Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciński, ul. Wąska 13, Szczecin, Gdynia,

Transkrypt

1 Wykorzystanie numerycznego modelu Bałtyku do prognozowania spiętrzeń sztormowych w rejonie ujścia Odry Halina Kowalewska-Kalkowska 1 i Marek Kowalewski 2 1 Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciński, ul. Wąska 13, Szczecin, halkalk@univ.szczecin.pl 2 Instytut Oceanografii, Uniwersytet Gdański, al. Marszałka J. Piłsudskiego 46, Gdynia, ocemk@univ.gda.pl 1. Wprowadzenie Morze Bałtyckie cechuje znaczna zmienność wahań poziomów morza wynikająca z nałożenia się różnego typu wahań okresowych i nieokresowych. Wśród tych ostatnich najgroźniejsze są wezbrania sztormowe, wywołane przemieszczaniem się nad Bałtykiem układów niskiego ciśnienia. Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na wysokość spiętrzenia są napełnienie Bałtyku, rozkład ciśnienia atmosferycznego nad morzem oraz wektorowe pole wiatru. W mniejszym stopniu na wysokość spiętrzenia wpływają warunki lokalne (głębokość akwenu, nachylenie dna oraz ukształtowanie linii brzegowej), a także sejsze i pływy, różnice gęstości wody oraz efekt zlodzenia Bałtyku. Zmiany stanów wody na Zalewie Szczecińskim, uzależnione są głównie od wahań poziomu wody w zatoce oraz aktualnych warunków anemobarycznych. Podwyższone poziomy w Zatoce Pomorskiej w stosunku do Zalewu Szczecińskiego (odwrócony spadek zwierciadła wody) powodują napływ wód w jego kierunku i podwyższenie stanów wód w całym ujściowym rejonie Odry. W przypadku nałożenia się fali wezbrania sztormowego na intensywny spływ wód powodziowych z górnego biegu Odry stany wód na zalewie mogą znacząco wzrosnąć. W sytuacjach takich wezbranie sztormowe hamuje odpływ wód rzecznych do morza, powodując jeszcze większą akumulację i miejscowe podtapianie obszarów przybrzeżnych. Podwyższone poziomy w zalewie utrzymują się przez wiele dni (Buchholz 1990, Ewertowski 2000, Kowalewska-Kalkowska i Kowalewski 2005). Z uwagi na tak złożony charakter zjawiska prognoza zmian poziomu morza jest bardzo trudna, zwłaszcza w strefie brzegowej, gdzie nakładają się dodatkowe czynniki takie jak lokalne warunki wybrzeża i rzeźba dna. Stąd od wielu lat obserwuje się duże zainteresowanie matematycznymi metodami modelowania zmian poziomu morza, w tym wezbrań sztormowych (Chilicka 1984, Wróblewski 1991, Sztobryn i in. 1997). W BSH w Hamburgu opracowano trójwymiarowy model numeryczny HIROMB, który następnie w ramach współpracy z SMHI w Norrköping został dostosowany do działania w trybie operacyjnym (Eigenheer 1999, Funkquist 2001). Wyniki modelu prezentowane są na stronie internetowej ( Instytut Morski w Gdańsku zaadaptował ten model do warunków polskiej strefy Bałtyku (Kałas i in. 2001). Aktualne prognozy warunków hydrologicznych prezentowane są na stronie W rejonie Zatoki Ryskiej zagadnienia związane z modelowaniem poziomów morza, w tym stanów ekstremalnych podjęto w pracach Suurssar a i in. (2002) oraz Suurssar a i in. (2006). Natomiast modelowaniem najbardziej niebezpiecznych trajektorii przemieszczania się niżów barycznych ze względu na zagrożenie powodziowe w rejonie St. Petersburga (Zatoka Fińska) zainteresował się Averkiev i Klevanny (2007). W rejonie Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego modelowaniem procesów hydrodynamicznych zajmuje się od wielu lat Instytut Budownictwa Wodnego w Gdańsku (Jasińska 1991, Robakiewicz 1993). Pod koniec lat 90-tych opracowano, mający wiele zastosowań praktycznych, trójwymiarowy model ESTURO (Jasińska i Robakiewicz 1999, 2000, Jasińska i Massel 2007). Wśród innych modeli opisujących reżim hydrodynamiczny w Zatoce Pomorskiej należy wymienić Warnemünder Ostsee Model (WOM), opisany w pracy 1

