VADEMECUM BEZPIECZNEGO SENIORA. Jakub Michalski

Transkrypt

1 VADEMECUM BEZPIECZNEGO SENIORA Jakub Michalski

2 VADEMECUM BEZPIECZNEGO SENIORA Jakub Michalski opracowanie graficzne, skład i łamanie: przemo@korach.net

3 Wstęp Senior świadomym konsumentem Senior i prawo spadkowe Bezpieczne finanse seniora - senior na rynku usług finansowych Senior w prawie rodzinnym i opiekuńczym Senior na rynku nieruchomości Senior pacjentem - prawa i obowiązki Jak nie paść ofiarą przestępstwa lub oszustwa? Bezpieczny senior na drodze Wzory dokumentów Zakończenie / notka o autorze...57

4 1. WSTĘP

5 - 5 - Niniejsze Vademecum powstało w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata W wyniku przeprowadzonych wykładów, dyskusji z seniorami, warsztatów, doradztwa indywidualnego opracowana została publikacja Vademecum bezpiecznego seniora. W ramach publikacji osobne rozdziały zostaną poświęcone kwestiom związanym z bezpieczeństwem seniorów poruszanym podczas realizacji Projektu Bezpieczny Senior tj.: - senior świadomym konsumentem, - senior i prawo spadkowe, - bezpieczne finanse seniora - senior na rynku usług finansowych, - senior w prawie rodzinnym i opiekuńczym, - senior na rynku nieruchomości, - senior pacjentem - prawa i obowiązki, - jak nie paść ofiarą przestępstwa lub oszustwa, - bezpieczny senior na drodze. Do opracowania niniejszej publikacji został zaangażowany jeden z wykładowców, który w ramach Projektu przeprowadzał zajęcia. Publikacja niniejsza została opracowana z myślą o UTW, Klubach Seniora, organizacjach pozarządowych działających na rzecz osób starszych, urzędach, MOPS-ach, GOPS-ach, i innych podmiotach z terenu województwa wielkopolskiego. Dodatkowo publikacja jest dostępna na stronie internetowej Projektu ( i na stronie internetowej projektodawcy (

6 2. SENIOR ŚWIADOMYM KONSUMENTEM

7 - 7 - a. prawa konsumenta Do 25 grudnia 2014 r. chroni nas jako konsumentów ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Od 25 grudnia 2014 r. przepisy o rękojmi dla konsumenta i gwarancji nie będą już zawarte w ustawie z 2002 r. tylko zamieszczone łącznie w kodeksie cywilnym i tam w pierwszej kolejności powinniśmy szukać odpowiedzi na pytanie, co robić i jakich terminów dochować. Ponadto, prawa konsumenckie chronione są przez cały szereg innych ustaw i przepisów unijnych. Jednym z najważniejszych aktów prawnych, który od 25 grudnia 2014 r. wchodzi w życie, jest ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, dalej Ustawa. Ustawa określa prawa przysługujące konsumentowi, w szczególności: 1) obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem; 2) zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa; 3) zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa; 4) zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych. Przepisów Ustawy nie stosuje się do umów: 1) dotyczących usług socjalnych, mieszkań socjalnych, opieki nad dziećmi, wsparcia dla rodzin i osób znajdujących się stale lub czasowo w potrzebie, w tym opieki długoterminowej; 2) dotyczących gier hazardowych; 3) zawieranych z przedsiębiorcą dokonującym częstych i regularnych objazdów, podczas których przedsiębiorca dostarcza środki spożywcze, napoje i inne artykuły, przeznaczone do bieżącego spożycia w gospodarstwach domowych, do miejsca zamieszkania, pobytu lub pracy konsumenta; 4) dotyczących większości usług przewozu osób; 5) zawieranych za pomocą automatów sprzedających lub zautomatyzowanych punktów sprzedaży; 6) zawieranych z dostawcą usług telekomunikacyjnych za pomocą aparatu publicznego w celu skorzystania z takiego aparatu lub zawieranych w celu wykonania jednorazowego połączenia telefonicznego, internetowego lub faksowego przez konsumenta;

