WYSTĘPOWANIE GATUNKÓW Z RODZAJU EUSPHALERUM KR. (COL., STAPHYLINIDAE, OMALIINAE) NA OBSZARZE KARKONOSZY
|
|
- Irena Sobolewska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Andrzej Mazur Katedra Entomologii Leśnej Akademii Rolniczej w Poznaniu ul. Wojska Polskiego 71c Poznań POLAND andrzejm@owl.au.poznan.pl Jarosłav Boháč Ústav Ekologie Krajiny AVČR, Na Sádkách 7, České Budĕjovice CZECH REPUBLIC, jardabo@uek.cas.cz Jan Matĕjíček Formankova 436, Hradec Králové CZECH REPUBLIC, honzama@tiscali.cz WYSTĘPOWANIE GATUNKÓW Z RODZAJU EUSPHALERUM KR. (COL., STAPHYLINIDAE, OMALIINAE) NA OBSZARZE KARKONOSZY Occurrence of the species of the genus Eusphalerum KR. (Col., Staphylinidae, Omaliinae) in the Karkonosze Mountains Abstrakt. W pracy zestawiono dane o występowaniu gatunków z rodzaju Eusphalerum KRAATZ, 1858 (Col., Staphylinidae) na obszarze całych Karkonoszy w oparciu o dane z kolekcji entomologicznych i piśmiennictwa. Zweryfikowano również niektóre wcześniej opublikowane dane faunistyczne. W wyniku zestawienia stwierdzono, że w północnej (polskiej) i południowej (czeskiej) części Karkonoszy występują następujące gatunki: Eusphalerum alpinum alpinum (HEER), E. longipenne (ER.), E. adustum (HEER), E. pseudoaucuparie (STRAND), E. rectangulum (FAUV.) oraz E. florale (ER.). Tylko po stronie czeskiej wykazywane są dwa gatunki: Eusphalerum brandmayri ZANETTI i E. atrum (HEER). Natomiast tylko po stronie polskiej notowane są również dwa gatunki: Eusphalerum minutum (FABR.) i E. sorbi (GYLL.). Dane o występowaniu Eusphalerum luteum (MARSH.) i E. primulae (STEPH.) w Karkonoszach oparte są wyłącznie na danych literaturowych i po roku 1960 gatunki te nie były poławiane po obu stronach granicy. Dodatkowo po roku 1960 na obszarze północnych (polskich) Karkonoszy nie były poławiane: Eusphalerum abdominalne (GRAV.), E. marshami (FAUV.) i E. signatum (MÄRKEL). Rodzaj Eusphalerum Kraatz, 1858 obejmuje nietypowe, jak dla większości Staphylinidae, gatunki o mało wydłużonym ciele z silnie wyciągniętymi i rozszerzonymi pokrywami, przykrywającymi prawie całkowicie, zwłaszcza u samic podrodzaju Abinothum Tottenham, 1939 odwłok. Cechą wyróżniającą rodzaj jest także pokrycie członów wszystkich stóp długimi włoskami oraz silnie rozwinięty człon pazurkowy. Chrząszcze spotykane są na kwiatach roślin zielnych, drzew i krzewów, a rozwój larwalny przebiega prawdopodobnie w wilgotnej glebie. Duża część gatunków zamieszkuje obszary górzyste. Dotychczas na świecie opisano ponad 200 gatunków zaliczanych do tego rodzaju (HERMANN 2001), a wciąż opisywane są dalsze gatunki (np. ZERCHE 2001). W Europie znacznie większa liczba gatunków występuje w południowej części kontynentu niż w jej części
2 środkowej czy północnej. Przykładowo fauna Włoch obejmuje 57 gatunków (Zanetti 1987), a na obszarze Europy środkowej notuje się niespełna 30 gatunków (Lohse i Lucht 1989). Z obszaru Polski wykazano 20 gatunków (BURAKOWSKI i in. 1979, 2000; Razowski 1991) przy czym do części tych danych należy odnieść się krytycznie. Na obszarze Czech spotyka się gatunków. Karkonosze są najwyższym pasmem Sudetów, w którym współwystępują elementy środowiska przyrodniczego charakterystyczne dla wysokogórskich obszarów Europy środkowej, obszarów tundrowych i alpejskich (Jeník 2000). Jednocześnie są najwyższymi górami Czech. Również w dawnych Prusach były to najwyższe góry. Inspirowało to badania koleopterologiczne, które rozpoczęto w Karkonoszach w połowie XIX w. (prace H. von KIESENWETTERA i F. MÄRKELA). Na przełomie wieku XIX i XX fauna Karkonoszy i Śląska poznana była bardzo szczegółowo (liczne publikacje K. LETZNERA, J. GERHARDTA, R. SCHOLZA, G. POLENTZA, W. KOLBEGO i innych). Po drugiej wojnie światowej, która przyniosła zmianę granic i sytuacji politycznej, badania na obszarze Karkonoszy prowadzone były niezależnie w Czechach i w Polsce. W ostatnich 20 latach XX wieku nastąpiła drastyczna zmiana warunków przyrodniczych Karkonoszy, wynikająca z silnego skażenia środowiska, pociągającego za sobą zamieranie lasu na skalę klęski ekologicznej. W tym świetle zestawienie wyników badań entomologicznych prowadzonych na obszarze czeskiej i polskiej części Karkonoszy w ciągu ostatnich 50 lat może dać bardzo interesujące wyniki. Próbę taką podjęto, a wstępne wyniki zawarto w posterze zaprezentowanym na XVIII międzynarodowym sympozjum Staphylinidae w Veronie. Celem niniejsze pracy jest: - zestawienie gatunków z rodzaju Eusphalerum Kr. notowanych na obszarze polskiej i czeskiej strony Karkonoszy w ostatnich 50 latach na tle danych o występowaniu tych gatunków sprzed roku zestawienie stanowisk występowania gatunków na obszarze Karkonoszy, - sprostowanie i rewizja danych o występowaniu gatunków na tym obszarze. Dane do zestawienia uzyskano z następujących kolekcje: Działu Entomologicznego Muzeum Narodowego w Pradze (Cz), Muzeum w České Budĕjovice (Cz), Muzeum w Hradec Králové (Cz), J. BOHÁČ, České Budĕjovice (Cz), A. HAMET, Hradec Králové (Cz), J. HAVELKA, Nymburg (Cz), J. JELÍNEK, Chlorek (Cz), V. KARAS, Veselí nad Lužnicí (Cz), M. KOCIÁN, Praha (Cz), M. KREJČIŘ, Vlašim (Cz), J. MATĔJÍČEK, Hradec Králové (Cz), A. MAZUR, Poznań (Pl), R. SCHOLZ i G. POLENTZ, Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego (Pl), A. BARTOSZYŃSKI, A. LANZKE i Sz. TENNEBAUM, Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa (Pl). Część okazów otrzymano od panów dr M. BUNALSKIEGO i dr L. BUCHHOLZA i znajdują się one obecnie w kolekcji A. MAZURA. Część niniejszych wyników uzyskano dzięki stypendium Komisji Europejskiej w ramach programu ABC (Access to Belgian Collections) i pobytowi w Institute Royal des Sciences Naturelles de Belgique w Brukseli oraz stypendium Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, finansującej pobyt w ośrodkach muzealnych we Wrocławiu i Warszawie w ramach projektu: Rewizja danych źródłowych o występowaniu chrząszczy kusakowatych (Coleoptera, Staphylinidae) na terenie Karkonoszy w oparciu o dane literaturowe oraz kolekcje entomologiczne. Przegląd gatunków. Eusphalerum (Anthobium) alpinum alpium (Heer, 1839) - Rozmieszczenie. gatunek górski i alpejski, często występujący w Europie środkowej na całym obszarze przez Alpy do Pirenejów. Sporadycznie spotykany w północnych Bałkanach (Bośnia i Serbia). W Niemczech, w południowo-wschodnich regionach (Sudeten, Erzgebirge, Vogtland, Fichtelberg, Türingen Wald, Harz), poławiany częściej niż inne gatunki rodzaju. W Austrii występuje na całym obszarze kraju (Horion, 1963). W Polsce E. alpinum alpinum
3 występuje na obszarach górzystych w południowej części kraju od Sudetów Zachodnich, poprzez środkową i wschodnią część Sudetów, Beskidy, Tatry, Pieniny, po Bieszczady (BURAKOWSKI i in., 1979; SZUJECKI 1996). Stanowiska na północy kraju Sinice koło Kętrzyna i Prusy - poddawane są pod wątpliwość przez A. Horiona (1963). Przez niektórych autorów (Kubisz i in., 1998) gatunek ten uznawany jest za zagrożony na terenie dawnego województwa bielskiego, Gornego Śląska i całej Polski. W Karkonoszach gatunek notowany przez: KIESENWETTER i MÄRKEL 1846, 1847, KRAATZ 1858, KIESENWETTER 1870, LETZNER 1871, 1886, KOLTZE W pracy Kiesenwettera i Märkela (1847) podawany jako najczęstszy gatunek we wszystkich położeniach wysokogórskich, poławiany na kwiatach wśród polan wokół schronisk (Boud). Na grzbietach Karkonoszy nie tak częsty. Autorzy wymieniają stanowiska wokół Śląskiego Domu, wodospadu Łaby (obecnie strona czeska) i przy Małym Stawie. K. LETZNER (1871) wymienia ogólnie ten gatunek z Karkonoszy i Pradziada. W trakcie prac prowadzonych w ostatnim dziesięcioleciu na obszarze polskiej części Karkonoszy E. alpinum alpinum jest gatunkiem bardzo często i licznie poławianym. Z powodu błędnego oznaczenia został on wykazany pod nazwą Eusphalerum minutum (MAZUR 1993). Wszystkie dane ilościowe i numery stanowisk w cytowanej pracy należy odnieść więc do E. alpinum alpinum. Stanowiska w polskiej części Karkonoszy: Polana Bronka Czecha (1067 m n.p.m.), Kocioł Małego Stawu (ok m n.p.m.), Mały i Wieki Śnieżny Kocioł, Hala Szrenicka, okolice Podgórzyna, Przęłecz Karkonoska, okolice Szklarskiej Poręby Górnej chrząszcze poławiano najczęściej na żółto kwitnących kwiatach jaskrów (Rhanunculus sp.), mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale) oraz jarzębu (Sorbus aucuparia var. glabra), rdestu wężownika (Polygonum bistorta), wiązówki błotnej i roślinności trawiastej górnoreglowych borów świerkowych. Poza mniszkiem lekarskim nie poławiano chrząszczy na żółtych kwiatach innych roślin z rodziny Compositae, np. licznie występujących w Karkonoszach jastrzębców (Senecio sp.). SZUJECKI (1996) wymienia ten gatunek z Bieszczadów jako występujący na wysokościach m n.p.m. - w olszynce karpackiej (na kwiatach Umbellifere) oraz na roślinności zielnej na połoninie ziołoroślowej. od początku VI do połowy VIII. Liczba okazów: 182, 125. Eusphalerum (A.) anale (ERICHSON, 1840) Rozmieszczenie: gatunek górski (alpejski i subalpejski), szeroko rozmieszczony w Europie środkowej, we Francji (od Pirenejów i Jury po Wogezy), Belgii (gdzie notowany jest w Ardenach), Szwajcarii, Włoszech, Krainie, Siedmiogrodzie, Karpatach, na Węgrzech, w Słowacji, Polsce, Czechach i Niemczech, gdzie jest częściej spotykany w rejonach górskich na wschodzie kraju (Sudety, Erzgebirge) (Horion 1963; Harde i in. 1964; Burakowski i in. 1979; Zanetti 1987; Bruge i in. 2001). Gatunek ten został opisany przez ERICHSONA (1840) pod nazwą Anthobium anale. W kilka lat później został powtórnie opisany w pracy von KIESENWETTERA i MÄRKELA (1847) pod nazwą Anthobium longulum na podstawie okazów pochodzących z Karkonoszy. Jednak autorzy opisu nie wymieniają stanowisk występowania w Karkonoszach. Do końca XIX w. w wielu pracach entomologicznych gatunek ten jest wymieniany pod ww. dwiema nazwami. Stanowiska w polskiej części Karkonoszy: Wielki i Mały Śnieżny Kocioł. prawdopodobnie występuje, gdyż z Karkonoszy podaje go Horion (1963). W Czechach notowany na Szumawie i w masywie Pradziada (Boháč i Matĕjíček, 2002). chrząszcze poławiano wśród traworośli wysokogórskich na kwiatach rdestu wężownika (Polygonum bistorta L.) i bnieca białego (Melandrium album (MILL.). K. LETZNER (1871) wymienia ten gatunek jako występujący w Karkonoszach na trawiastych zboczach powyżej 1400 m n.p.m.
