województwo podkarpackie / Podkarpackie Voivodeship

Transkrypt

1 Polskie klastry i polityka klastrowa Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest agencją rządową podlegającą Ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Powstała na mocy ustawy z 9 listopada 2000 roku. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami z budżetu państwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności oraz rozwój zasobów ludzkich. The Polish Agency for Enterprise Development (PARP) is a government agency subject to the Minister of economy. It was created by an act from 9th November Its task is to manage funds from the state treasury and the European Union aimed at supporting entrepreneurship and innovativeness, as well as human resources development. W perspektywie finansowej Agencja jest odpowiedzialna za wdrażanie działań w ramach trzech programów operacyjnych Innowacyjna Gospodarka, Kapitał Ludzki i Rozwój Polski Wschodniej. In the financial perspective the Agency is responsible for implementing activities under three operational programmes: Innovative Economy, Human Resources and Eastern Poland Development. Jednym z priorytetów Agencji jest promowanie postaw innowacyjnych oraz zachęcanie przedsiębiorców do stosowania nowoczesnych technologii w swoich firmach. W tym celu PARP prowadzi Portal Innowacji poświęcony tematyce innowacyjnej ( a także corocznie organizuje konkurs Polski Produkt Przyszłości. Przedstawiciele MSP mogą w ramach Klubu Innowacyjnych Przedsiębiorstw uczestniczyć w cyklicznych spotkaniach. Celem portalu edukacyjnego Akademia PARP ( jest upowszechnienie wśród mikro, małych i średnich firm dostępu do wiedzy biznesowej w formie e-learningu. Za pośrednictwem strony internetowej web.gov.pl PARP wspiera rozwój e-biznesu. W Agencji działa ośrodek sieci Enterprise Europe Network, który oferuje przedsiębiorcom informacje z zakresu prawa Unii Europejskiej oraz zasad prowadzenia działalności gospodarczej na Wspólnym Rynku. PARP jest inicjatorem utworzenia Krajowego Systemu Usług, który pomaga w zakładaniu i rozwijaniu działalności gospodarczej. W ponad 80 ośrodkach KSU (w tym: Punktach Konsultacyjnych, Krajowej Sieci Innowacji, funduszach pożyczkowych i poręczeniowych współpracujących w ramach KSU) na terenie całej Polski przedsiębiorcy i osoby rozpoczynające działalność gospodarczą mogą uzyskać informacje, porady i szkolenia z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, a także uzyskać pożyczkę lub poręczenie. PARP prowadzi również portal KSU: gov.pl. Partnerami regionalnymi PARP we wdrażaniu wybranych działań są Regionalne Instytucje Finansujące (RIF). One of the Agency s priorities is to promote innovative attitudes and to encourage entrepreneurs to use the latest technologies in their companies. In order to do so the PARP runs an Innovations Portal devoted to the topic of innovations ( as well as an annual competition for the Polish Product of the Future. Representatives of SMEs can participate in cyclic meetings under the Innovative Enterprises Club. The purpose of the PARP Academy education portal ( is to popularise access to business knowledge in form of e-learning among micro, small and medium enterprises. By using the web.gov.pl website, the PARP supports development of e-business. The Agency also has a division of the Enterprise Europe Network, which offers information about the European Union law and the rules of running a business on the Common Market. The PARP is the initiator of creating the National Services System, which helps in starting and developing business activities. In over 80 NSS centres (including: Consultation Points, the National Innovation Network, loan and guarantee fund, which co-operate under the NSS) all over Poland entrepreneurs and persons starting a business can acquire information, advice and trainings in running a business. They can also get a loan or a guarantee. The PARP also runs the NSS web portal: Regional Financing Institutions (RFI) are the PARP s regional partners in implementing selected activities. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Polish Agency for Enterprise Development ul. Pańska 81/83, Warszawa tel , faks: biuro@parp.gov.pl, Punkt informacyjny PARP PARP information point tel info@parp.gov.pl 2012 Klastry w województwie podkarpackim województwo podkarpackie / Podkarpackie Voivodeship Clusters in the Podkarpackie Voivodeship UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY

2 województwo podkarpackie / Podkarpackie Voivodeship Przedsięwzięcie Polskie klastry i polityka klastrowa realizowane jest pod honorowym patronatem Ministra Gospodarki. Katalog powstał w ramach przedsięwzięcia PARP: Polskie klastry i polityka klastrowa. Przedsięwzięcie PARP jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego PARP Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poddziałanie The activity Polish clusters and cluster policy activity is being implemented under the honorary auspices of the Minister of Economy. The catalogue was prepared under PARP activity of Polish clusters and cluster policy. The activity of PARP is co-financed by the European Union from the European Social Fund under systemic project Development of human resources through the promotion of knowledge, transfer and dissemination of innovation from the Human Capital Operation Program, Measure

3 Szanowni Państwo, Ladies and Gentlemen, Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy dynamiczny wzrost konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Znakomita ich większość doskonale radzi sobie już nie tylko na rynkach lokalnych, ale także sukcesywnie zwiększa zasięg swojego oddziaływania o coraz bardziej wymagające rynki zagraniczne. Utrzymanie tej tendencji wymaga nieustannej pracy na rzecz jakości oferowanych produktów oraz ciągłego poszukiwania nowych, innowacyjnych rozwiązań. Ważnym elementem gospodarczej konkurencyjności regionów jest stała współpraca przedsiębiorstw z przedstawicielami środowisk naukowych oraz samorządem terytorialnym. Klastry, synonim sukcesu zbudowanego na wysokiej jakości konkurencji, stwarzają doskonałe warunki do umocnienia takiej współpracy. Rozwój powiązań kooperacyjnych w Polsce zależy przede wszystkim od woli przedsiębiorstw, ich wzajemnego zaufania oraz kwalifikacji koordynatorów wywodzących się z instytucji otoczenia biznesu i administracji. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, mając świadomość korzyści wynikających z funkcjonowania klastrów, podejmuje działania mające na celu mobilizację podmiotów gospodarczych do nawiązywania współpracy z partnerami. Działania te realizowane są poprzez szereg projektów informacyjno-promocyjnych mających na celu upowszechnienie pozytywnych aspektów funkcjonowania w sformalizowanych sieciach współpracy. Dzisiaj prezentujemy Państwu katalog, którego głównym celem jest wypromowanie klastrów z województwa podkarpackiego, promocja ich dotychczasowych osiągnięć oraz zaprezentowanie oferowanych produktów w postaci usług i technologii ze szczególnym uwzględnieniem ich innowacyjnego charakteru. Mam nadzieję, że upowszechnione w katalogu przykłady dobrych praktyk staną się standardem. Zachęcam Państwa do lektury katalogu! Bożena Lublińska-Kasprzak Prezes PARP / Chief Executive Officer of PARP Over the last few years we have observed a dynamic growth of the competitiveness of Polish enterprises. A significant number of those businesses is managing very well not only on local markets but also on competitive foreign markets. Maintaining such a tendency requires constant work towards increasing the quality of offered products and continuous search for new, innovative solutions. An important element of the economic competitiveness of regions is the cooperation of businesses with scientific circles and local government. Clusters create perfect conditions for such cooperation, and are synonymous with success driven by high quality competitiveness. The development of cooperative networks in Poland depends mainly on the will of companies, their mutual trust and qualifications of coordinators coming from business support institutions and administration. The Polish Agency for Enterprise Development, aware of the benefits stemming from the functioning of clusters, aims at encouraging companies to cooperate with partners. These actions are implemented through a number of informational and promotional projects trying to popularize positive aspects of functioning in formalized cooperating networks. Today we present to you a catalogue, the purpose of which is to promote buoyantly functioning clusters in the Podkarpackie Voivodeship. It also outlines their recent achievements and presents offered products, services and technologies emphasizing their innovative character. We hope that the best practices popularized by the catalogue will become a standard. I encourage you to read our catalogue! 1

