Gdańsk, Kino Neptun, ul.długa 57

Transkrypt

1

2 Gdańsk, Kino Neptun, ul.długa 57 Środa, 26 XI 17:00 Jak zbudować państwo? reż. Florence Martin-Kessler, Anne Poiret, Francja, 2013, 75 Gdy po 50 latach krwawej wojny domowej w lipcu 2011 roku Południowy Sudan stał się najmłodszym państwem świata, miał flagę, stolicę, hymn i prezydenta. Wszystko inne trzeba było dopiero zbudować. Florence Martin-Kessler i Anne Poiret nakręciły fascynującą filmową kronikę pierwszego roku niepodległości, w której rejestrowana zza kulis wielka polityka sąsiaduje z uważną obserwacją prób jej realizacji w terenie. Weterani państwowotwórczych misji ONZ z Timoru Wschodniego i Kosowa, ze swoimi planami, procedurami i receptami starają się tu współpracować z byłymi rebeliantami nowymi szefami państwa. Skala oczekiwań i wyzwań jest wręcz astronomiczna, podczas gdy relacje Dżuby z Chartumem pozostają niezwykle napięte, a nad nowym państwem wisi widmo bankructwa. Spośród 19 punktów ONZ-owskiej mapy drogowej kilka kluczowych dotyczy praw człowieka i rządów prawa, ale Południowy Sudan nie jest jeszcze w stanie zapewnić obywatelom ani podstawowych świadczeń, ani bezpieczeństwa, a w kraju dochodzi do zbrojnych konfliktów. Reżyserki filmu zamierzały uchwycić konkretną rzeczywistość budowania nowego państwa, w której to, co absurdalne, splata się z tym, co naprawdę konieczne, i zza której przeziera znacznie więcej, niż wyczytać można z oficjalnych raportów o stanie świata. Możemy z przyjemnością zaświadczyć, że zamiary te udało im się w pełni zrealizować. 18:30 Wyznanie Zelima reż. Natalia Mikhaylova, Niemcy, 2013, 60 Zelim opowiada o torturach, których doświadczył jako czeczeński uchodźca w Inguszetii z rąk policjantów. Pewnego dnia, gdy czekał na autobus, funk-

3 cjonariusze zaproponowali mu podwiezienie. Jednak zamiast w stronę obozu dla uchodźców, zawieźli go na posterunek. Parę dni później znów zabrano go na komendę tym razem siłą. Bezpodstawnie oskarżony o terroryzm, był przez pięć dni torturowany w celu wymuszenia obciążających zeznań. Sprawców trzeba łapać szybko, aby policja mogła pochwalić się sukcesem. Zelim nie przyznał się do niczego, ryzykując życiem. Przeżył właściwie cudem. Rażony prądem i bity do nieprzytomności, ma teraz poważne problemy z kręgosłupem i skupieniem uwagi. Ból już go nie opuszcza. Z Inguszetii do Norwegii pomogły mu przedostać się broniące praw człowieka organizacje pozarządowe, między innymi słynny Memoriał. Zelim jest już bezpieczny, jednak część jego rodziny, która zeznawała w procesie policjantów, nadal przebywa w obozie dla uchodźców. Zelim był zwykłym chłopakiem aż strach pomyśleć, że jego historia na Kaukazie również nie jest niezwykła. To zależy od ciebie reż. Kajsa Nass, Norwegia, 2013, 15 Ta krótka dokumentalna animacja łączy w sobie kolor i niewinność dzieciństwa ze znakomicie uchwyconą atmosferą dziecięcego smutku i tęsknoty, która kojarzy się z najlepszymi osiągnięciami rosyjskiej szkoły. To film o dzieciństwie bez ojca. Tatusiowie wszystkich innych z przedszkola nie są w więzieniu. I tu jest problem mówi jedna z bohaterek.

4 20:00 Propaganda Kompanien, reporterzy III Rzeszy reż. Véronique Lhorme, Francja, 2012, 90 Większość niemieckich materiałów filmowych nakręconych podczas drugiej wojny światowej to efekt pracy realizujących kroniki filmowe (Wochenschau) wojskowych Kompanii Propagandowych. Jak dobitnie udowadnia znakomity montażowy film Veronique Lhorme, obrazy, które uznajemy dziś za obiektywną rejestrację wojennej rzeczywistości, w istocie powstały ku pokrzepieniu niemieckich serc i są zazwyczaj efektem inscenizacji. Film francuskiej reżyserki śledzi wojenne losy operatorów, których zdjęcia do dziś tworzą kanon obrazów wojny od chwiejnego lotu bomb spadających na Polskę w 1939 roku po ostatnie ujęcia Hitlera, drżącą ręką dekorującego na dziedzińcu Kancelarii Rzeszy nastolatków z Hitlerjugend. Dwóch reporterów to amatorzy, dopiero na froncie odkryci przez Ministerstwo Propagandy, kolejny był profesjonalnym fotografem i operatorem, współpracującym przed wojną m. in. z Leni Riefenstahl. Dekonstrukcja najbardziej znanych ujęć ukazujących niemieckie działania wojenne pozwala prześledzić ewolucję kierunków hitlerowskiej propagandy w różnych fazach wojny. Choć akcenty bywały rozłożone rozmaicie, przeznaczony dla mas propagandowy obraz wojny najczęściej bliższy był przygodowym powieściom Karola Maya niż frontowej rzeczywistości. Jak podkreślają twórcy filmu, relacja Wochenschau, która cieszyła się w III Rzeszy największą popularnością, pokazywała żołnierzy Afrika Korps smażących jajka na rozgrzanym saharyjskim słońcem pancerzu czołgu.

