Prawo sportowe. Nowe prawo transferowe w piłce nożnej. Maciej Bałaziński

Transkrypt

1 Prawo sportowe 71 Postanowienia dokumentu FIFA, dotyczącego transferów międzynarodowych, respektują tezy orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Bosmana oraz rozwiązują szereg istotnych kwestii praktycznych. Nowe prawo transferowe w piłce nożnej Autor omawia wydany przez FIFA akt prawny pod tytułem: Zasady przekształcenia reguł FIFA, dotyczących transferów międzynarodowych, który wszedł w życie podczas światowego Kongresu w Buenos Aires, potwierdzający przyjęcie zasad, ustanowionych przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu w sprawie Bosmana. Opisuje przyjęte środki ochrony młodocianych zawodników, zwraca uwagę na określenie czasu trwania kontraktów pomiędzy zawodnikami a klubami oraz przyjęcie okresu ochronnego kontraktu, opisuje mechanizm, mający zapewnić równomierne rozłożenie zysków, pochodzących z transferów, zwany mechanizmem solidarnościowym, wspomina o powołaniu Trybunału Arbitrażowego Piłki Nożnej oraz Izby Rozwiązywania Sporów. SŁOWA KLUCZOWE: prawo sportowe transfery piłka nożna profesjonalna. Od czasu sprawy Bosmana (wyczerpującą analizę sytuacji prawnej, która doprowadziła do zaistnienia sporu, jego podstawy faktyczne oraz efekty orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, można znaleźć w artykułach Sport Wyczynowy 2001, nr 9-10/

2 72 W. Czaplińskiego 1 oraz S. Weatherilla 2 ) ze świata piłkarskiego właściwie wyłączył się obszar Unii Europejskiej, na której terenie obowiązywały zasady, wymuszone przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jednak ostatnie miesiące przyniosły sporo nowych propozycji w zakresie regulacji, dotyczących transferów w piłce nożnej. Powody rozpoczęcia prac nad nowym prawem transferowym Uznając regulacje FIFA za sprzeczne z prawem europejskim, Komisja Europejska rozpoczęła postępowanie przeciwko tej organizacji. Aby jednak nie pogłębiać rozdźwięku między zasadami, obowiązującymi na terenie Unii Europejskiej, a resztą świata, FIFA rozpoczęła prace nad nowymi zasadami, regulującymi transfery zawodników. Konsultacje z przedstawicielami Komisji Europejskiej co do kierunków zmian tych regulacji przeprowadzone zostały 5 marca 2001 r. w Brukseli. 1 W. Czapliński: Sprawa J.-M. Bosmana - wyrok z dnia 15 grudnia 1995 r. Czy piłka nożna rządzi się własnymi prawami? Przegląd Prawa Europejskiego 1997, 1 (2). 2 S. Weatherill: Case C-415/93 C-415/93. Union royale belge des sociétés de football association ASBL vs Jean-Marc Bosman, Royal club liégeois SA vs Jean-Marc Bosman and others and Union des associations européennes de football (UEFA) vs Jean- Marc Bosman. Article 177 reference by the Court d Appel, Liege, on the interpretation of Articles 48, 85 and 86 EC. Judgement of the European Court of Justice of 15 December 1995; Common Market Law Review Po obradach, w których uczestniczyli m.in. komisarze Viviane Reding, Anna Diamantopoulou oraz Mario MONTI, a także Joseph Blatter, przewodniczący FIFA i Lennart Johansson, przewodniczący UEFA 3, ustalono, że zmiany w przepisach powinny zmierzać do: wypracowania systemu wynagradzania klubów za szkolenie młodych piłkarzy, który zachęcałby do pracy nad podnoszeniem kwalifikacji młodych talentów; przyjęcia zasady proporcjonalnego podziału zysków, pochodzących ze sprzedaży zawodników pomiędzy kluby zaangażowane w proces szkolenia piłkarzy; zapewnienia warunków edukacyjnych i socjalnych zawodnikom poniżej 18 roku życia; wyznaczenia okresów w trakcie sezonu, w których można dokonywać transferów; określenie czasu trwania kontraktów okresu ochronnego kontraktu; opracowania systemu sankcji za jednostronne zerwanie kontraktu; powołania kolegium arbitrów, złożonego z przedstawicieli zawodników i działaczy klubowych, z niezależnym przewodniczącym, który to arbitraż nie wykluczałby możliwości dochodzenia przez piłkarzy swoich praw na drodze sądowej. Projekt takiego aktu, zawierającego wymienione wyżej zalecenia, przewodniczący FIFA S. Blatter przesłał komisarzowi M. Monti. Po wymianie korespondencji pomiędzy nimi M. Monti 3 14/02/2001; Extracts from statements following the meeting; Oficjalna strona internetowa Komisji Europejskiej; reference