2 Lass a i in. (2001). Najbardziej zaawansowany model opisujący reżim hydrodynamiczny dolnego biegu Odry, opracowano w Instytucie Morskim w Szczecinie dla stanów nieustalonych (Ewertowski 1988). Dalsze badania modelowe uwzględniały m.in. szczegółowo wpływ pola wiatru i ciśnienia atmosferycznego na przepływy w dolnym biegu Odry (Buchholz 1989, Ewertowski 1998, 2000). Niniejszy artykuł prezentuje wyniki badań modelowych nad wykorzystaniem numerycznego modelu Bałtyku M3D_UG do prognozowania spiętrzeń sztormowych w rejonie ujścia Odry. 2. Charakterystyka modelu W celu prognozowania spiętrzeń sztormowych w rejonie Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej w czasie wezbrań sztormowych zaadaptowano trójwymiarowy operacyjny model hydrodynamiczny, opracowany w Instytucie Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego. Jest to model baroklinowy opisujący cyrkulację wód w powiązaniu z procesami adwekcyjnymi i dyfuzyjnymi. W modelu teoretyczne i numeryczne rozwiązanie oparto na modelu Blumberga i Mellora (1987) POM (Princeton Ocean Model) wprowadzając do niego pewne modyfikacje konieczne do zastosowania go na Morzu Bałtyckim (Kowalewski 1997). Model objął cały obszar Morza Bałtyckiego. Pomiędzy Kattegatem i Skagerrakiem usytuowano otwartą granicę, przez którą następuje wymiana wód z Morzem Północnym. Zastosowano radiacyjny warunek brzegowy dla uśrednionych w pionie przepływów, z uwzględnieniem cogodzinnych stanów wody w Göteborgu. Dane meteorologiczne pochodzą z mezoskalowego operacyjnego modelu pogody UMPL (Unified Model for Poland Area) (Herman-Iżycki i in. 2002). Model uwzględnia dopływ energii słonecznej (Krężel 1997) oraz wymianę ciepła przez powierzchnię morza (Jędrasik 1997). Uwzględniono klimatyczne średnie miesięczne wartości dopływów ze 153 rzek. Dane pochodziły z Baltic Environmental Database (BED) z lat Warunki początkowe dla pól hydrologicznych przyjęto na podstawie klimatycznych rozkładów temperatury i zasolenia wód Morza Bałtyckiego dla okresu zimowego. Trójwymiarowe rozkłady zasolenia i temperatury zostały przygotowane korzystając z Data Assimilation System (DAS) (Sokolov i in. 1997), na podstawie danych z BED. Zastosowanie sigma-transformacji powoduje, iż w każdym punkcie morza, profil pionowy niezależnie od jego głębokości, można podzielić na jednakową liczbę warstw. W operacyjnej wersji modelu zastosowano podział na 18 warstw o nieregularnej grubości. W celu lepszego odwzorowania powierzchniowej i przydennej warstwy przyściennej zastosowano tam warstwy o mniejszej grubości niż pozostałe (Kowalewski i Ostrowski 2005). Z powodu występowania cofki w ujściu Odry został opracowany dodatkowo prosty operacyjny model przepływów w rzece oparty na bilansie wody w korycie rzecznym, w którym do obliczenia przepływu wykorzystuje się wartości stanów wody z poszczególnych wodowskazów dolnego biegu Odry, publikowanych na stronie internetowej IMGW (Kowalewska-Kalkowska i Kowalewski 2006). W wersji pre-operacyjnej modelu w celu zmniejszenia ilości obliczeń zastosowano lokalne zagęszczenie siatki obliczeniowej. Obliczenia przeprowadzane są