5 Czwartek, 27 XI 17:00 Vojta Lavička: wzloty i upadki reż. Helena Třeštíková, Czechy, 2013, 88 Vojta Lavička to obraz nietypowy wśród tak wielu przecież dokumentów o Romach. Tytułowy bohater zdobył niekwestionowaną pozycję w życiu publicznym nieprzychylnego Romom środkowoeuropejskiego społeczeństwa. I to w samym jego opiniotwórczym centrum w mediach. Vojta jest popularnym muzykiem, publicystą, prezenterem, aktywistą. Niebezkrytycznym wobec romskich współbraci, ale też z biegiem czasu coraz w tym względzie powściągliwszym, wobec narastającego wokół rasizmu. Nie chce jednak, jak rodzina żony, emigrować do Kanady. Film Heleny Třeštíkovej to rzadka okazja popatrzenia na świat oczami człowieka, który świetnie rozumie i czuje obie społeczności: i tą mniejszościową, do której całym sercem przynależy, i tą większościową, w której zajmuje poczesne miejsce. Doskonale wie, jak tworzy się wizerunek i w dokumencie Třeštíkovej zdaje się zachowywać nad nim kontrolę, choć z inteligentną szczerością dzieli się z nami historiami swoich osobistych i zawodowych wzlotów i upadków. I dlatego Vojta Lavička to także nie do końca typowy film w dorobku czeskiej reżyserki bez wątpienia jednej z najciekawszych postaci współczesnej dokumentalistyki. Podobnie jak historie innych swoich bohaterów, historię Vojty Třeštíková kręciła przez lata. W tym wypadku było to lat 16.

6 18:45 Strefa bezpieczeństwa: pola śmierci Sri Lanki reż. Callum Macrae, Wlk. Brytania, 2013, 93 Strefa bezpieczeństwa to film dla ludzi o mocnych nerwach. Mało kto w naszym kraju pamięta, że przez niemal trzydzieści ostatnich lat Sri Lanka była areną etnicznego konfliktu między syngaleską armią rządową, a mniejszością tamilską, reprezentowaną zbrojnie przez osławione Tamilskie Tygrysy, twórców namiastki własnej państwowości na kontrolowanych przez siebie terenach. Kilkuletni impas w działaniach wojennych trwał do 2009 roku, kiedy to lankijskim władzom udało się przekonać międzynarodową społeczność, że walkę z Tamilami powinno się uznać za element ogólnoświatowej wojny z terrorem. Dni tamilskiej autonomii były policzone. Przygotowując się do ofensywy, rząd usunął z rejonu walk zagranicznych dziennikarzy (miejscowi zostali zastraszeni, niepokorni zniknęli bez śladu). Pozbywszy się potencjalnych obserwatorów, armia ruszyła do ofensywy. Jedynymi zachodnimi świadkami tego, co się później stało, byli dwaj pracownicy ONZ, którzy odmówili wyjazdu, a ich świadectwa są częścią filmu. Strefa bezpieczeństwa skupia się na ostatnich akordach konfliktu. Wykorzystując zarówno zdjęcia kręcone przez Tamilów, jak i filmy nagrywane przez żołnierzy, film dokumentuje szokującą skalę ludobójstwa, jakiego dopuściła się armia: masakry ludności cywilnej, bombardowanie oznakowanych szpitali, systematyczny ostrzał stref deklarowanych oficjalnie jako chronione. Bestialstwo wojska przywodzi na myśl najgorsze europejskie wzory. Zbrodnie wojenne nigdy nie zostały ukarane, a głównodowodzący rządowej armii cieszy się obecnie immunitetem jako reprezentant Sri Lanki w ONZ. Rzadko kiedy mamy okazję oglądać w kinie tak drastyczne świadectwo ludobójstwa. Co przerażające doszło do niego przy cichej akceptacji społeczności międzynarodowej.

7 20:30 Nasza klątwa reż. Tomasz Śliwiński, Polska, 2013, 27 Leo urodził się z rzadką chorobą, tak zwaną klątwą Ondyny. Mityczna klątwa dotknęła niewiernego kochanka rusałki: mógł on oddychać tylko wtedy, gdy o tym pamiętał. Leo przestaje oddychać, kiedy zapada w sen. Film jest zapisem pierwszych miesięcy życia Leo i osobistym dziennikiem rodziców, próbujących poradzić sobie w nowej sytuacji i oswoić lęk, w rzeczywistości pełnej kabli i dźwięków aparatury oddechowej. To krótki film z miłości. Za kilka dni 16 grudnia Leo kończy 3 lata. Historia Leo i jego rodziców zapisywana jest na bieżąco na Matka 24h reż. Marcin Janos Krawczyk, Polska, 2012, 50 O co proszą Matkę Boską Częstochowską Polacy przyjmujący na 24 godziny do swoich domów peregrynującą po kraju kopię jej cudownego obrazu? Kim są i jak się wówczas zachowują? Nie tylko w domach i mieszkaniach zresztą obraz dociera niemal wszędzie, nie wyłączając szpitala ani więzienia. Najwyższej klasy filmowa obserwacja Marcina Janosa Krawczyka ze znakomitymi zdjęciami Marcina Sautera przynosi jeden z oryginalniejszych od dawna dokumentalnych obrazów Polski, docierając jedno-

