począwszy od Delhi), 12 wyrzutni torpedowych 533 mm, opancerzenie pokładu 25 mm, burty do 76 mm. Planowano 12 krążowników Dragon, Danae, Dauntless, Delhi, Despatch, Diomene, Dunedin, Durban, Daedalus, Daring, Desperate, Dryad. W połowie 1919 roku Dragon wchodzi w skład Brytyjskich Sił Bałtyku (British Baltic Force) pod flagą wiceadmirała W.Cowana i bierze udział w interwencji w Rosji Radzieckiej zachodząc na wody Zatoki Fińskiej nawet (niewykluczone, że odwiedził też Gdańsk). Bunt załogi Delhi 25 grudnia 1919 roku powoduje wycofanie BBF do baz brytyjskich. Pod koniec 1923 roku Dragon trafia do British Special Service Squadron na wody autralijskie, skąd w 1927 roku trafia do Floty Śródziemnomorskiej. Rok 1929 W latach okręt zostaje poddany remontowi kapitalnemu i przezbrojeniu. Artyleria obronna po tym remoncie liczy 3 armaty 102 mm w wersji plot, 2 armaty 40 mm też plot i 10 najcięższych karabinów maszynowych do zwalczania lotnictwa. Wyporność wzrasta do 4850

7 ton również w wyniku założenia pancerzy pomostu dowodzenia o grubościach od 76 do 152 mm. Widok bliźniaczego Dauntlessa od rufy precyzyjnie pokazuje uzbrojenie krążownika Po remoncie okręt dostaje przydział do 8 eskadry krążowników i 6 lat operuje na akwenach Morza Karaibskiego. Dragon na wodach tropikalnych W roku 1937 okręt wraca na wody ojczyste i zostaje przydzielony do Home Fleet do 7 eskadry krążowników w Rosyth, tam też zastaje go 3 września 1939 roku (niektóre źródła podają przydział do Floty Rezerwowej w okresie lipiec 1939), gdy Wielka Brytania przystępuje

8 do wojny z Niemcami. Jeden z aktywniejszych okrętów Royal Navy, krążownik Dragon Początek wojny dla Dragona to pościg za statkami i okrętami pancernymi Kriegsmarine na Atlantyku. Najpierw w ramach 7 eskadry krążowników bierze udział w Patrolu Północnym na wodach Szetlandów (Obszar Północno-Zachodni). Od listopada tropi on pancerniki Admiral Graf Spee oraz Deutschland jako jeden z wielu okrętów Royal Navy, a efektem tej mozolnej pracy było upolowanie Grafa Spee u Rio de La Plata przez komodora Harwooda ale bez udziału Dragona zajętego w innym akwenie oceanu (od lutego 1940 roku 3 eskadra krążowników na Śródziemnym, następnie od maja 1940 roku 4 eskadra krążowników na Oceanie Indyjskim, konwoje od bazy Durban do Adenu). W czerwcu 1940 roku krążownik wchodzi w skład Zespołu Południowego Atlantyku z bazą w Freetown po przeglądzie w Durbanie. Następny przegląd w lipcu 1940 roku w Lagos w Nigerii. Od 4 sierpnia odprowadza konwój do Durbanu (eskortuje go do Simonstown), a 16 września przechwytuje statek Toureg bandery francuskiej z kontrabandą. W wrześniu 1940 roku bierze udział w operacji "Menace" mającej przywrócić Dakar aliantom, a nawet stał się celem ataku torpedowego francuskiego okrętu podwodnego Persee na redzie tego portu (Dragon wraz z dwoma niszczycielami Ingelfield i Foresight podpływał niemal do główek portowych, tam też upolowali wojowniczego podwodniaka), a również tego samego 23 września podczas rajdu pod port okręt dostaje trafienie ciężkim pociskiem artylerii nadbrzeżnej i traci kilku zabitych. Po nieudanej próbie zajęcia Dakaru okręt przeszedł reperacje, a następnie osłania lądowanie Wolnych Francuzów pod Dualą 8 października 1940 roku i wyrusza na Atlantyk tropić kolejny niemiecki rajder pancerny Admiral Scheer (18 grudnia 1940 wraz z HMS Hermes i HMS Pretoria Castle czatuje u brzegów św. Heleny na rajder). Od stycznia do września 1940 roku eskortuje konwoje na Południowym Atlantyku. We wrześniu przechodzi czyszczenie kotłów i kadłuba w stoczni w Simonstown. W listopadzie (28) otrzymuje przydział do Force Z, zespołu bazy singapurskiej. Z jakiś przyczyn wiceadmirał Tom Phillips w swoim samobójczym rajdzie nie skorzystał z pomocy Dragona, który pełnił służbę konwojową między Singapurem, Indiami Holenderskimi i Północnymi portami Australii, a po utracie Prince of Wales wraz z admirałem Phillipsem był nawet okrętem flagowym Eastern Fleet, jako największa dostępna wówczas jednostka floty. W styczniu 1942 roku po upadku Singapuru

