Aspekty formalno-prawne, czyli jak to się robi w Polsce.

Transkrypt

1 Aspekty formalno-prawne, czyli jak to się robi w Polsce. Arkadiusz Mielczarek INSTYTUT SPRAW SPOŁECZNO GOSPODARCZYCH

2 DZIAŁANIA WSTĘPNE CO CHCEMY ROBIĆ? JAKI MA BYĆ NASZ CEL GŁÓWNY? JAKIE MAJĄ BYĆ CELE POŚREDNIE? CO ZAŁOŻYĆ LEPIEJ STOWARZYSZENIE CZY FUNDACJĘ, A MOŻE JESZCZE COŚ INNEGO? CO ZROBIĆ, BY DZIAŁĆ LEGALNIE?

3 Stowarzyszenie to grupa ludzi skupionych wokół wspólnego celu, wspólnej idei, zainteresowań. Fundacja jest organizacją pozarządową powoływaną dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, wyposażoną w majątek przeznaczony na realizację tych celów, ustanawianą przez fundatora w oświadczeniu woli złożonym przed notariuszem (lub w testamencie), uzyskującą osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Podstawa prawna Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.)

4 FUNDACJA Fundacja jest organizacją pozarządową powoływaną dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, wyposażoną w majątek przeznaczony na realizację tych celów, ustanawianą przez fundatora w oświadczeniu woli złożonym przed notariuszem (lub w testamencie), uzyskująca osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Istotą fundacji jest, zatem istnienie majątku przeznaczonego przez fundatora na publicznie użyteczny cel. Opiekę nad majątkiem oraz odpowiedzialność za realizację celów przejmuje, po zarejestrowaniu fundacji, zarząd.

5 STOWARZYSZENIE Stowarzyszenie to grupa osób (przyjaciół, bliższych i dalszych znajomych, członków rodziny), które mają wspólne zainteresowania (np. interesują się międzywojennym przemysłem polskim) lub wspólny cel (np. chcą uchronić przed zniszczeniem przedwojenną fabrykę). Razem chcą rozwijać swoje zainteresowania lub osiągnąć wyznaczony sobie cel (np. wpisać zabudowania fabryki do rejestru zabytków, odnowić ją itd.). Podstawowe cechy każdego stowarzyszenia to: dobrowolność oznacza swobodę tworzenia stowarzyszeń, dobrowolność przystępowania i występowania członków samorządność to niezależność wobec podmiotów zewnętrznych i swoboda ustalania norm oraz reguł wewnętrznych, trwałość oznacza, że istnieje ono niezależnie od konkretnego składu osobowego swoich członków (pod warunkiem, że będzie ich co najmniej 15 w stowarzyszeniu zarejestrowanym lub 3, jeśli jest to stowarzyszenie zwykłe), niezarobkowy cel oznacza, że celem stowarzyszenia nie jest przysparzanie członkom korzyści majątkowych (nie można podzielić majątku stowarzyszenia pomiędzy członków),

6 Rodzaje stowarzyszeń Istnieje kilka rodzajów stowarzyszeń i często są one ze sobą mylone. Warto więc wyjaśnić, że choć najpopularniejsze jest stowarzyszenie zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym to istnieją też inne rodzaje stowarzyszeń. I tak stowarzyszenia to m.in.: stowarzyszenia zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS); stowarzyszenia zwykłe; stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego (są to związki powstające w celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony ich wspólnych interesów; takimi stowarzyszeniami są np. Związek Powiatów Polskich, Związek Miast Polskich); związki stowarzyszeń (federacje) zarejestrowane w KRS; kluby sportowe tzw. stowarzyszenia kultury fizycznej, uczniowskie kluby sportowe.

7 Stowarzyszenie zarejestrowane w KRS Stowarzyszenie zarejestrowane w KRS powołuje co najmniej 15 osób, które uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski (art. 9). Założenie stowarzyszenia, krok po kroku można podzielić na: 1. Spotkanie co najmniej 15 osób (to przyszli członkowie stowarzyszenia) wokół wspólnego pomysłu. 2. Projekt statutu zazwyczaj pisze go tzw. grupa robocza najbardziej zaangażowanych osób. 3. Zebranie założycielskie, na którym zostaje powołane stowarzyszenie i przyjęty jego statut, następuje też wybór komitetu założycielskiego. 4. Przygotowanie dokumentów potrzebnych do rejestracji w KRS to zadanie komitetu założycielskiego wybranego na zebraniu. 5. Złożenie dokumentów do KRS.