8 cześnie do znacznie głębszego, uniwersalnego poziomu. W końcu matka to jedno z najważniejszych ludzkich słów. Film Krawczyka to fascynujący, czasem wzruszający, a czasem zabawny obraz ludzkich pragnień, obaw, emocji, wiary i sceptycyzmu, a także polskich rytuałów i wnętrz. W dłuższej wersji dokumentu, którą prezentujemy na festiwalu, w pełni objawiają się zalety jego starannej konstrukcji, podobnie jak w pełni wybrzmieć tu może mocny, emocjonalny finał. Czekając na decyzję sądu opiekuńczego, osiemnastoletnia Justyna, która właśnie straciła matkę, modli się do Matki Boskiej, by pozwolono jej samej stać się matką wziąć w opiekę młodsze rodzeństwo. Piątek, 28 XI 17:00 Banaz historia miłosna reż. Deeyah Khan, Norwegia, Wlk. Brytania, 2012, 70 Banaz love story to wstrząsający film o honorowym zabójstwie Banaz Mahmod, 19-letniej Brytyjki kurdyjskiego pochodzenia. Popełnione w 2006 roku morderstwo poruszyło świat. Na rodzinnej naradzie ojciec, wuj i trzej kuzyni postanowili zgładzić nastolatkę, gdyż ich zdaniem splamiła honor rodziny niestosownym zachowaniem. Jej zbrodnią był pocałunek z ukochanym na ulicy ktoś zobaczył parę i doniósł ojcu. Banaz love story to również dramatyczna historia zaniedbań i niekompetencji policji. Pierwszy raz na posterunek Banaz udała

9 się w wieku 17 lat, gdy wbrew woli rodziny uciekła od męża. Aranżowane małżeństwo okazało się bowiem dla niej prawdziwym piekłem mąż bił ją, gwałcił i wielokrotnie groził śmiercią. Już wówczas dziewczyna powiedziała policji, że jest śledzona. Zgłoszenie zignorowano. Z kolejną prośbą o pomoc zwróciła się ze szpitala oskarżyła swoją rodzinę o próbę zabójstwa. Jej relacja jednak nie wydała się policji wiarygodna. Funkcjonariusze przesłuchali ją w domu przy rodzicach, ujawniając jej skargę i narażając na jeszcze większe niebezpieczeństwo. Nikt nie zapobiegł tragedii. Zupełnie inaczej brytyjskie organa ścigania zachowały się po zaginięciu nastolatki. Dzięki determinacji detektyw Caroline Goode nie tylko udało się odnaleźć ciało Banaz, ale też oddać sprawców w ręce sprawiedliwości, choć niektórzy z nich schronienia szukali aż w irackim Kurdystanie. Czerwone wesele reż. Guillaume Suon, Lida Chan, Kambodża, 2012, 58 Ten z wielką kulturą zrealizowany film przypomina mało znane na świecie oblicze terroru Czerwonych Khmerów, które nawet w samej Kambodży jest jeszcze tabu. Próbuje je przełamać Sochan Pen, bohaterka Czerwonego wesela, która po prawie 40 latach milczenia gotowa jest złożyć skargę do sądzącego zbrodnie tamtego reżimu Trybunału, aby przymusowe małżeństwa z czasów Demokratycznej Kampuczy nie zostały pominięte w ogólnym obrazie jej zbrodni. W latach w wyniku wielkiej kampanii Pol Pota na rzecz zwiększenia przyrostu naturalnego około 250 tysięcy kobiet w wieku od 14 do 20 lat zostało zmuszonych do poślubienia żołnierzy Czerwonych Khmerów, których wcześniej nie znały. Ta zakrojona na szeroką skalę akcja miała również na celu zwiększenie kontroli nad społeczeństwem i wychowanie przyszłych pokoleń w duchu polpotyzmu. 16 letnia wówczas Sochan Pen została zgwałcona i pobita przez swojego znacznie starszego męża. Udało jej się uciec, a dziś domaga się sprawiedliwości. Przerwanie milczenia wymaga jednak zmierzenia się nie tylko ze wspomnieniami, ale I ludźmi, o których próbowała zapomnieć. Czerwone wesele wyprodukował Rithy Panh, światowej sławy dokumentalista, którego filmy często goszczą w repertuarze WATCH DOCS, laureat Nagrody im. Marka Nowickiego za rok :15 Dzień zwyciężył noc reż. Jean-Gabriel Périot, Francja, 2013, 28 Jean-Gabriel Périot, stały bywalec WATCH DOCS, po raz kolejny udowadnia, że jest niekwestionowanym

