Programowanie obiektowe. Wykład 03. Maciej Wołoszyn 17 marca Polimorfizm oraz wczesne i późne wiazanie

Transkrypt

1 Programowanie obiektowe Wykład 03 Maciej Wołoszyn 17 marca 2009 Spis treści 1 Polimorfizm oraz wczesne i późne wiazanie Metody i klasy abstrakcyjne Polimorfizm a tworzenie i usuwanie obiektów Interfejsy Implementacja wielu interfejsów Kolizje nazw Dziedziczenie Grupowanie stałych Klasy wewnętrzne Anonimowe klasy wewnętrzne Klasy zagnieżdżone Tworzenie obiektów Dziedziczenie Zastosowanie Polimorfizm oraz wczesne i późne wiazanie wykorzystanie polimorfizmu wymaga mechanizmu tzw. późnego wiazania (late binding albo dynamic binding albo run-time binding) wybór uruchamianej metody nastę- Proszę o przesyłanie na ten adres informacji o znalezionych błędach, literówkach oraz propozycji zmian i uzupełnień. Dokument przygotowano za pomocą systemu LATEX. Wszelkie prawa zastrzeżone. 1

2 Programowanie obiektowe. Wykład 03 2 puje dopiero w trakcie działania programu możliwe dzięki rzutowaniu w górę (upcasting) czyli traktowaniu referencji do obiektu jako referencji do typu bazowego w większości przypadków metody w języku Java są uruchamiane z wykorzystaniem późnego wiazania nie dotyczy to jedynie metod typu static i final (przypomnienie: metody private w praktyce są również final) chociaż metody final są nieco efektywniejsze w działaniu (ze względu na wczesne wiązanie), to nie należy się przy ich tworzeniu kierować wydajnością, ale raczej organizacją hierarchii obiektów class Dane { void pokaz(){system.out.println("dane"); class Liczby extends Dane { void pokaz(){system.out.println("1 2"); class Litery extends Dane { void pokaz(){system.out.println("a B"); Dane d0,d1,d2; d0 = new Dane(); d1 = new Liczby(); d2 = new Litery(); d0.pokaz(); d1.pokaz(); d2.pokaz(); dane 1 2 A B class Dane { static void info(){ System.out.println("info:Dane");

3 Programowanie obiektowe. Wykład 03 3 class Liczby extends Dane { static void info(){ System.out.println("info:Liczby"); Dane d0,d1; d0 = new Dane(); d1 = new Liczby(); d0.info(); d1.info(); info:dane info:dane class Dane { private void test() { System.out.println("test:priv"); class Litery extends Dane { public void test() { System.out.println("test:publ"); Dane d2; d2 = new Litery(); // d2.test(); /* ZLE! */ ((Litery)d2).test(); // OK, ale... test:publ 1.1 Metody i klasy abstrakcyjne odpowiednik czysto wirtualnych funkcji w C++

4 Programowanie obiektowe. Wykład 03 4 umieszcza się jedynie deklarację takiej metody (poprzedzoną słowem kluczowym abstract), bez definicji; np. abstract String opis(); każda klasa zwierająca jedną lub więcej metod abstrakcyjnych jest klasą abstrakcyjną i musi być zdefiniowana z użyciem modyfikatora abstract abstract class Dane { static void info() { System.out.println("info:Dane"); abstract void pokaz(); class Liczby extends Dane { static void info() { System.out.println("info:Liczby"); void pokaz() { System.out.println("1 2"); Dane d0,d1,d2; // d0 = new Dane(); /* ZLE! */ d1 = new Liczby(); d1.pokaz(); Dane.info(); d1.info(); 1 2 info:dane info:dane klasa dziedzicząca po klasie abstrakcyjnej musi albo definiować wszystkie abstrakcyjne metody z klasy podstawowej, albo również pozostać abstrakcyjna // class DaneInne extends Dane { /* ZLE */ abstract class DaneInne extends Dane { nie wszystkie metody klasy abstrakcyjnej muszą być abstrakcyjne można zdefiniować klasę jako abstrakcyjną nawet jeśli nie zawiera żadnych abstrakcyjnych metod uniemożliwimy w ten sposób tworzenie obiektów danej klasy