4 od VI do VIII, okazy pochodzące z Karkonoszy poławiano pod koniec VII. Liczba zbadanych okazów: 3 i 5. Eusphalerum (A.) brandmayri ZANETTI, 1981 Rozmieszczenie: Eusphalerum brandmayri jest gatunkiem opisanym w 1980 roku na podstawie długiej serii osobników znalezionych w Alpach Wschodnich i 6 osobników pochodzących z czeskiej strony Karkonoszy (ZANETTI, 1980; BURAKOWSKI i in., 2000). W 22 tomie Katalogu Fauny Polski zawierającym uzupełnienia (BURAKOWSKI i in., 2000), z rodzaju Eusphalerum KR. wymienione są dwa gatunki. Jednym z nich jest Eusphalerum brandmayri, który jednak, mimo stanowisk występowania w Karkonoszach i Tatrach, nie jest zaliczany do fauny Polski ze względu na położenie tych stanowisk poza granicami Polski (odpowiednio na terenie czeskich Karkonoszy i słowackich Tatr). Jednak Wykaz zwierząt Polski pod redakcją J. RAZOWSKIEGO (MROCZKOWSKI i STEFAŃSKA, 1991) bez żadnych uwag zalicza E. brandmayri do listy krajowych gatunków. W polskiej części Karkonoszy gatunku dotychczas nie stwierdzono. Jednak jego występowanie jest wielce prawdopodobne. Chrząszcze E. brandmayri morfologicznie są bardzo podobne do osobników należących do gatunku E. anale. Pewne rozróżnienie obu gatunków możliwe jest w oparciu o kształt aparatów kopulacyjnych samców. znany tylko z okazów muzealnych. Liczba zbadanych okazów: Eusphalerum (A.) longipenne (ERICHSON, 1839) Rozmieszczenie: gatunek środkowoeuropejski (sensu lato), szerzej rozmieszczony na wschodzie, jednakże preferujący tereny wyżynne i górskie, czasami także występujący na nizinach. W Rosji - na północy w Karelii, oraz w okolicy jez. Ładoga (liczne dane LINDROTHA z 1960 r. za HORIONEM). Znany z Polski, Czech, Węgier, Siedmigrodu, północnych Bałwanów (gdzie występuje w Bośni, Krainie i Istrii), Włoch od południowego Tyrolu po Piemont, Francji wschodnie dzielnice: Wogezy i Jura, Belgii Ardeny i Hohes Venn, Holandii tylko na jednym stanowisko: Osterwijk w północnej Bramancji (HORION, 1963; BRUGE, DRUGMAND, HAGHEBAERT, 2001). W Niemczech częściej notowany w dzielnicach południowo-wschodnich: Sudetach, Saksonii, Turyngii i w Górach Harzu, Na północy pojedyncze stanowiska podawane jako rzadkości faunistyczne (HORION, 1963). W Polsce według danych katalogowych spotykany rzadko sporadycznie na niżu i w górach, wykazany głównie z północnej części kraju (BURAKOWSKI i in., 1979) W Sudetach zachodnich notowany przez KIESENWETTERA i MÄRKELA (1846, 1847), LETZNERA (1871, 1886), KOLTZEGO (1873). Pierwsi wymienieni autorzy podają gatunek jako pospolity na nisko położonych stanowiskach. LETZNER (1871) wymienia go z następujących stanowisk: na przedgórzu i w górach pospolity (do 3500 stóp?), ówczesne stanowiska występowania to Ustroń, Pradziad, hrabstwo Kłodzkie, Karkonosze i Izery. Stanowiska w polskiej części Karkonoszy: Sowia Dolina, Mały i Wielki Śnieżny Kocioł, okolice Jagniątkowa, Chojnik. spotykany na kwitnących roślinach runa leśnego (BURAKOWSKI i in., 1979). Na obszarze Karkonoszy poławiany głównie na kwitnącym rdeście wężowniku w wyższych położeniach górskich oraz na łąkach śródleśnych i w lasach bukowo-świerkowych. od drugiej połowy V do końca VII. Eusphalerum (E.) adustum (HEER, 1839) = E. limbatum (ERICHSON, 1840) Rozmieszczenie: Gatunek górski, występuje w Europie środkowej (sensu lato): Holandii, Belgii, Francji (tylko w górach na wschodzie Wogezy, Jura, Alpy), Szwajcarii, Północnych
5 Włoszech, północnych Bałkanach, na Węgrzech, w Czechach i (Słowacja?) i w Polsce (ogólnie w górach Karpaty), Niemcy (na pogórzy i we wszystkich górach), Austria na całym obszarze (HORION, 1963; HARDE i in., 1967; BURAKOWSKI i in., 1979; BRUGE i in., 2001). W Polsce gatunek rzadko notowany i poławiany tylko w południowej części kraju na obszarach górzystych i pogórzach (BURAKOWSKI i in., 1979). Dodaj uwagi Letznera Stanowiska w polskiej części Karkonoszy: Czarny Grzbiet, Kocioł Małego Stawu, Chojnik, Szrenica, okolice Domku Myśliwskiego, Karpacz Wilcza Poręba. Gatunek górski i subalpejski. Chrząszcze pojawiają się na kwitnących wczesną wiosną kwiatach (w IV i V), licznie na wierzbach, osikach i olchach oraz głogach, w górach w miesiącach letnich (HORION, 1963; BURAKOWSKI i in., 1979). W Karkonoszach chrząszcze spotykano w środowiskach łąkowych regla dolnego i górnego oraz piętrze subalpejskim. na obszarze Karkonoszy chrząszcze obserwowano od drugiej połowy V do końca VI. Eusphalerum (E.) abdominalne (GRAVENHORST, 1806) = semicoleoptratum (PANZER, 1794) Rozmieszczenie: HORION (1963) podaje ten gatunek z Europy środkowej sensu lato. Południowa Europa Włochy i północne Bałkany, Holandia, Belgia, Francja, Szwajcaria, Bośnia, Siedmiogóra, Czechy i Słowacja, a także Polska. Na terenie Niemiec w Mittelgebirge i na przedgórzu spotykany dość często. Także w Bawarii i na terenie Alp. W Austrii podawany na całym obszarze. Na obszarze Belgii (BRUGE i in., 2001) spotykany głównie w Ardenach, a w Bramancji notowany przed 1900 rokiem. W Polsce rzadko spotykany, wykazany z Wielkopolski i południa kraju z obszarów górzystych: Sudety, Beskidy, Bieszczady. Nie wykazany natomiast z Tatr. Poza stanowiskami na Babiej Górze, nie notowany po 1950 roku (BURAKOWSKI i in., 1979). W Sudetach Zachodnich notowany przez LETZNERA (1871, 1886) i GERHARDTA (1910). Stanowiska po polskiej stronie Karkonoszy: gatunku nie poławiano na obszarze Karkonoszy w ostatnim okresie. Ostanie dane o jego występowaniu w Sudetach i na Śląsku pochodzą z pracy GERHARDTA (1910). W kolekcji A. Lanzke (MiIZ PAN w Warszawie) znajdują się okazy pochodzące z okolic Bolkowa i Chojnika (Kunau) poławiane w 1929 i 1941 roku. prawdopodobnie występuje. znajdowany na kwitnących wierzbach i na pewniku europejskim Troillus europaeus L. (BURAKOWSKI i in., 1979). Eusphalerum (E.) luteum (MARSHAM, 1802) = ophtalmicum (PAYKULL, 1800) Rozmieszczenie: Gatunek występujący w zachodniej, środkowej i północnej Europie. W Skandynawii występuje powyżej koła podbiegunowego. W Polsce znany z kilku rozproszonych stanowisk (BURAKOWSKI i in., 1979). Gatunek figuruje na czerwonej liście chrząszczy Górnego Śląska jako gatunek rzadki w częstochowskim, na Górnym Śląsku i w całej Polsce (KUBISZ i in., 1998). W Sudetach zachodnich notowany tylko przez v. KIESENWETTERA i MÄRKELA 1846, 1847 oraz LETZNERA 1871, VON KIESENWETTER (1847) podaje ten gatunek jako często spotykany w niższych położeniach na kwiatach. LETZNER (1871) podaje ten z następujących stanowisk: w górach powyżej 4000 stosunkowo częsty, Pradziad, hrabstwo Kłodzkie, Góry Sowie, Karkonosze. Stanowiska po polskiej stronie Karkonoszy: ostanie notowanie na obszarze Karkonoszy pochodzi z pracy LETZNERA (1886). prawdopodobnie występuje.