10 mistrzem krótkiej, eksperymentalnej formy. Jego najnowsza produkcja to zapis wypowiedzi więźniów opowiadających swoje sny. Statyczna kamera z bliskiej odległości obserwuje twarze i malujące się na nich emocje. Każda z historii jest inna, ale wszystkie naznacza jakoś więzienny kontekst, który nas widzów skłania do poszukiwania dodatkowych znaczeń. Rytm ujęć znakomicie podkreśla świetnie dobrana muzyka budująca kolejne konteksty. Ziemia Niczyja reż. Michael Graversen Dania, Wielka Brytania 2013, 30 Ziemia niczyja to krótki dokument o nastolatkach w duńskim ośrodku dla dzieci, które do Danii uciekły bez rodziców. Chłopcy z Afganistanu, Etiopii i Iranu czekają na decyzje w sprawie przyznania statusu uchodźcy. Oczekiwanie trwa latami, codzienność nie jest więc łatwa. Nastrój niepewności nie opuszcza ich ani na chwilę. Niektórzy nie wytrzymują nerwowego napięcia, stają się agresywni. Szczególnie, gdy wokół koledzy dostają upragnione papiery. Personel placówki robi co może, żeby im pomóc, jednak sam przeżywa trudne chwile, gdy zbliża się moment deportacji niektórych podopiecznych. Pan i Pani Zhang reż. Fanny Tondre, Olivier Jobard, Francja, 2013, 52

11 Pan i Pani Zhang to dokument wybitny, klasą dyskretnej obserwacji, wspaniałych zdjęć i bezbłędnego montażu przewyższający większość współczesnych obrazów poświęconych migrantom. Podejmuje też niebanalny temat - powrotów. Tytułowe małżeństwo od dziesięciu lat mieszka we Francji, jak milion innych Chińczyków. Ci z przedmieść Paryża, jak Państwo Zhang, pochodzą najczęściej z regionu Wenzhou. Łatwo więc im znaleźć wspólny język. Tworzą małe sąsiedzkie społeczności, wśród których upływa ich życie. Nic dziwnego, że zapytany przez krewnego z Chin, czy Francuzi są romantyczni, pan Zhang odpowie bezpretensjonalnie: nie wiem. Na pewno nie są romantyczni pracodawcy, wykorzystujący bezceremonialnie pracę migrantów bez papierów. A teraz jeszcze francuską gospodarkę podciął kryzys. Po tylu latach ciężkiej pracy w domowej szwalni Państwo Zhang nie mają żadnych oszczędności. Rodzina namawia ich do powrotu. To kusząca perspektywa - Chiny przez te dziesięć lat bardzo się zmieniły. Dzieci, dawni znajomi i sąsiedzi Zhangów jeżdżą teraz drogimi samochodami, mają luksusowe mieszkania. Powrót oznacza dla bohaterów filmu Fanny Tondre utratę twarzy i trudny, nowy początek. Ale mają przecież siebie 21:15 Niesamowity Azerbejdżan! reż. Liz Mermin, Wlk. Brytania, 2012, 60 Znakomity reportaż Liz Mermin umiejętnie kontrastuje dwie twarze Azerbejdżanu. Z jednej strony prezydent Ilham Alijew chwali się światu nowoczesnym państwem zbudowanym na ropie, z drapaczami chmur i pięciogwiazdkowymi hotelami, a jego propagandyści nazywają Azerbejdżan orłem niosącym krajom islamu nowoczesność i demokrację. Z drugiej za symbolicznym murem ciągnącym się wzdłuż drogi z lotniska w Baku ukrywa się biedę. Tłumi się też protesty przeciw władzy i skrzętnie tuszuje naruszenia praw człowieka w tej dziwnej

12 demokracji od 20 lat pod rządami jednej rodziny. Obrazu dopełniają rządy oligarchów i powszechna korupcja. Kiedy w 2011 roku azerski duet wygrał konkurs Eurowizji, prezydent uznał to za okazję do wzmożonej promocji swojego kraju. Zgodnie z zasadami, następna edycja konkursu odbyła się w Azerbejdżanie. Europa przymknęła oczy na fakt, że w tym kraju zabija się niewygodnych dziennikarzy, dyskredytuje działaczy, inscenizując bójki lub podrzucając narkotyki, torturuje i orzeka długoletnie wyroki za krytykę władzy. Zaś pod budowę spektakularnych obiektów widowiskowych, w których świętowano Eurowizję bezprawnie wywłaszcza się właścicieli gruntów. Jedna z głównych bohaterek filmu, szykanowana przez władze dziennikarka, która stała się już symbolem niezależności wobec reżimu, Chadija Ismajłowa, będzie gościem tegorocznego festiwalu. Sobota, 29 XI 15:00 Salma reż. Kim Longinotto, Wlk. Brytania, 2013, 90 W swoim kolejnym filmie Kim Longinotto, świetnie znana publiczności WATCH DOCS, pozostaje w kręgu swoich ulubionych tematów, ale odchodzi nieco od stylu verité, w jakim zwykle je ujmowała. Tu głos ma często sama główna bohaterka, Salma. Można wręcz powiedzieć, że to film o zabieraniu przez nią głosu. Podobnie jak miliony innych dziewcząt,