4 Informacja o przedsięwzięciu PARP Information on the PARP undertaking Podstawowym celem przedsięwzięcia Polskie klastry i polityka klastrowa jest wzmocnienie polskich klastrów, podniesienie ich konkurencyjności i zdolności innowacyjnej poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz podniesienie efektywności kształtowania polityki klastrowej. Realizacja działania odbywa się dwutorowo: poprzez oddziaływanie na podmioty tworzące klastry, funkcjonujące w nich oraz działające na ich rzecz oraz poprzez wspieranie i kształtowanie polityki rządu i samorządów w zakresie mającym znaczenie dla rozwoju i działania klastrów. Z tego względu przedsięwzięcie podzielone zostało na dwa działania: Działanie 1: Wsparcie rozwoju klastrów w Polsce poprzez upowszechnianie i popularyzowanie informacji związanych z ich powstawaniem i funkcjonowaniem oraz budowanie platformy wymiany wiedzy, dobrych praktyk i komunikacji, jak również promowanie klastrów i ich osiągnięć. Działanie 2: Wsparcie instytucji i organizacji odpowiedzialnych za kształtowanie polityki klastrowej poprzez budowanie między nimi przestrzeni dialogu. Realizacją tego działania zajmuje się grupa robocza ds. polityki klastrowej, w skład której wchodzą przedstawiciele administracji centralnej i samorządowej. Celem działania 2 jest wypracowanie kierunków i założeń polityki klastrowej na kolejne lata. Służą temu wnioski i rekomendacje wynikające z obecnie realizowanej polityki w obszarach mających wpływ na rozwój klastrów w Polsce oraz analiza zagranicznych doświadczeń i dobrych praktyk. Niniejszy katalog jest jednym z efektów realizacji przedsięwzięcia. Aby pokazać różnorodność inicjatyw klastrowych występujących w województwie podkarpackim, przedstawiamy sześć zróżnicowanych pod względem reprezentowanej branży klastrów, których opisy znajdziecie Państwo w dalszej części katalogu. The basic aim of the Polish clusters and cluster policy project is to support Polish clusters, increase their level of competitiveness and innovation capacity through the development of human capital and increasing the efficiency of cluster policy creation. The implementation of the undertaking takes place on two levels; through the impact on entities that create clusters, operate within them and support them, as well as through shaping and supporting the government and local authorities policy relevant to the clusters. For this reason the project was divided into two measures: Action 1: Supporting cluster development in Poland through popularization and dissemination of information concerning clusters formation and functioning as well as through building a platform of exchange of knowledge and good practices, streamlining communication and promoting clusters and their achievements. Action 2: Supporting the institutions and organizations responsible for shaping cluster policy by building a dialogue between them. This measure is implemented by a working group responsible for cluster policy and composed of representatives of central and local authorities. The aim of the measure number 2 is to design cluster policy for the next few years. This measure is supported by conclusions and recommendations that are a direct result of the policy being currently implemented in the areas that have influence on cluster development in Poland. Analysis of foreign best practices and experience also provides precious insight. The following catalogue is one of the results of the implementation of the project. In order to show the variety of cluster initiatives in the Podkarpackie Voivodeship, we present six clusters representing different lines of business, which have been described herein. 2

5 Informacje o województwie podkarpackim Information about the Podkarpackie Voivodeship Klastry to silne i wysoce konkurencyjne skupiska przedsiębiorstw o określonym profilu działalności wraz z otaczającymi instytucjami (naukowymi, usługowymi, administracyjnymi). Podstawową masę klastrów tworzą firmy, ale dla rozwoju klastrów i inicjatyw klastrowych 1 istotna jest również obecność różnego rodzaju instytucji, które mogą wspierać rozwój przedsiębiorstw (w tym ze sfery B+R), polityka publiczna oraz mentalność środowisk biznesu, nauki i administracji. Poniżej przedstawiamy uwarunkowania, jakie dla rozwoju konkurencyjnych klastrów stwarza województwo podkarpackie. Clusters are robust and highly competitive groups of enterprises with a specific business profile, together with surrounding institutions (scientific, service and administrative ones). Companies form the clusters core but clusters and cluster initiatives 1 development requires also the presence of various institutions supporting business growth (including R&D), public policies and proper attitudes presented by business, science and administration. Conditions created to boost competitive clusters in the Podkarpackie Voivodeship are presented below. Struktura gospodarcza regionu Economic structure of the region W 2008 roku województwo podkarpackie odnotowało 3,8% udziału w PKB Polski (11. pozycja w kraju). Podkarpacie można uznawać za region najsilniejszy gospodarczo w Polsce Wschodniej, na tle kraju wypada jednak poniżej przeciętnej (6,3%). W 2009 roku poziom bezrobocia w regionie wyniósł 15,9%, co uplasowało Podkarpacie na 12. miejscu w kraju. Struktura gospodarki województwa podkarpackiego znacząco rożni się od sytuacji odnotowanej w całym kraju. Na tym tle Podkarpacie wyróżnia się jako region typowo rolniczy. W 2010 roku co trzeci mieszkaniec regionu zatrudniony był w sektorze rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa (33,2%; Polska 17,3%). Większy odsetek zatrudnionych w tym obszarze odnotowano jedynie w województwie lubelskim (38,8%). Na przestrzeni ostatnich kilku lat na znaczeniu w strukturze gospodarki regionu zyskał sektor usług, wciąż jednak województwo podkarpackie notuje najniższy poziom zatrudnienia w tym sektorze w Polsce (47,3%; Polska 61,6%). In 2008 the Podkarpackie Voivodeship recorded a 3,8% share in Poland s GDP (11th place in the country). Podkarpacie may be considered the economically strongest region in eastern Poland, however in comparison with the whole country, it s performance is below average (6,3%). In 2009 unemployment in the region amounted to 15,9%, which earned Podkarpacie 12th place in the country. The structure of the economy in Podkarpackie Voivodeship substantially differs from the situation in the whole country. Against this backdrop Podkarpacie emerges as a typically agricultural region. In 2010 every third inhabitant was employed in agriculture, forestry, hunting and fishery (33,2%; Poland 17,3%). Only the Lubelskie Voivodeship has a higher percentage of employed in this sector (38,8%). Over the last several years service sector substantially gained in importance in the economic structure of the region, however the Podkarpackie Voivodeship still records the lowest level of employment in this sector in Poland (47,3%; Poland 61,6%). 1 Inicjatywa klastrowa to forma mobilizacji, integracji i komunikacji grupy podmiotów funkcjonujących w klastrze. Nie jest ona tożsama z klastrem rozumianym jako skupisko firm, ponieważ z reguły nie uczestniczą w niej wszystkie funkcjonujące w klastrze podmioty. Potocznie jednak pojęcia te są czasami stosowane zamiennie. 1 Cluster initiative is a form of activation, communication and integration of a group of entities functioning in a cluster. The term is not interchangeable with the term cluster, understood as a group of companies, because usually not all entities functioning in a cluster participate in the initiative. In everyday use, however, the notions are sometimes used interchangeably. 3