8 - 8-7) dotyczących usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych, bez względu na to, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej; 8) o imprezę turystyczną; 9) o timesheringu; 10) zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczającej pięćdziesięciu złotych; 11) dotyczących ustanawiania, nabywania i przenoszenia własności nieruchomości lub innych praw do nieruchomości oraz do umów dotyczących najmu pomieszczeń do celów mieszkalnych, z wyjątkami; 12) niektórych umów dotyczących usług finansowych, w szczególności takich jak: czynności bankowe, umowy kredytu konsumenckiego, czynności ubezpieczeniowe, umowy uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym otwartym, specjalistycznym funduszu inwestycyjnym otwartym, funduszu inwestycyjnym zamkniętym, specjalistycznym funduszu inwestycyjnym zamkniętym i funduszu inwestycyjnym mieszanym. Zgodnie z Ustawą, jeżeli ktoś przyśle nam niezamawiany towar, to nie musimy za niego płacić. Zgodnie z art. 27 ustawy konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem niektórych niezbędnych kosztów określonych w ustawie. Jeżeli czas trwania umowy nie jest oznaczony, zgodnie z Ustawą każda ze stron może ją wypowiedzieć bez wskazania przyczyn, z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia, chyba że strony zastrzegły krótszy termin wypowiedzenia. b. na jakie chwyty są narażeni seniorzy ze strony nieuczciwych sprzedawców Zakładamy uczciwość sprzedawcy. Zawsze jednak pojawi się ktoś, kto może chcieć nas naciągnąć na pewne wydatki. Żeby tego uniknąć dokonujmy przemyślanych zakupów, kierując się opinią i pozytywnymi poleceniami konkretnych sprzedawców. Nie kupujmy kompulsywnie. Porównajmy ceny produktów i wiarygodność sprzedawców. Pamiętajmy, że nie ma nic za darmo, za pozornymi gratisami zawsze kryje się jakiś haczyk. Są oczywiście wyjątki.

9 - 9 - c. gdzie zwrócić się po pomoc Lista najbliższych rzeczników konsumentów: Powiatowy Rzecznik Konsumentów Miasto: Kępno Adres: ul. Kościuszki 5 Miejski Rzecznik Konsumentów Miasto: Leszno Adres: ul. Karasia 15 Miejski Rzecznik Konsumentów Miasto: Kalisz Adres: ul. Kościuszki 1A Miejski Rzecznik Konsumentów Miasto: Konin Adres: Pl. Wolności 1 Miejski Rzecznik Konsumentów Miasto: Poznań Adres: ul. Kasprzaka 16 d. oznakowanie towarów paczkowanych Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o towarach paczkowanych, oznakowanie umieszczone na towarach paczkowanych powinno być łatwe do odczytania i dobrze widoczne, a także wykonane w sposób niedający się usunąć bez uszkodzenia opakowania. Poza wymaganiami dotyczącymi oznakowania produktów określonymi w przepisach odrębnych, towary paczkowane wprowadzane do obrotu powinny posiadać następujące oznakowania: 1) nazwę produktu, 2) ilość nominalną produktu, 3) firmę paczkującego, zlecającego paczkowanie, sprowadzającego lub importera. Z art. 16 ust. 4 ustawy o towarach paczkowanych wynika, że znak e, o wysokości co najmniej 3 mm, umieszcza się na opakowaniu obok oznaczenia nominalnej masy lub objętości.

10 e. przykład W listopadzie 2014 r. kupiliśmy jako osoby fizyczne radio. Zepsuło się. Możemy więc skorzystać z gwarancji (jeśli została udzielona) lub z roszczeń z ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. W listopadzie 2014 r. kupiliśmy na własną firmę radiową radio. Zepsuło się. Możemy więc skorzystać z gwarancji (jeśli została udzielona) lub z roszczeń z rękojmi z kodeksu cywilnego. W styczniu 2015 r. kupiliśmy jako osoby fizyczne radio. Zepsuło się. Możemy więc skorzystać z gwarancji (jeśli została udzielona) lub z roszczeń z rękojmi z kodeksu cywilnego. Sięgnijmy też do wskazanej wyżej Ustawy z 2014 r. f. warto pamiętać! W grudniu 2014 r. zgodnie z prawodawstwem UE następuje transpozycja dyrektywy o prawach konsumentów, która to zostanie wdrożona poprzez przyjęcie odrębnej ustawy (o prawach konsumenta). Ustawa ta uchyli ustawę o ochronie niektórych praw konsumentów, która transponuje do prawa polskiego dyrektywę o umowach zawieranych na odległość oraz dyrektywę o umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Ponieważ ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów zawiera w rozdziale 2a szczególne przepisy o umowach zawieranych na odległość dotyczących usług finansowych, które stanowią transpozycję dyrektywy 2002/65 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącą sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość, przepisy te zostaną przeniesione do nowej ustawy. Przepisy transponujące dyrektywę o sprzedaży konsumenckiej zostaną natomiast włączone do Kodeksu cywilnego w drodze nowelizacji tego kodeksu i zintegrowane z kodeksowymi przepisami dotyczącymi rękojmi i gwarancji. Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej zostanie uchylona (

