Rozdział 16. Odkrycie świata i człowieka

Transkrypt

1 Rozdział 16. Odkrycie świata i człowieka Cele lekcji Wymagania ogólne I. Chronologia historyczna Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz ustala związki poprzedzania i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym. II. Analiza i interpretacja historyczna Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną i wyjaśniającą; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego. III. Tworzenie narracji historycznej Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z różnych źródeł. Wymagania szczegółowe 1 Po zakończonych zajęciach uczeń: zna daty: ok. 1450, 1492, zna postać Jana Gutenberga, zna postacie głównych twórców europejskiego renesansu (Filippa Brunelleschiego, Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika) i ich dzieła, rozumie pojęcia: epoka nowożytna, renesans (odrodzenie), humanizm, teoria heliocentryczna, mecenat, przedstawia źródła rozwoju kultury renesansu, wskazuje różnice w postrzeganiu człowieka i świata w okresie średniowiecza i renesansu, opisuje cechy charakterystyczne nowej epoki, wymienia i charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia renesansu w dziedzinie kultury i sztuki, ocenia rolę druku w upowszechnianiu idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej. Środki dydaktyczne multipodręcznik dla klasy II gimnazjum (s ) kartkówka do rozdziału 16. Odkrycie świata i człowieka kwestionariusze osobowe 1 W niniejszym scenariuszu w wymaganiach szczegółowych kursywą oznaczono treści nieobowiązkowe. 1

2 Metody i techniki nauczania wykład praca pod kierunkiem praca z tekstem źródłowym praca z ilustracją Formy zajęć praca indywidualna praca zbiorowa praca w grupach Czas zajęć 1 godzina lekcyjna Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Klikając w oś czasu (multipodręcznik, s. 124), powiększamy ją i prosimy wybraną osobę o usytuowanie w czasie wydarzeń, które będą tematem zajęć. T. Małkowski, J. Rześniowiecki, Historia II. Multipodręcznik dla klasy II gimnazjum, s. 124 Posiłkując się treścią podrozdziału Schyłek wieków średnich (multipodręcznik, s. 124), przypominamy, czym charakteryzował się średniowieczny porządek. Następnie polecamy uczniom, aby korzystając z tego podrozdziału, odnaleźli i podkreślili za pomocą ikony (zakreślacz) te wydarzenia i zjawiska, które ten porządek podważyły. Po upływie wyznaczonego czasu prosimy chętne osoby o odczytanie zaznaczonych treści. Zwracamy uwagę, że już w późnym średniowieczu wielu ludzi podważało sposób myślenia i postępowania charakterystyczny dla tej epoki. Jako przykład podajemy dzieło Erazma z Rotterdamu. Czytamy tekst źródłowy (multipodręcznik, s. 125) i zachęcamy uczniów do odpowiedzi na znajdujące się pod nim pytania. 2

3 II. Rozwinięcie Powiększamy zdjęcie Mikołaja Kopernika (multipodręcznik, s. 125) i pytamy uczniów, z jakim odkryciem kojarzy im się ta postać. T. Małkowski, J. Rześniowiecki, Historia II. Multipodręcznik dla klasy II gimnazjum, s. 125 Informujemy, że opracowanie i ogłoszenie przez Kopernika teorii heliocentrycznej było jednym z koronnych przykładów triumfu myśli naukowej nad poglądami i przekonaniami naukowców o budowie wszechświata, które wywodziły się z Biblii. Zwracamy uwagę, że Kościół, a także niektórzy naukowcy przez bardzo długi czas odrzucali teorię Mikołaja Kopernika. Wprowadzamy pojęcie epoki nowożytnej i wymieniamy wydarzenia, które są uznawane za jej początek. Wyjaśniamy, że jednym z elementów charakteryzujących tę epokę był renesans. Przedstawiamy okoliczności i miejsce narodzin tego ruchu. W celu ukazania różnic w sposobie myślenia przedstawicieli średniowiecza i renesansu polecamy uczniom zapoznać się z ćwiczeniem 1 z zeszytu ćwiczeń (załącznik nr 1). Prosimy, aby informacje, które będą potrzebne do jego wykonania, uczniowie najpierw podkreślili w tekstach źródłowych (multipodręcznik, s. 127), a po ich wspólnej weryfikacji wpisali do tabeli. T. Małkowski, J. Rześniowiecki, Historia II. Multipodręcznik dla klasy II gimnazjum, s

