10/41 OTRZYMYWANIE ŻELIWA SFEROIDALNEGO METODĄ PE Z METALU WYTAPIANEGO W ŻEI.IWIAKU. l. Wprowadzenie. 2. Opis instalacji żeliwiakowej

Transkrypt

1 10/41 Solidification of Metais and Alloys, Year 1999, Volume l, Book No. 41 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 1999, Rocznik l, Nr 41 PAN- Katowice PL ISSN OTRZYMYWANIE ŻELIWA SFEROIDALNEGO METODĄ PE Z METALU WYTAPIANEGO W ŻEI.IWIAKU GUZIK EDWARD, PODRZUCKI CZESŁAW, PORĘBSKI MICHAŁ Wydział Odlewnictwa AGH, ul. Reymonta 23, Kraków l. Wprowadzenie W ramach modernizacji Odlewni FAP- Zetkama, wytwarzającej głównie elementy annatury przemysłowej, rozszerzono program produkcyjny o odlewy z żeliwa sferoidalnego. W odlewni były dotychczas czynne dwa żeliwiaki o średnicy 800 mm z dmuchem podgrzewanym do ok. 400 oc; w celu umożliwienia regulacji temperatury żeliwa w szerszym zakresie, wymaganym przy wytwarzaniu żeliwa sferoidalnego, zdecydowano się wyposażyć piece w instalację ciekłego tlenu. Równocześnie, po analizie różnych metod sferoidyzowania żeliwa wybrano metodę przewodu elastycznego, zwaną umownie PE. Badania biegu procesu żeliwiakowego równocześnie z badaniami sprawności stanowiska do sferoidyzowania żeliwa wykazały pełną przydatność obydwu nowych elementów wyposażenia wytapialni żeliwa. System dotleniania dmuchu uruchamiano w okresach wytapiania żeliwa wyjściowego do sferoidyzowania. 2. Opis instalacji żeliwiakowej W skład wytapialni wchodzą : dwa żeliwiaki o średnicy 800 mm; osobno stojący rekuperator radiacyjny, obsługujący, na zmianę, obydwa żeliwiaki; system dmuchowy, z wentylatorami i przewodami; instalacja rurowa emitowanego z pieców gazu żeliwiakowego; instalacja tlenowa firmy LINDE GAZ POLSKA, ze zbiornikiem ciekłego tlenu, p arownicą i systemem regulacyjno-sterującym. Schemat instalacji pokazano na rys. l. W skład instalacji tlenowej wchodzi zbiornik, zawierający 7 t ciekłego tlenu umieszczony, wraz z dwiema parownicami, na zewnątrz budynku wytapialni. Ciśnienie tlenu za parownicami wynosi 1, l MPa, natomiast przed wlotem do przewodu powietrznego, przed jego wlotem do skrzyni powietrznej, 0,6 MPa. Pozwala to na dobre wymieszanie tlenu z powietrzem w przewodzie, dzięki czemu do skrzyni powietrznej