11 3. SENIOR I PRAWO SPADKOWE

12 a. dziedziczenie i otwarcie spadku Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. b. dziedziczenie ustawowe Zgodnie z kodeksem cywilny, w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy. W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa

13 spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych. c. dziedziczenie testamentowe Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Takie oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w ten sposób. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. d. powołanie spadkobiercy Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie

14 określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów. e. zapis Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły). Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis). W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej. Przepisy o powołaniu spadkobiercy, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności stosuje się odpowiednio do zapisów. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być: 1) rzecz oznaczona co do tożsamości; 2) zbywalne prawo majątkowe; 3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne; 4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. f. opodatkowanie spadku i darowizny Podatek od spadków i darowizn to podatek bezpośredni płacony od przyrostu majątku. Podstawowym aktem prawnym regulującym podatek jest ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Podatkowi od spadków i darowizn podlega: ź nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

15 a) dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, b) darowizny, polecenia darczyńcy, c) zasiedzenia, d) nieodpłatnego zniesienia współwłasności, e) zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu, f) nieodpłatnej: renty użytkowania oraz służebności; ź nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, ź nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci ź nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej g. zachowek Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy

16 darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. h. przykład Jankowi zmarł ojciec. Janek nie ma rodzeństwa. On i jego matka muszą więc wystąpić do Sądu Rejonowego o stwierdzenie nabycia spadku. Opłata sądowa od tego wniosku wynosi 50 zł. i. warto pamiętać! Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (czyli od śmierci spadkodawcy). Bezwzględnie musimy pamiętać o niezwłocznym rozliczeniu z urzędem skarbowym z tytułu spadku, ponieważ uchybiony termin do złożenia deklaracji nie może zostać przywrócony.

17 4. BEZPIECZNE FINANSE SENIORA - SENIOR NA RYNKU USŁUG FINANSOWYCH

18 a. obliczanie rzeczywistego kosztu kredytu i pożyczki Przed podpisaniem umowy niezbędne jest sprawdzenie, jaka jest całkowita kwota do zapłaty. Każdy podmiot udzielający pożyczki zobowiązany jest do poinformowania o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania pożyczki (RRSO) oraz o całkowitej kwocie do zapłaty. b. zapisy umów kredytu i pożyczki Przy podpisywaniu umowy należy zwrócić uwagę na pewne okoliczności: jak oprocentowanie pożyczki ma się do innych ofert dostępnych na rynku, jakie zabezpieczenia są wymagane, czy firma udzielająca kredytu jest wiarygodna, czy umowa nie zawiera niedozwolonych klauzul umownych, czy umowa przewiduje jakieś dodatkowe opłaty, które na pozór nie wchodzą do oprocentowania. c. żyrowanie kredytu Żyrowanie jest w istocie poręczeniem, określonym w kodeksie cywilnym. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie. d. lokaty bankowe Lokata bankowa jest umową zawartą między bankiem a klientem. Reguluje ona kwestię ulokowania środków pieniężnych w banku za odpowiednim wynagrodzeniem, określonym jako należne nam odsetki. Każdy bank ma w swojej ofercie lokaty. Warto porównać je, sprawdzając szczegóły i całkowity koszt lokaty. Czasami kosztem tym jest założenie konta w danym banku, czego możemy nie potrzebować. Porównajmy zatem oferty i wybierzmy opcję najkorzystniejszą dla nas. System bankowy w naszym kraju jest na tyle stabilny, że nie warto kierować się pozycją