4 Po wykonaniu zadania zachęcamy uczniów do odnalezienia w multipodręczniku terminu, jakim określano ludzi takich, jak autor tekstu źródłowego C, a następnie odszukania i podkreślenia poglądów, jakie głosili (multipodręcznik, s. 126 i 130). Wybrane osoby prosimy o ich odczytanie. W podsumowaniu tej części lekcji prosimy uczniów o zinterpretowanie znaczenia sentencji Terencjusza: Jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Zapisujemy na tablicy hasło: CZŁOWIEK RENESANSU. Informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie uzupełnienie kwestionariuszy osobowych największych przedstawicieli tego ruchu umysłowego i kulturalnego. Dzielimy uczniów na trzy grupy i rozdajemy kwestionariusze osobowe (załącznik nr 2). Następnie w podrozdziale Geniusze renesansu (multipodręcznik, s ) polecamy im odnaleźć treści, które pozwolą uzupełnić każdy kwestionariusz. Uczniowie pracują w grupach, a po upływie wyznaczonego czasu przedstawiają efekty swojej pracy. W podsumowaniu tej części lekcji pytamy o to, co łączyło wymienionych w prezentacji trzech przedstawicieli renesansu. Kolejną część lekcji poświęcamy na omówienie dokonań sztuki i architektury renesansu. Podczas wykładu posiłkujemy się ilustracjami z multipodręcznika (s ). III. Zakończenie W krótkim wykładzie przedstawiamy stan piśmiennictwa w średniowiecznej Europie oraz okoliczności wynalezienia czcionki drukarskiej przez Jana Gutenberga. Powiększamy ilustrację wnętrza drukarni (multipodręcznik, s. 130) i pytamy uczniów, jakie konsekwencje mogło ich zdaniem mieć wynalezienie druku. Uzyskane odpowiedzi konfrontujemy z treścią podrozdziału Biblia Gutenberga (multipodręcznik, s ). T. Małkowski, J. Rześniowiecki, Historia II. Multipodręcznik dla klasy II gimnazjum, s. 130 Metody kontroli Rozdajemy uczniom kartkówki i polecamy wykonać znajdujące się tam zadania. Następnie sprawdzamy poprawność ich wykonania, prosząc wybrane osoby o podanie rozwiązań. Praca domowa Ćwiczenia 2 i 3 z zeszytu ćwiczeń (załącznik nr 3). 4

5 Materiały dla nauczyciela Załącznik nr 1 Ćwiczenie 1 Wypełnij tabelkę, w której przedstawisz rozbieżności w poglądach autorów tekstów źródłowych B i C ze s. 127 podręcznika. Jeśli w źródle nie znajdziesz wzmianki na dany temat, wstaw kreskę. Potem napisz, która różnica jest, twoim zdaniem, najistotniejsza. ZAGADNIENIE TEKST TOMASZA À KEMPISA TEKST GIANNOZZA MANETTIEGO Bóg Człowiek Świat Umysł ludzki i jego możliwości T. Małkowski, Historia II. Zeszyt ćwiczeń dla klasy II gimnazjum, s. 59 5

6 Załącznik nr 2 Kwestionariusze osobowe Imię i nazwisko Michał Anioł Buonarroti Zawód Zainteresowania Umiejętności Dokonania Imię i nazwisko Leonardo da Vinci Zawód Zainteresowania Umiejętności Dokonania Imię i nazwisko Rafael Santi Zawód Zainteresowania Umiejętności Dokonania 6

7 Załącznik nr 3 Ćwiczenie 2 Wyobraź sobie, że twoja klasa pojechała na wycieczkę do Florencji. Wasz autokar zatrzymał się właśnie na Piazzale Michelangelo (czytaj: pjaccale mikelandżelo, czyli na placu Michała Anioła). Którędy pójdziecie, żeby dotrzeć do Duomo (katedry)? Drogę wskażą ci litery przy poprawnych odpowiedziach testu. Zaznacz waszą trasę na planie miasta: od Piazzale Michelangelo do litery a, b lub c, następnie do litery d, e lub f itd. Połącz też strzałką każde zdjęcie z miejscem na planie, w którym znajduje się dana budowla. 60 H1Gzy s