6 $ $ wartość / value pozycja w kraju / position in the country rok / year udział w PKB Polski [%] / share in Poland s GDP [%] 3, bezrobocie [%] / unemployment [%] 15, pracujący w przemyśle [%] / employed in industry [%] 19, pracujący w usługach [%] / employed in services [%] 47, nakłady na B+R w PKB [%] / R&D expenditure as GDP share [%] 0, zatrudnieni w B+R [os. na 1000 ludności aktywnej zawodowo] / employed in R&D [person per 1000 professionally active population] 0, $ udział biznesu w finansowaniu B+R [%] / participation of businesses financing R&D [%] 69, Źródło: GUS 2 / Source: CSO 2 2 B+R i innowacyjność biznesu 2 R&D and business innovativeness W 2008 roku udział nakładów na działalność badawczo-rozwojową w PKB Podkarpacia osiągnął poziom 0,38%. Region jest odpowiedzialny za 2,5% nakładów przeznaczanych na ten cel w całym kraju (9. pozycja). Większość nakładów finansuje sektor przedsiębiorstw (69,4%), w dalszej kolejności szkolnictwo wyższe (28,2%) oraz rząd (2,4%). Odnotowana na Podkarpaciu struktura finansowania B+R była bardzo zbliżona do struktury odnotowanej w całej Unii Europejskiej. Na wyróżnienie zasługuje przede wszystkim bardzo wysoki udział sektora przedsiębiorstw najwyższy spośród wszystkich polskich województw. In 2008 outlays on R&D activity expressed as a share of Podkarpacie GDP amounted to 0,38%. The region accounts for 2,5% of expenditures dedicated for this purpose in the whole country (9th place). The majority of expenditure is financed by the enterprises sector (69,4%), followed by higher education (28,2%) and government (2,4%). R&D financing structure observed in Podkarpacie was very similar to that of the European Union. A very high involvement of enterprises sector the highest among all Polish voivodeships is what deserves particular credit. 4 2 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych. 2 Main Statistical Office, Local Data Bank.

7 Struktura nakładów na B+R w zależności od źródła finansowania (2008)* / Structure of R&D outlays with respect to sources of financing (2008)* sektor przedsiębiorstw / enterprises sector rząd / government szkolnictwo wyższe / higher education inne / others UE-27 Polska / Poland 63% 35% 31% 34% 70% województwo podkarpackie/ Podkarpackie Voivodeship 1% 28% 13% 23% 2% * wielkość i struktura nakładów na B+R wyrażona w PKB [%] / * the size and structure of expenditure for R&D expressed in GDP [%] Źródło: Eurostat 3 / Source: Eurostat 3 3 Potencjał naukowy województwa podkarpackiego buduje kilka znaczących w skali kraju ośrodków akademickich, przede wszystkim: Rzeszów (m.in. Uniwersytet Rzeszowski kształcący 21,3 tys. studentów 4, Politechnika Rzeszowska 15,8 tys. studentów, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie) oraz Przemyśl (m.in. Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu, Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu). Potencjał innowacyjny regionu koncentruje się jednak przede wszystkim na działalności badawczo-rozwojowej Politechniki Rzeszowskiej (badania w zakresie m.in. budowy maszyn i lotnictwa, nowoczesnych technologii, tworzyw sztucznych, nowych rozwiązań z dziedziny automatyki i sterowania), kilku jednostek Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz zlokalizowanych w regionie pozaakademickich jednostek naukowych m.in. Instytutu Nafty i Gazu. 3 Scientific potential of the Podkarpackie Voivodeship is build by several nationally recognized higher education centers, including in particular: Rzeszów (among others, the University of Rzeszów educating 21,3 thousand students 4, Rzeszów University of Technology 15,8 thousand students, University of Information Technology and Management in Rzeszów) and Przemyśl (among others, School of Law and Public Administration, the East European State Higher School in Przemyśl). The innovative potential of the region is concentrated primarily around research and development activities of the Rzeszów University of Technology (research on, among others, machines construction and aviation, modern technologies, plastics, new solutions related to automation and control), several units of the University of Rzeszów and non-university research centers, such as Oil and Gas Institute, located in the region. 3 Baza danych Eurostat: 4 Główny Urząd Statystyczny, Szkoły wyższe i ich finanse w 2010 r., s Eurostat database: 4 Main Statistical Office, Szkoły wyższe i ich finanse w 2010 r., s. 113 [Institutes of higher education and their finances in 2010, p.113] 5