19 banku na rynku, czy marką. Naszym celem jest zarabianie, dlatego więc wybierzmy opcję najkorzystniejszą ekonomicznie. e. prowadzenie osobistego konta ROR Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (ROR) jest prowadzonym przez bank rachunkiem przeznaczonym dla osób fizycznych, który dotyczy wpływów cyklicznych, zazwyczaj niedotyczących działalności gospodarczej. Rachunki te służą do obrotów bieżących dlatego są nisko oprocentowane. Nie warto na tych rachunkach przetrzymywać pieniędzy, ale są one bardzo przydatne do rozliczeń. f. obsługa konta internetowego Obecnie większość banków ma w swojej ofercie dostępną usługę konta internetowego. Jest to bardzo wygodny sposób dokonywania rozliczeń pieniężnych. Można ich dokonywać w domu. Warto zadbać by komputer lub smartphone, z których dokonujemy operacji na kontach internetowych miały aktualne oprogramowanie antywirusowe i antyspywarowe i aby nie przechowywać kodów dostępu do konta razem z takim komputerem. g. przykład Hakerzy włamali się do systemu bankowego banku i z naszego konta wypłacili sobie 1000 zł. Bank będzie odpowiedzialny za naszą stratę i musi nam ją wyrównać. Nie będziemy obciążeni kosztami. Złodziej ukradł nam kartę do bankomatu z przyklejonym do karty PIN-em. Bank za to nie odpowiada. Odpowiedzialność będzie ciążyć na złodzieju ale zanim skradziona kwota zostanie od niego odzyskana, może minąć trochę czasu. h. warto pamiętać! Po śmierci bliskiej osoby należy niezwłocznie udać się do urzędu skarbowego i dopytać jakie formularze złożyć w związku ze spadkiem. Jeżeli nie złożymy formularzy w terminie to będziemy płacić podatek. Jeżeli zaś złożymy formularze w terminie, to w zależności od grupy podatkowej możemy nie płacić podatku wcale.

20 5. SENIOR W PRAWIE RODZINNYM I OPIEKUŃCZYM

21 a. zadania państwa w dziedzinie udzielania pomocy osobom starszym W Polsce nie ma wyodrębnionego systemu działań na rzecz osób starszych. Korzystają one z rozwiązań prawnych na ogólnych zasadach, mają uprawnienia do korzystania ze świadczeń takie jak inne grupy społeczne. W polityce społecznej przyjęte jest założenie, że osoba starsza jest pełnoprawnym i pełnowartościowym członkiem społeczeństwa, wraz z całym bagażem doświadczeń i potrzeb oraz z całą sferą emocjonalną, duchową i fizyczną. Stąd dążenie, by na problemy osób starszych patrzeć przez pryzmat ich możliwości i sprawstwa. Ustawodawstwo polskie nie traktuje starości jako dysfunkcji (fragment Informacji na temat podejmowanych w Polsce działań na rzecz osób starszych realizacja Madryckiego planu działania na rzecz osób starszych; - b. pojęcie ubezwłasnowolnienia Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają zdolności do czynności prawnych. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. c. opieka według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż - jego ojciec lub matka. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

22 d. pobyt seniora w domu opieki społecznej Osobie wymagającej całodobowej opieki, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej. Osobę wymagającą tej formy wsparcia kieruje się do domu pomocy społecznej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej. W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osobę kieruje się na jej wniosek do domu pomocy społecznej tego samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące. Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających. Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności. Decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej, starosta lub marszałek województwa. W razie niemożności umieszczenia w domu pomocy społecznej z powodu braku wolnych miejsc, powiadamia się osobę o wpisaniu na listę oczekujących oraz o przewidywanym terminie oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą: ź mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, ź rodzina, ź gmina. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby inne niż małżonek, zstępni lub wstępni. ( e. obowiązek alimentacyjny Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków

23 wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Należy pamiętać o tym, że istnieje obowiązek alimentacyjny wobec rodziców, dziadków i pradziadków. Obowiązek ten wynika z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. f. rozwód Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Taka sprzeczność z zasadami współżycia społecznego wynika na przykład z ciężkiej choroby małżonka. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. g. separacja Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Chodzi o taki rozkład, który nie jest trwały i małżonkowie nie wykluczają, że wrócą do siebie. Pomimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich

24 dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację. Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa. Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. h. przykład Maturzysta traci w wypadku rodziców. Wybiera się na studia. Ma zamożnych dziadków. Jeżeli dziadkowie sami mu nie pomogą, to będzie mógł od nich sądownie dochodzić realizacji obowiązku alimentacyjnego do czasu aż się usamodzielni. Dziadkowie mają zamożnego wnuka i popadli w niedostatek. Ich dzieci nie żyją. Z rodziny mają tylko tego wnuka. Jeżeli wnuk sam im nie pomoże, to będą mogli sądownie dochodzić realizacji obowiązku alimentacyjnego od niego. i. warto pamiętać! Obowiązek alimentacyjny ciąży przede wszystkim na krewnych w linii prostej i na rodzeństwie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje jednak, że obowiązek alimentacyjny może dotyczyć także innych osób bliskich, nie związanych więzami krwi.