równolegle dla trzech obszarów o różnych krokach przestrzennych: dla Bałtyku z krokiem 5 mil morskich, Zatoki Gdańskiej z krokiem 1 mili morskiej oraz Zatoki Pomorskiej wraz z Zalewem Szczecińskim do Polic z krokiem 0,5 mili morskiej. Obliczenia w omawianych obszarach odbywają się równolegle, a wymiana informacji na wspólnej granicy odbywa się na każdym kroku czasowym. Wszystkie zmienne modelu wyliczone na granicy jednego obszaru służą jako warunek brzegowy dla drugiego obszaru. Algorytm realizujący połączenie zapewnia zachowanie masy i energii. 2

3 W celu poprawy wiarygodności obliczeń w niniejszej wersji modelu wyinterpolowano nową siatkę o dużej rozdzielczości 1/6 mili morskiej (ok.300m) pokrywającą obszar Zalewu Szczecińskiego. Dzięki lepszej aproksymacji linii brzegowej i rzeczywistych szerokości Cieśnin łączących Zalew Szczeciński z Zatoką Pomorską możliwe było odzwierciedlenie rzeczywistych warunków batymetrycznych w rejonie Zalewu Szczecińskiego. Przeprowadzone pomyślnie testy pozwoliły na zastosowanie nowej siatki Zalewu Szczecińskiego w modelu. W celu oceny poprawności prognoz stanów wody w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim przeprowadzono weryfikację zmodyfikowanej wersji modelu w oparciu o obliczone z modelu i zaobserwowane na stacjach w Świnoujściu i Koserow oraz w Trzebieży i Ueckermuende stany wody w latach Dla pozyskanych serii danych obserwowanych i numerycznych obliczono podstawowe estymatory miar statystycznych, zastosowano analizę korelacji pomiędzy seriami empirycznymi i numerycznymi. Następnie po dowiązaniu danych modelowych i zaobserwowanych na podstawie średnich (wychylenia powierzchni morza obliczone przez model mają charakter względny, gdyż są one odniesione do średniego poziomu w Bałtyku) przeprowadzono analizę różnic pomiędzy wartościami numerycznymi i zaobserwowanymi. Porównanie pomiarów stanów wody z wynikami modelu wykazało ich dużą zgodność. Wyższą korelację osiągnięto dla Zalewu Szczecińskiego, gdzie współczynniki korelacji osiągnęły 0,9378 w Trzebieży i 0,9416 w Ueckermuende. Nieznacznie niższą zgodność otrzymano dla Zatoki Pomorskiej. W rejonie tym współczynniki korelacji wyniosły 0,9223 w Świnoujściu i 0,9333 w Koserow. Zarówno na Zatoce Pomorskiej jak i na Zalewie Szczecińskim najczęściej różnice pomiędzy danymi z modelu i zaobserwowanymi były w granicach ±5cm, sporadycznie sięgając do ±50 cm w Świnoujściu i ±40 cm na pozostałych stacjach. 3. Ocena wiarygodności numerycznego modelu Bałtyku w okresach wezbrań sztormowych Dobra zgodność pomiędzy rzeczywistymi stanami wody zarejestrowanymi na stacjach brzegowych położonych u południowych wybrzeży Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego oraz wynikami otrzymanymi z modelu M3D_UG zachęciła do zbadania wiarygodności obliczeń w okresach spiętrzeń sztormowych w latach W celu zobrazowania wyników wybrano dwa spiętrzenia w marcu 2002 i listopadzie Wezbranie w dniach od 20 do 27 marca 2002 związane było z powolnym i rozległym niżem barycznym przemieszczającym się znad Atlantyku, przez Morze Północne, Szwecję, Środkowy Bałtyk, Zatokę Ryską, Ukrainę nad Morze Czarne. 