8 Korzyści z rejestracji w KRS Podstawowe cechy i możliwości stowarzyszenia zarejestrowanego w KRS: jest organizacją pozarządową posiada osobowość prawną, działała w oparciu o statut, ma złożoną strukturę organizacyjną (walne zebranie, komisja rewizyjna, zarząd), swoją pracę opiera na działalności społecznej swoich członków, do pracy w stowarzyszeniu może zatrudnić pracowników, może korzystać z różnych źródeł finansowania (darowizny, spadki, zapisy, dotacje, zbiórki publiczne), może prowadzić działalność gospodarczą, ma możliwość finansowej współpracy z administracją publiczną i biznesem, ma możliwość zawierania umów na realizację zadań publicznych, może łączyć się w związki stowarzyszeń, może powoływać oddziały terenowe, może zostać organizacją pożytku publicznego.

9 Korzyści z rejestracji fundacji w KRS Podstawowe cechy i możliwości fundacji: jest organizacją pozarządową; jest powoływana przez fundatora; realizuje cele społecznie lub gospodarczo użyteczne; ma wyodrębniony majątek, przeznaczony na cele społeczne lub gospodarczo użyteczne; jest organizacją nienastawioną na zysk; posiada osobowość prawną; działa w oparciu o statut; cele statutowe są realizowane przez obowiązkowy organ - zarząd może powołać organ kontroli wewnętrznej (radę fundacji, komisję rewizyjną) może zatrudniać pracowników, może korzystać z różnych źródeł finansowania (darowizny, spadki, zapisy, dotacje, zbiórki publiczne), może prowadzić działalność gospodarczą, ma możliwość finansowej współpracy z administracją publiczną i biznesem, ma możliwość zawierania umów na realizację zadań publicznych, może zostać organizacją pożytku publicznego.

10 Różnice Stowarzyszenie - Fundacja

11 Różnice Stowarzyszenie Fundacja c.d.

12 Różnice Stowarzyszenie Fundacja c.d.

13 Działalność bez rejestracji w KRS Bez rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), mogą prowadzić działalność społeczną: grupy nieformalne stowarzyszenie zwykłe kluby sportowe komitety społeczne rady rodziców

14 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK 1: WARUNKI WSTĘPNE: 1. Stowarzyszenie jest zakładane na zebraniu założycielskim przez co najmniej 15 osób, które stają się członkami założycielami stowarzyszenia. 2. Na zebraniu założycielskim członkowie podejmują uchwały o: powołaniu organizacji, wyborze komitetu założycielskiego (art. 9), uchwaleniu statutu (art. 10), mogą też wybrać zarządi komisję rewizyjną. 3. Następnie komitet założycielski składa wniosek (razem z wymaganymi załącznikami) o rejestrację stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS. Więcej o rejestracji w KRS

15 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK DRUGI: ZAŁOŻYCIELE I CZŁONKOWIE Stowarzyszenia mogą tworzyć obywatele polscy, mający pełną zdolność do czynności prawnych (osoby, które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione) i nie pozbawieni praw publicznych (art. 3 ust. 1). Małoletni poniżej 16 lat może należeć do stowarzyszenia, jeśli wyrażą na to zgodę jego przedstawiciele ustawowi (np. rodzice), nie może jednak korzystać z biernego i czynnego prawa wyborczego. Natomiast małoletni w wieku lat (mający ograniczoną zdolność do czynności prawnych) może należeć do stowarzyszenia oraz korzystać z biernego i czynnego prawa wyborczego, ale w składzie zarządu danego stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki (art. 3 ust. 2 i 3). Cudzoziemiec, niemający zameldowania na terytorium Polski, może wstąpić do stowarzyszenia, którego statut przewiduje taką możliwość. Cudzoziemcy, mający zameldowanie w naszym kraju, mogą tworzyć stowarzyszenia zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich (art. 4 ust. 1 i 2). Osoba prawna może być tylko członkiem wspierającym stowarzyszenia (art. 10 ust. 3). Ustawa nie określa jednak szczegółowo, na czym polega bycie członkiem wspierającym stowarzyszenia powinien to regulować statut.

16 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK 3: STATUT Statut to najważniejszy wewnętrzny dokument konstytucja stowarzyszenia to pisemnie potwierdzona informacja o zasadach jego działania. Jest uchwalany przez członków założycieli na zebraniu założycielskim.