8 Pomimo że na Podkarpaciu działa dość silny na tle kraju sektor naukowy, to jednak sektor przedsiębiorstw pełni główną rolę w kształtowaniu potencjału innowacyjnego regionu. Jest to ewenementem w skali całego kraju. Na wyróżnienie zasługuje przede wszystkim sektor przemysłu. W 2009 roku nakłady na działalność innowacyjną poniosło łącznie 18,9% firm przemysłowych, co pozwoliło Podkarpaciu na uplasowanie się pod tym względem na pierwszym miejscu w Polsce 5. Słabiej, nieco poniżej średniej krajowej, wypadł w tym zakresie podkarpacki sektor usług (10,7%; 6. pozycja). W tym samym roku aż co czwarte przedsiębiorstwo przemysłowe z regionu zadeklarowało wprowadzenie przynajmniej jednej innowacji w okresie (23,3%) 6. Również w tej kategorii województwo podkarpackie było krajowym liderem. O wysokim wpływie biznesu na kształtowanie potencjału innowacyjnego Podkarpacia świadczy również struktura realizowanych w regionie badań. Co druga złotówka przeznaczana na finansowanie działalności B+R przypada na prace rozwojowe (57,4%) 7, które są kategorią badań najbardziej ukierunkowaną na zastosowania w praktyce. Jest to wynik znacznie wyższy niż odnotowany w kraju (42,7%). Despite the fact that, comparing with the rest of Poland, Podkarpacie can boast a reasonably robust scientific sector, it is the enterprises sector that plays a major role in shaping of the innovative potential of the region. It is a peculiar situation in Poland. Industrial sector deserves particular credit. In 2009 expenditures on innovative activity were made by a total of 18,9% industrial companies, which earned Podkarpacie first place in Poland 5 in this respect. Podkarpacie services sector (10,7%, 6th place) with results slightly below country s average, performed worse. In the same year staggering every fourth industrial company from the region declared the implementation of at least one innovation in the period (23,3%) 6. Also in this category Podkarpackie Voivodeship became a leader in Poland. The structure of research conducted in the region also testifies to the big influence of business on the shaping of innovative potential. Every second zloty earmarked for financing R&D activities is spent on development (57,4%) 7, an area most oriented on implementing solutions in practice. This result is substantially higher than the one recorded in the country (42,7%). Klastry i inicjatywy klastrowe W dokumentach strategicznych Podkarpacia 8 wskazuje się na kilka kluczowych dla regionu sektorów, wśród nich: przemysł lotniczy, przemysł chemiczny (w tym farmaceutyczny), a także informatykę. Województwo podkarpackie jest regionem o wyjątkowo bogatych tradycjach lotniczych. Obecnie na Podkarpaciu koncentruje się około 90% krajowej produkcji przemysłu lotniczego. Regionalnymi (i zarazem krajowym) liderami w tej branży są: WSK PZL Rzeszów S.A. oraz PZL Świdnik Sp. z o.o. Oprócz działalności dużych graczy na potencjał branży składa się gęsta sieć małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych, w większości przypadków założonych na początku lat 90. przez byłych pracowników firm lotniczych 9. Działalność podkarpackich firm lotni- Clusters and cluster initiatives Strategic documents of the Podkarpacie region 8 indicate several sectors of vital importance to the region, such as: aviation industry, chemical industry (including pharmaceutical one) as well as information technology. The Podkarpackie Voivodeship has particularly rich aviation traditions. Currently, around 90% of Polish aviation industry production is concentrated in Podkarpacie. Regional (and at the same time national) leaders in this sector include: WSK PZL Rzeszów S.A. and PZL Świdnik Sp. z o.o. Apart from big players operating in the region what also contributes to the sector s potential is a dense network of small and medium-sized private enterprises, in most cases established at the beginning of the 90 s by former employees of aviation companies 9. The activity of Podkarpacie aviation companies is supported by 6 5 Główny Urząd Statystyczny, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach , Warszawa 2010, s Główny Urząd Statystyczny, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach , Warszawa 2010, s. 89, Główny Urząd Statystyczny, Nauka i technika w Polsce w 2009 r., Warszawa 2011, s. 193, Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, grudzień 2004, s. 20, 21 oraz Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, r., s. 13, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, r., s Main Statistical Office, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach , Warszawa 2010, p. 14 [Innovative activity of enterprises in years ] 6 Main Statistical Office, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach , Warszawa 2010, p. 89, 92 [Innovative activity of enterprises in years ] 7 Statistical Office, Nauka i technika w Polsce w 2009 r., Warszawa 2011, p. 193, 194 [Science and Technics in Poland in 2009] 8 Regional Innovation Strategy for Podkarpackie Voivodeship for years , Rzeszów, December 2004, p. 20, 21 and Regional Operational Program for Podkarpackie Voivodeship for years , Rzeszów, , p. 13, Regional Operational Program for Podkarpackie Voivodeship for years , Rzeszów, , p. 14.

9 czych wspierana jest przez silną, specjalistyczną bazę naukową: jednostki regionalne (m.in. Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa na Politechnice Rzeszowskiej) i krajowe. Na Podkarpaciu działają ponadto centra badawcze zagranicznych firm lotniczych (m.in. MTU Aero Engines). Do kluczowych branż Podkarpacia należy zaliczyć również przemysł chemiczny, który notuje 7,8% udziału w regionalnej produkcji sprzedanej przemysłu 10. Szczególnie silny jest przemysł farmaceutyczny (reprezentowany przez m.in. ICN Polfa Rzeszów S.A., Sanofi-Aventis Sp. z o.o., Sanfarm Sp. z o.o.) oraz produkcji tworzyw sztucznych i gumy (m.in. Stomil Sanok S.A., GK Fabryki Farb i Lakierów Śnieżka S.A., Lubzina 11 ). Chemiczne firmy z Podkarpacia mają możliwość współpracy z jednostkami naukowymi, m.in. Politechniką Rzeszowską (Wydział Chemiczny) oraz Uniwersytetem Rzeszowskim (Zamiejscowy Wydział Biotechnologii, Wydział Matematyczno- -Przyrodniczy). Jednym z najdynamiczniej rozwijających się w ostatnich latach podkarpackich sektorów gospodarki jest informatyka. Działająca w regionie firma Assesco Poland S.A. znalazła się na czwartej pozycji w rankingu największych przedsiębiorstw informatycznych w Polsce 12. Do innych silnych branżowych graczy należą również m.in. Opatem S.A., ZETO Rzeszów Sp. z o.o., SoftSystem Sp. z o.o. Kształcenie kadr dla firm oraz możliwości współpracy w zakresie nowych technologii oferują im m.in. Wydział Elektroniki i Informatyki Politechniki Rzeszowskiej i Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Szans dla województwa podkarpackiego upatruje się również w kilku innych branżach: spożywczej (w tym: rolnictwo ekologiczne), hutniczo-metalurgicznej, szklarskiej, naftowej, mineralnej i elektromaszynowej (AGD oraz maszyn budowlanych: budowlano-drogowych, do prac ziemnych, rolniczych itd.). Analizy potencjału gospodarczego regionu wskazują również na duże znaczenie kilku sektorów usługowych, w tym budownictwa oraz turystyki. Do końca listopada 2011 roku w województwie podkarpackim odnotowano powstanie 15 inicjatyw klastrowych. Większość z nich ma swoją siedzibę w stolicy regionu Rzeszowie (11). W pozostałych miastach (Stalowej Woli, Mielcu, Krośnie i Lesku) istnieją już pojedyncze inicjatywy klastrowe. strong, specialist scientific facilities: regional units (such as for example the Department of Machines Construction and Aviation at Rzeszów University of Technology) and national ones. Furthermore, research centers of foreign aviation companies (among others Aero Engines) operate in Podkarpacie. Key sectors of Podkarpacie also include chemical industry which accounts for 7,8% of regional sold production of industry 10. Pharmaceutical industry (represented by, among others, ICN Polfa Rzeszów S.A., Sanofi-Aventis Sp. z o.o., Sanfarm Sp. z o.o.) as well as plastic and rubber sector (among others, Stomil Sanok S.A., Paints and Varnishes Plant Śnieżka S.A., Lubzina 11 ) are particularly strong. Chemical companies from Podkarpacie have a chance to cooperate with research institutes, such as Rzeszów University of Technology (Department of Chemistry) and the University of Rzeszów (Branch Campus of the Biotechnology Department, Department of Mathematics and Natural Sciences). Information technology has been one of the most dynamically developing economy sectors in Podkarpacie in recent years. Assesco Poland S.A. company, operating in the region, was ranked fourth in the ranking of the biggest IT companies in Poland 12. Other strong players include Opatem S.A., ZETO Rzeszów Sp. z o.o., SoftSystem Sp. z o.o. Educational offer for company employees and new technology-related cooperation opportunities are provided, among others, by the Electronics and IT Department at the Rzeszów University of Technology and the University of Information Technology and Management in Rzeszów. Opportunities for the Podkarpackie Voivodeship may also be found in several other sectors: food processing (including organic agriculture), metallurgical, glassmaking, oil, mineral and electromechanical industries (household appliances and construction machinery: construction and road machines, groundwork machines and agricultural machines, etc.). The analyses of the region s economic potential emphasize also the substantial importance of some service sectors, including construction and tourism. By the end of November 2011 the establishment of 15 cluster initiatives was recorded in the Podkarpackie Voivodeship. Most of them are based in the region s capital Rzeszów (11). Individual cluster initiatives exist also in other cities (Stalowa Wola, Mielec, Krosno and Lesko). 10 Materiały źródłowe Głównego Urzędu Statystycznego w Rzeszowie: 11 Pięćsetka Polityki ranking największych polskich firm: www. lista500.polityka.pl. 12 Pięćsetka Polityki ranking największych polskich firm: www. lista500.polityka.pl. 10 Source materials from Rzeszów Main Statistical Office: Pięćsetka Polityki ranking of the biggest Polish companies: 12 Pięćsetka Polityki ranking od the biggest Polish companies: 7