20 marca niż o głębokości 983 hpa przemieszczał się nad Płw. Skandynawskim w kierunku Środkowego Bałtyku. Stamtąd 21 marca podążył nad Zatokę Ryską. Nad Zatoką Ryską jego ciśnienie w centrum wynosiło 997 hpa. U wybrzeży Zatoki Pomorskiej omawiana sytuacja spowodowała początkowo lekkie obniżenie poziomu morza w wyniku przeważających wiatrów południowo-zachodnich (Ryc.1). Od 21 marca po zmianie kierunku wiatru na zachodni, a następnie na północnozachodni i północny poziom morza zaczął się sukcesywnie podnosić. Dalsze przemieszczenie się niżu barycznego nad Ukrainę stworzyło w rejonie Zatoki Pomorskiej system wiatrów północno-wschodnich o sile do 8 o B, który spowodował dalsze podnoszenie się poziomu morza do wartości maksymalnej w dniu 23 marca o godz. 20:00 (w Świnoujściu 593 cm tj. 93 cm powyżej średniego poziomu morza). Następnie poziom morza zaczął powoli się obniżać za sprawą rozwijającego się nad Skandynawią wyżu o ciśnieniu w centrum 1042 hpa. Obniżanie poziomu było jednak bardzo powolne ze względu na wiejące nad zatoką do 25 marca wiatry z kierunku NE. Na Zalewie Szczecińskim wraz z postępującym podnoszeniem się poziomu w morzu nastąpił powolny wzrost poziomu w zalewie. W Trzebieży maksymalny 3

4 poziom wody w tym wezbraniu wystąpił w nocy z 23/24 marca i wyniósł 589 cm. Następnie poziom wody zaczął się obniżać. poziom morza (cm) Świnoujście (A) OBS poziom zalewu (cm) Trzebież (B) OBS Ryc.1. Obserwowany i prognozowany przebieg zmian poziomu morza w Świnoujściu (A) i Trzebieży (B) w dniach marca W legendzie: prognozy z marca. Prognozy z modelu prawidłowo odzwierciedlają czas i zmiany poziomu w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim. Początkowo prognozy z 20 marca przewyższają wartości empiryczne (Ryc.1). Jednak już prognozy z 21 i 22 marca odzwierciedlają prawidłowo wzrost poziomu morza. Wystąpiła też duża zgodność pomiędzy zanotowanym czasem i wielkością wartości maksymalnej w wezbraniu a jej predykcjami zarówno w prognozie z dnia 22 jak i 23 marca, choć dokładniej odzwierciedla je prognoza z dnia 23 marca. Prognoza z 22 marca podaje niższe wartości maksymalne, z 23 marca wyższe. W Trzebieży maksimum było prawidłowo wyliczone przez model. Występujący po wezbraniu systematyczny spadek poziomu morza był prawidłowo odzwierciedlony przez model zarówno dla stacji Zatoki Pomorskiej jak i Zalewu Szczecińskiego. Tylko prognoza z 23 marca generuje zbyt powolne opadanie stanu wody w dniu 24 marca. Rycina 2 ilustruje predykcje numeryczne wahań poziomu morza w Zatoce Pomorskiej i w Zalewie Szczecińskim w czasie sztormu w marcu

5 A/ B/ C/ Ryc. 2. Symulacje modelowe wahań poziomu morza w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim w dniach marca 2002 (w m, w odniesieniu do średniego poziomu morza). 5

6 W dniach 31 października 4 listopada 2006 wystąpiło jedno z najgroźniejszych wezbrań sztormowych u brzegów Zatoki Pomorskiej. Wezbranie to związane było z przechodzeniem przez Bałtyk głębokiego niżu barycznego znad Atlantyku w kierunku wschodnim przy wysokim napełnieniu Bałtyku. Dnia 31 października niż z ciśnieniem w centrum 983 hpa znajdował się nad Szkocją. W Świnoujściu dominowały wiatry z kierunków południowo-zachodnich, które odpychając wody na wschód spowodowały obniżenie poziomu wody w tej miejscowości do 469 cm (godz. 12:00), czyli 31 cm poniżej średniego poziomu morza (Ryc. 3). W wyniku szybkiego przemieszczania się niżu z nad Szkocji przez Morze Północne, Skanię w kierunku Środkowego Bałtyku, powodującego napełnianie Bałtyku wodami z Morza Północnego, od 31 października po południu poziom morza u wybrzeży Zatoki Pomorskiej zaczął gwałtownie się podnosić. W Świnoujściu maksymalny