2 75 wchodzi powietrze równomiernie dotlenione. Stąd powietrze jest wprowadzane do żeliwiaka pięcioma dyszami o wylocie prostokątnym i wymiarach 120x80x340 mm. Ta metoda dotleniania dmuchu ma tę wadę, w porównaniu z częściej stosowaną metodą bezpośredniego wprowadzania dmuchu do pieca przez lance, wstawiane do każdej dyszy, że wraz ze stratami powietrza przez nieszczelne wzierniki dysz traci się również pewną ilość tlenu. Schemat układu kontrolno-pomiarowego systemu dotleniania, umieszczonego przy żeliwiakach, pokazano na rys. 2. Dopływ tlenu uruchamia się najczęściej w razie konieczności podwyższenia temperatury przegrzania żeliwa, w trakcie wytapiania żeliwa wyjściowego do zabiegów modyfikowania i sferoidyzowania, rzadziej w celu zwiększenia wydajności. Metal jest odbierany systemem ciągłym, przez rynnę syfonową, a jego temperaturę mierzy się co min w kadzi. Spadek temperatury poniżej zakresu, wymaganego dla przeprowadzenia w kadzi np. zabiegu sferoidyzowania (metodą przewodu elastycznego), wynoszącego C, jest sygnałem, że należy włączyć dopływ tlenu w celu szybkiego podniesienia temperatury żeliwa. Czynność tę wykonuje operator, otwierając główny zawór odcinający (l na rys. 2). Wskaźnik miernika natężenia przepływu tlenu 6 pokazuje ilość dostarczanego tlenu w m 3 /h. Między tym wskazaniem (~Oz), ilością dmuchu Pż w m 3 /min, mierzoną w przewodzie powietrznym, oraz wymaganym stopniem dotlenienia dmuchu ~'Oz w% istnieje związek: Odlewnia wytwarza także żeliwo szare modyfikowane gatunku 250. W takim przypadku stosowanie tlenu ogranicza się do początkowych okresów wytopów. Ponadto dmuch bywa dotleniany sporadycznie po przestojach i różnych zaburzeniach powodujących spadek temperatury pieca i żeliwa. Tego rodzaju okresowe dotlenianie drrmchu jest uzasadnione faktem dysponowania rekuperatorem, pozwalającym na utrzymywanie temperatury dmuchu na poziomie 400 C. 3. Badania i ich wyniki Przeprowadzono kontrolowane wytopy, zmieniając planowo wartości głównych parametrów wejściowych procesu. Poza tym przeprowadzono kon trolę jednego normalnego wytopu, nie ingerując w tok produkcji Badania obejmowały wyznaczanie oraz rejestrowanie bądź obliczanie wartości następujących parametrów procesu żeliwiakowego : P-~r.ąro_ę!rRw. w_ęj~-~lqwy.<::h - natężenia przepływu powietrza w przewodzie powietrznym (ilości dmuchu -P ż), przy zastosowaniu dmuchomierza (wagi pierścieniowej), natężenia przepływu tlenu ~Oz i stopnia dotlenienia dmuchu ~'0 2, zużycia koksu K, (l)

3 Rys. l. Schemat technologiczny instalacji żeliwiakowej; ZR 1 do Z~- zawory regulacyjne; ZU 1 - zawór upustowy powietrza; ZE" ZE 2, ZPE 1 i ZPE 2 - zasuwy w przewodach gazu żeliwiakowego; W 1 do W 3 - wentylatory; l - tlen ze stacji zgazowania; 2 - sygnał natężenia przeplywu powietrza z tablicy sterowniczej; 3 -dozownik tlenu; 4- żeliwiaki; 5 -rekuperator Fig. l. A technological scheme o f the hot blast cupola installation. l - oxygen from the gazification station, 2 - signal for the rate of blast flow from the eontroi switch board, 3- oxygen meter, 4 - cupolas, 5- recuperator. Rys. 2. Schemat układu kontrolno-pomiarowego systemu dotleniania dmuchu; 12- zawór główny (odcinający) ; 2- reduktor ciśnienia; 3- manometr; 4- zawór elektromagnetyczny; 5- manometr kontaktowy (pomiar ciśnienia w przewodzie powietrznym); 6 miernik natężenia przeplywu tlenu (rotametr); 7- zawór regulujący; 8- przewód dmuchowy; 9- tlen gazowy Fig. 2. Schemate o f measuring system for the enrichment tha b las! with oxygen l- generał (cutting ot) valve, 2- pressur reduction, 3- manometer, 4- electomagnetic valve, 5 - contact manometer, 6 - rotameter, 7- regulating valve, 8 - blast duet, 9- gazeous oxygen