10 Inicjatywy klastrowe w województwie podkarpackim / Cluster initiatives in the Podkarpackie Voivodeship Źródło: opracowanie własne. / Source: own work. Najwięcej inicjatyw klastrowych (3) powstało w branży lotniczej (Dolina Lotnicza, Sieć AVIA-SPLot, Podkarpackie Powiązania Kooperacyjne) oraz informatycznej (Podkarpacki Klaster Informatyczny, Podkarpacko- -Lubelski Innowacyjny Klaster Informatyczny, Klaster IT Wschodni Klaster Informatyczny). Kolejnymi co do popularności branżami były: przemysł metalowy (2) oraz turystka (2). Struktura branżowa regionalnych inicjatyw klastrowych jest zbliżona do listy kluczowych branż regionu, stąd można wysnuć wniosek, że Podkarpacie jest świadome swojego potencjału gospodarczego i stara się go wykorzystać. Most cluster initiatives (3) were created in the aviation sector (Aviation Valley, AVIA-SPLot Network, Subcarpathian Aviation Cluster) and IT sector (Podkarpacie IT Cluster, Podkarpacie-Lublin Innovative IT Cluster, IT Cluster Eastern IT Cluster). Aviation and IT is followed by metal industry (2) and tourism (2). Industrial structure of cluster initiatives reflects key sectors in the region, hence it may be concluded that Podkarpacie is aware of its economic potential and strives to exploit it. Struktura branżowa inicjatyw klastrowych w województwie podkarpackim / Industrial structure of cluster initiatives in the Podkarpackie Voivodeship 20% lotnictwo / aviation 34% IT 20% turystyka / tourism przemysł metalowy / metal industry 13% 13% inne / others 8 Źródło: opracowanie własne. / Source: own work.

11 Wsparcie regionalne Klastry w polityce regionu Wspieranie tworzenia klastrów oraz powstawania firm zajmujących się wytwarzaniem produktów regionalnych zostało wpisane w priorytety Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata Wspieranie innowacyjnych klastrów przemysłowych należy również do głównych celów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata Pierwsze programy wsparcia dla rozwoju podkarpackich klastrów uruchomiono w latach w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Zrealizowano w tym czasie łącznie sześć tego typu projektów. Jeden z nich, koordynowany przez Wyższą Szkołę Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, miał na celu wsparcie kilku wybranych skupisk gospodarczych (lotnictwo, informatyka, przetwórstwo spożywcze). Pozostałe projekty ukierunkowane były na wspieranie pojedynczych klastrów, w tym: lotnictwa (2 projekty), informatyki (1), przetwórstwa spożywczego (1) oraz branży chemicznej (1). Regional support Clusters in the regional policy Supporting clusters formation and establishment of companies preoccupied with manufacturing regional products was included in the priorities of the Podkarpackie Voivodeship Regional Innovation Strategy for years Supporting innovative industrial clusters is also one of the main objectives of the Regional Operational Programme of Podkarpackie Voivodeship for years First support programs aiding the development of Podkarapcie clusters were launched in the years under the Integrated Regional Program (ZPORR). In that period a total of six such projects was implemented. One of them, coordinated by the University of Information Technology and Management in Rzeszów strived to provide support for several selected economy areas (aviation, IT, food processing). The remaining ones focused on supporting individual clusters, including aviation (2 projects), IT (1), food processing (1) and chemical sector (1). Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (RPO WP) W okresie finansowania podkarpackie klastry mogą starać się o dofinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego (RPO WP). Choć w ramach programu nie funkcjonuje działanie dedykowane stricte klastrom, o wsparcie na ich rozwój można starać się w ramach działania 1.1 Wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości. Schemat B działania, przewidujący udzielanie bezpośrednich dotacji inwestycyjnych, umożliwia uzyskanie dofinansowania na projekty związane z tworzeniem i rozwijaniem powiązań kooperacyjnych, wśród nich: wspólne inwestycje członków klastra, działania marketingowe oraz szkolenia i usługi doradcze. O dofinansowanie starać się mogą zarówno małe i średnie, jak i duże przedsiębiorstwa. The Regional Operational Programme Podkarpackie (ROP) In the financing period clusters from Podkarpacie may apply for co-financing from the Regional Operational Programme Podkarpackie (ROP). Although the programme does not contain any measure strictly dedicated to clusters, support for their development may be sought under measure 1.1 Enterprise Capital Support. Scheme B of the measure, stipulates granting of direct investment subsidies, grants funding for projects related to the creation and development of cooperative links, such as joint investment projects of cluster members, marketing activities, training and consulting services. Both small and medium sized enterprises as well as big companies may apply for funding. 13 Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, grudzień 2004, s Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, r., s Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, December 2004, p. 43 [Regional Innovativeness Strategy of Podkarpackie Voivodeship for years ] 14 Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów, , p. 64 [Regional Operational Programme for Podkarpackie Voivodeship for years ] 9