17 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK 4: ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE Pierwszym krokiem prowadzącym do zarejestrowania stowarzyszenia jest zwołanie zebrania założycielskiego, które podejmuje oficjalną uchwałę o powołaniu do życia stowarzyszenia. Kolejne etapy zebrania założycielskiego to: wybór komitetu założycielskiego; podjęcie uchwały o powołaniu stowarzyszenia, przyjęciu statutu; wybór władz (zarządu i komisji rewizyjnej).

18 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK 4. ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE C.D Przed zebraniem założycielskim przygotowujemy: 1. Projekt statutu 2. Dokumenty: A. Listę członków założycieli z danymi: imię i nazwisko; data i miejsce urodzenia; adres zameldowania; numer dowodu osobistego, PESEL; własnoręczny podpis (bardzo ważne!). Listę trzeba przygotować w dwóch egzemplarzach, które składamy w KRS. Uczestnicy zebrania podpisują oba egzemplarze. B. Teksty uchwał, które muszą być podjęte w trakcie zebrania: uchwała o powołaniu stowarzyszenia - uchwała nr 1; uchwała o przyjęciu statutu - uchwała nr 2; uchwała o wyborze komitetu założycielskiego - uchwała nr 3. Ewentualnie można też podjąć uchwałę o wyborze zarządu - uchwały nr 4 oraz uchwałę o wyborze organu kontroli wewnętrznej - komisji rewizyjnej - uchwała nr 5.

19 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK 5: WNIOSEK O WPIS DO KRS Po odbyciu zebrania założycielskiego stowarzyszenia, musimy złożyć wniosek rejestracyjny do KRS. Obowiązek ten należy do komitetu założycielskiego, w związku z tym musi on wypełnić właściwe formularze oraz przygotować wymagane dokumenty i załączniki (np. statut, uchwały). Wniosek o rejestrację w KRS składa się z: urzędowych formularzy dokumentów, załączników

20 ZAKŁADANIE STOWARZYSZENIA KROK 6: PO ZAREJSTROWANIU Stowarzyszenie po zarejestrowaniu w KRS: składa wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej przez co uzyska numer REGON; zakłada konto bankowe; zgłasza się do urzędu skarbowego w celu uzyskania numeru identyfikacji podatkowej NIP

21 ZAKŁADANIE FUNDACJI KROK 1: WARUNKI WSTĘPNE Aby powstała fundacja konieczny jest fundator, który przeznacza pewien majątek na publicznie użyteczny cel.. Fundator określa też majątek przeznaczony na ten cel, czyli tzw. fundusz założycielski. To, jaki jest cel i wysokość majątku fundacji przeznaczanego na realizację tego celu są najważniejszymi warunkami związanymi z utworzeniem fundacji.

22 ZAKŁADANIE FUNDACJI KROK 2: FORMALNE ASPEKTY Niezbędne dla powołania fundacji są: 1. Wola fundatora aby założyć fundację, wyrażona w tzw. akcie fundacyjnym (konieczna wizyta u notariusza) 2. Opracowanie statutu, czyli dokumentu określającego organizację i sposób działania fundacji 3. Złożenie wniosku rejestrowego o wpisanie fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) 4. Wpisanie fundacji do KRS.

23 ZAKŁADANIE FUNDACJI Osobę tworzącą fundację nazywamy fundatorem. Fundatorem może zostać zarówno obywatel polski jak i cudzoziemiec, ponieważ, zgodnie z ustawą, fundację mogą ustanowić osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania (art. 2 ust. 1). Fundację może powołać również osoba prawna,której siedziba mieści się w Polsce lub za granicą. Fundatorów może też być kilku kilka osób fizycznych, kilka osób prawnych lub grupa składająca się z jednych i drugich. Rolą fundatora jest ustanowienie fundacji poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia (tzw. aktu założycielskiego/aktu fundacyjnego) i sporządzenie statutu.). Warto pamiętać, że rola fundatora po zarejestrowaniu fundacji jest zakończona, a odpowiedzialność za majątek i działania fundacji przejmuje zarząd. Fundator, który chciałby włączyć się w działania ustanowionej przez siebie fundacji (np. wejść w skład zarządu), może to zrobić tylko wówczas, kiedy statut ustanowionej przez niego fundacji będzie zawierał zapisy określające funkcję, którą miałby pełnić.