6 znajdowany na kwitnących roślinach zielnych, krzewach i drzewach (BURAKOWSKI i in., 1979). Eusphalerum (E.) marshami (FAUVEL, 1868) Rozmieszczenie: Gatunek znany z pogórzy i gór Europy Środkowej, notowany także we Francji, w północnych Włoszech i na Bałkanach. Wszędzie lokalnie i rzadko spotykany. Dane z Polski wymagają potwierdzenia nowymi materiałami, gdyż od stu lat gatunek nie był poławiany na terenie Polski (BURAKOWSKI i in., 1979). Na czerwonej liście chrząszczy Górnego Śląska figuruje jako gatunek, który wyginął na Górnym Śląsku i byłym województwie bielskim. Na obszarze Polski jest gatunkiem skrajnie zagrożonym i ginącym (KUBISZ i in., 1998). Z Sudetów Zachodnich podawany przez LETZNERA (1886), GERHARDTA (1900, 1910) i od tego czasu nie notowany. Stanowiska po polskiej stronie Karkonoszy: nie stwierdzono występowania tego gatunku w ostatnich latach, brak również okazów w kolekcjach muzealnych. poławiany po 1960 roku. Poławiany na kwitnących roślinach (BURAKOWSKI i in., 1979). Eusphalerum (E.) minutum (FABRICIUS, 1792) Rozmieszczenie: Gatunek o szerokim rozmieszczeniu. W Fennoskandii sięga daleko poza kolo podbiegunowe, znany również z Syberii (BURAKOWSKI i in., 1979). W Polsce jeden z częściej spotykanych gatunków rodzaju. W Sudetach Zachodnich podawany przez KISSENWETTERA i MÄRKELA (1847) - jako gatunek poławiany u podnóża gór, PFEILA (1866), LETZNERA (1871, 1886), ZACHARIASA (1890), SCHOLZA (1902). Stanowiska po polskiej stronie Karkonoszy: stawy rybne w okolicach Podgórzyna, chrząszcze zbierano czerpakiem na brzegu stawu z trzciny Fragmites communis wiązówce błotnej i turzycach. W pracy A. Mazura (1993) gatunek ten został błędnie wykazany jako jeden z najliczniej poławianych chrząszczy kusakowatych. Wszystkie dane zawarte w cytowanej publikacji należy odnieść do gatunku Eusphalerum alpinum. nie notowany po czeskiej stronie Karkonoszy. Występuje na bagnistych łąkach oraz wilgotnych pobrzeżach rowów i kałuż (Burakowski i in., 1979). chrząszcze zbierano w VI. Eusphalerum (E.) primulae (STEPHENS, 1834) Rozmieszczenie: Gatunek występujacy w środkowej, południowej i zachodniej Europie. W miarę posuwania się na północ i zachód staje się coraz rzadszy (BURAKOWSKI i in., 1979). W Sydetach Zachodnich notowany przez LETZNERA (1871) i GERHARDTA (1866). Stanowiska po polskiej stronie Karkonoszy: Eusphalerum (E.) pseudoaucuparie (STRAND, 1916) Eusphalerum (E.) rectangulum (FAUVEL, 1869)
7 Eusphalerum (E.) signatum (MÄRKEL, 1857) Eusphalerum (E.) sorbi (GYLLENHAL, 1810) Eusphalerum (P.) atrum (HEER, 1839) Eusphalerum (P.) florale (ERICHSON, 1840) Literatura Boháč J., Matĕjíček J., Historical and recent distribution of some staphylinid beetles (Coleoptera, Staphylinidae) in the Bohemian Forest. Silva Gabreta, 8: Bruge H., Drugmand D., Haghebaert G., 2001: Coleoptera Staphylinidae de Belgique et du Grand-Duché de Luxembourg. Catalogue commenté et éléments de biogéography. Biulletin de la Société Royale Belge d Entomologie, 137: Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J., Chrząszcze Coleoptera Kusakowate - Staphylinidae, cz.1. Katalog Fauny Polski, 23, 6: Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J., Chrząszcze Coleoptera. Uzupełnienia tomów Katalog Fauny Polski, 23, 22: Freude H., Harde K. W., Lohse G. A., Die Käfer Mitteleuropas. Band. 4 Staphylinidae 1 (Micropeplinae bis Tachyporinae). Krefeld: ss Hermann L. H., Catalog of the Staphylinidae (Insecta: Coleoptera) to the end of the second millennium. Biulletin of the American Museum of Natural History, 265, 1: Horion A., Faunistik der Mitteleuropäischen Käfer. Band IX: Staphylinidae 1. Teil Micropeplinae bis Eusthetinae. Überlinge-Bodensee Kommissionsverlag Buchdruckerei Aug. Feyel. Jeník J., Geografická a ekologická identita Krkonoš/Karkonoszy. [w:] Štursa J., Mazurski K. R. & Pałucki A. (eds.) 2001: Geoecological Problems of the Giant Mountains. Proc. Int. Conf., September 2000, Svoboda nad Úpou; Opera Corcontica 37, Vrchlabí: Lohse G. A., Lucht W. H., Supplementband mit Katalogteil. Die Käfer Mitteleuropas. Band 12. Krefeld: ss von Kiesenwetter H., Märkrel F., Eine entomologische Excursion im Riesengebirge im Juli Ent. Ztg., 8, 1:
8 KUBISZ D., KUŚKA A., PAWŁOWSKI J., 1998: Czerwona lista chrząszczy Górnego Śląska. [w:] Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Raporty Opinie, t. 3, Katowice: Mazur A., Kusakowate (Col., Staphylinidae) wybranych pasm górskich Sudetów Zachodnich. Wiad. entomol., 12, 4: Mroczkowski M., Stefańska J., Coleoptera - Chrząszcze. [w:] Razowski J., (red.). Wykaz zwierząt Polski, t. III, s Kraków. Szujecki A., Kusakowate (Coleoptera, Staphylinidae) Bieszczadów Zachodnich. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa. Zanetti A., Descrizione di un novo Eusphalerum delle Alpi orientali e dei monti dell Europa centarle, con note su E. anale (Er.) (Coleoptera, Staphylinidae). Boll. Mus. Civ. Stor. Nat. Verona, Verona, 7: Zanetti A., Coleoptera Staphylinidae Omaliinae. Fauna d Italia, cz. XXV. Bolonia. Zerche L., Eine neue Art der Eusphalerum robustum-gruppe von der Balkan-Halbinsel (Coleoptera: Staphylinidae: Omaliinae, Eusphalerini). Beitr. Ent., 51, 2: Do zdobycia: Fabiszewski J., Jenik J., 1994: Włości przyrodnicze i zagrożenia Karkonoskiego Parku Narodowego. Kosmos, 43: HORION A., 1963: Faunistik der Mitteleuropäischen Käfer. Band IX: Staphylinidae 1. Teil Micropeplinae bis Eusthetinae. Überlinge-Bodensee Kommissionsverlag Buchdruckerei Aug. Feyel:
Chrząszcze kusakowate (Coleoptera: Staphylinidae) Karkonoszy stan poznania i perspektywy badań
Wiad. entomol. 29 Supl.: 65-71 Poznań 2010 Chrząszcze kusakowate (Coleoptera: Staphylinidae) Karkonoszy stan poznania i perspektywy badań Rove beetles (Coleoptera: Staphylinidae) of Karkonosze Mts. state
Bardziej szczegółowoKurs Przodownika Turystyki Górskiej edycja 2012
KTG OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Kurs Przodownika Turystyki Górskiej edycja 2012 Test sprawdzający cz. 1 Autor: Rafał Kwatek Spis treści Góry Świata i Europy... 2 Geologia
Bardziej szczegółowoPotwierdzenie występowania w Polsce Stenus maculiger WEISE, 1875 (Coleoptera: Staphylinidae)
Wiadomości Entomologiczne 37 (2) 110 114 Poznań 2018 Potwierdzenie występowania w Polsce Stenus maculiger WEISE, 1875 (Coleoptera: Staphylinidae) Confirmation of the occurrence of Stenus maculiger WEISE,
Bardziej szczegółowoPark Narodowy Gór Stołowych