13 Salma została przez swoich rodziców dosłownie zamknięta przed światem w okresie dojrzewania, dopóki po latach nie zgodziła się wyjść za mąż. Wtedy jednak na kolejne lata z domu zakazał jej wychodzić mąż. Ale potajemnie w czasie swojej niewoli Salma nie przestawała pisać. Przemycone na zewnątrz i opublikowane poezje okazały się literacką sensacją, czyniąc z Salmy najsłynniejszą tamilską poetkę Indii. Ich szczerość nie mogła spodobać się rodzinie i wiejskiej społeczności, ale literacki sukces to nie koniec drogi Salmy w życiu publicznym będzie ona wiodła do społecznego aktywizmu i polityki. Choć bardziej ściszona i refleksyjna niż poprzednie filmy Longinotto, Salma ma w sobie coś z intensywności baśni, z jej okrucieństwem, bohaterstwem i jaskrawym obrazowaniem. Brutalnym okrucieństwem prastarej tradycji, niezwykłym bohaterstwem wyjątkowej jednostki, która stawi jej skuteczny opór i jaskrawymi, pełnymi emocji obrazami, jak zakratowany pokoik w suterenie wieloletnie więzienie Salmy, czy jej wspomnienie z dzieciństwa obraz dziewczynki chciwie czytającej strzępy gazet, w które owijane były domowe zakupy, przypominający dziewiętnastowieczne europejskie przedstawienia wilczego głodu literatury u nisko urodzonych geniuszy. 16:45 Lato z Antonem reż. Jasna Krajinovic, Belgia, 2012, letni Anton mieszka z babcią pod Moskwą. Jak wielu innych chłopców z niezamożnych rosyjskich rodzin w czasie wakacji jedzie na letnią szkołę wojskową. Od kiedy Putin doszedł do władzy, takie obozy stały się bardzo popularne. Poza musztrą grupa chudych wyrostków uczy się obezwładniać przeciwnika, odbierać broń, strzelać. Do wyposażenia treningowego oprócz repliki kałasznikowa należą między innymi noże, hełmy i tarcze, jakich

14 na demonstracjach używa policja. Kadra wychowawców to weterani z Afganistanu i Czeczenii. Kapitan robi chłopcom pogadanki o terroryzmie i islamie, pokazuje propagandowe filmy zmontowane z obrazów detonacji min-pułapek i opowiada o Czeczeńcach. Chłopcy zadają niewinne pytania, dowódca ucina je stanowczo. W wojsku nie ma miejsca na wątpliwości. Anton opowiada reżyserce o swoich przemyśleniach. Czuje, jak podczas obozu rośnie w nim siła. Nigdy więcej historia rewolucji reż. Matthew VanDyke, USA, 2013, 14 Nigdy więcej historia rewolucji to krótki, wstrząsający film, nakręcony przez aktywistę Matthew VanDyke a w rozdartej konfliktem Syrii. Po studiach z zakresu nauk politycznych, bezpieczeństwa i arabistyki VanDyke przyłączył się do walki zbrojnej w Libii, gdy wybuchała tam rewolucja. Kiedy trzy lata temu zaczęła się wojna domowa w Syrii, uznał, że więcej zdziała kamerą niż bronią. Na miejscu spotkał Nour, 24 letnią dziennikarkę i fotografkę, przed wojną nauczycielkę angielskiego i Mowayę, bojownika Wolnej Armii Syrii, torturowanego przez reżim Assada. To im właśnie oddał głos. W efekcie powstał poruszający dokument o młodych ludziach, codziennie ryzykujących życiem w walce z dyktaturą, z którą nigdy już nie będą mogli się pogodzić. VanDyke rozesłał ich świadectwo do wszystkich członków Kongresu USA, zamierza też udostępnić film w Internecie w 20 wersjach językowych. Żanaozen: nieznana tragedia reż. Yulia Mazurova, Rosja, 2013, 26 Polska lubi się w Europie przestawiać jako szermierz demokracji i praw człowieka na Wschodzie, a kluczową rolę w naszej najnowszej historii odegrały pracownicze protesty. Tym bardziej nieobo-

15 jętny powinien być nam los pracowników przemysłu naftowego w kazachskim mieście Żanaozen, których siedmiomiesięczny strajk został brutalnie spacyfikowany 16 grudnia 2011 roku. Kilkanaście ofiar śmiertelnych nie zainteresowało światowych mediów, podobnie jak proces, który kazachskie władze postawiły wytoczyć przywódcom protestujących. Świadek, który przyznał przed sądem i kamerą, że obciążające oskarżonych zeznania złożył pod wpływem tortur, nie dożył końca postępowania. Misja obserwacyjna międzynarodowej koalicji organizacji pozarządowych Solidarność Obywatelska, prowadzona przez Lenura Kerymova z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, była obecna na całej rozprawie. W swoim raporcie jednoznacznie stwierdziła poważne naruszenie standardów rzetelnego procesu sądowego. Ale czy do europejskich i polskich polityków kazachska ropa nie przemawia silniej niż tradycje solidarności? Rzeczywistość 2.0 reż. Victor Orozco Ramirez, Meksyk, 2012, 11 Wielokrotnie nagradzana, eksperymentalna rotoskopowa animacja o narkotykach i zbrodniach karteli narkotykowych w Meksyku, opowiedziana z punktu widzenia emigracji. Internet dociera wszędzie, a wraz z nim sprawy, o których wolelibyśmy zapomnieć. Reżyser, mimo pobytu na obczyźnie, ogląda w serwisie youtube płynące z ojczyzny obrazy przemocy. Stały się one zupełnie zasadniczym elementem intensywnie zmediatyzowanych narkotykowych wojen gangi starannie dobierają miejsca kolejnych publicznych egzekucji, dbają o ich fachową audiowizualną rejestrację, a następnie o szeroką dystrybucję tych przerażających zapisów. Cieszą się one ogromną popularnością, a ich zbiorowe oglądanie stało się już jakby nowym społecznym rytuałem. Rzeczywistość 2.0 to krótki, ale pełen mocy zapis osobistych refleksji reżysera, w warstwie rysunkowej zilustrowanych symbolicznymi obrazami.