25 6. SENIOR NA RYNKU NIERUCHOMOŚCI

26 a. senior na rynku mieszkaniowym Nasz system prawny przewiduje, że można być właścicielem mieszkania, można mieć spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które jest praktycznie identyczne jak prawo własności. Można mieć spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, czyli być jedynie członkiem spółdzielni. Można korzystać z lokalu komunalnego lub socjalnego. Można być najemcą lub współlokatorem. Każda z tych kategorii mieszkańców jest chroniona przez przepisy prawa i usunąć z mieszkania można tylko niektórych z ww. mieszkańców i to sądową drogą postępowania eksmisyjnego. b. kupno i sprzedaż nieruchomości Możemy czuć się bezpiecznie przy tego typu transakcjach, ponieważ nad prawidłowością ich przebiegu musi czuwać notariusz. Obrót nieruchomościami pod rygorem nieważności musi odbywać się w formie aktu notarialnego. Naszą rolą jest uważne przeczytanie aktu notarialnego i przeanalizowanie, czy transakcja jest uzasadniona ekonomicznie. c. wynajem mieszkania Małżonkowie są najemcami lokalu bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe, jeżeli nawiązanie stosunku najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych założonej przez nich rodziny nastąpiło w czasie trwania małżeństwa. Do drobnych nakładów, które obciążają najemcę lokalu, należą w szczególności: drobne naprawy podłóg, drzwi i okien, malowanie ścian, podłóg oraz wewnętrznej strony drzwi wejściowych, jak również drobne naprawy instalacji i urządzeń technicznych, zapewniających korzystanie ze światła, ogrzewania lokalu, dopływu i odpływu wody. Jeżeli wady najętego lokalu są tego rodzaju, że zagrażają zdrowiu najemcy lub jego domowników albo osób u niego zatrudnionych, najemca może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby w chwili zawarcia umowy wiedział o wadach. Najemca lokalu powinien stosować się do porządku domowego, o ile ten nie jest sprzeczny z uprawnieniami wynikającymi z umowy; powinien również liczyć się z potrzebami innych mieszkańców i sąsiadów. Najemca może założyć w najętym lokalu oświetlenie elektryczne, gaz, telefon, radio i inne podobne urządzenia, chyba że sposób ich założenia sprzeciwia się obowiązującym przepisom albo zagraża bezpieczeństwu nieruchomości. Jeżeli do założenia urządzeń potrzebne jest współdziałanie wynajmującego, najemca może domagać się tego współdziałania za zwrotem wynikłych stąd kosztów. d. prawa najemcy

27 Do ochrony praw najemcy do używania lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. Jest to bardzo daleko idąca ochrona, która sprawia, że właściciel mieszkania nie może bezprawnie postępować z najemcą. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Osoby wymienione powyżej wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. Osoby te mogą wypowiedzieć umowę najmu z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały. e. odwrócona hipoteka Odwrócony kredyt hipoteczny to nic innego, jak przekazanie przez bank pieniędzy na dowolny cel. Specyfiką tego typu kredytu jest to, że banki udzielają kredytu pod zastaw nieruchomości. Bank wypłaca określoną kwotę, a kredytobiorca nie jest zobowiązany do spłaty tego kredytu w tradycyjny sposób. Chodzi o to, że zabezpieczeniem spłaty kredytu jest nieruchomość będąca własnością seniora. Osoba korzystająca z kredytu pozostaje do końca życia właścicielem nieruchomości i może w niej mieszkać. Można również odstąpić od zawarcia umowy i przedterminowo oraz bezpłatnie spłacić zaciągnięty kredyt. W takim wypadku kredytobiorca zachowa prawo do nieruchomości. Odwrócona hipoteka to rozwiązanie adresowane przede wszystkim do osób starszych. Z odwróconej hipoteki skorzystają ci seniorzy, którzy posiadają określone prawo do mieszkania, np. w postaci: Prawa własności, Prawa współwłasności, Spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu, Prawa użytkowania wieczystego gruntu. Suma pieniędzy, jaką otrzyma senior będzie zależna od rynkowej wartości nieruchomości. Oznacza to, że pieniądze nie muszą być wypłacane dożywotnio. Mogą być wypłacane w ratach lub jednorazowo ( f. przykład Chcemy sprzedać mieszkanie po rodzicach. W księdze wieczystej jako właściciele figurują