12 Wsparcie klastrów w ramach RPO WP / Cluster support within The Regional Operational Programme Podkarpackie 1.1 Wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości / Enterprises capital support Zakres wsparcia / The scale of support wspólne inwestycje / joint investment projects działania marketingowe / marketing activites usługi doradcze / consulting services szkolenia / training Źródło: Szczegółowy opis priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata , 11 października 2011 r., s. 41 / Source: Detailed description of priorities of the Regional Operational Programme for Podkarpackie Voivodeship for years , 11 October 2011, p. 41. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) Przedstawiciele inicjatyw klastrowych z Podkarpacia mogą się również starać o wsparcie w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW). W ramach programu można otrzymać pomoc finansową na szereg działań związanych z funkcjonowaniem klastra. Ze względu na charakter programu warunkiem koniecznym do uzyskania dofinansowania jest zaangażowanie w projekt przedstawicieli przynajmniej dwóch regionów z Polski Wschodniej. Wśród zwycięskich projektów realizowanych w ramach PO PRW znalazły się m.in. przedsięwzięcia Innowacyjnego Klastra Zdrowie i Turystyka Uzdrowiska Perły Polski Wschodniej, Świętokrzysko-Podkarpackiego Klastra Energetycznego oraz Świętokrzysko-Podkarpackiego Klastra Budowlanego INNOWATOR. Operational Programme Development of Eastern Poland (OP DEP) Representatives of cluster initiatives from Podkarpacie may also apply for support available under the Operational Programme Development of Eastern Poland. Within the scope of the programme one may receive financial support for a number of activities connected with cluster s operation. Because of the nature of the programme a prerequisite for getting support is to involve in the project representatives from at least two regions from eastern Poland. Successful projects implemented under OP DEP included undertakings carried out, among others, by the Innovative Cluster Health and Tourism Health Resorts of the Pearls of Eastern Poland, Świętokrzyskie and Podkarpackie Energy Cluster and Świętokrzyskie and Podkarpackie Construction Cluster INNOWATOR. Wsparcie klastrów w ramach PO RPW / Support for clusters under OP DEP 1.4 Promocja i współpraca komponent współpraca / Promotion and cooperation cooperation component Zakres wsparcia / The scale of support organizacja i funkcjonowanie biura klastra / organization and functioning of the cluster s office promocja działań klastra / promotion of cluster s activities organizacja spotkań członków klastra / organization of cluster members meetings zakup licencji, wyników badań, analiz itp. / purchase of licenses, research results, analyses, etc. 10 Źródło: Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej , Warszawa, 15 sierpnia 2009 rok, s / Source: Detailed description of Priority Axis of the Operational Programme Development of Eastern Poland , Warsaw, , p

13 Oprócz wspomnianych programów wsparcia, regionalni przedstawiciele klastrów mogą się starać o dofinansowanie z innych krajowych i międzynarodowych programów, często ukierunkowanych już na konkretne sektory gospodarcze. Przykładem może być Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 15, z którego można sfinansować rozwój współpracy w sektorze rolniczym w zakresie tworzenia grup producenckich czy Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO RYBY) 16 wspierający zawiązywanie grup rybackich. Apart from support programmes mentioned above, regional cluster representatives can apply for funding from other national and international support programmes which are often dedicated to specific industries. It is exemplified, for instance, by the Rural Development Program 15, which grants funds for developing cooperation in agricultural sector by creating producer groups, or Operational Programme Sustainable Development of the Fisheries Sector and Coastal Fishing Areas (PO RYBY) 16, which may be helpful when setting up fisheries groups. Instytucje otoczenia biznesu W województwie podkarpackim działa wiele podmiotów, które mogą wesprzeć rozwój regionalnych klastrów, w tym instytucje z sektora nauki, administracji, a także instytucje otoczenia biznesu. Według raportu SOOIP 17 z 2010 roku w województwie podkarpackim działają 42 ośrodki innowacji i przedsiębiorczości, m.in. 1 park technologiczny (Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny AEROPOLIS), 3 inkubatory technologiczne, 2 inkubatory przedsiębiorczości oraz 4 centra transferu technologii. Organizacją wydarzeń o charakterze informacyjno- -promocyjnym, związanych z tematyką innowacyjności i klastrów, a także innymi projektami wsparcia dla klastrów zajmują się m.in. regionalne agencje rozwoju regionalnego (w tym: Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A., Przemyska Agencja Rozwoju Regionalnego), a także szereg innych instytucji, również z sektora nauki (np. Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie). Firmy mogą również korzystać z preferencyjnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, jakie mogą zaoferować im zlokalizowane w regionie Specjalne Strefy Ekonomiczna w Mielcu i Tarnobrzegu. Obecnie w strefach tych funkcjonują polskie i zagraniczne przedsiębiorstwa z branż m.in. lotnictwa, motoryzacji, meblarstwa, farmaceutyki i elektroniki. Business support institutions There are also many entities active in Podkarpackie Voivodeship which can support the development of regional clusters. These include: scientific institutions, administration as well as business support institutions. According to SOOIP 17 report from 2010, 42 innovation and entrepreneurship centers operate in the Voivodeship, including 1 technological park (Podkarpackie Science and Technology Park AERO- POLIS), 3 technological incubators, 2 entrepreneurship incubator and 4 technology transfer centers. The organization of information and promotion events with reference to innovativeness and clusters and other cluster support projects is carried out by, among others, regional development agencies (including Rzeszów Regional Development Agency, Regional Development Agency MARR S.A., Przemyśl Regional Development Agency) and a whole range of other institutions, also from higher education sector (e.g. University of Information Technology and Management in Rzeszów). Companies may also benefit from preferential conditions for conducting business activity offered by the Mielec and Tarnobrzeg Special Economic Zones. Currently, these zones are locations for Polish and foreign companies from such sectors as: aviation, automotive industry, furniture, pharmaceutical or electronics industry. 15 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , Warszawa, lipiec 2011, s Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich, Warszawa, październik 2008, s Stowarzyszenie Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Raport 2010, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 26, 38, 75, Rural Development Programme for years , Warsaw, July 2011, p Operational Programme Sustainable Development of the Fisheries Sector and Coastal Fishing Areas, Warsaw, October 2008, p Association of Innovation and Entrepreneurship Centers in Poland, Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Raport 2010 [Innovation and Entrepreneurship Centers in Poland Report 2010] Polish Agency for Enterprise Development, Warsaw 2010, p. 26, 38, 75,

14 Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza Aviation Valley Association Branża: lotnicza Sector: aviation Dolina Lotnicza zlokalizowana jest w południowo- -wschodniej Polsce, znanej z rozwiniętego przemysłu lotniczego oraz ośrodków szkolenia pilotów. Region cechuje duża koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrodków naukowo-badawczych oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe. Większość firm zrzeszonych w klastrze zlokalizowanych jest w województwie podkarpackim, a serce Doliny Lotniczej leży w stolicy tego regionu Rzeszowie. The Aviation Valley is located in south eastern Poland, a region known for its developed aviation industry and pilot training centers. The region is characterized by a big concentration of companies from the aviation industry, research institutes and developed educational and training environment. Most companies within the cluster are located in the Podkarpackie Voivodeship and the heart of the Aviation Valley is located in the capital of that region Rzeszów powołanie do życia Stowarzyszenia Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza / creating the Aviation Valley Association rozpoczęcie współpracy z Europejską Platformą Lotnictwa ACARE i ASD / initiating cooperation with the European Aviation Platform ACARE and ASD klaster zrzesza 90 członków / the cluster has 90 members rozpoczęcie prac nad utworzeniem Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET Dolina Lotnicza / starting work on the creation of the Centre of Advanced Technology AERONET Aviation Valley powołanie do życia Centrum Kształcenia Operatorów CEXO / initiating the Operator Training Center CEXO 12 powstanie punktu konsultacyjnego Polskiej Platformy Technologicznej Lotnictwa / creation of the consultation point of the Polish Aerospace Technology Platform klaster zrzesza 50 członków / the cluster has 50 members organizacja Aviation Valley Expo Day/B2B Meetings w Rzeszowie / the organization of the Aviation Valley Expo Day/ B2B Meetings in Rzeszów organizacja Canadian Aerospace R&D Mission to Poland we współpracy z Ambasadą Kanady w RP / organization of the Canadian Aerospace R&D Mission in the cooperation with the Embassy of Canada to Poland