8 1. Mikołaj Kopernik dowiódł, że: a) Ziemia jest okrągła, a nie płaska, b) Ziemia, tak jak inne planety, krąży wokół Słońca, c) Słońce, tak jak inne planety, krąży wokół Ziemi. Przekraczasz rzekę Arno po najstarszym moście Florencji Ponte Vecchio (czytaj: wekjo, czyli stary most ). Został on zbudowany w XIV wieku. 2. Odrodzenie, zwane inaczej renesansem, to: d) sposób przedstawiania trójwymiarowej przestrzeni na płaszczyźnie obrazu, e) epoka historyczna, trwająca od XIV do XVI wieku, f) ruch umysłowy i kulturalny, rozwijający się w Europie w XIV XVI wieku. Dochodzisz do placu rady, która rządziła Florencją. Najważniejszą budowlą tego miejsca jest Palazzo Vecchio (czytaj: palacco wekjo, stary pałac ). Jego budowę rozpoczęto w XIII wieku, a ukończono w XVI. W pałacowych wnętrzach urzędowała rada miasta. 3. Odrodzenie rozpoczęło się w XIV wieku: g) we Florencji, h) w Rzymie, i) w Awinionie. Wprawdzie zbaczasz nieco z drogi, ale to miejsce musisz zobaczyć. W galerii Uffizi (czytaj: ufitsi) znajdziesz dzieła Rafaela, Michała Anioła, Leonarda da Vinci i innych sławnych artystów. 4. Humaniści: j) czerpali z dorobku starożytności, kładli nacisk na wszechstronny rozwój człowieka, interesowali się naukami przyrodniczymi, czytali Biblię w oryginale, k) czerpali z dorobku starożytności, kładli nacisk na wszechstronny rozwój człowieka, odrzucali Biblię jako nieprzydatną, w zamian interesowali się naukami przyrodniczymi, l) czerpali z dorobku średniowiecza, kładli nacisk na duchowy rozwój człowieka, ciało uważali za grzeszne i nieistotne dla zbawienia duszy, teoretyczne rozważania stawiali wyżej niż obserwację i doświadczenie, odrzucali dorobek pogańskiego antyku. To tu! Dotarłeś do katedry. Warto wspiąć się na wierzchołek kopuły i popatrzeć na Florencję. T. Małkowski, Historia II. Zeszyt ćwiczeń dla klasy II gimnazjum, s

9 Ćwiczenie 3 Oto pięć anegdot o geniuszach renesansu. Dopisz imiona osób, o których mowa. Pod każdą anegdotą podaj biogram jej bohatera. Informacji poszukaj w internecie lub książkach. 1. Gdy..., autor fresków na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, kończył we Florencji monumentalną rzeźbę biblijnego Dawida, naczelnik miasta skrytykował zbyt gruby, jego zdaniem, nos posągu. Artysta wdrapał się na rusztowanie, postukał trochę dłutem i sypnął w dół odłamkami. Nie tknął rzeźby, lecz naczelnik tego nie widział. Kiedy... odsłonił twarz Dawida, naczelnik zawołał: O, teraz jest lepiej, teraz dałeś mu więcej życia! 2. Kiedy... malował Ostatnią wieczerzę na ścianie mediolańskiego klasztoru Dominikanów, przeor nieustannie go popędzał. Nie mógł zrozumieć, jak można marnować czas na kilkugodzinne rozmyślania. Wówczas artysta zagroził przeorowi, że sportretuje go jako Judasza i odtąd miał spokój był człowiekiem wciąż niezadowolonym z siebie. Nie podobała mu się ani własna twórczość, ani twarz i sylwetka. Dlatego uważał, że na ilustracji do swojej Pochwały głupoty został ukazany lepiej niż w rzeczywistości. Oho! zawołał na widok tej ryciny. Gdybym tak wyglądał, z miejsca znalazłbym żonę. 4. Na zebraniu komisji architektów... przedstawił swój projekt budowy kopuły florenckiej katedry bez rusztowań i bez wypełniania wnętrza ziemią (co mogłoby uchronić konstrukcję przed zawaleniem). Słuchacze uznali go za wariata i kazali siłą wyprowadzić z zebrania. Dopiero później, z wielkim trudem,... zdołał przekonać członków komisji do swego pomysłu. 5. W początkach XVI wieku papież Juliusz II kazał ozdobić freskami sale Pałacu Watykańskiego. Jednym z wezwanych do tej pracy był 25-letni... Gdy skończył malować, biskup Rzymu kazał natychmiast odprawić wszystkich innych artystów, a ich dzieła zniszczyć, tak by... mógł wykonać freski również w innych salach pałacu. T. Małkowski, Historia II. Zeszyt ćwiczeń dla klasy II gimnazjum, s