28 rodzice. Musimy więc uregulować sprawy spadkowe, następnie wpisać się do księgi wieczystej i dopiero wtedy potencjalni nabywcy mają czystą sytuację, gdyż mogą sprawdzić nieruchomość w elektronicznej wyszukiwarce ksiąg wieczystych Ministerstwa Sprawiedliwości. g. warto pamiętać! Sprawdźmy, kto jest wpisany w naszej księdze wieczystej jako właściciel. Jeśli nie jesteśmy to my, to jako właściciele złóżmy do Sądu wniosek o wpis aktualnego właściciela do księgi wieczystej.

29 7. SENIOR PACJENTEM - PRAWA I OBOWIĄZKI

30 a. prawa i obowiązki seniora jako pacjenta Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta określa: 1) prawa pacjenta; 2) zasady udostępniania dokumentacji medycznej; 3) obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta; 4) tryb powoływania, odwoływania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta; 5) postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów; 6) zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych. Przestrzeganie praw pacjenta określonych w ustawie jest obowiązkiem organów władzy publicznej właściwych w zakresie ochrony zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, osób wykonujących zawód medyczny oraz innych osób uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń zdrowotnych, do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń. Pacjent ma prawo żądać, aby udzielający mu świadczeń zdrowotnych: 1) lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie; 2) pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej). Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych. Pacjent ma jeszcze wiele innych uprawnień, które wynikają z wyżej wymienionej ustawy. W celu ochrony praw pacjenta ww. ustawa ustanowiła Rzecznika Praw Pacjenta. b. rehabilitacja i sanatorium

31 Lecznictwo uzdrowiskowe jest integralną częścią systemu ochrony zdrowia. Lecznictwo uzdrowiskowe jest prowadzone przy wykorzystaniu urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego, takich jak: 1) pijalnie uzdrowiskowe; 2) tężnie; 3) parki; 4) ścieżki ruchowe; 5) urządzone odcinki wybrzeża morskiego; 6) lecznicze i rehabilitacyjne baseny uzdrowiskowe; 7) urządzone podziemne wyrobiska górnicze. Zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są: 1) szpitale uzdrowiskowe; 2) sanatoria uzdrowiskowe; 3) szpitale uzdrowiskowe dla dzieci i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci; 4) przychodnie uzdrowiskowe; 5) zakłady przyrodolecznicze; 6) szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych. c. gdzie się zwrócić po pomoc - lekarze rodzinni, specjaliści, pomoc doraźna, szpitalny oddział ratunkowy W razie zachorowania każdy ubezpieczony może skorzystać, nawet po godzinach pracy swojego lekarza rodzinnego, z nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Niezależnie od miejsca zamieszkania pacjent wymagający konsultacji lekarskiej czy pielęgniarskiej może zgłosić się do dowolnej poradni realizującej ten rodzaj świadczeń w ramach umowy z NFZ. Świadczenia realizowane w ramach szpitalnych oddziałów ratunkowych oraz izbach przyjęć to świadczenia opieki zdrowotnej udzielone w trybie nagłym osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Mogą obejmować również świadczenia, które ze względu na stan zdrowia świadczeniobiorcy wymagają niezwłocznego podjęcia czynności związanych z diagnostyką i leczeniem i nie mogą być zrealizowane w tym czasie przez świadczeniodawców z innych rodzajów. Izby Przyjęć oraz Szpitalne Oddziały Ratunkowe są jednostkami organizacyjnymi szpitali, które przyjmują pacjentów: ź przywiezionych przez zespół ratownictwa medycznego ź zgłaszających się samodzielnie w stanie zagrożenia życia lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia skutkującego zagrożeniem życia.