stan wody wynoszący 649 cm (149 cm powyżej poziomu średniego), a w Koserow 651 cm (151 cm powyżej poziomu średniego) zarejestrowano 1 listopada o godz. 16:00. Był on wynikiem sumarycznego nałożenia się efektu oddziaływania wiatrów północnych o sile 8-9 o B i dodatniej fazy fali barycznej. W ciągu następnego dnia niż znad Środkowego Bałtyku przemieścił się nad Zatokę Fińską i dalej nad Jez. Ładogę, a następnie wypełnił się. Odprowadzenie wód na Środkowy Bałtyk i Zatokę Fińską spowodowało gwałtowny spadek poziomu wody. W Świnoujściu poziom obniżył się do 510 cm dnia 4 listopada o godz. 4:00. poziom morza (cm) (A) poziom zalewu (cm) (B) Świnoujście OBS Ueckermuende OBS Ryc.3. Obserwowany i prognozowany przebieg zmian poziomu morza w Świnoujściu (A) i Ueckermuende (B) w dniach 31 października 6 listopada 2006; W legendzie: prognozy z 30 i 31 października oraz 1-6 listopada 6

7 A/ B/ C/ Ryc. 4. Symulacje modelowe wahań poziomu morza w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim w dniach 31 października 4 listopada 2006(w m, w odniesieniu do średniego poziomu morza). 7

8 W okresie wezbrania na Zalewie Szczecińskim zachodziły znacznie słabsze zmiany stanów wody, które następowały z pewnym opóźnieniem w stosunku do zmian stanów zachodzących na zatoce. Po nieznacznym obniżeniu stanów wody od 1 listopada notowano stopniowy wzrost poziomu wody do wartości maksymalnych notowanych w południe 3 listopada. Były one zarejestrowane z 2-dniowym opóźnieniem w stosunku do stanów maksymalnych na zatoce. W Trzebieży stan maksymalny wyniósł 571 cm, a w Ueckermuende 575 cm. W wyniku 3-dniowego utrzymywania się wiatrów z sektora północnego wysokie stany utrzymywały się kilka dni. Następnie poziom wody się obniżył. Począwszy od 31 października prognozy numeryczne wahań poziomu morza zarówno w Zatoce Pomorskiej jak i na Zalewie Szczecińskim wykazują dużą dokładność w obliczeniu czasu wystąpienia i poziomu tego obniżenia (Ryc.3). Następnie prawidłowo aproksymują gwałtowany wzrost poziomu morza do wartości maksymalnej. Także wartości maksymalne są obliczone z dużą dokładnością. Jedynie uwidacznia się nieznaczne przewyższenie wartości maksymalnej na zatoce w prognozie z 31 października. Następujące w ciągu następnych dni systematyczne obniżenie poziomu morza w Zatoce Pomorskiej oraz w Zalewie Szczecińskim jest zasadniczo prawidłowo odzwierciedlone przez model. Jedynie na zalewie prognozy zawyżają stany w prognozach na 4 i 5 listopad. Na rycinie 4 przedstawiono poszczególne fazy wezbrania sztormowego na początku listopada 2006 otrzymane w oparciu o wyniki z modelu. Reasumując, w czasie obydwu wezbrań symulacje modelowe prawidłowo aproksymują zmiany poziomu morza u południowych wybrzeży Zatoki Pomorskiej i poprawnie odzwierciedlają wszystkie fazy sztormów 4. Wnioski Połączenie modelu przepływów w Odrze z hydrodynamicznym modelem Bałtyku w jeden system pozwoliło na generowanie prognoz wahań powierzchni morza w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim. Aktualne wyniki modelu, mapy prognozowanych wychyleń powierzchni swobodnej morza, prądów, temperatury i zasolenia wody w Zalewie Szczecińskim i Zatoce Pomorskiej na 60 godzin od momentu wprowadzenia danych wejściowych (godz.00:00) prezentowane są codziennie na stronie internetowej ( Modyfikacja modelu, polegająca na zastosowaniu siatki numerycznej o niewielkim kroku 1/6 NM (ok. 300 m) pokrywającej