16 19:00 Walka o Tybet reż. Shi Ming, Thomas Weidenbach, Niemcy, 2012, 52 Walka o Tybet to pierwszy dokument, w którym o tragedii na Dachu Świata mówią przede wszystkim chińscy eksperci, krytycznie oceniający politykę własnego rządu. Pisarz Wang Lixiong, historyczka Li Jianglin i geograf Wang Weiluo prowadzą badania terenowe, zdobywają i analizują tajne dokumenty oraz plany inwestycji gospodarczych. Na ich podstawie dekonstruują mity, które powtarzane latami przez potężną machinę propagandową, dla wielu zdążyły nabrać charakteru aksjomatów. Tybet nie jest więc i nigdy nie był integralną częścią Chin, ani tym bardziej chińskiej kultury. Jego zajęcie przez komunistyczną Armię Ludowo-Wyzwoleńczą nie miało nic wspólnego z bajką pokojowego wyzwolenia, a cierpienia tybetańskiego ludu w jarzmie demonicznego kleru i garstki obszarników wymyślono na poczekaniu, by wytłumaczyć zdezorientowanym mieszkańcom socjalistycznego raju zbrojne powstanie Tybetańczyków i ucieczkę Dalajlamy, który z woli Mao Zedonga teoretycznie przynajmniej piastował najwyższe stanowiska w chińskim państwie. Okupantowi od początku szło o ziemie o ogromnym znaczeniu strategicznym i bogactwa naturalne. Najcenniejszym z nich może okazać się woda a rabunkowa gospodarka Pekinu doprowadzić już wkrótce do gigantycznej katastrofy ekologicznej i wojny w Azji. Przesłuchanie reż. Zhu Rikun, Chiny, 2013, 23 Przesłuchanie to właściwie nie film dokumentalny, tylko czysta dokumentacja zdarzenia uchwyconego przez zawczasu włączoną kamerą tym silniejszy

17 wywołuje efekt. O północy do hotelowego pokoju reżysera puka policja w celu przeprowadzenia rutynowej kontroli. Niewielką przestrzeń zapełnia natychmiast absurdalnie liczna grupa funkcjonariuszy. Z bezsensownych pytań wywnioskować można jedynie, że obserwujemy pokaz siły i demonstrację pozycji władzy wobec poddanych. Dopiero z napisów końcowych dowiemy się, dlaczego Zhu Rikun mógł się spodziewać nocnego najścia. Ja nie mam wrogów reż. Trish McAdam, Irlandia, 2012, 5 Poruszająco zilustrowana przez Trish McAdam sądowa mowa obrończa Liu Xiaobo z 2009 roku jest jednocześnie manifestem światopoglądowym aktywisty i wyrazem jego miłości do żony. Film powstał w ramach prowadzonej przez Front Line Defenders i PEN Club światowej akcji, która ma na celu uwolnienie noblisty i jego małżonki. Liu Xiaobo odsiaduje 11- letni wyrok za działalność wywrotową, a Liu Xia zamknięta jest w areszcie domowym. Oświadczenie pisarza odczytują Salman Rushdie, Seamus Heaney, Ariel Dorfman, Mark Kilroy i Adam Shapiro. Szaraf reż. Hanna Heilborn & David Aronowitsch, Szwecja, 2012, 14 Szaraf to imię nastoletniego bohatera tego krótkiego filmu, który przeżył wielodniowy pobyt na dryfującej po oceanie łodzi, pełnej wycieńczonych uchodźców. Szaraf miał szczęście przeżył, pod-

18 czas gdy tysiące innych ginie, próbując dostać się do Europy. Teraz w celi zamkniętego ośrodka opowiada filmowcom swoją historię. Okazuje się, że oryginalna animacja (w wielu krajach personalia osadzonych nieletnich podlegają ochronie) może robić równie mocne, a nawet mocniejsze wrażenie, niż zdjęcia dokumentalne, które tu zastępuje. Naturalnie w zestawieniu z dźwiękiem, dokumentującym wydarzenia i oddającym emocje, którego w takim kontekście słucha się jakby uważniej. 20:45 Za kratami nie nosimy burek reż. Nima Sarvestani, Szwecja, 2012, 77 Dla kobiet skazanych na życie w jednym z najbardziej restrykcyjnych społeczeństw świata więzienie niekiedy jest jedynym miejscem, w którym mogą czuć się swobodnie. Nikt nie każe im tu zasłaniać twarzy, z dala od utrzymywanego przez rodziny terroru mogą marzyć, snuć plany na przyszłość i wychowywać dzieci. Większość kobiet przebywających w afgańskim więzieniu Takhar odsiaduje wieloletnie wyroki za ucieczkę z domu lub zdradę. Wiele z nich zostało w dzieciństwie sprzedanych rodzinie męża (jak bohaterka poprzedniego dokumentu Nimy Sarvestaniego jego nowy film to w pewnym