5 Programowanie obiektowe. Wykład Polimorfizm a tworzenie i usuwanie obiektów konstruktory są w zasadzie metodami typu static mogą być użyte podczas gdy obiekt jeszcze nie istnieje same nie będą więc wykazywać polimorfizmu kolejność inicjalizacji i uruchamiania konstruktorów jest następująca 1. uruchomienie konstruktora klasy bazowej (często rekursywnie!) 2. inicjalizacja pól w kolejności ich deklaracji 3. wykonanie ciała konstruktora klasy pochodnej najczęściej kwestię usuwania obiektów pozostawia się mechanizmowi garbage collector-a, ale jeśli klasa wykorzystująca mechanizmy dziedziczenia wymaga posprzątania po sobie, to oprócz napisania odpowiedniej metody należy zadbać, aby na koniec wywoływała ona również swojego odpowiednika z klasy bazowej to samo dotyczy uruchomienia metod sprzątających dla klas definiujących składniki naszego obiektu; kolejność powinna być odwrotna do kolejności inicjalizacji (np. kolejności deklaracji połączonych z inicjalizacją w definicji klasy) class Dane { void clr(){system.out.println("clr:dane"); class Litery extends Dane { Opis p = new Opis(); void clr(){ System.out.println("clr:Lit"); p.clr(); super.clr(); class Opis { void clr(){system.out.println("clr:opis"); System.out.println("Tworzymy obiekt..."); Dane d1 = new Litery(); System.out.println("Sprzatamy..."); d1.clr();

6 Programowanie obiektowe. Wykład 03 6 Tworzymy obiekt... Sprzatamy... clr:lit clr:opis clr:dane Wniosek: jeśli już potrzebujemy czegoś podobnego do destruktora z C++, to sami musimy zadbać o poprawną kolejność wykonywania poszczególnych operacji! (raczej niezbyt często się to zdarza) wywołanie z wnętrza konstruktora funkcji korzystających z późnego wiązania może doprowadzić do operowania na danych, które nie zostały jeszcze zainicjalizowane(!) np. gdy konstruktor klasy bazowej uruchomi funkcję, która zadziała dla obiektu potomnego zanim konstruktor klasy podstawowej zostanie uruchomiony, następuje tylko zainicjalizowanie przeznaczonej na obiekt pamięci zerami (odpowiedniego typu) abstract class Dane { abstract void pisz(); Dane() { System.out.println("Dane() BEGIN"); pisz(); // OSTROZNIE! System.out.println("Dane() END"); class Liczba extends Dane { int k=1; Liczba(int i) { System.out.println("Liczba(int) BEGIN"); k=i; pisz(); System.out.println("Liczba(int) END"); void pisz(){system.out.println("k="+k); Dane d1 = new Liczba(9); Dane() BEGIN k=0 Dane() END

7 Programowanie obiektowe. Wykład 03 7 Liczba(int) BEGIN k=9 Liczba(int) END kompilator w tym przypadku nie ostrzega o możliwym użyciu niezainicjalizowanych danych Wniosek: z konstruktora można bezpiecznie wywoływać tylko te metody, które są typu final w klasie podstawowej 2 Interfejsy są to całkowicie abstrakcyjne klasy, tzn. nie zawierające definicji żadnych metod, a jedynie same deklaracje mogą zawierać pola, ale będą one zawsze static i final definiują tylko formę, jaką ma przybrać każda klasa implementujaca interfejs określamy w ten sposób protokół, który ma zastosowanie do komunikacji z takimi klasami interfejsy definiuje się podobnie jak klasy, zastępując słowo class przez interface reguły dostępu do interfejsów, nazwy plików itp. pozostają takie same jak dla klas metody zadeklarowane w interfejsie są zawsze publiczne, nawet jeśli pominiemy słowo kluczowe public w klasach implementujących interfejs definiować musimy je więc również jako publiczne interface Pisze { void pisz(); // public! String s="[pisze]"; // static final! class Rzecz implements Pisze { //void pisz(){ /* ZLE! */ public void pisz() { System.out.println("..Rzecz.."); public static void opis(pisze x){ x.pisz();

8 Programowanie obiektowe. Wykład 03 8 Rzecz r = new Rzecz(); System.out.print("r.pisz() : "); r.pisz(); System.out.print("opis(r) : "); opis(r); System.out.println("r.s="+r.s); System.out.println("Pisze.s="+Pisze.s); r.pisz() :..Rzecz.. opis(r) :..Rzecz.. r.s=[pisze] Pisze.s=[Pisze] 2.1 Implementacja wielu interfejsów interfejsy pozwalają na konstrukcje przypominające wielokrotne dziedziczenie w C++ : można implementować w jednej klasie wiele interfejsów wystarczy po słowie kluczowym implements wymienić je oddzielone przecinkami interface ZwracaInt { int getint(); class Rzecz implements Pisze, ZwracaInt { public void pisz() { System.out.println("..Rzecz.."); public int getint() { return 99; public static void wartosc(zwracaint x){ System.out.println(".."+x.getInt()+".."); opis(r); wartosc(r);..rzecz