obszar Zalewu Szczecińskiego, pozwoliła odzwierciedlić rzeczywiste warunki batymetryczne z większą dokładnością. Wykonanie szeregu testów zmodyfikowanego modelu, mających na celu sprawdzenie jego dokładności w okresach spiętrzeń sztormowych w latach wykazało, że w sytuacjach o dużej amplitudzie i gwałtowanych zmianach stanu wody model prawidłowo aproksymuje zmiany poziomu Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego oraz prawidłowo odzwierciedla wszystkie fazy sztormów. Może więc być wykorzystywany do analizowania i prognozowania zdarzeń ekstremalnych takich jak wezbrania sztormowe. Przeprowadzone pomyślnie testy pozwalają na zastosowanie w przyszłości nowej siatki o dużej rozdzielczości 1/6 NM pokrywającą obszar Zalewu Szczecińskiego w modelu, także w wersji operacyjnej. Dobra zgodność pomiędzy pomiarami i symulacjami zachęca do wykorzystania wyników modelu w działalności praktycznej. Łatwy internetowy dostęp po prognozę hydrologiczną ( może znacznie ułatwić podjęcie właściwych działań przez służby i instytucje związane z ochroną środowiska i zabezpieczeniem obszaru przed powodziami, jak również odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ruchu statków i pracę w portach. Codziennie aktualizowana prognoza może być ponadto wykorzystana przez prasę, radio i telewizję, jak również firmy turystyczne, plażowiczów i amatorów sportów wodnych. W przyszłości kontynuowane będą prace nad dalszą poprawą wiarygodności prognoz hydrologicznych dla rejonu ujścia Odry. 8

9 Podziękowania Pomiary stanu wody w Świnoujściu i Trzebieży uzyskano z Kapitanatu Portu w Szczecinie. Pomiary stanu wody z Koserow i Ueckermuende pozyskano ze strony internetowej BSH (Niemcy). Praca została wykonana dzięki wsparciu finansowemu MNiSW projekt badawczy pt.: Rola spiętrzeń sztormowych u południowych wybrzeży Bałtyku w kształtowaniu warunków hydrologicznych w ujściu Odry (N /1644). Literatura Averkiev A.S., Klevanny K.A Determining cyclone trajectories and velocities leading to extreme sea level rises in the Gulf of Finland. Russian Meteorology and Hydrology, 32 (8), Buchholz W., Wpływ wiatru na przepływy w ujściach rzek. Prace Instytutu Morskiego, 703, Gdańsk-Słupsk-Szczecin. Buchholz W., Materiały do monografii dolnej Odry, Warunki hydrologicznohydrodynamiczne. Prace IBW, 22, Wyd. IBW PAN, Gdańsk. Blumberg A. F., Mellor G. L., A description of a three-dimensional coastal ocean circulation model. W: Three-dimensional coastal ocean models, (red.): N. S. Heaps, Am. Geoph. Union, Chilicka Z., Verification of a certain numerical model with the real storm surge of December 1976 in the Baltic Sea. Oceanologia, 19, Eigenheer A., Quality assessment of the HIROMB simulation. Bull. Maritime Inst. Gdańsk, 26 (1), Ewertowski R., Mathematical model of the Odra Estuary. A.I.P.C.N.- P.I.A.N.C. Bulletin, Bruxelles, 60, Ewertowski R., Unsteady flow in Odra River outlet generated during the passage of strong cyclones. W: Advances in Hydro-Science and -Engineering, Volume III. Proceedings of Abstracts and Papers of 3rd International Conference Hydro- Science and - Engineering. Cottbus/Berlin 1998, (red.): K.P. Holz, W. Bechteler, S. S. Y. Wang i M. Kawahara, Univ. Mississippi, CDROM, ICHE _98. Ewertowski R Wpływ dużych zmian ciśnienia atmosferycznego na hydrodynamikę dolnych biegów rzek. Prace Instytutu Morskiego, 738, Zakład Wyd. Naukowych Instytutu Morskiego, Gdańsk, Szczecin. Funkquist