24 ZAKŁADANIE FUNDACJI Po podpisaniu aktu notarialnego musimy złożyć wniosek rejestracyjny do KRS. Obowiązek ten należy do fundatora lub fundatorów, jeśli jest ich kilku (ewentualnie do osoby przez niego upoważnionej do składania wniosku o rejestrację) lub do zarządu fundacji. W związku z tym musi on wypełnić właściwe formularze oraz przygotować wymagane dokumenty i załączniki (np. statut, uchwały). Wniosek o rejestrację w KRS składa się z: urzędowych formularzy dokumentów, załączników

25 ZAKŁADANIE FUNDACJI Fundacja, która składa wniosek o wpis do KRS musi ten wniosek opłacić. Wpłaty należy dokonać na rachunek lub do kasy sądu, w którym składamy wniosek. Koszt, jaki poniesie fundacja, wynosi odpowiednio: dla fundacji rejestrującej się wyłącznie w KRS (w rejestrze fundacji, stowarzyszeń / / oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej) 250 zł, dla fundacji rejestrującej się zarówno w rejestrze fundacji, stowarzyszeń / / w KRS jak i w rejestrze przedsiębiorców w KRS 1500 zł; w tym 1000 zł to opłata za wpis do rejestru przedsiębiorców, a 500 zł za ogłoszenie tego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (nie płaci się już za wpis do rejestru fundacji, bo sąd pobiera, przy jednoczesnym rejestrowaniu w dwóch rejestrach, tylko jedną opłatę; jest to zgodne z zasadą, że jeżeli przepis przewiduje dla danego rodzaju spraw opłaty w różnych wysokościach to pobiera się opłatę wyższą).

26 Fundacja po zarejestrowaniu w KRS: składa wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej przez co uzyska numer REGON, zakłada konto bankowe, zgłasza się do urzędu skarbowego w celu uzyskania numeru identyfikacji podatkowej NIP

27 FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI POZARZĄDOWEJ ZE ŚRODKÓW UE

28 Faza 1. Programowanie analiza sytuacji identyfikacja problemów, przeszkód i sprzyjających uwarunkowań przegląd wskaźników społeczno-ekonomicznychekonomicznych analiza priorytetów programów i funduszy, określenie i uzgodnienie celów, ustalenie i uzgodnienie zasad współpracy

29 Stanowi on punkt wyjścia procesie realizacji projektu. Jest to etap, na którym w oparciu analizę zagrożeń możliwości identyfikuje się ogólne grupy projektów, których realizacja przyczyni się do poprawy sytuacji na danym obszarze, np. w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Jest to bardzo istotny etap. Niestety, bardzo często pomijany w praktyce samorządowej w Polsce, gdzie czasami w dalszym ciągu wybór projektów, przeznaczonych do realizacji na terenie konkretnej gminy, nie uwzględnia celów rozwojowych nakreślonych przez powiat. Dzieje się tak również w sytuacji odwrotnej. Programy opracowywane na poziomie powiatów czasami nie uwzględniają w sposób bezpośredni potrzeb oczekiwań poszczególnych gmin zlokalizowanych na jego obszarze. Programowanie dokonywane jest przede wszystkim w oparciu o analizy priorytetów społeczności lokalnej oraz informacje zawarte, między innymi, w takich dokumentach, jak strategie rozwoju (szczególności powiatowe wojewódzkie) dzkie). Rezultatem wykonanych na tym etapie prac jest wstępne wyłonienie projektów, których realizacja przyczyni się do zaspokojenia najpilniejszych potrzeb lokalnych samorządów

30 Faza 2. Identyfikacja identyfikacja problemów, na które napotykają potencjalni beneficjenci konsultacje z beneficjentami zgłaszanie pomysłów dotyczących rozwiązania problemów, analiza różnych możliwości działania ocena słuszności proponowanych rozwiązań, wskazanie pomysłów do rozpatrzenia w fazie formułowania projektu

31 Dokonuje się tutaj w pierwszej kolejności przeglądu zgłoszonych propozycji dotyczących rodzajów projektów, które powinny zostać zrealizowane. Następnie przeprowadza się ich selekcję według przyjętych kryteriów oceny i wskazuje projekty, dla których powinny zostać sporządzone dokładniejsze studia, potwierdzające celowość ich realizacji. W oparciu o wykonane na tym etapie prace powinno się otrzymać, między innymi, odpowiedź na pytanie, czy rzeczywiście konieczna jest budowa nowej oczyszczalni ścieków na terenie naszej gminy, czy też wystarczy jedynie zmodernizować już istniejąc. To właśnie na tym etapie określamy zakres projektu, czyli wszystkie działania, które muszą zostać zrealizowane, po to aby osiągnąć zakładane cele. Rezultatami wykonanych na tym etapie prac jest sporządzenie wstępnego studium wykonalności projektu oraz podjęcie decyzji odnośnie wyboru optymalnego wariantu realizacji, dla którego zostanie sporządzona szczegółowa analiza w formie ostatecznego studium wykonalności projekt.