9 Programowanie obiektowe. Wykład 03 9 równocześnie z implementacją nawet kilku interfejsów można dziedziczyć w zwykły sposób po innej klasie (abstrakcyjnej lub nie, ale tylko jednej!) dzięki temu możliwe jest wykorzystanie pochodzących z klasy bazowej implementacji metod wymaganych przez interfejs interface Liczy { void licz(); class MojaRzecz extends Rzecz implements Liczy { // implements Pisze // "odziedziczone" public void licz() { System.out.println("teraz licze.."); MojaRzecz m = new MojaRzecz(); m.licz(); teraz licze.. jeśli jakaś klasa ma być w zamierzeniu klasą bazową, to należy rozważyć zrealizowanie jej w postaci interfejsu klasa abstrakcyjna (lub ew. zwykła klasa) będzie korzystniejsza najczęściej tylko wtedy, jeśli musimy od razu w klasie bazowej zawrzeć definicje metod albo pola danych (za wyjątkiem static final) 2.2 Kolizje nazw należy zachować ostrożność, gdy równocześnie wykorzystujemy przeładowanie funkcji, dziedziczenie i interfejsy: nie można pozwolić, aby metody różniły się wyłacznie typem zwracanej wartości zaleca się unikanie identycznych nazw metod w interfejsach, które mogą być używane jednocześnie (w każdym razie należących do tego samego pakietu) interface IA { void f(); interface IB {

10 Programowanie obiektowe. Wykład void f(int n); interface IC { int f(); /* OK - przeladowanie f() */ class CAB implements IA, IB { public void f() { public void f(int n) { /* ZLE - kolizja nazw! */ // class CAC implements IA, IC { // public void f() { // public int f() { return 0; // 2.3 Dziedziczenie mechanizm dziedziczenia może być wykorzystywany również bezpośrednio dla interfejsów tworzymy w ten sposób nowe interfejsy: można rozbudowywać interfejs tworząc wersję pochodną (dziedziczenie po interfejsie) oraz łączyć kilka interfejsów w jeden nowy (tylko w tym przypadku możliwe jest dziedziczenie po kilku elementach podstawowych, też interfejsach) interface Pisze { void pisz(); interface Liczy { void licz(); interface PiszeLepiej extends Pisze { void piszlepiej(); interface PiszeLiczy extends Pisze, Liczy {

11 Programowanie obiektowe. Wykład Grupowanie stałych wygodne w interfejsie, ponieważ pola są zawsze static final (oraz public) można uzyskać efekt podobny do użycia enum w C/C++ interface Stale { double XA = 1.234, XB = 5.678; System.out.println("XA="+Stale.XA); XA=1.234 podobnie jak dla pól final w zwykłych klasach, stałe nie muszą być inicjalizowane wartościami znanymi w momencie kompilacji import java.util.*; interface LiczbaRnd { Random rand = new Random(); int randomint = rand.nextint(10); 3 Klasy wewnętrzne klasy zdefiniowane wewnątrz innych klas pozwala to grupować związane ze sobą klasy decydując o sposobie dostępu do nich nie jest to jednak to samo co zawieranie obiektów odniesienie się do klasy wewnętrznej spoza niestatycznych metod klasy zewnętrznej jest możliwe za pomocą konstrukcji klasazewnętrzna.klasawewnętrzna class Dane2 { class Liczba { int k=1; class Opis { String s="opis:"; void pokaz(){ Liczba l = new Liczba(); Opis o = new Opis(); System.out.println(o.s+l.k);

12 Programowanie obiektowe. Wykład Dane2 d = new Dane2(); d.pokaz(); opis:1... i po dodaniu do klasy Dane2 metody wartosc: Liczba wartosc(int n){ Liczba w = new Liczba(); w.k = n; return w; Dane2.Liczba dl = d.wartosc(7); System.out.println(dl.k); 7 tylko klasy wewnętrzne można deklarować jako private lub protected mogą pozostawać ukryte, a równocześnie dawać się rzutować do implementowanego interfejsu interface DaneTxt { String txt(); class Dane3 { private class Opis implements DaneTxt { String s; Opis(String t){s=t; public String txt() { return s; public DaneTxt op(string s) { return new Opis(s); Dane3 d = new Dane3(); DaneTxt t = d.op("moje dane"); System.out.println(t.txt());