3 Nowe prawo transferowe w piłce nożnej zapewnił S. Blattera, że postępowanie Komisji, wszczęte w celu identyfikacji rozbieżności pomiędzy FIFA a prawem Unii Europejskiej, zostanie zawieszone. 4 W ten sposób porozumienie pomiędzy FIFA i Komisją Europejską zostało sformalizowane. Szkic nowego prawa transferowego 4 Listy S. Blattera do M. Monti z r. i odpowiedź M. Monti także z r.; nie publikowane. 5 Oficjalny dokument, wydany przez Światową Organizację Piłki Nożnej: Principles for the amendment of FIFA rules regarding international transfers ; Oficjalna strona internetowa FIFA. 6 Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 1995 w sprawie C-415/93 Union royale belge des sociétés de football association ASBL vs Jean-Marc Bosman, Royal club liégeois SA vs Jean-Marc Bosman and others and Union des associations européennes de football (UEFA) vs Jean-Marc Bosman; [1995] ECR I-4921; streszczenie tego orzeczenia dostępne jest również w zbiorze: W. Czapliński, R. Ostrihanski, P. Saganek, A. Wyrozumska: Prawo Wspólnot Europejskich; Orzecznictwo. Warszawa 2001, s Porozumienie to stało się podstawą wydania przez FIFA aktu pod tytułem: Zasady przekształcenia reguł FIFA, dotyczących transferów międzynarodowych 5, który wszedł w życie po przyjęciu przez FIFA 5 lipca 2001 r. podczas światowego Kongresu w Buenos Aires. W preambule tego dokumentu znajduje się postanowienie, które jest potwierdzeniem zasad, ustanowionych przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu w sprawie Bosmana. 6 A mianowicie: Wszyscy zawodnicy, których kontrakt wygasł, mogą bez ograniczeń poruszać się (...) po całym świecie, na zasadach określonych w paragrafie 2, regulującym wynagrodzenie za trening. Dokument w paragrafie 1 określa środki ochrony młodocianych zawodników. Zawodnicy, którzy nie ukończyli 18 roku życia otoczeni są specjalną ochroną. Po pierwsze, rodzina zawodnika może z powodów, nie związanych z piłką nożną, przemieszczać się po terytorium kraju, w którym trenuje młodociany zawodnik. Po drugie, klub zatrudniający takiego zawodnika musi zapewnić mu dostęp do edukacji. Władze sportowe określą w późniejszym terminie bardziej szczegółowo te wymogi. Aby zachęcić kluby do inwestowania w młodzież piłkarską, w drugim paragrafie ustalono, że za czas edukacji i szkolenia zawodnika uważa się okres między 12 a 23 rokiem życia. Rekompensata za szkolenie będzie wypłacana przy każdorazowej zmianie barw klubowych, do czasu ukończenia sportowej edukacji, tj. do 23. roku życia, za okres szkolenia, który miał miejsce od 12. do 21. roku życia. W przypadku gdy zawodnik podpisuje swój pierwszy profesjonalny kontrakt lub zmienia barwy klubowe, jako zawodnik profesjonalny, suma rekompensaty jest ograniczona do rekompensaty za szkolenie i edukację, kalkulowaną zgodnie z aneksem 1. Jeżeli nie można ustalić, jakiego klubu wychowankiem jest zawodnik, kwota wynagrodzenia przypada federacji i powinna być rozdysponowana na cele, związane z rozwojem młodych zawodników. W paragrafie 3 określono także czas trwania kontraktów pomiędzy zawod- 73

4 74 nikami a klubami. Nie mogą one przekraczać 5 lat i być krótsze niż 1 rok, co ma zapewnić równowagę pomiędzy interesami klubów (dążących do przedłużania kontraktów) i zawodników. Ustanowiony został tak zwany okres ochronny kontraktu. Trwa on 3 lata w odniesieniu do zawodników poniżej 28 roku życia lub 2 lata dla graczy starszych. W przypadku jednostronnego zerwania kontraktu, w czasie trwania okresu ochronnego, bez uzasadnionej przyczyny lub sportowo uzasadnionej przyczyny, wobec strony zrywającej mogą zostać zastosowane sankcje sportowe oraz obowiązek wypłaty odszkodowania. Po upływie okresu ochronnego za jednostronne zerwanie kontraktu sankcje sportowe nie będą wymierzane przeciwko zawodnikom. Mają oni możliwość jednostronnego odstąpienia od kontraktu, jednakże musi to mieć miejsce poza sezonem rozgrywek. Wobec zrywającego kontrakt mogą również zostać podjęte środki dyscyplinarne, jeżeli zaniedba on obowiązek poinformowania pisemnie o chęci zerwania kontraktu. Wysokość odszkodowania zależy od wysokości zarobków, wynikających z kontraktu, czasu trwania kontraktu, wysokości wynagrodzenia za szkolenie, które klub wypłacił poprzedniemu klubowi za pozyskanie zawodnika oraz od momentu zerwania kontraktu (paragraf 3.1a określa tak zwany okres chroniony, trwający 2 lub 3 lata, podczas którego zerwanie kontraktu jest obłożone dodatkowymi obciążeniami). Zgodnie z brzmieniem punktu 3. 3 sankcjami sportowymi - wobec zawodnika są: zakaz występów w barwach jakiegokolwiek klubu innego niż ten, z którym zawodnik zerwał kontrakt (stary pracodawca), przez okres 4 miesięcy od rozpoczęcia rozgrywek ligi, w której występuje klub nowego pracodawcy; jeżeli zawodnik zaniedba obowiązek pisemnego poinformowania pracodawcy o zerwaniu kontraktu bezzwłocznie po ostatnim meczu sezonu, bez względu na czas, jaki upłyną w ramach kontraktu, kara wyżej wymieniona może wynosić 6 miesięcy. Sankcje wobec klubu są następujące: zakaz dokonywania rejestracji nowych zawodników bez względu na kraj ich pochodzenia, aż do zakończenia najbliższego okresu transferowego (zakaz ten nie może trwać dłużej niż 12 miesięcy); klub przyjmujący zawodnika, który dokonał zerwania kontraktu, zostanie ukarany tak jak klub dokonujący jednostronnego zerwania kontraktu; sankcje nie powinny ograniczać się do: kar pieniężnych, odjęcia punktów, wykluczenia z rozgrywek. Sankcje wobec agenta zawodnika będą każdorazowo wyznaczane przez Komitet Statusu Zawodników FIFA z prawem odwołania się do Trybunału Arbitrażowego Piłki Nożnej (zasady jego działania ujęto w paragrafie 6). Pojęcie uzasadnionej przyczyny sportowej będzie odnoszone do konkretnych przypadków, przyjmując za podstawę faktyczne zdarzenia (kontuzja, zawieszenie, pozycja na boisku, wiek zawodnika). Paragraf 4 dokumentu precyzuje mechanizm, mający zapewnić równomierne rozłożenie zysków, pochodzą- 74