32 Do zadań Izby Przyjęć lub Szpitalnego Oddziału Ratunkowego należy: ź rejestracja osoby zgłaszającej się z jednoczesną kontrolą uprawnień do korzystania ze świadczeń zdrowotnych ź objęcie pacjenta doraźną opieką lekarską i pielęgniarską terapeutyczną i diagnostyczną stosownie do stanu zdrowia chorego ź udzielenie porady i pomocy doraźnej pacjentowi nie zakwalifikowanemu do hospitalizacji ź przyjęcie do szpitala i przekazanie do oddziału pacjenta zakwalifikowanego do hospitalizacji. Udając się do Szpitala, należy zabrać ze sobą dowód tożsamości (np. dowód osobisty). W sytuacji przyjęcia w trybie pilnym brak dokumentu tożsamości nie stanowi przeszkody w przyjęciu do szpitala. Szczegółowych informacji na temat pomocy medycznej na terenie województwa wielkopolskiego można zasięgnąć w wielkopolskim NFZ, nr tel (z telefonów stacjonarnych) oraz i ( d. refundacja leków i zamienniki Do refundowanych leków, środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych mają prawo: osoby ubezpieczone, osoby inne niż ubezpieczone, posiadające obywatelstwo polskie, które mieszkają w Polsce i spełniają kryterium dochodowe, osoby posiadające obywatelstwo polskie, które nie ukończyły 18 roku życia lub osoby mieszkające w Polsce, które są w okresie ciąży, porodu lub połogu. Pacjent może zaopatrzyć się w refundowane produkty w aptece, która podpisała umowę na realizację recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne z Narodowym Funduszem Zdrowia. Farmaceuta ma obowiązek poinformować pacjenta o możliwości nabycia leku innego niż przepisany na recepcie (lek o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, nie powodujący różnic terapeutycznych i o tym samym wskazaniu terapeutycznym), również objętego refundacją, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Pamiętaj, większość leków posiada swoje tańsze odpowiedniki, które nie powodują różnicy terapeutycznej (

33 e. przykład Ktoś wziął od nas pieniądze za wizytę, za którą płaci NFZ. Powiadommy NFZ o takim procederze. Inni nie będą więcej za to płacić. f. warto pamiętać! Rzecznik Praw Pacjenta czuwa nad tym, żebyśmy byli jako pacjenci traktowani godnie. Dajmy mu znać, jeśli będzie inaczej.

34 8. JAK NIE PAŚĆ OFIARĄ PRZESTĘPSTWA LUB OSZUSTWA?

35 a. strategie działania oszustów Strategie te cały czas się zmieniają. Antidotum na nie jest ostrożność. Z drugiej jednak strony nie może ona przerodzić się w nieufność. Z całą pewnością musimy być wyczuleni na obcych i podchodzić z dystansem do ich propozycji. Pamiętajmy, że zdecydowana większość ludzi ma wobec nas przyjazne zamiary. b. gdy obcy zapuka do drzwi Nie wpuszczajmy obcych do mieszkania. Zapytajmy przez domofon lub zamknięte drzwi w jakiej sprawie. Jeżeli jest to coś ważnego zaproponujmy spotkanie w innym terminie i na to spotkanie zaprośmy rodzinę lub osobę znajomą. Pamiętajmy, że zawsze można zweryfikować to, w jakiej sprawie przyszedł do nas nieznajomy. Można go poprosić o nazwisko i adres instytucji z której przyszedł. c. jak zareagować na telefoniczną ofertę promocyjną Zdecydowanie z dużym dystansem. Nie pali się, nic nie stanie się, gdy zastanowimy się tydzień. Podzielmy się informacja o ofercie ze znajomymi i wspólnie ustalmy, czy warto. d. zaproszenie na spotkanie promocyjne - jak reagować Zdecydowanie grzecznie. Po drugiej stronie słuchawki też jest człowiek. Z drugiej strony należy być zdecydowanym, gdyż techniki sprzedaży uczą, jak radzić sobie z niezdecydowanymi, oczywiście na korzyść sprzedawcy. e. zapisy umów Poprośmy o projekt proponowanej umowy. Pokażmy go na bezpłatnych poradach prawnych w ramach projektu Bezpieczny Senior lub w biurze Miejskiego Rzecznika Konsumentów. Nic nie musimy podpisywać od razu. Przeczytajmy bardzo dokładnie, w szczególności drobny druk. Odmówmy podpisania, jeśli nie dostaniemy odnośników do których odwołuje się umowa, na przykład jakiegoś rodzaju ogólnych warunków umowy. f. przykład Skradziono nam rower z działki. Przeciwko przestępcy prowadzone jest postępowanie o podobne kradzieże. Zgłośmy się do organu prowadzącego postępowanie jako pokrzywdzeni.

36 g. warto pamiętać! Nie nosimy kart bankomatowych razem z PIN-em. Nie wpuszczamy do domu obcych. Nie dajemy pieniędzy domniemanym wnuczkom. Pilnujmy swoich dokumentów, aby nikt nie wziął na nasze dane kredytu.