4 77 oraz P.w.ąro_ętrQw_ ~ią~irwy.~.łj temperatury żeliwa tż, mierzonej w rynnie syfonowej przy zastosowaniu termoelementu zanurzeniowego PtRh-Pt; w trakcie wytopu mierzono również temperaturę żeliwa w kadzi zabiegowej, była ona przeciętnie o 70 C niższa od temperatury żeliwa w rynnie spustowej, wydajności żeliwiaka. Temperaturę dmuchu td, mierzoną w skrzyni powietrznej za pomocą termoelementu NiCr-Ni, utrzymywano na poziomie ok. 400 C. We wsadzie metalowym stosowano: surówkę odlewniczą, złom stalowy, złom żeliwny kupny, złom obiegowy. Razem masa naboju podstawowego wsadu metalowego wynosi 400 kg, a zużycie koksu wsadowego - 12,50 kg/l 00 kg wsadu metalowego. W jednym wytopie, będącym przykładem v.rytopów żeliwa wyjściowego do sferoidyzowania, skład wsadu obejmował: surówkę specjalną, złom obiegowy, złom stalowy. Razem masa naboju podstawowego wsadu metalowego wynosi 350 kg, żelazokrzemu Si75-2 kg, a zużycie koksu wsadowego - 14 kg/100 kg wsadu metalowego. W zależności od gatunku wytwarzanego żeliwa sferoidalnego skład chemiczny żeliwa wyjściowego zawierał się w następujących przedziałach: 3,6-3,9 % C, max. 0,10% P, 1,7-1,9% Si, max. 0,08% S, max. 0,3% Mn- przy osnowie ferrytycznej, 0,3-0,5 % Mn - przy osnowie perlitycznej, CE :5 4,6 %; w przypadku odlewów grubościennych CE :5 4,4 %. Przykład przebiegów wytopów i ich parametry zestawiono w tabeli l i l. Analiza wyników badań wpływu dotleniania dmuchu W czasie wytopów próbnych temperatura żeliwa w rynnie syfonowej w okresie poprzedzającym dotlenianie dmuchu wynosiła od 1380 oc do 1500 C; w krótkim czasie, bo po 5 minutach wprowadzania dotlenianego dmuchu, można było, stosując stopień dotlenienia ~02 = 2,8 7 3,6 % podwyższyć temperaturę żeliwa o oc; po dalszych l O 7 20 minutach temperatura żeliwa osiągała poziom o c i dalej się już nie podnosiła. Interesujące jest jednak spostrzeżenie, dotyczące trwałości osiągniętych efektów; otóż jeszcze po upływie 30 minut od momentu zaprzestania dotleniania dmuchu temperatura żeliwa utrzymywała się na poziomie oc. W innych wytopach osiągnięto gorsze wyniki z uwagi na większą masę jednostkową kawałków złomu. W tabeli 2 ujęto dane rejestrowane w czasie wytopu żeliwa wyjściowego do sferoidyzowania bez ingerowania w poczynania technologa. W momentach, zaznaczonych "Włączenie tlenu", włączano system dotleniania dmuchu, każdorazowo na okres 5 minut. Temperaturę mierzono (w kadzi - w tabeli podane są wartości z poprawką, ocenioną na 70 C, na spadek temperatury między rynną syfonową a kadzią) niezależnie od okresów wprowadzania dmuchu dotlenionego. Jak widać, poza jednym

5 78 przypadkiem nadmiernego spadku temperatury (nie licząc temperatury żeliwa pod koniec Tabela l. Określenie wpływu dotleniania dmuchu na temperaturę zeliwa (przy zastosowaniu wsadu o normalnej kawałkowatości): ilość dmuchu Pż = 58,3 m 3 /min, P = 116 m 3 /(m 2 min), stopień dotlenienia dmuchu - 2,8 % Table l. Influence of the enrichmend of the cupola blast with oxygen on the cast iron temperature : blast amound P. = the enchriment grade,. "..j;;,,'c;..,.,,:.. : ,, ;:... <rempęr~t~ra i~~~~a. w.. >. Czas, mln. n, i L.. ' rynn:ie spustower oc Wyjść. Praca na dmuchu atmosferycznym 1500 l Włąc zenie dotleniania dmuchu 5 Pomiar po upływ i e 5 min. od momentu włączenia 1540 dotleniania lo Pomiar po upływie l O min. od momentu włączenia 1550 dotleniania 15 Pomiar po l 5 min. od momentu włączenia dotleniania Przerwa w dotlenianiu 30 Pomiar po upływie 15 min. od momentu wyłączenia 1555 dotleniania 45 Pomiar po upływie 30 minut od momentu wyłączenia 1555 dotleniania Tabela 2. Wyniki obserwacji wytapiania żeliwa wyjściowego do sferoidyzowania Table 2. Results o f obserwations the me l t o f the in itial cast iron Czas, Przebieg obserwacji Ilość dmuchu 6'02, Temperatura mm. m 3 /min mj/(m 2 min) % żeliwa, C Wyjść. Pomiar bez dotleniania 55, l Włączenie dotleniania 53, , l 15 Włączenie dotleniania 53, ,1 ISSO 48 Włączenie dotleniania 55, , Włączenie dotleniania 48,5 97

6 79 Rys. 3. Ogólny schemat stanowiska do zabiegu sferoidyzowania żeliwa metodą przewodu elastycznego; l - kadź zabiegowa z ciekłym metalem, 2 - pokrywa ogniotrwała, 3 - podajnik rolkowy, 4 - szpula z nawiniętym na nią przewodem sferoidyzującym, 5 - pulpit sterowania komputerowego, 6 - odciąg gazów znad lustra metalu Fig. 3. Genrai scheme ofthe nodularizing treatment station using the cored wire method; l -Jadle, 2 - li d, 3 - wire feed machine, 4- co i l (basket) cored wire, 5 - eontroi unit, 6 - exhaust a b),_ ' '; -~. :. :..,.. -. :_....".- _,, - ~ -/.. "...;,- ( "' ' ' '--~'.'. "" : ; ~...r ~. :. -...:.. '(-. ' o(..'..#'.. ~ ~. ~.... ~ -. ~... ~,_ '...." l' : ~.....<:(-\.. '!', ~ --. :_;). ; '";"),,., '. f,.. \-. \ \., "l...,~.. j...,, ~ ~..... '....,. ''-... ~l J "l -.'. "-"..,. :,... f ' /.. ~... ~ ~ ~.. ;!..... l. ~... -r.. J. '.. f.. Rys. 4. Po s tać grafitu w żeliwie sferoidalnym (a) w zeliwie z grafitem we1mikulamym (b), otrzymanych metodą przewodu elastycznego Fig. 4. Microstructure of nodular (a) and vermicular (b) graphite cast iron obtained using cored wirc mcthod

7 80 wytopu) do 1440 C, temperatura utrzymywała się przez cały okres wytapiania żeliwa wyjściowego na wymaganym poziomie l 545 -: oc. Wydajność żeliwiaka, wynosząca w okresie pracy żeliwiaka na dmuchu atmosferycznym, średnio 4,4 t/h, w okresie pracy na dmuchu dotlenionym do ok 24 % 02 - ok. 5,5 t/h Sferoidyzowanie żeliwa metodą przewodu elastycznego ( technika PE) Spośród wielu metod sferoidyzowania żeliwa zdecydowano się zastosować w omawianej odlewni metodę przewodu elastycznego, wykorzystującą cienkościenną rurkę stalową wypełnioną odpowiednim reagentem, znaną w literaturze jako "metoda drutowa" [4-8]. Jednym z istotnych argumentów przemawiającym za przyjęciem tej technologii, była konieczność doprowadzenia zawartości siarki w żeliwie po zabiegu sferoidyzacji do dopuszczalnego poziomu max. 0,01 %przy zawartości siarki w żeliwie żeliwiakowym, sięgającej 0,08 % [5,6]. Przewód sferoidyzujący jest wprowadzany do ciekłego żeliwa stopniowo (z określoną szybkością) przy użyciu specjalnego podajnika rolkowego. Dzięki temu występuje nieznaczny efekt pirotechniczny, stosunkowo duży jest współczynnik wykorzystania Mg; istnieje też możliwość zautomatyzowania zabiegu. Emitowane przy tym gazy i pyły mogą być łatwo kontrolowane i usuwane ze stanowiska zabiegowego. Schemat urządzenia zabiegowego przedstawiono na rys. 3. Za pomocą dozownika (3) (podajnika rolkowego) wprowadza się do smukłej kadzi zabiegowej z ciekłym żeliwem wyjściowym wymagany odcinek sferoidyzującego przewodu elastycznego, rozwijanego ze specjalnej szpuli (4). Długość owego odcinka przewodu określano z wzoru [5,6,8]: l= (0,76-~S +MgkJ mz m ' llmg. Mgp (2) gdzie: lls = S 1 - S 2 (różnica zawartości siarki w żeliwie przed i po wprowadzeniu Mg),%, Mgkr- krytyczna zawartość Mg w żeliwie, %, llmg - uzysk Mg ze sferoidyzatora, %, Mz- masa sferoidyzowanego metalu, kg, MgP - ilość Mg w l m przewodu sfero i dyzującego, kg/m, 0,76 - współczynnik, wynikający ze stosunku mas atomowych S i Mg. Krytyczna zawartość magnezu w żeliwie Mgkr, zapewniająca krystalizację grafitu kulkowego w odlewach, zaieży w istotnym stopniu od ich grubości ścianki i w naszym przypadku założono optymalną wartość 0,04%. Żeliwo, wykazujące na rynnie spustowej temperaturę rzędu C, jest odbierane do kadzi zabiegowej i transportowane na stanowisko zabiegowe, gdzie, po

8 81 - -co '"") CD C) CI).ą "C - o N N l -o :;:) ~ co U t/) CD o s:::.ą... C'CI "C :;:) N o 2,2 2,31 2,39 2,54 2,7 2,81 Si,% Rys. 5. Udarność żeliwa sferoidalnego KU w temperaturze C, otrzymanego z zastosowaniem metody przewodu elastycznego; l -żeliwo w stanie surowym, 2 - żeliwo po wyżarzaniu ferrytyzującym Fig. 5. Influence of addition of silieon on a impact strength of duetile iron in the - 20 C tcmperature; l - standard duetile iron, 2 - after ferritic annealing duetile iron usunięciu żużla wprowadza się z prędkością m/min określoną długość przewodu sferoidyzującego typu INFORM-MAG o średnicy 13 mm, gatunku 1913, zawierający 0,047 kg Mg/m, 0,078 kg Si/m oraz 0,003 kg pierwiastków ziem rzadkich/m. Po przeprowadzeniu zabiegu sferoidyzowania ponownie usuwa się z powierzchni kąpieli o temperturze oc żużel, zagęszczony uprzednio reagentem typu REMNOS. W czasie przelewania metalu do kadzi odlewniczej wprowadza się, przy zastosowaniu dozownika ręcznego, odpowiednią porcję modyfikatora typu SB-5, zawierającego : %S i, ok. 2 %Ba, ok. l,5 %Al., ok. I % Ca, reszta Fe. W początkowym okresie badań, otrzymano po zabiegach sferoidyzowania i modyfikowania żeliwa grafit kulkowy regularny obok nieregularnego, natomiast w strukturze żeliwa z następnych wytopów udział grafitu regularnego wynosił już około 90% (rys. 4a). Odpowiednio do tego zmieniają się właściwości mechaniczne w żeliwie z pierwszych wytopów, z uwagi na zwiększoną zawartość Mn (0,2-0,4 %) otrzymano żeliwo sferoidalne o stosunkowo małych wartościach wydłużenia (A 5 = 6-13 %); znmiejszenie zawartości Mn do 0,15 % (przy 2,5-2,7% Si) powoduje stopniowe zwiększanie się udziału ferrytu w osnowie metalowej (do ok. 90 %) i równoczesne

9 82 zwiększanie się wartości As do przedziału % przy wartościach wytrzymałości na rozciąganie Rm = rzędu 500 MPa i twardości HB = Badanie udamości w obniżonej temperaturze (-20 oq wykazało, że próbki żeliwa, zawierającego ok. 2,4 % Si (o osnowie ferytycznej) odznaczają się udarnością KU = 13,4 J (rys. 5), co pozwala, przy właściwych wartościach Rm i As zaklasyfikować je wg PN do gatunku L. Po przeprowazeniu v.ryżarzania ferrytyzującego otrzymuje się, niezależnie od zawartościsiw żeliwie, wartości KU powyżej 14 J. Należy tu zaznaczyć, że odpowiednie zmniejszenie zużycia przewodu sferoidyzującego i doprowadzenie do zawartości 0,02% Mg w żeliwie, pozwala na uzyskiwanie w jego strukturze grafitu wermikulamego (rys. 4b) przy niewielkim udziale grafitu kulkowego. Wyniki powyższe wykazują, że, stosując metodę przewodu elastycznego, możliwe jest wytwarzanie z metalu, wytapianego w żeliwiaku, żeliwa sferoidalnego (bądź żeliwa z grafitem wermikulamym) o właściwościach odpowiadającym najnowszym normom europejskim. Sferoidyzewanie tą metodą zapewnia stabil ność procesu, wyrażoną powtarzalnością wyników w odniesieniu do właściwości mechanicznych odlewów. W celu porównania kosztów przewodu elastycznego z kosztami zapraw FeSiMg, stosowanych powszechnie w Polsce, przeprowadzono odpowiednie obliczenia (dla l t żeliwa). Okazuje się, że dla uzyskania w żeliwie 0,04% Mg, konieczne jest, przeciętnie, zużycie zaprawy FeSiMg6 w ilości 36 kg/t żeliwa (S 1 = 0,07 %, S 2 = 0,006 %, TJMg = 40 %); odpowiednie zużycie przewodu elastycznego wynosi: 34 m - przy zawarto ś ci 0,065 kg Mg/m, 47 m - przy zawartości 0,047 kg Mg/m. Masa jednostkowa obydwu rodzajów przewodu wynosi odpowiednio: 0,41 i 0,37 kg/m. Masowe zużycie przewodu obu rodzajów wynosi zatem: 13,9 i 17,4 kg/t. Odpowiednie koszty zabiegu sferoidyzowania, wg cen z czerwca 1999 roku, wynoszą więc : zaprawa produkcji krajowej, cena 4400 zł/t, koszt- 162,8 zł/t żeliwa : zaprawa importowana, cena 5400 zł/t, koszt - 199,8 zł/t ; przewód elastyczny (0,065 kg Mg/m), cena 8,61 zł/kg - koszt -120,0 zł/t; przewód elastyczny (0,047 kg Mg/m), cena 8,61 zł/kg- koszt - 149,8 zł/t. Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że koszt sferoidyzatora w postaci przewodu elastycznego jest mniejszy od kosztu obydwu rodzajów zaprawy, zaś szczególniew odniesieniu do zaprawy importowanej. 4. Wnioski Stosując okresowe wzbogacanie dmuchu w tlen o 2,5 7 3,5 % można w bardzo krótkim okresie (około 5 minut) podwyższyć temperaturę żeliwa o oc, a uzyskany przyrost temperatury utrzymuje się przez dłuższy okres wytopu; systematyczne, krótkotrwałe dotlenianie dmuchu pozwala na utrzymywanie się na

10 83 wysokim poziomie, niezbędnym w przypadku wytapiania żeliwa WYJSCiowego do zabiegu sferoidyzowania, temperatury żeliwa w ciągu wymaganego czasu. Analiza ekonomiczna wykazała, że koszt dotleniania dmuchu (łącznie z kosztem wynajmu instalacji tlenowej, będącej własnością firmy LINDE GAZ POLSKA), wynosi zaledwie 5 % kosztów surówki, a w stosunku do wszystkich kosztów wytapiania żeliwa wynosi on mniej niż l %. Metoda przewodu elastycznego (technika PE) okazuje się bardzo skuteczna, pod względem technicznym i ekonomicznym, w procesie otrzymywania odlewów z żeliwa sferoidalnego z żeliwa wyjściowego wytapianego w zeliwiaku pracującego na dmuchu dotlenianym. Technika ta pozwala także otrzymać żeliwo sferoidalne o założonej osnowie, a także żeliwo gatunku L. Odpowiednie zmniejszenie zawartości magnezu w żeliwie do poziomu 0,02% pozwala uzysk ać żeliwo z grafitem wermikularnym. Literatura [l] Podrzucki C. i zespół : Projekt Badawczy Zamawiany KBN. Instytut Odlewnictwa w Krakowie (koordynator). Zadanie 6. Żeliwo, cz. II. Metalurgia żeliwa, piece, procesy metalurgiczne, ochrona środowiska i utylizacja odpadów metalurgicznych. Kraków [2] Podrzucki C., Szopa J.: Piece i urządzenia metalurgiczne stosowane w odlewnictwie. Wyd. Śląsk, Katowice [3] Neumann F.:Gusseisen-Schmelztechnik, Metallurgie, Schmelzebehandlung. Expert Verlag, Diisseldorf [4] Podrzucki C., Wojtysiak A.: Żeliwo plasyczne niestopowe. Cz. l. Żeliwo sferoidalne. AGH, Kraków [5] Rotella J. : Using Cored Wire in the Production of Duetile Iron. Transactions ofthe American Foundrymen s Society, 99 (1991), s [6] Cairns R.: The manufacture of duetile iron from "high sulphur" cupola iron using magnesium cored wire technology. The Foundryman, Septernber 1992, s [7] Jonuleit M.: Metoda "drutowa" sferoidyzowania żeliwa. Wskazówki praktyczne. Przegląd odlewnictwa, 45 (1995), nr 3, s. 98. [8] Guzik E., Asłanowicz M., Kluk R.: Zabieg sferoidyzowania żeliwa przy użyciu przewodu elastycznego. Zeszyty Naukowe Krzepnięcie metali i stopów, PAN - Oddział w Katowicach, 22 ( 1995), s. 76. Recenzował: Włady sław Orłowicz