32 Faza 3. Formułowanie wybrane pomysły są przekształcane w plany projektów, beneficjenci i inni uczestnicy biorą udział w precyzowaniu szczegółów projektowanego przedsięwzięcia przeprowadzana jest analiza wykonalności projektu oraz ocenia się trwałość projektowanych rezultatów (czy projekt przyniesie beneficjentom długotrwałe korzyści) na podstawie tej analizy podejmuje się decyzję, czy należy przygotować formalną propozycję finansowania i poszukiwać środków na sfinansowanie Projektu

33 Projekty, które zostały zidentyfikowane w poprzednim etapie, są szczegółowo analizowane pod kątem efektywności ich realizacji (szczególnie technicznej i finansowej). W formułowaniu konkretnych projektów bierze udział szerokie grono osób, instytucji i organizacji, które będą ich późniejszymi beneficjentami. Na tym etapie sporządzany jest także wstępny montaż finansowy projektu. Rezultatami wykonanych na tym etapie prac jest sporządzenie ostatecznego studium wykonalności projektu, oceny oddziaływania na środowisko (jeżeli jest wymagana) oraz podjęcie decyzji o przygotowaniu wszystkich dokumentów, niezbędnych do realizacji projektu, w tym między innymi opracowanie wstępnych wniosków o dofinansowanie i przedłożenie ich do programów i funduszy pomocowych

34 Faza 4. Finansowanie przygotowuje się wniosek o sfinansowanie projektu, wniosek jest rozpatrywany przez odpowiednie instytucje podejmuje się decyzję o sfinansowaniu projektu i ustala reguły jego realizacji

35 Przedłożone wstępne wnioski (np. ankiety, czy karty projektu) są weryfikowane przez programy i fundusze pomocowe pod względem formalnym. W przypadku ich pozytywnego rozpatrzenia wnioskodawcy wypełniają wnioski główne (ostateczne). Następnie podejmowana jest ostateczna decyzja dotycząca zakresu współfinansowania projektu ze strony instytucji udzielających wsparcia finansowego. W dalszej kolejności podpisywane są stosowne umowy oraz sporządzany jest końcowy montaż finansowy projektu. Rezultatami wykonanych na tym etapie prac jest sporządzenie wniosków głównych o dofinansowanie projektu oraz podjęcie przez programy i fundusze pomocowe decyzji odnośnie współfinansowania projektu (wraz z zawarciem odpowiednich umów i porozumień).

36 Faza 5. Wdrażanie. realizowane są poszczególne działania w ramach projektu, wszelkie działania w ramach projektu są oceniane pod względem zgodności z planem (monitoring), co umożliwia sprawdzenie, czy pozwolą one na osiągnięcie zakładanych celów w razie konieczności projekt jest zmodyfikowany stosownie do zmian, które nastąpiły od czasu jego przygotowania

37 Jest to etap, który dotychczas oznaczał w praktyce samorządów przygotowanie projektu. Jednakże, w rzeczywistości, polega on na uruchomieniu wszystkich procedur, w wyniku których projekt zostanie zakończony. Wyróżniamy tu, między innymi, następujące czynności: wykonanie podkładów geodezyjnych opracowanie dokumentacji technicznej dokonanie wymaganych uzgodnień i uzyskanie wszystkich pozwoleń wyłonienie wykonawcy projektu nadzór nad wykonaniem oddanie obiektu do użytkowania. W trakcie wdrażania projektu prowadzony jest ciągły jego monitoring, mający na celu zakończenie wszystkich działań zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem rzeczowo-finansowym finansowym. Rezultatami wykonanych na tym etapie prac jest, między innymi, sporządzenie specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz podpisanie umów z wykonawcami wyłonionymi w drodze postępowania przetargowego.

38 Faza 6. Ewaluacja. ocenia się rezultaty projektu ewaluacja zazwyczaj ma miejsce po zakończeniu realizacji projektu

39 Porównujemy tutaj zgodność otrzymanych rezultatów z założeniami przyjętymi na etapie programowania i identyfikacji oraz osiągalność przewidywanych celów bezpośrednich i ogólnych projektu. Etap ten bardzo często prowadzi także do identyfikacji nowych projektów. Rezultatami wykonanych na tym etapie prac jest tzw. końcowy raport oceniający zrealizowany projekt

40 Dziękuję Państwu za uwagę Arkadiusz Mielczarek V-ce Prezes ds. społecznych Instytut Spraw Społeczno Gospodarczych w Szczecinie