15 Łańcuch wartości i kompetencje klastra / Value chain and cluster competencies instytucje wspierające, usługi doradcze: agencje rozwoju regionalnego, park przemysłowy, centrum naukowo-technologiczne przemysłu lotniczego / support institutions, consulting: regional development agencies, industrial park, aviation industry research and technology center dostawcy i branże powiązane / suppliers and related sectors projektowanie i wytwarzanie / design and manufacturing samoloty, szybowce / airplanes, gliders części do samolotów / airplane parts czynniki wytwórcze i ich kształtowanie, działalność B+R: Politechnika Rzeszowska, Zakład Zaawansowanych Technologii i Konstrukcji / production factors and shaping them, R&D: Rzeszów University of Technology, Advanced Technologies and Construction Plant dystrybucja / distribution serwis / servicing Kompetencje klastra: projektowanie, wytwarzanie i serwis samolotów oraz części do samolotów, wytwarzanie urządzeń wspomagających lotnictwo oraz usługi powiązane z lotnictwem jak elektronika, działalność badawczo-rozwojowa w dziedzinie przemysłu lotniczego, szkolenie kadr dla lotnictwa, wspólna realizacja projektów innowacyjnych, wsparcie rozwoju branży i lobbing na jej rzecz. / Cluster competencies: design, creation and servicing of airplanes and airplane parts, creating auxiliary devices and offering services related to aviation including electronics, research, training staff for aviation, joint implementation of innovative projects, support for the development of the industry and lobbying. 13

16 Koordynator Koordynatorem klastra jest Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza. Głównym celem Doliny Lotniczej jest przekształcenie Polski południowo-wschodniej w jeden z wiodących w Europie regionów lotniczych, który będzie dostarczał różnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu lotniczego dla najbardziej wymagających klientów. Coordinator The coordinating entity is the Aviation Valley Association. The main aim of the Aviation Valley is to turn south eastern Poland into a leading European aviation region, which will deliver different products and services related to aviation industry for the most demanding customers. Dane kontaktowe podmiotu pełniącego rolę koordynatora/animatora: / Contact details of the coordinating entity: koordynator klastra: / cluster coordinator: Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza / Aviation Valley Association okres pełnienia funkcji: / period of service: od / since formalna podstawa pełnienia funkcji: / formal basis for performing the function: statut / statute adres korespondencyjny: / address for delivery: ul. Szopena 51, Rzeszów osoba do kontaktów: / contact person: Andrzej Rybka Dyrektor SGPPL Dolina Lotnicza / Managing Director of the SGPPL Aviation Valley tel./fax.: / / www: andrzej.rybka@dolinalotnicza.pl / Działalność i oferta klastra Klaster podejmuje wiele działań, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Organizacja i rozwijanie efektywnego kosztowo łańcucha dostawców czy tworzenie dogodnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw przemysłu lotniczego w regionie to tylko niektóre z licznych działań klastra. Dolina Lotnicza poprzez swoje działania dąży do dynamicznego rozwoju regionu, zwiększenia liczby miejsc pracy oraz poprawy warunków życia mieszkańców. Aby maksymalnie usprawnić komunikację między członkami klastra, SGPPL Dolina Lotnicza wykorzystuje Intranet, będący wewnętrzną siecią komunikacyjną. Cluster s activity and offer The cluster undertakes many actions both within the country and internationally. Development of a cost effective supply chain, or creating good conditions to the development of aviation industry in the region. These are only some of the cluster s activities. Aviation Valley through its activities wants to create more jobs and generally contribute to the increase of living standards. In order to maximally improve communication between cluster members Intranet (inner communication network) is being used. Projekty realizowane przez klaster: Projects implemented by the cluster: 14 INTERREG III C ADEP Development and promotion of an industrial cluster from Podkarpackie Voivodeship celem projektu był rozwój i promocja klastra innowacyjnych firm, działających w branży lotniczej w województwie podkarpackim poprzez: budowę specjalistycznego portalu zawierającego m.in. bazy danych firm, ofert oraz potrzeb kadrowych i badawczych przedsiębiorstw z branży lotniczej, INTERREG III C ADEP Development and promotion of an industrial cluster from Podkarpackie Voivodeship the goal of the project was the development and promotion of the cluster of innovative enterprises, operating within the aviation sector in the Podkarpackie Voivodeship through: the creation of specialist web portal that included data base of companies, offers and staff requirements of the aviation industry,

17 intensywne działania promocyjne w postaci konferencji i udziału w międzynarodowych imprezach branży lotniczej. Projekt został uznany za wzorcowy i jako taki przedstawiony europarlamentarzystom i członkom Komisji UE w Brukseli oraz opublikowany na stronach internetowych Komisji Europejskiej. intensive promotional activities in the form of conferences and participation in international meetings of the aviation industry. The project was deemed as exemplary and as such was presented to MPs of European Parliament and members of the European Commission in Brussels and was published on the web page of the European Commission. Foresight Material technologies development for the Aviation Valley Cluster w ramach realizacji projektu przygotowano prognozę obejmującą ok. 15 najbliższych lat, a dotyczącą kierunków rozwoju technologii materiałowych, które są najistotniejsze z punktu widzenia planów wytwórczych polskiego przemysłu lotniczego. Prognoza obejmuje również szacowane koszty nowych wdrożeń technologicznych w relacji do spodziewanych efektów ekonomicznych i społecznych płynących z ich zastosowania, w tym ocenę potencjalnego zapotrzebowania na kadrę inżynieryjno-techniczną i wykonawczą. Wyniki projektu zostały przedstawione Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego podczas jej wizyty w Rzeszowie 15 października 2008 r. Foresight Material technologies development for the Aviation Valley Cluster within the project an evaluation was presented that spanned over 15 subsequent years and regarded the direction of the development of technology of those materials which are most relevant from the point of view of manufacturing plans of the Polish aviation industry. The evaluation includes also evaluated costs of new technological implementations in relation to the expected economic and social effects stemming from their application and the evaluation of future demand for engineers and technicians. The results of the project were presented by the Minister of Science and Education during her visit in Rzeszów on October 15, INTERREG III A Development and promotion of a cross-border Polish-Ukrainian aviation cluster celem projektu było stworzenie sprawnego, opartego na technologiach informatycznych, systemu wymiany informacji bazy danych o ofertach i zapotrzebowania polskich i ukraińskich firm lotniczych. Projekt miał również na celu zainicjowanie współpracy z ukraińskimi ośrodkami badawczymi (m.in. Politechniką Lwowską), które będą promować nowe koncepcje oraz rozwijać sektor badawczo-rozwojowy w przemyśle lotniczym we współpracy z uczelniami polskimi. INTERREG III A Development and promotion of a cross-border Polish-Ukrainian aviation cluster the aim of the project was to create an efficient IT system of information exchange database of the offers and requirements of Polish and Ukrainian aviation companies. The project was also supposed to foster cooperation between research institutes (among others Lviv University of Technical Sciences), promote new concepts and develop the research sector within the aviation industry in cooperation with Polish Institutes of higher education. ZPORR Wspólne niebo rozwój i integracja innowacyjnego klastra lotniczego Dolina Lotnicza celem projektu było wykorzystanie najlepszych praktyk europejskich w zakresie rozwoju sieci powiązań przedsiębiorstw, pozyskiwania i analizy danych na temat oferty i potrzeb firm, wspierania kontaktów pomiędzy nauką i gospodarką oraz nawiązywaniu kontaktów biznesowych. W ramach projektu zorganizowano konferencje w Paryżu, Brukseli i Londynie, podczas których zaprezentowano polski przemysł lotniczy, jego potencjał i możliwości współpracy. Konferencje były również okazją do dwustronnych spotkań pomiędzy firmami z Polski i odwiedzanych krajów. Integrated Regional Development Programme Our sky development and integration of the innovative aviation cluster Aviation Valley the aim of the project was to use the best European practices to develop the networks of cooperation between enterprises, to obtain and analyse data regarding the needs and offers of companies, supporting contacts between science and economy and striking business friendships. The programme led to the organization of conferences in Paris, Brussels and London, during which the Polish aviation industry its potential and cooperation possibilities were presented. The conferences were also a possibility to organize meetings between companies from Poland and visited countries. 15

18 Sectoral Contact Point of 7. UE Framework Program SGPPL Dolina Lotnicza pełni funkcje Branżowego Punktu Kontaktowego Polskiej Platformy Technologicznej Lotnictwa. Enterprise Europe Network SGPPL Dolina Lotnicza jest członkiem konsorcjum South-East Poland działającego w ramach sieci Enterprise Europe Network. Sieć EEN funkcjonuje w 40 krajach, oferując m.in. pomoc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych, organizując misje gospodarcze, informując o nowych narzędziach wsparcia Unii Europejskiej na rzecz przedsiębiorców, promocji innowacji, czy wsparcia uczestnictwa MSP w 7. Programie Ramowym. SGPPL Dolina Lotnicza w konsorcjum South-East Poland odpowiedzialna jest za sektor lotniczy. INTERREG Polska-Słowacja celem projektu było stworzenie sprawnego, opartego na technologiach informatycznych, systemu wymiany informacji i matrycy kompetencji polskich i słowackich firm lotniczych. Projekt miał również na celu zainicjowanie współpracy ze słowackimi uczelniami (m.in. Katedra Lotnictwa Uniwersytetu w Żylinie), które będą promować nowe koncepcje oraz rozwijać sektor badawczo-rozwojowy w przemyśle lotniczym we współpracy z uczelniami polskimi. INTERREG IV C Central celem projektu jest przeprowadzenie procesu optymalizacji trzech wybranych klastrów: słowackiego, węgierskiego i polskiego. W jego ramach Dolina Lotnicza współpracuje z trzema klastrami z Europy. W ramach tzw. grupy zakupowej utworzonej we współpracy z Podkarpackim Klubem Biznesu, firmy/ członkowie SGPPL Dolina Lotnicza biorą aktywny udział w wydarzeniach targowych i misjach gospodar- Sectoral Contact Point of 7. UE Framework Program the Aviation Valley Association performs the function of the Sector Contact Point of the Polish Aviation Technological Platform. Enterprise Europe Network the Aviation Valley Association is a member of the South East Poland Consortium operating within the Enterprise Europe Network. The EEN network functions in 40 countries, offering aid in obtaining new business contacts, organizing economic missions, informing on EU support tools for entrepreneurs, promoting innovation or supporting membership in SMEs in the 7th Framework Programme. Aviation Valley s responsibilities within the South East Poland consortium focus on the aviation sector. INTERREG Poland-Slovakia the aim of the project was to create an efficient IT system of information exchange and a matrix of cooperation of Polish and Slovak aviation companies. The project was also supposed to initiate cooperation with Slovak institutes of higher learning (including the Zlin University Faculty of Aviation), which will promote new concepts and develop the research sector in cooperation with Polish Universities. INTERREG IV C Central the aim of the project is to conduct the process of optimization of three selected clusters: Slovak, Hungarian and Polish. Aviation Valley cooperates with three clusters in Europe. Within the so called purchase group created in cooperation with the Podkarpacki Business Club, companies/members of the Aviation Valley Association take active part in trade events and economic missions Firmy klastra Dolina Lotnicza stanowią bardzo istotną część światowego łańcucha dostawców przemysłu lotniczego. Oferują również produkty finalne, takie jak samoloty transportowe i śmigłowce oraz kilkanaście rodzajów lekkich i ultralekkich statków powietrznych. / The companies from the Aviation Valley cluster constitute a very relevant part of the world supply chain of the aviation industry. These companies offer final products such as transporting planes and helicopters as well as several types of light and ultra-light airplanes. 16

19 czych organizowanych zarówno na terenie Europy, jak i całego świata. Klaster brał udział m.in. w Międzynarodowch Targach Poddostawców AIRTEC 2011 we Frankfurcie nad Menem. Ponadto SGPPL Dolina Lotnicza jest stałym uczestnikiem międzynarodowych targów PARIS AIR SHOW i ILA BERLIN. Klaster pod adresem posiada stronę internetową, na której znajdują się bieżące informacje dotyczące działalności samego stowarzyszenia, nazwy i adresy firm członkowskich. Miesięczna liczba wejść na w/w stronę internetową oscyluje w granicach Ponadto Dolina Lotnicza posiada własne foldery promocyjne oraz film DVD, promujący klaster, jego działalność i firmy w nim skupione. both organized on the territory of Poland, Europe and the entire world. The cluster took part among others in the International Subcontractors Fair AIRTEC 2011 in Frankfurt am Main. Moreover, the Aviation Valley Association is a permanent member of the international fairs PARIS AIR SHOW and ILA BERLIN. The cluster has a web page which features current information regarding activity of the association, names and addresses of member companies. The monthly number of visitors is around Additionally, the Aviation Valley Association has its own promotional brochures informing on its activities and on the companies which are a part of it. O klastrze Dolina Lotnicza pojawił się szereg publikacji w branżowej prasie specjalistycznej, takiej jak Flight Magazin, Aviation Week, a także w The Economist i Financial Times. There has been a number of publications regarding Aviation Valley Association in magazines such as Flight Magazine, Aviation Week as well as The Economist and Financial Times. 17

20 18