37 9. BEZPIECZNY SENIOR NA DRODZE

38 a. senior jako uczestnik ruchu drogowego Zgodnie z zaleceniami Policji: 1) Wybieraj zawsze najkrótszą i najbezpieczniejszą drogę. 2) Jezdnię przechodź na jej prostych odcinkach, gdy nie nadjeżdża żaden pojazd i przy dobrej widoczności w obie strony. 3) Nie wolno przechodzić przez jezdnię na ukos. 4) Nie wolno przechodzić przez jezdnię w miejscach o złej widoczności. 5) Nie wolno przechodzić tuż przed nadjeżdżającym pojazdem. Nawet na przejściu dla pieszych. 6) Nie wolno wychodzić na jezdnię zza stojącego pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność. Zaczekaj aż pojazd odjedzie lub znajdź inne, bezpieczniejsze przejście. 7) Chodź zawsze prawą stroną chodnika nie przeszkadzaj innym przechodniom. 8) Przez jezdnię przechodź zdecydowanie i energicznie, ale pamiętaj zawsze zachowaj ostrożność. 9) Podczas przechodzenia przez jezdnię nie zwalniaj kroku, nie zatrzymuj się bez potrzeby, ale też nie przebiegaj. 10) Nie przechodź jezdni tam, gdzie są barierki, łańcuchy, płotki, siatki lub inne zabezpieczenia, które oddzielają jezdnię. 11) Podczas przechodzenia przez jezdnię gdzie pali się sygnalizacja świetlna miga zielone światło poczekaj, bo zaraz zapali się czerwone światło. 12) Zawsze modne światełka odblaskowe przypinaj w miejscach widocznych dla innych uczestników ruchu drogowego. ( b. podstawowe przepisy ruchu drogowego Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie. Jeżeli uczestnik ruchu lub inna osoba spowodowała jednak zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, jest obowiązana przedsięwziąć niezbędne środki w celu niezwłocznego usunięcia zagrożenia, a gdyby nie mogła tego uczynić, powinna o zagrożeniu uprzedzić innych uczestników ruchu. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze

39 mają prawo liczyć, że inni uczestnicy tego ruchu przestrzegają przepisów ruchu drogowego, chyba że okoliczności wskazują na możliwość odmiennego ich zachowania. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani stosować się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli, sygnałów świetlnych oraz znaków drogowych. Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli mają pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi i znakami drogowymi. Sygnały świetlne mają pierwszeństwo przed znakami drogowymi regulującymi pierwszeństwo przejazdu. c. jak być widocznym na drodze Musimy sprawdzić, czy mamy elementy odblaskowe, światła w pojazdach, kierunkowskazy. W ruchu pieszych mogą pomóc jasne kolory ubrań. d. bezpieczeństwo i prawa pieszego i rowerzysty; senior jako kierowca pojazdu jednośladowego Pieszy jest obowiązany korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, a w razie ich braku - z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza lub czasowo nie można z niego korzystać, pieszy może korzystać z jezdni, pod warunkiem zajmowania miejsca jak najbliżej jej krawędzi i ustępowania miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi. Pieszy idący po poboczu lub jezdni jest obowiązany iść lewą stroną drogi. Piesi idący jezdnią są obowiązani iść jeden za drugim. Na drodze o małym ruchu, w warunkach dobrej widoczności, dwóch pieszych może iść obok siebie. Korzystanie przez pieszego z drogi dla rowerów jest dozwolone tylko w razie braku chodnika lub pobocza albo niemożności korzystania z nich. Pieszy, z wyjątkiem osoby niepełnosprawnej, korzystając z tej drogi, jest obowiązany ustąpić miejsca rowerowi. Pieszy poruszający się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym jest obowiązany używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu, chyba że porusza się po drodze przeznaczonej wyłącznie dla pieszych lub po chodniku. Zabrania się: 1) ruchu po jezdni kolumny pieszych w czasie mgły; zakaz ten nie dotyczy kolumny wojskowej lub policyjnej; 2) ruchu po jezdni kolumny pieszych w wieku do 10 lat w warunkach niedostatecznej widoczności; 3) prowadzenia po jezdni kolumny pieszych przez osobę w wieku poniżej 18 lat. Przechodzenie przez jezdnię poza przejściem dla pieszych jest dozwolone, gdy odległość od przejścia przekracza 100 m. Jeżeli jednak skrzyżowanie znajduje się w odległości mniejszej niż