13 Programowanie obiektowe. Wykład moje dane klasy wewnętrzne wykorzystywane są m.in. do obsługiwania zdarzeń w programach korzystających z graficznego interfejsu użytkownika mogą być umieszczane także wewnatrz metod, a nawet zakresów w celu: zaimplementowania interfejsu i zwrócenia referencji utworzenia pomocniczej klasy do rozwiązania skomplikowanego zagadnienia; klasa pomocnicza nie ma być jednak widoczna na zewnątrz 3.1 Anonimowe klasy wewnętrzne przydatne do jednorazowego tworzenia obiektów, bez definiowania osobnej, nazwanej klasy następujące wyrażenia zwrócą taki sam obiekt: return new Baza() { /*... */ ; class Nowa implements Baza { /*... */ return new Nowa(); bezpośrednie użycie w anonimowej klasie wewnętrznej obiektu spoza niej jest możliwe, tylko jeśli obiekt jest final (nie dotyczy to przekazania obiektu do konstruktora klasy nadrzędnej ale odbywa się to jeszcze nie we wnętrzu klasy) interface DaneTxt { String txt(); class Dane4 { public DaneTxt op(final String s) { return new DaneTxt() { private int i = 7; public String txt() { return s+i; ; // uwaga na srednik!

14 Programowanie obiektowe. Wykład Dane4 d = new Dane4(); DaneTxt t = d.op("anonim nr "); System.out.println(t.txt()); anonim nr 7 nie można utworzyć konstruktora dla klasy anonimowej (nie ma ona nazwy!), ale można się posłużyć blokiem inicjalizacyjnym do osiągnięcia podobnego efektu class Dane5 { public DaneTxt op(final String s) { return new DaneTxt() { { System.out.println("(init)"); public String txt() { return s; ; Dane5 d = new Dane5(); DaneTxt t = d.op("anonim"); System.out.println(t.txt()); (init) anonim 3.2 Klasy zagnieżdżone klasy wewnętrzne mają dostęp do składników klasy zewnętrznej bez użycia dodatkowych kwalifikatorów odbywa się to poprzez ukrytą referencję generowaną automatycznie przez kompilator jeśli nie jest nam potrzebne takie połączenie, to można utworzyć klasę wewnętrzną typu static będzie ona tzw. klasa zagnieżdżona konsekwencje definicji jako static: do utworzenia obiektu klasy zagnieżdżonej nie potrzeba obiektu klasy zewnętrznej nie ma dostępu do niestatycznych obiektów klasy zewnętrznej w odróżnieniu od zwykłych klas wewnętrznych mogą zawierać dane statyczne można je zagnieździć wewnątrz interfejsu

15 Programowanie obiektowe. Wykład Tworzenie obiektów do utworzenia obiektu klasy wewnętrznej potrzebne jest użycie już istniejacego obiektu klasy zewnętrznej class Zewn { class Wewn { Zewn z = new Zewn(); Zewn.Wewn w = z.new Wewn(); /*!!! */ ograniczenie to nie dotyczy klas zagnieżdżonych class Zewn { // class Wewn { /* teraz ZLE */ static class Wewn { Wewn() { System.out.println("Wewn()"); Zewn.Wewn w = new Zewn.Wewn(); Wewn() 3.4 Dziedziczenie dziedziczenie po klasie wewnętrznej wymaga zapewnienia, że zachowany jest związek klasy wewnętrznej z klasą zewnętrzną musi zostać przekazana do konstruktora referencja do klasy zewnętrznej i uruchomiona dla niej konstrukcja: referencjazewn.super(); brak takiej instrukcji w konstruktorze klasy potomnej spowoduje błąd kompilacji: an enclosing instance that contains Zewn.Wewn is required class P extends Zewn.Wewn { // P() { /* ZLE! */ P(Zewn z) { z.super(); /*!!! */

16 Programowanie obiektowe. Wykład Zewn z = new Zewn(); P p = new P(z); także to zastrzeżenie nie dotyczy klas zagnieżdżonych class Zewn { static class Wewn { class P extends Zewn.Wewn { P() { /* teraz OK */ P p = new P(); 3.5 Zastosowanie próba realizacji wielokrotnego dziedziczenia po klasach (a nie tylko interfejsach!) każda z klas wewnętrznych może dziedziczyć po innej klasie! class A { /*... */ abstract class B { /*... */ class M extends A { B zwrocb() { return new B() {; static void weza(a a) { /*... */ static void wezb(b b) { /*... */ M m = new M(); weza(m); wezb(m.zwrocb());