19 sensie kontynuacja Sprzedanej). Niemal każda ma do opowiedzenia przerażającą historię psychicznej i fizycznej przemocy ze strony męża i rodziny. Oczywiście system karzący ucieczkę z domu kilkunastoletnim więzieniem jest nieludzki. Ale paradoksalnie, w więzieniu kobiety po raz pierwszy w życiu znajdą się pod opieką państwa. W miarę jak wyroki zbliżają się do końca, rośnie niepewność mąż może uznać, że dziesięć lat więzienia to zbyt mało, by odpokutować ucieczkę. Jedynym wyjściem, które pozwoli ocalić honor rodziny, będzie wtedy śmierć niewiernej. Żadna z tych kobiet nie trafi drugi raz do więzienia recydywa do dla nich wyrok śmierci, o czym bez ogródek mówią odwiedzający. Jedna z bohaterek, potajemnie romansująca z kochankiem zamkniętym w męskim oddziale więzienia, zamierza zacząć życie na nowo gdzieś daleko od domu. Kibicujemy jej zamiarom, choć płomyk nadziei na wyrwanie się z zaklętego kręgu honorowej przemocy jest bardzo nikły. Powrót do rzeczywistości po odbytym wyroku zawsze jest trudny, ale wolność zazwyczaj kojarzy się z nadzieją. O jakiej jednak wolności marzą kobiety z więzienia Takhar? Niedziela, 30 XI 14:00 Człowiek, który zrywa łańcuchy reż. Erminia Colucci, Wlk. Brytania, 2013, 65

20 Pasung to rozpowszechniona w Indonezji praktyka izolowania, zakuwania w łańcuchy i zamykania w przydomowych klatkach osób chorych psychicznie. Choć żyjąc nadal tak blisko swoich rodzin, chorzy pozostają tu w całkowitym odosobnieniu i zaniedbaniu fizycznym i psychicznym, często popadając w głęboki stupor. Są krępowani i zamykani w mikroskopijnych przestrzeniach, zupełnie jak dżin w butelce, bo też u źródeł pasung leżą przekonania o mieszkających w nich złośliwych dżinach. Dokumentując tę praktykę, Erminia Colucci doktor z uniwersytetu w Melbourne nie cofa się przed rejestrowaniem drastycznych obrazów, ale nie na nich skupia swoją uwagę. W centrum filmu pozostaje tytułowy człowiek, który zrywa łańcuchy. Jego empatia jest zrozumiała sam cierpiał na zaburzenia psychiczne. Wie też, jak wiele dla chorych mogą zdziałać leki i atmosfera akceptacji. To właśnie uświadamia ich rodzinom. Dociera do najodleglejszych wiosek przez bezdroża nieprzyjaznej dżungli, wspierany przez kolegów z pozarządowej organizacji, którzy podobnie jak on sami mają za sobą doświadczenie choroby. Ma sojusznika w indonezyjskim rządzie, który uruchomił specjalny program, by zastąpić pasung leczeniem. Najtrudniej jest przekonać rodziny, że ich chorzy nie są niebezpieczni, przezwyciężyć ich zakorzeniony w tradycji lęk, przekonać je do regularnego podawania leków. Po tylu nieraz latach - do ponownego spojrzenia na chorego jak na bliskiego człowieka. Wyrok reż. Djuro Gavran, Chorwacja, 2013, 11 Wyrok to znakomity dokumentalny zapis wybuchu emocji w tłumie zgromadzonym w kwietniu 2011 r. na centralnym placu Zagrzebia, by wspólnie oglądać transmitowane na żywo ogłoszenie wyroku haskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii w sprawie Ante Gotoviny. Chorwacki generał został wówczas uznany winnym ośmiu z dziewięciu zarzutów zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. 16 listopada 2012 r. izba apelacyjna Trybunału całkowicie go uniewinni.