9 Dragon wszedł w skład ABDA (Amerykan British Dutch Australian Force), ale szczęśliwie dla siebie pełnił służbę w ramach osobnego zespołu Western Striking Force (HMAS Hobart, HMS Dragon, HMS Danae, HMS Tenedos, HMS Scout) i 28 lutego z Batawii odpłynął do Padangu (26 lutego ten zespół szukał też przeciwnika na wodach między Banka, a Bilintong, ale Japończyków wówczas tam nie było), a potem do Tricomalee na Cejlonie, gdzie urzędował wiceadmirał Somerville dowódca Eastern Fleet. W ramach tej floty pełnił siedem miesięcy służbę w eskadrze krążowników (od kwietnia z bazy Killindini w Kenii). Pod koniec 1942 roku odpłynął do Wielkiej Brytanii na remont (we wrześniu przybywa do Chatham, potem remont w Liverpoolu w okresie listopad-grudzień), a wówczas zapadła decyzja o oddaniu go pod banderę polską. Ciekawostką w służbie okrętu była rola lotniczej bazy, co ilustruje fotografia krążownika z pomostem nad wbudowanym w niego hangarem lotniczym. Rolę tę okręt pełnił podczas misji bałtyckiej. Wbudowany w nadbudówkę dziobową hangar lotniczy uczynił ciekawą i nietypową sylwetkę okrętu W trakcie swojej służby pokojowej Dragon stacjonował w bazach Zanzibaru, Cejlonu, Nowej Zelandii, Fidżi, Kanady i Jamajki. Odwiedzał porty Stanów Zjednoczonych AP, Antyli Holenderskich i Australii. Ów stylowy hangar dla wodnosamolotów został zdemontowany podczas remontu w latach Tczew,

10 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec 2008 Krążowniki PMW - cześć I, ORP Dragon, opracowanie Karol Keane. Przekazany Polskiej Marynarce Wojennej 15 stycznia 1943 r. w trakcie prac remontowych (jak opisuje w swoich wspomnieniach jeden z podoficerów PMW, okręt budził zgrozę w ówczesnym stanie i wydawał się półwrakiem, ale sama siła artylerii w porównaniu z Baterią Cyplową przemawiała do wyobraźni polskich marynarzy). Po remoncie zakończonym 23 sierpnia, 24 sierpnia 1943 roku przybywa do Scapa Flow, gdzie przechodzi zaprawę bojowomorską (z brytyjska "Working up"), a przy jej okazji patroluje na wodach Północnego Atlantyku i Morza Północnego. Niestety, podczas ćwiczeń i październikowych patroli na Obszarze Północno-Zachodnim okazuje się, że remont został wykonany zbyt pośpiesznie i krążownik ponownie wraca do stoczni na kolejny etap remontu (listopad w stoczni prywatnej). 31 grudnia po okresie szkolenia w Greenock wchodzi w skład Home Fleet dołączając do 10 eskadry krążowników. Dnia 20 lutego 1944 wraz z krążownikami Berwick i Jamaica tworzy zespół dalekiej osłony konwoju JW-57 do Rosji, otwierając tym samym etap normalnej służby krążownika pod polską banderą na morzu. Operacja arktyczna trwa do 10 marca, do przybycia konwoju powrotnego RA-57 do Szkocji. Na wiosnę 1944 r. (10 kwietnia) został przydzielony do zespołu Force D w Chatham, który miał wspierać artyleryjsko lądowanie aliantów w Normandii. W maju kolejne przezbrojenie okrętu, usunięty zostaje rufowy pom-pom, a na jego miejsce wstawiona zostaje półwieża z dwoma działami 102 mm plot oraz dodany zespół dwóch czterolufowych pom-pomów kalibru 40 mm na burtach zamiast 20 mm Oerlikonów po czym 15 maja wraca do Home Fleet ćwiczącej w ujściu Clyde. 6 czerwca przez 49 minut ostrzeliwał i zniszczył niemiecką baterię kal. 105 mm w Collevillesur-Orne (ten cel został przydzielony Dragonowi w trakcie przygotowań do Operacji Neptune), a następnie 7 czerwca ostrzeliwał baterię kal. 155 mm w rejonie Trouville i stanowiska nieprzyjaciela koło Caen.

11 Największe sukcesy odniósł niszcząc ogniem z dział wykryte na brzegu 6 czołgów z niemieckiego zgrupowania koło Varaville 8 czerwca i zmuszając do wycofania się 22 pułk czołgów z 21 dywizji pancernej.

12 Od 12 do 18 czerwca wystrzelił ze swoich dział 152 mm 1297 pocisków na nieprzyjacielskie pozycje. W styczniu 1943 roku okręt był uzbrojony w 5 x 152, 4x40 pom-pom, 4x20 Oerlikon, 12 wt 533. Po krótkim remoncie w Portsmouth wznowił działania bojowe 7 lipca. W nocy został trafiony torpedą z niemieckiego pojazdu podwodnego "Neger" (tzw. "żywe torpedy"). W wyniku wybuchu zginęło 37 marynarzy, a 14 odniosło rany. Okręt, poważnie uszkodzony i uznany przez Admiralicję za nie nadający się do remontu, odholowano do sztucznego portu Mulberry i tam zatopiono jako element falochronu. Załoga opuściła okręt partiami, 10 lipca 340 osób, 15 lipca pozostali po opuszczeniu bandery.

13 Tczew,

14 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec-kwiecień 2008 Okręty pomocnicze PMW - ORP Smok Holownik ORP Smok był największym spośród holowników Polskiej Marynarki Wojennej przed wojną. Holownik PMW ORP Smok rys. R.Łakomski Zbudowany w roku 1922 we Francji w La Rochelle. Holownik przed podniesieniem polskiej bandery nosił nazwy "Le Boxeur" i "Leopold". W roku 1932 został zakupiony w Antwerpii i wszedł do służby jako ORP "Smok". Holownik był wykorzystywany do celów szkoleniowych (szkolenia nawigacyjne i maszynowe podchorążych), pełnił również funkcję pomocniczego stawiacza min w dywizjonie minowców PMW. W roku 1939 był jednostką pomocniczą 2 morskiego dywizjonu artylerii przeciwlotniczej na Helu (wówczas ponoć został dozbrojony w dwa działa). Wsławił się rejsami do Gdyni, skąd dostarczał aprowizację, amunicję i uzbrojenie obronie helskiej (dezawulując tym samym twierdzenia o niemożności działania dużych okrętów po 3 września z powodu przewagi powietrznej wroga). Okręt został samozatopiony, by zablokować wejście do portu rybackiego Hel po kapitulacji obrony 2 pażdziernika 1939 roku. Jego wrak został wydobyty przez Niemców, którzy wykorzystywali go początkowo pod niepotwierdzoną nazwą. W roku 1940 holownik otrzymuje niemiecką nazwę "Rixhöft" (Rozewie) i pełni służbę holowniczo-ratowniczą. 2 marca 1945 roku zostaje zatopiony pod flagą Kriegsmarine w okolicy portu Rostock-Warnemünde. Dane okrętu ze źródeł www: Wyporność t Długość 40,3m Szerokość 9,1m Zanurzenie 3,45m Napęd - maszyna parowa o mocy 1000(1200) KM Prędkość - 10(12,5) węzłów Załoga - 30 marynarzy Uzbrojenie 2 armaty 37mm (wz. 85) 2 ckm (7,92 mm Maxim) Tczew,

15 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec-kwiecień 2008 Nabrzeże hobbysty ORP Wicher - część pierwsza, opracowanie Karol Keane. Polska Marynarka Wojenna znalazła się w bardzo trudnej sytuacji na Bałtyku. Wąski pas polskiego wybrzeża z Gdynią i Helem oraz Władysławowem, jako głównymi portami otaczał z wszystkich stron pierwszy z historycznych wrogów polskiej państwowości, czyli Niemcy. Drugi z wrogów historycznych, Rosja, dysponował potężnymi środkami, jakimi były pancerniki klasy superdrednot typu Marat, a jeden z nich nawet w 1924 roku podczas manewrów Floty Bałtyckiej prowokacyjnie podpłynął pod Hel i Rozewie w towarzystwie dywizjonu kontrtorpedowców typu Modified Nowik. Morze nr 1/1924 zawiera znamienne słowa; "czy te kilka starych torpedowców i kanonierek jest w stanie zapewnić nam bezpieczeństwo na morzu?' Natomiast Prezydent RP przy okazji poświęcenia największej inwestycji polskiej w historii państwa morskiego, portu w Gdyni wyrzekł znamienne słowa; "To tutaj jest gwarancja wolnego oddechu dla piersi całego narodu...". Myśli te, prowokacje wrogów i nieciekawa sytuacja strategiczna legły u podstaw planowania nowej floty wojennej dla Polski. Okręty budowano z odpowiednim zapasem przewagi konstrukcyjnej i bojowej nad przeciwnikiem, budząc tym podziw u niezależnych komentatorów, a wywołując strach i reakcję przeciwników. Taka też była geneza nabycia okrętów typu Wicher, które były aktualnie najsilniejszymi kontrtorpedowcami na świecie budowanymi seryjnie. W roku 1930 polska flota dysponowała najnowocześniejszym i najsilniejszym okrętem tego typu na akwenie Morza Bałtyckiego. Okręt ten dysponował atutami przerażającymi wrogów, czyli dużą szybkością i potężnym zestawem artylerii. Niemcy mieli w tym czasie do dyspozycji lekkie krązowniki typu K, które były idealną przeciwwagą do Wichra, a Rosjanie nie dysponowali zasadniczo niczym zdolnym go pokonać, czy powtrzymać. Obydwie floty potencjanych przeciwników nie miały na pewno wówczas kontrtorpedowców (później nazwano je z angielska niszczycielami, destroyers) zdolnych rywalizować z nim i długo ten stan się utrzymywał (zasadniczo silniejszych okrętów nikt nie zbudował, bo rosyjskie Siódemki były Wichrowi równe siłą bojową, a typ Leberecht Mass z Kriegsmarine miał słabszy kaliber główny, co nadrabiał jedną lufą więcej).

16 Tczew, redakcja i współpraca Karol Keane, karolkeane@wp.pl, G-G Krzysztof Janikula, rzeczna1@op.pl Ryszard Łakomski, polon@iinet.net.au design Karol Keane mmkay V

17 Magazyn shiploverski "Na kotwicy" numer 10, marzec-kwiecień 2008 Nabrzeże hobbysty ORP Wicher - część pierwsza, opracowanie Karol Keane. Historia pierwszego niszczyciela (nazywając kontrtorpedowiec współczesnym językiem) jest niezwykła, nawet ta oficjalna, szeroko opisana i komentowana. Ponieważ większość autorów bezkrytycznie powiela wyolbrzymianie niedostatków (niekiedy rzekomych) przez propagandę komunistyczną okresu od 1945 do 1956 roku, należy powiedzieć, że znaczna wiekszość z nich była kłamstwem. Dwa tematy zmanipulowane przez propagandowy wysiłek służb aparatu komunistycznego można udowodnić bez problemu, są nimi niby zbyt duża wielkość sylwetki okrętu, która w porównaniu na przykład z angielskim typoszeregiem A-I projektu renomowanego konstruktora i budowniczego niszczycieli Thornycrofta okazuje się bluffem, oraz słaba szybkostrzelność kalibru głównego okrętu, która po obliczeniu czasu bitwy z Wolfgangiem Zenkerem oraz Leberechtem Massem i ilości rozchodowanych pocisków okazuje się dwukrotnie większa! Wicher z namalowanym znakiem taktycznym W (usunięty w 1937 roku) Charakterystyka techniczna okrętu; budowniczy: główny Chantiers Naval Francais, Blainville; turbiny i kotły Ateliers et Chantiers de la Loire, St. Nazaire; wyposażenie bojowe Arsenał marynarki w Cherbourgu, położenie stępki , wodowanie: , podniesienie bandery: , wyporność i wymiary ton (pełna 2010t.), 106,9(100,9 między pionami)x10,5x3,5 metra, wysokość od linii wodnej do pokładu głównego 6,1 m.; uzbrojenie - 4 działa 130 mm/40 kal Wz. 19/24 Schneider-Creusot Model 1924 (4xI), 2 działa plot 40 mm/40 kal Wz. 28 Vickers-Armstrong 2 pdr Mk II (2xI), 2 podwójne nkm 13,2 mm Hotchkiss wz. 30 (2xII - zainstalowane dopiero w 1935 roku), 2 potrójne wyrzutnie torpedowe 550 mm (torpedy parogazowe typu 23 DT) z reduktorami dla torped 533 mm i 450 mm, 2 wyrzutnie bomb głębinowych (określenie ówczesne - hydrostatycznych, wyrzutnie podpokładowe typ bomby BH200 ilość 20 sztuk ), 60 min WZ 08, napęd, zasięg i zapas paliwa - 2 x turbina Parsons z przekładnią redukcyjną 35000KM łącznie, 3 kotły Yarrow-Normand, 2 śruby napędowe, 33 (33,8) węzły, 3500Mm/15w. na jednym kotle, 330 ton paliwa zapas normalny, załoga ludzi.

18 Wicher broni Helu - obraz Adama Werki Historia kontrtorpedowców Wicher i Burza rozpoczęła się latem 1925 r., w oddalonym od morza Inowrocławiu. Ówczesne Kierownictwo Marynarki Wojennej pod wodzą komandora Świrskiego już wcześniej w 1924 r. przedstawiło program rozbudowy floty, obejmujący m. in. budowę sześciu niszczycieli i dziewięciu okrętów podwodnych, lecz był on nierealny wobec słabości gospodarczej kraju, pogłębianej chaosem przeżywanych kryzysów ekonomicznych w skali zarówno światowej, jak i lokalnej. Szef Kierownictwa Marynarki Wojennej komandor Jerzy Świrski wyjechał nawet do Francji, by sfinalizować zamówienie na budowę projektowanych 9 okrętów podwodnych, lecz tam zastał go urzędowy telegram z Ministerstwa Spraw Wojskowych donoszący w krótkiej treści, iż wobec trudności finansowych kraju możliwe jest zamówienie budowy tylko trzech okrętów podwodnych, więc w takiej sytuacji budowę pozostałych 6 okrętów podwodnych odłożył na dalsze lata, a na uzyskanie funduszów na budowę projektowanych niszczycieli stracił nadzieję. Tymczasem latem 1925 r. komandor Świrski niespodziewanie został wezwany do Inowrocławia, gdzie przebywał ówczesny minister Spraw Wojskowych generał Władysław Sikorski i ambasador RP we Francji A. Chłapowski i tam podjęta został decyzja o budowie Wichra i Burzy. Jak wspomina admirał Świrski: Po rozmowie Sikorski-Chłapowski, przy której nie byłem obecny, generał Sikorski wszedł do pokoju, w którym czekałem i zapytał: "Jakie mamy w programie następne okręty (po podwodnych). Nie miałem żadnych, bo 9 podwodnych okrętów na długo nas by zaabsorbowało, a po skreśleniu 6ciu z braku pieniędzy, trudno było chwilowo marzyć o jakichś innych. Ale zaraz odpowiedziałem: "2 duże kontrtorpedowce". Od razu nastąpiła zgoda generała Sikorskiego, z tym że 2 kontrtorpedowce (późniejsze "Wicher" i "Burza") będą oddane firmie "Chantiers Naval Francais" w Caen. Objaśnienie tej niespodzianki jest następujące: Rząd Polski bardzo zabiegał o pożyczkę we Francji... Rząd francuski uchylał się. Ale niektórzy członkowie Rządu francuskiego mieli dużo akcji nowo powstałej stoczni "Chantiers Naval Francais", stojącej jeszcze bezczynnie bez zamówień. Dano do zrozumienia, że pożyczka będzie, o ile "Chantiers Naval Francais" dostanie duże zamówienie. Ja nie chciałem tej firmie dawać podwodnych okrętów, więc musiała

19 dostać kontrtorpedowce, na co chętnie zgodziłem się". Tak zapadła decyzja podjęcia budowy Wichra i Burzy. wodowanie Wichra Wicher zwodowany przy nabrzeżu stoczni

20 1 stycznia 1929 roku Pertraktacje z firmą francuską rozpoczęto w listopadzie 1925 r., następnie opracowano wstępny projekt umowy zatwierdzony 16 marca 1926 r. Na posiedzeniu Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, a w dwa tygodnie później, 2 kwietnia, komandor Jerzy Świrski podpisał w Paryżu umowę z firmą "Chantiers Naval Francais" na budowę dla Polski 2 kontrtorpedowców. Miały to być okręty wybudowane według projektów francuskich kontrtorpedowców, ściślej mówiąc torpedowców (torpilleurs - tak bowiem sklasyfikowano je wówczas we Francji) typu Bourrasque z niektórymi elementami nieco nowszych od nich torpedowców typu Le Mars oraz wniesionymi do projektów uzupełnieniami Służby Technicznej Kierownictwa Marynarki Wojennej. Ogólnie okręty typu Bourrasque uważane były za jednostki udane, o silnym uzbrojeniu złożonym z czterech dział kalibru 130 mm, dwóch dział przeciwlotniczych 40 mm oraz czterech najcięższych karabinów maszynowych sprzężonych po dwa, dwóch potrójnych wyrzutni torpedowych kalibru 550 mm i dwóch wyrzutni bomb głębinowych. 10 lipca 1928 r. pierwszy niszczyciel polski ORP Wicher spłynął na wodę, a w ślad za nim, 16 kwietnia 1929 r. wodowana została ORP Burza. ORP Wicher Tczew,