Park Narodowy Gór Stołowych Od marca 2016r. Park Narodowy Gór Stołowych posługuje się nowym logotypem. Przedstawia on stylizowaną piaskowcową formę skalną oraz zarys Szczelińca Wielkiego - najwyższego
Bardziej szczegółowoUwagi o interesujących ryjkowcach (Coleoptera: Curculionidae) Bieszczadów
Wiad. entomol. 21 (2): 115-119 Poznań 2002 Uwagi o interesujących ryjkowcach (Coleoptera: Curculionidae) Bieszczadów Remarks on the interesting weevil species (Coleoptera: Curculionidae) from the Bieszczady
Bardziej szczegółowoKARKONOSZE NA DAWNEJ GRAFICE MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W KARPACZU
KARKONOSZE NA DAWNEJ GRAFICE MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W KARPACZU KARKONOSZE NA DAWNEJ GRAFICE Patronat honorowy Jerzy Pokój Przewodniczący Sejmiku Dolnośląskiego Grafika na okładce Panorama Karkonoszy
Bardziej szczegółowoMONITORING KORNIKA ZROSŁOZĘBNEGO (Ips duplicatus Sahlb.) W SAKSONII, SUDETACH I NA DOLNYM ŚLĄSKU
MONITORING KORNIKA ZROSŁOZĘBNEGO (Ips duplicatus Sahlb.) W SAKSONII, SUDETACH I NA DOLNYM ŚLĄSKU Lutz-Florian Otto 1, Kerstin Rödiger 1, Franz Matschula 1, Jarosław Góral 2, Katarzyna Nowik 2, Katarzyna
Bardziej szczegółowoNowe dane o chrząszczach stonkowatych (Coleoptera: Chrysomelidae) odłowionych na obszarze Pienin
Wiad. entomol. 32 (2): 113-117 Poznań 2013 Nowe dane o chrząszczach stonkowatych (Coleoptera: Chrysomelidae) odłowionych na obszarze Pienin New data on leaf-beetle species (Coleoptera: Chrysomelidae) collected
Bardziej szczegółowoNowe dane o występowaniu kilku rzadkich biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w południowej Polsce
Wiad. entomol. 26 (4): 251-256 Poznań 2007 Nowe dane o występowaniu kilku rzadkich biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w południowej Polsce New data on the occurrence of some rare ground beetles (Coleoptera:
Bardziej szczegółowopowiat jeleniogórski
powiat jeleniogórski Powiat jeleniogórski położony jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego granicząc od zachodu i północnego-zachodu z powiatem lwóweckim, od północy z powiatem złotoryjskim,
Bardziej szczegółowoNowe i rzadkie w faunie Polski gatunki kusakowatych (Coleoptera: Staphylinidae)
Wiad. entomol. 17 (3-4): 151-156 Poznań (1998) 1999 Nowe i rzadkie w faunie Polski gatunki kusakowatych (Coleoptera: Staphylinidae) Staphylinid species rare and new to the Polish fauna (Coleoptera: Staphylinidae)
Bardziej szczegółowoKatarzyna Bocheńska Katarzyna Mikulec Kuba Polański. pijawka lekarska. gryziel. poskocz krasny. Skakun
Katarzyna Bocheńska Katarzyna Mikulec Kuba Polański pijawka lekarska Obejmuje tereny od zachodniej i południowej Europy, Występuje w płytkich zbiornikach stojącej lub wolno płynącej wody słodkiej o mulistym
Bardziej szczegółowol.p. region nazwa mapy skala rok wydania
l.p. region nazwa mapy skala rok wydania 1. Beskid Makowski 1:75 000 1983 2. Beskid Makowski 1:75 000 1986 3. Beskid Makowski 1:75 000 1989 4. Beskid Makowski 1:75 000 1992 5. Beskid Makowski 1:75 000
Bardziej szczegółowoPROGRAMY EDUKACYJNE KARKONOSKIEGO CENTRUM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
PROGRAMY EDUKACYJNE KARKONOSKIEGO CENTRUM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ PROGRAM EDUKACYJNY 4 x PARK Program jest przewidziany dla szkół lub organizacji pozarządowych II Spotkanie I Spotkanie III Spotkanie IV Spotkanie
Bardziej szczegółowokulik 11/11/2006 14:02 Page 1 Karkonosze Zimà
kulik 11/11/2006 14:02 Page 1 Karkonosze Zimà W Y S T A W A F O T O G R A F I I kulik 11/11/2006 14:02 Page 2 kulik 11/11/2006 14:02 Page 3 Są cztery pory roku i można tylko sprzeczać się, która z nich
Bardziej szczegółowow klasie pierwszej gimnazjum Nr lekcji Sugerowany temat lekcji Jednostki tematyczne w podręczniku Planeta Nowa 1 Dział: Podstawy geografii
Propozycja rozkładu materiału nauczania w podziale na poszczególne jednostki lekcyjne (tematy) do podręcznika Planeta Nowa 1 przy 1 godzinie geografii w tygodniu w klasie pierwszej gimnazjum. Nr lekcji
Bardziej szczegółowoDalsze materiały do rozsiedlenia w Polsce gatunków z rodziny Scraptiidae (Coleoptera)
Wiad. entomol. 21 (4): 217-221 Poznań 2003 Dalsze materiały do rozsiedlenia w Polsce gatunków z rodziny Scraptiidae (Coleoptera) Further contributions to the distribution of Scraptiidae (Coleoptera) in
Bardziej szczegółowoRozwój turystyki na obszarach chronionych w Sudetach na przykładzie Gór Izerskich i Karkonoszy
NATURA 2000 MOTOREM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU http://natura2000.org.pl Rozwój turystyki na obszarach chronionych w Sudetach na przykładzie Gór Izerskich i Karkonoszy Krzysztof Okrasiński Pracownia na rzecz
Bardziej szczegółowoCechy zgrupowao epigeicznych kusakowatych w różnych fazach rozpadu górnoreglowej świerczyny sudeckiej
Cechy zgrupowao epigeicznych kusakowatych w różnych fazach rozpadu górnoreglowej świerczyny sudeckiej Andrzej Mazur Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu KATEDRA ENTOMOLOGII LEŚNEJ Zarys treści kusaki jako
Bardziej szczegółowoNowe stanowiska kusakowatych (Coleoptera: Staphylinidae: Xantholininae, Staphylininae, Tachyporinae) w południowej Polsce
Wiad. entomol. 25 (4): 219-224 Poznań 2006 Nowe stanowiska kusakowatych (Coleoptera: Staphylinidae: Xantholininae, Staphylininae, Tachyporinae) w południowej Polsce New records of some rove beetles (Coleoptera:
Bardziej szczegółowoBiegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (9001)
Biegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (900) Autor raportu: Mieczysław Stachowiak Eksperci lokalni: Holly Marek, Mazepa Jacek, Olbrycht Tomasz Opisany pierwotnie jako forma Carabus Preyssleri
Bardziej szczegółowoWykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM
Wykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM Jest to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,
Bardziej szczegółowoMateriały do poznania Aleocharinae (Coleoptera: Staphylinidae) wschodniej Polski
Wiad. entomol. 18 (4): 199-206 Poznań (1999) 2000 Materiały do poznania Aleocharinae (Coleoptera: Staphylinidae) wschodniej Polski Contribution to the knowledge of Aleocharinae (Coleoptera: Staphylinidae)
Bardziej szczegółowoROMAN KRÓLIK. Nadleśnictwo Kluczbork, ul. Mickiewicza 8, Kluczbork
Wiad. entomol. 18 (2): 69-76 Poznań 1999 Rhopalodontus strandi LOHSE, 1969 i Cis hanseni STRAND, 1965 nowe dla fauny Polski gatunki chrząszczy oraz nowe dane o rozmieszczeniu i ekologii kilkudziesięciu
Bardziej szczegółowoW latach miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej.
Zakopane miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. Według danych z 31 grudnia 2009 r. miasto miało 26 737 mieszkańców i było drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem
Bardziej szczegółowoNowe dane o występowaniu chrząszczy z plemienia Agathidiini (Coleoptera: Leiodidae: Leiodinae) na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej
Wiad. entomol. 21 (1): 11-17 Poznań 2002 Nowe dane o występowaniu chrząszczy z plemienia Agathidiini (Coleoptera: Leiodidae: Leiodinae) na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej New data on the distribution of
Bardziej szczegółowoRozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53
Rozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53 Rozkład materiału nauczania w podziale na poszczególne jednostki lekcyjne (tematy) przy 2 godzinach geografii w tygodniu w klasie drugiej gimnazjum. Nr lekcji
Bardziej szczegółowo3. Uzupełnij luki w zdaniach. Średnia gęstość zaludnienia Europy wynosi (1)... Najmniejsza...
ID Testu: 9D285I3 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Które miejsce pod względem wielkości wśród kontynentów zajmuje Europa? A. 2 B. 6 C. 7 D. 4 2. Które miejsce, pod względem liczby ludności, zajmuje
Bardziej szczegółowoMateriały do poznania kałużnic (Coleoptera: Hydrophiloidea)
Wiad. entomol. 22 (1): 5-12 Poznań 2003 Materiały do poznania kałużnic (Coleoptera: Hydrophiloidea) Gór Świętokrzyskich Contributions to the knowledge of Hydrophiloidea (Coleoptera) of the Świętokrzyskie
Bardziej szczegółowoCis linearis J. SAHLBERG, 1901 i Cis pseudolinearis LOHSE, 1965 (Coleoptera: Ciidae) nowe dla fauny Polski gatunki chrząszczy
Wiad. entomol. 21 (2): 97-101 Poznań 2002 Cis linearis J. SAHLBERG, 1901 i Cis pseudolinearis LOHSE, 1965 (Coleoptera: Ciidae) nowe dla fauny Polski gatunki chrząszczy Cis linearis J. SAHLBERG, 1901 and
Bardziej szczegółowoKałużnice (Coleoptera: Hydrophiloidea) i Hydraenidae (Coleoptera: Staphylinoidea) nowe dla Wyżyny Małopolskiej
Wiad. entomol. 23 (3): 157-162 Poznań 2004 Kałużnice (Coleoptera: Hydrophiloidea) i Hydraenidae (Coleoptera: Staphylinoidea) nowe dla Wyżyny Małopolskiej Hydrophiloidea (Coleoptera) and Hydraenidae (Coleoptera:
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 6/14 za okres
nr 6/14 za okres 1.1.214 16.1.214 O P I S P O G O D Y Na początku opisywanego okresu obszar Tatr znajdował się w zasięgu niżu z głównym ośrodkiem nad północno-wschodnią Europą i wtórnym przemieszczającym
Bardziej szczegółowoNowe stanowisko chrząszcza Typhaeus typhoeus (L.) (Coleoptera, Geotrupidae)
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (2): 46 50. Nowe stanowisko chrząszcza Typhaeus typhoeus (L.) (Coleoptera, Geotrupidae) JERZY KARG Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN Stacja Badawcza w Turwi
Bardziej szczegółowoOcena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi:
1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe
Bardziej szczegółowoGeografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe
Bardziej szczegółowoUczeń potrafi: przedstawić cechy. środowiska przyrodniczego. wyróżniające Europę na tle innych kontynentów. wyjaśnić przyczyny. zróżnicowania ludów
Tematy lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca DZIAŁ 1. EUROPA. RELACJE PRZYRODA - CZŁOWIEK - GOSPODARKA 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich
za okres 28.12.212 3.1.213 3/13 O P I S P O G O D Y Początkowo region znajdował się pod wpływem wyżu z centrum nad Ukrainą. Najpierw nad obszar Tatr napływała chłodna masa powietrza, a następnie z południowego
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca wymienić charakterystyczne Afryki.
Bardziej szczegółowoSZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM
SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie
Bardziej szczegółowoZagrożenie lasów górskich w Polsce 2011/2012. Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa Kraków
Zagrożenie lasów górskich w Polsce 2011/2012 Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa Kraków Szkodniki liściożerne Zagrożenie lasów górskich i podgórskich ze strony szkodników liściożernych jest znikome.
Bardziej szczegółowoGeografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
NAUCZYCIEL: DOROTA BARCZYK WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII W KLASIE III B G SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ŻARNOWCU W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie
Bardziej szczegółowoBiałystok, Rotmanka. listopad 2011 r.
Białystok, Rotmanka. listopad 2011 r. Zgniotek szkarłatny Cucujus haematodes ERICHSON, 1845 (Coleoptera, Cucujidae) w zagospodarowanej części Puszczy Białowieskiej DR INŻ. SŁAWOMIR ZIELIŃSKI PRACOWNIA
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania
1 Przedmiotowy system oceniania 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia wskazać na mapie
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 7/14 za okres
nr 7/14 za okres 17.1.214 23.1.214 O P I S P O G O D Y Na początku opisywanego okresu obszar Tatr znajdował się pod wpływem niżu z ośrodkiem nad Wielką Brytanią z wtórnym ośrodkiem nad południowo-zachodnią
Bardziej szczegółowoKarta rejestracyjna terenu zagrożonego ruchami masowymi Ziemi
1. Numer identyfikacyjny: 2 6 0 4 1 0 2 0 0 0 0 0 1 Teren znajduje się na zalesionym stoku o ekspozycji południowej i południowo-zachodniej wzgórza Raszówka. Grzbiet wzgórza ma w tym rejonie wysokość względną
Bardziej szczegółowoDANIEL KUBISZ. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, ul. Sławkowska 17, 31-016 Kraków e-mail: kubisz@isez.pan.krakow.pl
Wiad. entomol. 19 (1): 9-14 Poznań 2000 Mordellochroa milleri EMERY (Mordellidae), Anaspis bohemica SCHILSKY (Scraptiidae) i Corticeus bicoloroides (ROUBAL) (Tenebrionidae) nowe dla fauny Polski gatunki
Bardziej szczegółowoPierwsze stwierdzenie Augyles (Augyles) crinitus (KIESENWETTER, 1850) (Coleoptera: Heteroceridae) w Polsce
Wiadomości Entomologiczne 37 (2) 115 119 Poznań 2018 Pierwsze stwierdzenie Augyles (Augyles) crinitus (KIESENWETTER, 1850) (Coleoptera: Heteroceridae) w Polsce First record of Augyles (Augyles) crinitus
Bardziej szczegółowoMiejsce Polski na mapie świata
Miejsce Polski na mapie świata wiedza o Polsce - materiały dydaktyczne Spis treści: WPROWADZENIE... 3 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE POLSKI:... 4 POŁOŻENIE MATEMATYCZNE (KARTOGRAFICZNE) POLSKI:... 4 ROZPIĘTOŚĆ
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3
Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu
Bardziej szczegółowoWyniki inwentaryzacji entomofauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych
Wyniki inwentaryzacji entomofauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych Radosław Plewa, Tomasz Jaworski, Grzegorz Tarwacki Zakład Ochrony Lasu Instytut Badawczy
Bardziej szczegółowoKomunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce
Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce Raport III (21.IV - 20.VI.2015) Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia
Bardziej szczegółowoCzerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem
Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963
Bardziej szczegółowoTypologia Siedlisk Leśnych wykład 4
Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 michal.orzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4 Siedlisko leśne i jego klasyfikacja Metody
Bardziej szczegółowoZespół (organizacja związkowa pieczątka)...
Zespół (organizacja związkowa pieczątka).... Liczba osób....... Wiek uczestników....... Jesteśmy na Rajdzie po raz..... Jesteśmy w Babiogórskim Parku Narodowym po raz.... Czy zwiedzaliście Wystawę Stałą
Bardziej szczegółowoPLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH
PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH OPRACOWANO NA PODSTAWIE PROGRAMU BLIŻEJ GEOGRAFII 1 GODZ. TYGODNIOWO 34 GODZ. W CIĄGU
Bardziej szczegółowoREGULAMIN NARCIARSKICH ODZNAK TURYSTYCZNYCH PTTK
REGULAMIN NARCIARSKICH ODZNAK TURYSTYCZNYCH PTTK I. Postanowienia ogólne 1. Celem narciarskich odznak turystycznych PTTK jest zachęcenie do systematycznego i racjonalnego uprawiania turystyki narciarskiej,
Bardziej szczegółowoWiadomości Entomologiczne 34 (2) 5 11 Poznań 2015
Wiadomości Entomologiczne 34 (2) 5 11 Poznań 2015 Pierwsze stwierdzenie Ochthebius (Enicocerus) colveranus FERRO, 1979 w Polsce oraz dane o występowaniu innych rzadkich gatunków z rodzaju Ochthebius LEACH,
Bardziej szczegółowoSukcesja chrząszczy nekrofilnych
SGGW Koło Naukowe Leśników Sekcja Entomologiczna Mateusz Jacek Dworakowski, Piotr Dug Sukcesja chrząszczy nekrofilnych Czyli drugie życie kurczaka Wstęp Chrząszcze nekrofilne- najliczniej reprezentują:
Bardziej szczegółowoNowe i rzadkie gatunki Cephennium MÜLLER et KUNZE (Coleoptera: Staphylinidae: Scydmaeninae) w polskiej faunie
Wiad. entomol. 28 (4): 213-218 Poznań 2009 Nowe i rzadkie gatunki Cephennium MÜLLER et KUNZE (Coleoptera: Staphylinidae: Scydmaeninae) w polskiej faunie New and rare species of Cephennium MÜLLER et KUNZE
Bardziej szczegółowoLonghorn beetles (Coleoptera, Cerambycidae) new from the Bieszczady and Beskid Niski Mts.
373 ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 21 (2013) str. 373 378 Tomasz Olbrycht Received: 29.01.2013 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy Reviewed: 22.05.2013 Katedra Agroekologii i Architektury Krajobrazu
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 9/14 za okres
nr 9/14 za okres 31.1.214 6.2.214 O P I S P O G O D Y Na początku opisywanego okresu Polska południowa znajdowała się na skraju wyżu znad zachodniej Rosji. Napływała cieplejsza, polarno-morska masa powietrza.
Bardziej szczegółowoApartamenty na sprzedaż i wynajem w Szklarskiej Porębie Willa Józefina
Apartamenty na sprzedaż i wynajem w Szklarskiej Porębie Willa Józefina WILLA JÓZEFINA, dawniej Hotel Josephinenhütte, wybudowano pod koniec XIX wieku, a rozbudowano w 1911r. Po gruntownym remoncie (z zachowaniem
Bardziej szczegółowoNowe dla Babiej Góry gatunki chrząszczy (Coleoptera). II
Wiad. entomol. 16 (3-4): 135-141 Poznań (1997) 1998 Nowe dla Babiej Góry gatunki chrząszczy (Coleoptera). II Beetles (Coleoptera) new for the Babia Góra massif. II STANISŁAW SZAFRANIEC Babiogórski Park
Bardziej szczegółowocena katalogowa brutto Rok wydania
azwa cena katalogowa brutto A/SB Rok wydania Mapa "Beskid Makowski (Średni)" 9,9 zł 973765-944 Mapa "Beskid Mały" 9,9 zł 973765-76 7 3 Mapa "Beskid iski",9 zł 973765-763 dodruk 4 Mapa "Beskid Sądecki"
Bardziej szczegółowo2012 w Europie - temperatura wg E-OBS (1)
2012 w Europie - temperatura wg E-OBS (1) Dziś sprawdzimy, jaki był pod względem temperatury rok 2012 w całej Europie, nie tylko w jej środkowej części. Dane pochodzą z bazy E-OBS, o której szerzej pisałem
Bardziej szczegółowoSzklarska Poręba ul. Gustawa Morcinka. Działka niezabudowana nr 645 na sprzedaż
Szklarska Poręba ul. Gustawa Morcinka Działka niezabudowana nr 645 na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Szklarska Poręba ul. Gustawa Morcinka Rodzaj nieruchomości Działka niezabudowana Działka
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko . Błotniaki
Imię i nazwisko email Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieżnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich
za okres 2.1.213 31.1.213 7/13 O P I S P O G O D Y Początkowo region pozostawał na skraju wyżu znad zachodniej Rosji, w suchej i chłodnej, polarnokontynentalnej masie powietrza. Temperatura maksymalna
Bardziej szczegółowoNowe dane o rozmieszczeniu rzadkich gatunków kusakowatych (Coleoptera: Staphylinidae) w południowej Polsce
Wiadomości Entomologiczne 35 (3) 137 146 Poznań 2016 Nowe dane o rozmieszczeniu rzadkich gatunków kusakowatych (Coleoptera: Staphylinidae) w południowej Polsce New data on the distribution of rare rove-beetles
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 12/14 za okres 21.02.2014 27.02.2014
nr 12/14 za okres 21.2.214 27.2.214 O P I S P O G O D Y Na początku opisywanego okresu Polska południowa znajdowała się na skraju niżu znad Atlantyku, w strefie falującego frontu atmosferycznego. W jego
Bardziej szczegółowoKARKONOSKI PARK NARODOWY
KARKONOSKI PARK NARODOWY Co to jest PARK NARODOWY? Najwyższa prawna forma ochrony przyrody. Obszar min. 1000 ha, wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 13/14 za okres
nr 13/14 za okres 28.2.214 6.3.214 O P I S P O G O D Y Na początku opisywanego okresu region Tatr był na skraju wyżu z centrum nad Uralem Południowym. Z południa napływało powietrze polarno-morskie. W
Bardziej szczegółowoPoznajemy parkmiejski scenariuszwycieczki z dziećmi sześcioletnimi do parku
Grażyna Nawrocka Poznajemy parkmiejski scenariuszwycieczki z dziećmi sześcioletnimi do parku Cele dydaktyczne: -rozróżnianie trzech typów lasu: las iglasty, las liściasty i las mieszany, - poznanie przez
Bardziej szczegółowoNIEGOWY DLA TATR POLSKICH za okres
BIULETYN ŚNIEG NIEGOWY DLA TATR POLSKICH za okres 1.1.1.1.1 1/13 O P I S P O G O D Y Na początku (1.XII) region znajdował się pod wpływem głębokiego i rozległego niżu z ośrodkami nad Szkocją oraz północnym
Bardziej szczegółowoJak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000
Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. DOLNOŚLĄSKIM STAN NA 20.0.207r. Kamila Grzesiak, Rafał Ruta, Katarzyna Żuk Według stanu na 0.0.206 w województwie dolnośląskim było 67 rezerwatów
Bardziej szczegółowoPrognoza pogody dla Polski na okres
Prognoza pogody dla Polski na okres 30.03-06.04.2015 Ważność: od godz. 19:30 dnia 30.03.2015 do godz. 19:30 dnia 31.03.2015 W nocy przeważać będzie zachmurzenie duże z większymi przejaśnieniami, tylko
Bardziej szczegółowoNiepubliczne Liceum Ogólnokształcące nr 81 SGH TEST EGZAMINACYJNY 2014 r. Zadania egzaminacyjne GEOGRAFIA wersja A kod ucznia...
Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące nr 81 SGH TEST EGZAMINACYJNY 2014 r. Zadania egzaminacyjne GEOGRAFIA wersja A kod ucznia... Zadanie 1 (1 pkt) Podkreśl nazwę miejscowości, w której najpóźniej jest
Bardziej szczegółowoNiemodlin, 27 czerwca 2016 roku. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Opolu
ul. Bohaterów Powstań Śląskich 9-00 Niemodlin Niemodlin, 7 czerwca 0 roku Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Opolu W związku z rozpoczęciem prac nad dokumentami planistycznymi dla obszaru Natura
Bardziej szczegółowoDo opracowania i wygłoszenia w trakcie ćwiczeń regionalnych Sudety prowadzący: dr hab. Krzysztof Bąk, prof. UP; dr Krzysztof Wiedermann
Do opracowania i wygłoszenia w trakcie ćwiczeń regionalnych Sudety prowadzący: dr hab. Krzysztof Bąk, prof. UP; dr Krzysztof Wiedermann Czas prezentacji do 10-15 minut. Plansze, mapy, tabele i inne graficzne
Bardziej szczegółowoStan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce
Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce Roman Gula Katarzyna Bojarska Jörn Theuerkauf Wiesław Król
Bardziej szczegółowoWystępowanie Sitona (Charagmus) gressorius (FABRICIUS, 1792) (Coleoptera: Curculionidae: Entiminae) w Polsce
Wiad. entomol. 23 (4): 233-238 Poznań 2004 Występowanie Sitona (Charagmus) gressorius (FABRICIUS, 1792) (Coleoptera: Curculionidae: Entiminae) w Polsce The occurrence of Sitona (Charagmus) gressorius (FABRICIUS,
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 1/14 za okres
nr 1/14 za okres 29.11.213.12.213 O P I S P O G O D Y Początkowo obszar Tatr był pod wpływem niżu, który znad Finlandii odsuwał się nad zachodnią Rosję. Z północy na południe przemieszczał się front chłodny.
Bardziej szczegółowoDACHL Sehenswürdigkeiten
DACHL Sehenswürdigkeiten Na dobry początek zapraszamy na pierwszą obiecaną wycieczkę! 1 Popatrz na zdjęcia i przeczytaj podpisy. Następnie przyporządkuj im polskie tłumaczenia. Wpisz właściwy numer. A
Bardziej szczegółowoMateriały do poznania fauny Kampinoskiego Parku Narodowego: Apionidae i Nanophyidae (Coleoptera: Curculionoidea)
Wiad. entomol. 32 (2): 97-104 Poznań 2013 Materiały do poznania fauny Kampinoskiego Parku Narodowego: Apionidae i Nanophyidae (Coleoptera: Curculionoidea) Materials to the knowledge of the fauna of Kampinos
Bardziej szczegółowoKARKONOSZE PLB020007
KARKONOSZE PLB020007 Torfowiska na równi pod Śnieżką Fot. Grzegorz Rąkowski Obszar, położony przy granicy państwowej z Republiką Czeską, obejmuje najwyższe w Sudetach pasmo Karkonoszy z kulminacją granicznej
Bardziej szczegółowoRzadkie i interesujące gatunki chrząszczy (Coleoptera) z Beskidu Sądeckiego
Wiadomości Entomologiczne 37 (3) 133 138 Poznań 2018 Rzadkie i interesujące gatunki chrząszczy (Coleoptera) z Beskidu Sądeckiego Rare and interesting beetles (Coleoptera) from Beskid Sądecki Mts. Tadeusz
Bardziej szczegółowoWOKÓŁ MORSKIEGO OKA FOTOGRAFIE: PIOTR DROŻDŻ
2017 WOKÓŁ MORSKIEGO OKA FOTOGRAFIE: PIOTR DROŻDŻ Tatrzański Park Narodowy z miłości do gór TPN jest jednym z 23 parków narodowych w Polsce. Obejmuje powierzchnię 21 197 hektarów ponieważ jednak wraz z
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 16/14 za okres
nr 16/14 za okres 21.3.214 27.3.214 O P I S P O G O D Y Pogodę w minionym tygodniu początkowo kształtowała zatoka niżowa. Z zachodu na wschód przemieszczał się chłodny front atmosferyczny, za którym napływała
Bardziej szczegółowoPiętrowość roślinności w Tatrach. Piętrowość roślinności w Tatrach
Piętrowość roślinności w Tatrach Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły podstawowej.
Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły j. mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wysokość bezwzględna, wysokość względna odczytuje wysokość bezwzględną obiektów na mapie
Bardziej szczegółowoAtrakcyjność inwestycyjna Europy 2013
Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2013 Polska liderem wzrostu w Europie i najatrakcyjniejszym krajem regionu! @EY_Poland #AIE Jacek Kędzior 26 czerwca 2013 r. Warszawa Metodologia Atrakcyjność inwestycyjna
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ POZYCJA POLSKI W EUROPIE W ROKU 2005 BS/140/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, WRZESIEŃ 2003
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoZnaczenie walorów turystycznych w regionie. produktu turystycznego
Znaczenie walorów turystycznych w regionie Europy środkowozachodniej w tworzeniu produktu turystycznego Spis treści Wstęp... 2 Uwarunkowania rozmieszczenia usług turystycznych w Europie... 2 Obszary chronione
Bardziej szczegółowoGeografia - wymagania edukacyjne,,bliżej geografii 3 - Alicja Januś
1 Geografia - wymagania edukacyjne,,bliżej geografii 3 - Alicja Januś Temat lekcji Wymagania na poszczególne oceny dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry DZIAŁ: EUROPA. RELACJE PRZYRODA- CZŁOWIEK
Bardziej szczegółowoZADANIA CZĘŚCI PRZYRODNICZEJ IV EDYCJI KONKURSU PIOSENKI TURYSTYCZNEJ I WIEDZY O POLSKICH GÓRACH WAGABUNDA 2007
ZADANIA CZĘŚCI PRZYRODNICZEJ IV EDYCJI KONKURSU PIOSENKI TURYSTYCZNEJ I WIEDZY O POLSKICH GÓRACH WAGABUNDA 2007 SZKOŁA PODSTAWOWA NR 130 W ŁODZI IM. MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO Zadania opracowała mgr
Bardziej szczegółowoGeografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest
Bardziej szczegółowoPodwyższona gotowość załącznik techniczny Norma przewozowa DANISH, 5. grudzień 2018 r.
Podwyższona gotowość załącznik techniczny Norma przewozowa DANISH, 5. grudzień 2018 r. Ze względu na ryzyko rozprzestrzenienia się wirusa afrykańskiego pomoru świń na terytorium Danii wprowadzono tymczasowy
Bardziej szczegółowoKurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK Pogórza Beskidzkie
Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK 2012 Pogórza Beskidzkie Jerzy Antychowicz Położenie Jest niższa północna partia (1)Zewnętrznych Karpat Zachodnich na terenie Polski i Czech Podział Pogórze Zachodniobeskidzkie
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć do programu kształcenia Myślę - działam-idę w świat. Temat lekcji: Opowieści górskiego przewodnika
Scenariusz zajęć do programu kształcenia Myślę - działam-idę w świat Autor: Beata Sochacka Klasa III Edukacja: przyrodnicza, polonistyczna, społeczna, techniczna, muzyczna Cele zajęć: - doskonalenie umiejętności
Bardziej szczegółowo