5 Nowe prawo transferowe w piłce nożnej cych z transferów, zwany mechanizmem solidarnościowym. Polega on na tym, iż po drugim transferze zawodnika lub po ukończeniu przez niego 23. roku życia 5% opłat, związanych z jego przejściem do innego klubu (ekwiwalent za szkolenie), zostanie przekazane klubom, uczestniczącym w jego sportowej edukacji, proporcjonalnie do liczby lat spędzonych w danym klubie. W celu zapewnienia regularności i właściwego funkcjonowania rozgrywek wyznaczono 2 okresy transferowe. Zawodnikowi wolno zmienić barwy klubowe jeden raz w sezonie. Okres, przypadający na połowę sezonu, przeznaczony jest na dokonywanie transferów z powodów wyłącznie sportowych (zastąpienie kontuzjowanych zawodników, wyjątkowe sytuacje w klubach itp.). FIFA powołała do życia nowy organ - Trybunał Arbitrażowy Piłki Nożnej. Został on utworzony zgodnie z Konwencją podpisaną w Nowym Jorku w 1958 roku 7 i ma zajmować się rozwiązywaniem sporów w formie arbitrażu. Rozstrzygnięcia, podjęte przez ten Trybunał, nie wykluczają możliwości dochodzenia praw przed sądami krajowymi. Poza tym organem FIFA zaoferowała swoje usługi koncyliacyjne, w celu szybkiego i poufnego rozwiązywania sporów oraz Izbę Rozwiązywania Sporów, której członkowie są wybierani w równej liczbie 7 Konwencja, podpisana w Nowym Yorku dnia 10 czerwca 1958 r., O uznawaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, opublikowana w Dzienniku Ustaw RP nr spośród zawodników i przedstawicieli klubów, z niezależnym przewodniczącym, od rozstrzygnięcia której można odwoływać się do wspomnianego Trybunału Arbitrażowego Piłki Nożnej. 8 Z zakresu podmiotowego obowiązywania tych zasad wyłączeni zostali amatorzy, tj. osoby, dla których uprawianie sportu nie jest źródłem utrzymania, aczkolwiek element wynagrodzenia może występować, np. jako premia za dobry występ. Omawiane regulacje, stworzone przez FIFA, dobrze obrazują zmiany, jakie od pewnego okresu czasu następują w sporcie, a mianowicie zwiększanie się mobilności sportowców. Zasady te weszły w życie 7 lipca 2001 r., wtedy zostały poddane pod dyskusję i przyjęte na ogólnoświatowym Kongresie FIFA w Buenos Aires. 9 Jak zareagowały na nie federacje krajowe? Władze austriackie już zapowiedziały otwarcie swojego rynku piłkarskiego poprzez dopuszczenie do gry w jednym zespole aż ośmiu zawodników spoza Unii Europejskiej. Dzięki temu chcą zwiększyć konkurencyjność swoich zespołów i poprawę wyników w pucharach europejskich. Być może jest to słuszna droga, którą powinny podążyć również inne federacje, a wśród nich PZPN. 8 Oficjalny dokument, wydany przez Światową Organizację Piłki Nożnej: Principles for the amendment of FIFA rules regarding international transfers ; Oficjalna strona internetowa FIFA. 9 Oficjalna strona internetowa organizacji FIFPro. 75