L., HIROMB, an operational eddy-resolving model for the Baltic Sea. Bull. Maritime Inst. Gdańsk, 29 (2), Herman-Iżycki L., Jakubiak B., Nowiński K., Niezgódka B., UMPL numerical weather prediction system for operational applications. W: Research works based on the ICM's UMPL numerical weather prediction system results. Wyd. ICM, Warszawa, Jasińska E., Dynamika słonych wód w estuariach polskich rzek. IBW PAN, Gdańsk. Jasińska E., Massel S.R Water dynamics in estuaries along the Polish Baltic coast. Oceanol. Hydrobiol. Stud. 36 (2), Jasińska E., Robakiewicz W., Three dimensional numerical model of the Odra estuary ESTURO. Proc. Problems of Environmental Engineering in the Odra River Mouth, Szczecin, Jasińska E., Robakiewicz W., Warunki hydrodynamiczne i zasolenie wód Zalewu Szczecińskiego określone za pomocą modelu ESTURO. Inż. Mor. i Geotech., 2, Jędrasik J., A model of matter exchange and flow of energy in the Gulf of Gdańsk ecosystem overview. Oceanol. Stud., 26 (4),

10 Kałas M., Staśkiewicz A., Szefler K., Water level forecast for the Pomeranian Bay from the HIROMB Model. Oceanol. Stud., 30 (3-4), Kowalewska-Kalkowska H., Kowalewski M., Operational hydrodynamic model for forecasting extreme hydrographic events in the Oder Estuary. Nordic Hydrology, 36 (4-5), Kowalewska-Kalkowska, H., Kowalewski, M., Hydrological forecasting in the Oder Estuary using a three-dimensional hydrodynamic model. Hydrobiologia, 554 (1), Kowalewski M., A three-dimensional hydrodynamic model of the Gulf of Gdańsk. Oceanol. Stud., 26 (4), Kowalewski M., Ostrowski M., Coastal up- and downwelling in the southern Baltic. Oceanologia, 47 (4), Krężel A., A model of solar energy input to the sea surface. Oceanol. Stud., 26 (4), Lass H.U., Mohrholz V., Seifert T., On the dynamics of the Pomeranian Bight. Cont. Shelf Res., 21, Robakiewicz W. (red.), Warunki hydrodynamiczne Zalewu Szczecińskiego i Cieśnin łączących Zalew z Zatoką Pomorską. Wyd. IBW PAN, Gdańsk. Sokolov A., Andrejev O., Wulff F. Rodriguez Medina M., The Data Assimilation System for Data Analysis in the Baltic Sea. Systems Ecology Contributions, 3, Stockholm University. Suurssar Ü., Kullas T., Otsmann M., 2002, A model study of the sea level variations in the Gulf of Riga and the Väinameri Sea, Cont. Shelf Res., 22, Suurssar Ü., Kullas T., Otsmann M., Saaremäe I., Kuik J., Merilain M Cyclone Gudrun in January 2005 and modelling its hydrodynamic consequences in the Estonian coastal waters. Boreal Env. Res., 11, Sztobryn M., Jackowski B., Pjanowski P., Implementation of mathematical forecasting models into the Integrated System of Maritime Operational Hydrology. Bull. Maritime Inst. Gdańsk, 24 (1), Wróblewski A., Sea level and storm surge forecasting in the Southern Baltic. Oceanologia, 31, Spis rycin. Ryc. 1. Obserwowany i prognozowany przebieg zmian poziomu morza w Świnoujściu (A) i Trzebieży (B) w dniach marca W legendzie: prognozy z marca. Ryc.2. Symulacje modelowe wahań poziomu morza w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim w dniach marca Ryc.3. Obserwowany i prognozowany przebieg zmian poziomu morza w Świnoujściu (A) i Ueckermuende (B) w dniach 31 października 6 listopada 2006; W legendzie: prognozy z 30 i 31 października oraz 1-6 listopada Ryc.4. Symulacje modelowe wahań poziomu morza w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim w dniach 31 października 4 listopada