21 15:30 Nie ma mocnych na Mojżesza Katumbi reż. Thierry Michel, Belgia, 2013, 80 Moise (Mojżesz) Katumbi to postać nietuzinkowa. Ten pochodzący z mieszanej, żydowsko kongijskiej rodziny self made man jest dziś jednym z najpotężniejszych ludzi w Demokratycznej Republice Konga. Piastuje urząd gubernatora Katangi, najbogatszej kongijskiej prowincji, gdzie znajduje się 80% złóż naturalnych surowców kraju. Thierry Michel od lat realizuje filmy w Afryce i od dawna zna gubernatora. Dzięki temu udało mu się uzyskać do niego bezprecedensowy dostęp. W filmie zobaczymy zarówno zdjęcia z oficjalnych uroczystości, jak i gospodarskich wizyt w terenie, w najlepszym stylu znanej nam skądinąd propagandy sukcesu. Gubernator chętnie pozuje do zdjęć na tle świeżo zbudowanych dróg i nowych maszyn. Nie przypadkiem jest także właścicielem jednego z najlepszych afrykańskich klubów piłkarskich TP Mazembe. Bez skrępowania chwali się swoim bogactwem, zresztą finansowa niezależność to jeden z argumentów, który wyniósł go do władzy. Przecież rozumują miejscowi już się dorobił, nie musi kraść publicznych pieniędzy, ma dosyć własnych. Tylko dlaczego jak bezlitośnie punktują krytycy tak trudno zorientować się, gdzie kończą się jego osobiste interesy, a zaczynają państwowe? Czy rozdając banknoty protestującym górnikom, zabezpiecza interesy prowincji czy własne? I czy robiące w Katandze interesy korporacje odwdzięczają się za lukratywne kontrakty Katumbiemu gubernatorowi czy biznesmenowi? Niewątpliwie, przez umiejętne zacieranie granic udało mu się stworzyć kult jednostki w tradycji afrykańskich dyktatorów. W Katandze jest już człowiekiem nie do zastąpienia i trudno sobie wyobrazić, by coś miało to zmienić. (kw) 17:00 Wizerunkowy problem reż. Simon Baumann, Andreas Pfiffner, Szwajcaria, 2012, 88 Szwajcaria ma ostatnio problemy z reputacją. Postawy antyimigranckie, wątpliwa solidarność bankiera Europy z pogrążonym w kryzysie kontynentem, brudny zysk wielkich korporacji i nierozliczony udział w zyskach z Holocaustu to typowe zarzuty, jakie słychać od strony bliższych i dalszych sąsiadów. No cóż, należy zatem zabrać się do pracy - dobry filmik promocyjny to przecież sprawdzona recepta na wizerunkowe problemy. Simon Baumann i Andreas Pffifner podejmują się tego zadania według wszelkich zasad sztuki - po konsultacji ze specjalistami od promocji, budowania marki i po-

22 litycznego marketingu. Gdy słabną w swoim zapale, korzystają z pomocy psychologa, a wątpliwości etyczne zgłaszają duchownym. W ich promocyjnym spocie przemówić mają zwykli Szwajcarzy, Baumann i Pffifner udają się więc w podróż. Farmerzy będą z nimi rozmawiać chętniej niż mieszkańcy drogich willi, o przedstawicielach korporacji nie wspominając. Wizerunkowy problem to satyryczna prowokacja, siłę wyrazu czerpiąca z faktu, że żaden z rozmówców nie wyłączając ekspertów nie zanegował definicji sytuacji, w której problemy etyczne zostały sprowadzone do złego PRu. Nadal jednak dokument Baumanna i Pffifnera mógł pozostać zabawnym, lekkim w odbiorze rozrywkowym filmem protestu, gdyby nie tragikomiczny finał. Gotowy spot, w którym wśród barokowego nadmiaru szwajcarskich i europejskich symboli zwykli Szwajcarzy odczytają swoje listy z przeprosinami, boleśnie wręcz unaocznia, jak dalece retoryka solidarności i wspólnoty pozostaje tylko retoryką. 18:45 Rodzina Państwa Kładko reż. Carlos Spottorno, Polska, 2013, 7 Helena Kładko chodzi o kulach, jej córka Monika porusza się na wózku inwalidzkim. Obie cierpią na stwardnienie rozsiane. Wielką podporą jest dla nich maż i ojciec Pan Antoni. Jednak nawet fach inżyniera i praca na Syberii nie pozwoliły mu zdobyć wystarczających środków na leczenie i rehabilitację żony i córki pieniędzy wciąż nie starcza. Gdy zgodnie z oficjalną w Polsce polityką Monikę po trzech latach wyłączono z programu terapii interferonem, jej stan zdrowia zaczął się szybko pogarszać. Ale Monika nie traci nadziei, ani radości życia. Rodzina Państwa Kładko to nakręcony przez hiszpańskiego fotografa Carlosa Spottorna zwycięzcę World Press Photo 2002 krótki, poru-

23 szający dokument, który powstał w ramach projektu Under Pressure Europejskiej Platformy Stwardnienia Rozsianego. Z jednej strony wskazuje on na ogromne różnice między państwami Unii w dostępie chorych na SM do opieki medycznej, z drugiej jest hołdem złożonym ludziom, którzy nie tracą sił wbrew wszelkim przeciwnościom. Na własnych nogach reż. Jason DaSilva, USA, Kanada, 2013, 85 Filmowy pamiętnik Jasona DaSilvy reżysera, podróżnika i niezłego przystojniaka, który w wieku 25 lat zachorował na stwardnienie rozsiane. Jak na dokumentalistę przystało, chłopak z kamerą w ręku rejestruje codzienne zmagania z odbierającą mu samodzielność chorobą. DaSilva nie traci jednak nadziei ani optymizmu, podejmując coraz to nowe próby niekonwencjonalnego leczenia, których skutkiem są jedynie nieznośne sny o bieganiu. Religijna babcia reżysera wysyła go do Lourdes i jest przekonana, że efektem tej wizyty jest cud. W życiu chłopaka pojawia się piękna Alice, która nie ucieka na widok niepełnosprawnego chłopaka, ale wybiera się z nim na rajd wózkami elektrycznymi po spiralnym wnętrzu muzeum Guggenheima.

24 Finansowane z funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych