Policja Państwowa II Rzeczypospolitej

Transkrypt

1 Policja Państwowa II Rzeczypospolitej Konferencja Pamięć Pokoleń 2016 Jacek Walaszczyk Warszawskie Stowarzyszenie Rodzina Policyjna 1939 r.

2 Polskie formacje policyjne przed odzyskaniem niepodległości Byłe Królestwo Polskie: Komitety Obywatelskie tworzą Straże Obywatelskie (Zagłębie Dąbrowskie, m.st. Warszawa [październik 1914]) Inne formacje ochrony porządku publicznego: Milicja Obywatelska, Straż Miejska (Łódź) Milicja Miejska m.st. Warszawy [luty 1916] oraz innych miastach Zabór austriacki: Miejska Straż Obywatelska [sierpień 1914], Milicja Miejska (Lwów) Samorządowe policje miejskie i gminne Żandarmeria Krajowa i Wojskowa Żandarmeria Polowa Zabór pruski: Polska Żandarmeria Krajowa Straż Obywatelska [listopad 1918], Straż Ludowa

3 Polskie formacje policyjne przed odzyskaniem niepodległości

4 Polskie formacje policyjne przed odzyskaniem niepodległości Organy porządkowe partii politycznych: Straż Bezpieczeństwa Publicznego [Narodowa Demokracja] Milicja Ludowa [Polska Partia Socjalistyczna] Straż Ludowa, Straż Narodowa, Straż Policyjna Państwowa

5 Unifikacja służb policyjnych Milicja Ludowa powołana 5 grudnia 1918 dekretem Naczelnika Państwa dla ochrony i zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa ludności miast i wsi oraz walki z wszelkimi przejawami bezładu społecznego, dla przeprowadzenia zarządzeń Władz Państwowych Komendant Główny ML kpt. Ignacy Boerner rozwiązanie innych ochotniczych i obywatelskich formacji porządkowych Policja Komunalna powołana 9 stycznia 1919 dekretem Naczelnika Państwa jako organ samorządu ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobistego i porządku publicznego, sprawuje nadzór nad wykonaniem przepisów prawa i rozporządzeń w zakresie działania policji miejscowej oraz jest organem wykonawczym władz państwowych i komunalnych. Wydział Policyjny MSW przekształcono w Naczelną Inspekcję PK z kpt. Kazimierzem Młodzianowskim na czele Policja Państwowa Litwy Środkowej powołana dekretem Dowódcy Wojsk Litwy Śr. z 8 lutego 1921 r.; z dniem 26 lipca 1922 r. podporządkowana KG PP

6 Organizacja i zadania Policji Państwowej Potrzeba utworzenia ogólnopaństwowej służby policyjnej Projekt ustawy o zunifikowaniu służby bezpieczeństwa i powołaniu Straży Bezpieczeństwa Ustawa z 24 lipca 1919 r. o Policji Państwowej Policja państwowa jest organem wykonawczym władz państwowych i samorządowych i ma za zadanie ochronę bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego Rozporządzenie z 6 marca 1928 r. Prezydenta Rzeczypospolitej o Policji Państwowej PP to zorganizowany na wzór wojskowy korpus, przeznaczony do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego

7 Organizacja i zadania Policji Państwowej Policja Państwowa była zorganizowana i wyszkolona na wzór wojskowy i podlegała Ministrowi Spraw Wewnętrznych Organizacja PP była przystosowana do administracyjnego podziału państwa i dzieliła się na: - komendy okręgowe, łączące kilka lub kilkanaście komend powiatowych, - komendy powiatowe, odpowiadające terytorialnie powiatom, - komisariaty, obejmujące większe miasta w powiatach lub dzielnice w dużych miastach, - posterunki stałe w gminach. Przy komendach okręgowych do spraw dochodzenia przestępstw istnieją urzędy śledcze Tworzenie scentralizowanej formacji w okresie walk o granice RP

8 Okręgi policyjne PP: Okręg l Warszawski Okręg II Łódzki Okręg III Kielecki Okręg IV Lubelski Okręg V Białostocki Okręg VI m.st. Warszawy Okręg VII Krakowski Okręg VIII Lwowski Okręg IX Tarnopolski Okręg X Stanisławowski Okręg XI Poznański Okręg XII Pomorski Okręg XIII Wołyński Okręg XIV Poleski Okręg XV Nowogródzki Okręg XVI Wileński Policja Województwa Śląskiego

9 Policja Województwa Śląskiego 24 sierpnia 1920 r. powołanie Policji Górnego Śląska (Policji Plebiscytowej) maj 1921 r. Żandarmeria Górnego Śląska, czerwiec 1921 r. Milicja Górnośląska, Śląsk Cieszyński: Milicja Polska, Milicja Śląska, Żandarmeria Krajowa Księstwa Cieszyńskiego Statut Organiczny Województwa Śląskiego powołał autonomiczną Policję Województwa Śląskiego (rozporz. wojewody śląskiego z 17 czerwca 1922 r.), która funkcjonowała przez cały okres II Rzeczypospolitej

10 Organizacja i zadania Policji Państwowej Komendanci Główni Policji Państwowej: kmdt. gł. Władysław Henszel kmdt. gł. Wiktor Sas-Hoszowski płk. Michał Bajer kmdt. gł. Marian Borzęcki gen. insp. Janusz Jagrym-Maleszewski gen. insp. Józef Kordian Zamorski

11 Organizacja i zadania Policji Państwowej Korpus Policji dzielił się na funkcjonariuszy niższych szych: posterunkowy starszy posterunkowy przodownik starszy przodownik oraz funkcjonariuszy wyższych szych: aspirant podkomisarz komisarz nadkomisarz podinspektor inspektor nadinspektor generalny inspektor

12 Organizacja i zadania Policji Państwowej Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu cemu na powierzonem mi stanowisku pożytek Państwa Polskiego oraz dobro publiczne mieć zawsze przed oczyma; Władzy W zwierzchniej Państwa Polskiego wierności dochować,, wszystkich obywateli kraju w równem mając c zachowaniu, przepisów w prawa strzec pilnie, obowiązki swoje spełnia niać gorliwie i sumiennie, rozkazy przełożonych onych wykonywać dokładnie, tajemnicy urzędowej dochować. Tak mi Panie Boże e dopomóż.

13 Udział PP w wojnie polsko-bolszewickiej Ewakuacja ludności, ochrona mienia państwowego, walka z agitacją komunistyczną Wobec zagrożenia niepodległego bytu Państwa policjanci dali się porwać zapałowi patriotycznemu Rozkaz KG PP Ze wszystkich podwładnych mi komend PP napływają do mnie meldunki o żywiołowym rwaniu się funkcjonariuszy policji do wojska. Jakkolwiek chęć ta obrony zagrożonej Ojczyzny chlubna jest i ze wszech miar zrozumiała, to jednak nade wszystko ważniejsza jest racja ogólnopaństwowa [ ] Policjanci! Wyście ostatnimi szeregami armii. Gdyby przyszła ostateczność, pójdziecie, jako ostatni żołnierz Najjaśniejszej Rzeczypospolitej po zwycięstwo lub śmierć w okopach. Niech to będzie do czasu uciszeniem Waszego porywu wojskowego. Na posterunki policjanci!!!

14 213 Ochotniczy Pułk Piechoty Składał się 3 batalionów (33 oficerów i 1352 szeregowych) z okręgów PP: warszawskiego, łódzkiego i kieleckiego Dowódca nadkom. Brunon Betcher, zastępca podinsp. Ryszard Gallera, ówczesny komendant łódzkiej policji Od 11 do 18 sierpnia pułk przebywał w Warszawie, pełniąc służbę garnizonową. Później skierowano go do strefy przyfrontowej Zadania utrzymania bezpieczeństwa na zapleczu linii frontu Pocz. października skierowano do Małopolski Wschodniej nad Zbrucz w okolice Husiatynia i Skały Rozformowany listopad/grudzień 1920 r.

15 Dywizjon Huzarów Śmierci Dywizjon Huzarów Śmierci pod dow. por. Józefa Siły-Nowickiego (3 Szwadron Dyonu stanowił ochotniczy szwadron policji konnej z Łodzi) nie było imprezy, na którą nie byliby gotowi się porwać 7 sierpnia 1920 KGPP wydał rozkaz utworzenia z kadr policji łódzkiej szwadronu konnego 9 sierpnia 90-osobowy oddział wyruszył do Warszawy pod dow. kom. Andrzeja Jezierskiego; w Warszawie dołączyło dalszych 30 policjantów i ostatecznie liczył 3 oficerów i 118 szeregowych Dyon objął rejon Zegrza-Serocka na linii Narwii Walki pod Nieporętem i Myszyńcem, oczyszczanie Puszczy Kurpiowskiej z niedobitków 13 września 1920 r. rozkaz o powrocie 3 szwadronu do stolicy

16 Dywizjon Huzarów Śmierci

17

18

19

20 Rezerwa policyjna

21 Policja graniczna

22 Policja kobieca 20-lecie międzywojenne czasem wielkich przemian obyczajowych i społecznych 15 kwietnia 1925 r. pierwszy kurs policji kobiecej (30 policjantek), z czego 25 przydzielono do UŚl. m.st. Warszawy (gdzie utworzono Brygadę Sanitarno-Obyczajową pod dow. asp. Stanisławy Filipiny Paleolog) i 5 do Łodzi, Zadania: zwalczanie nierządu, stręczycielstwa, kontrola domów publicznych, walka z handlem żywym towarem, praca z nieletnimi, Rozkaz KGPP nr 667 z r. utworzenie w Wydziale IV Centrali Służby Śledczej referatu policji kobiecej W 1938 r służbę pełniło ponad 150 policjantek

23 Policja kobieca

24

25 Policyjna służba

26 Policyjna służba

27 Posterunkowy Józef Stępień

28 Kiedy gaśnie ludzka pamięć, zaczynają mówić kamienie

29 Kiedy gaśnie ludzka pamięć, zaczynają mówić kamienie

30 Rodzina Policyjna Stowarzyszenie Rodzina Policyjna powołano w 1929 r. do prowadzenia integrującej środowisko policyjne działalności kulturalno-oświatowej oraz opieki nad wdowami i sierotami po zmarłych policjantach oraz samopomoc wśród rodzin policjantów Opieka nad wdowami, sierotami i emerytami, akcje charytatywne Organizowanie kolonii letnich i kolonii leczniczych dla dzieci Prowadzenie przedszkoli, burs i świetlic Dożywianie dzieci, stypendia, odwiedzanie chorych w szpitalach Opieka nad grobami policjantów Ogniska towarzyskie, oświatowe i kulturalne, kursy, odczyty, wycieczki, biblioteki, przedstawienia

31

32 Wojenne losy policjantów Wrzesień korpus PP liczy ok funkcjonariuszy W wojnie obronnej 1939 śmierć poniosło ok funkcjonariuszy PP i PWŚl. Część ewakuowała się na Węgry i do Rumunii oraz na Litwę i Łotwę Ok dostało się do sowieckiej niewoli Ok pozostało na terenach zajętych przez III Rzeszę

33

34

35 Katyń jest symbolem zbrodniczej polityki ZSRR wobec Polski. Jej ofiarami byli obywatele Rzeczypospolitej: żołnierze Wojska Polskiego, policjanci Sowieci rozstrzelali nie mniej niż obywateli polskich. Ostaszków Więźniowie obozów specjalnych NKWD transportowani wiosną 1940 r. do miejsc egzekucji: Katynia (Kozielsk), Charkowa (Starobielsk), Kalinina (Ostaszków). Zginęli zakopani bezimiennie w masowych dołach cmentarnych.

36 Ostaszków Rozkazem nr 0308 Berii z 19 września 1939 r. kolonię karną dla nieletnich na wyspie Stołbnyj zlikwidowano tworząc obóz specjalny dla polskich jeńców wojennych. 3 października 1939 r. Ostaszków wyznaczono na obóz dla policjantów, funkcjonariuszy wywiadu i kontrwywiadu, żandarmów i strażników więziennych. "Na wyspie Iłowej wśród lasów i wód spędzamy dni szare niewoli, A z nami przebywa tęsknota i ból. Odwieczny towarzysz niedoli." W dniu 15 marca 1940 r. w obozie przebywało osób.

37 2 marca 1940 roku Ławrientij Beria skierował do Stalina tajną notatkę, w której stwierdził, że polscy jeńcy wojenni ( osób) oraz więźniowie w więzieniach Zachodniej Białorusi i Ukrainy ( osoby, z tego oficerów i policjantów) stanowią zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy sowieckiej. Zaproponował, aby ich sprawy rozpatrzyć w trybie specjalnym, bez wzywania skazanych, bez przedstawiania zarzutów, bez decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia, z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary rozstrzelanie. W dniu 5 marca 1940 roku Biuro Polityczne KC WKP(b) wydało tajną decyzję nr P13/144 z zaproponowaną przez Berię treścią. Rozmieszczenie budynków obozowych: 1. Grobla usypana przez Polaków 2. Brama wjazdowa 3. Główna cerkiew monasteru 4. Budynki klasztorne 5. Brama wjazdowa na dziedziniec 6. Dziedziniec wewnętrzny 7. Wejście na podwórze gospodarcze 8. Baraki 9. Przystań 10. Brama od strony przystani 11. Cerkiew 12. Wieże obronne

38 5 kwietnia 1940 rozpoczęto likwidację obozu w Ostaszkowie. Trwała do 16 maja Grupy więźniów odsyłano pociągiem do NKWD w Kalininie (obecnie Twer), gdzie ich mordowano. Zwłoki wywożono ciężarówkami i chowano w dołach niedaleko miejscowości Miednoje (23 zbiorowe mogiły). Ogółem z Ostaszkowa wywieziono osób, uratowało się 112 wywiezionych do obozu w Griazowcu. Rodziny policjantów wywieziono na Syberię w kwietniu 1940 r. Miejsce ukrycia zwłok pozostało nieznane przez ponad 50 lat. Dopiero 13 kwietnia 1990 r. Rosjanie przyznali się do tej zbrodni. W dniu 2 września 2000 r. otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje.

39 Dziękuję z uwagę. Jacek Walaszczyk Warszawskie Stowarzyszenie Rodzina Policyjna 1939 r.