Rozdział 3. Wielka wojna z Krzyżakami

Transkrypt

1 Rozdział 3. Wielka wojna z Krzyżakami Cele lekcji Wymagania ogólne I. Chronologia historyczna Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej. II. Analiza i interpretacja historyczna Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych. III. Tworzenie narracji historycznej Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić. V. Współdziałanie w sprawach publicznych Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Wymagania szczegółowe 1 Po zakończonych zajęciach uczeń: zna daty: , 15 lipca 1410, 1411, 1454, 1466, zna postać Ulricha von Jungingena, zna postanowienia pierwszego i drugiego pokoju toruńskiego, rozumie konsekwencje przegranej pod Grunwaldem dla zakonu krzyżackiego, omawia relacje między Polską, Litwą a zakonem krzyżackim po 1386 r., opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem, opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem, lokalizuje na mapie: Grunwald, ziemię dobrzyńską, Żmudź i Toruń, podejmuje próbę oceny skutków bitwy pod Grunwaldem. Środki dydaktyczne multipodręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej (s ) karta pracy do rozdziału 3. Wielka wojna z Krzyżakami (karta pracy nr 3) rekwizyty do rekonstrukcji bitwy pod Grunwaldem schemat ilustrujący przebieg procesu historycznego 1 W niniejszym scenariuszu w wymaganiach szczegółowych kursywą oznaczono treści nieobowiązkowe. 1

2 Metody i techniki nauczania opis praca pod kierunkiem opowiadanie drama praca z ilustracją dyskusja Formy zajęć praca w grupach praca zbiorowa praca indywidualna Czas zajęć 2 godziny lekcyjne Część I. Wybuch wielkiej wojny Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Klikając w oś czasu (multipodręcznik, s. 21), powiększamy ją i prosimy wybraną osobę o usytuowanie w czasie wydarzeń, które będą tematem zajęć. T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 5. Multipodręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej, s. 21 W krótkim opisie przypominamy okoliczności pojawienia się zakonu krzyżackiego na ziemiach polskich. Wspominamy też o relacjach panujących między Krzyżakami a Polakami w XIV w. Zwracamy uwagę na istniejące dysproporcje między siłami krzyżackimi i polskimi, a następnie omawiamy działania podjęte przez stronę polską w celu ich zniwelowania (polityka Kazimierza Wielkiego, zawarcie unii z Litwą). Opis kończymy stwierdzeniem, że działania te były ukierunkowane na przygotowanie się do nieuchronnej konfrontacji. 2

3 II. Rozwinięcie Wyjaśniamy, że prowadzone przez historyków badania dziejów polegają na dokładnej analizie zachodzących w przeszłości procesów historycznych, rozumianych jako ciąg następujących po sobie zdarzeń. W czasie badań ustala się, które wydarzenia zapoczątkowały jakiś proces, które pogłębiły go bądź przyspieszyły, a które były jego skutkami. Wywód ilustrujemy schematem przebiegu procesu historycznego (załącznik nr 1). Informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie wcielenie się w postaci historyków analizujących konkretny proces historyczny: relacje Polski i Litwy z Krzyżakami na przełomie XIV i XV w. Rozdajemy karty pracy i polecamy wykonać zadanie A. Polega ono na uszeregowaniu podanych wydarzeń w taki sposób, aby utworzyły poprawny chronologicznie ciąg przyczynowo-skutkowy. W dalszej części lekcji uczniowie czytają podrozdział Dlaczego wybuchła wojna z zakonem? (multipodręcznik, s. 23), po czym wspólnie weryfikujemy wykonanie zadania A z karty pracy. Informujemy, że kolejna praca będzie polegała na przygotowaniu teoretycznych podstaw do rekonstrukcji przebiegu jednej z największych bitew średniowiecznych. Dzielimy klasę na grupy, a następnie rozdajemy instrukcje. Grupa I Zbierzcie informacje na temat strategii walki wojsk polsko-litewskich. Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Bitwa pod Grunwaldem (multipodręcznik, s ) oraz mapę (multipodręcznik, s. 24). Na wykonanie zadania macie 15 minut. Grupa II Zbierzcie informacje na temat uczestników bitwy pod Grunwaldem (liczebność i narodowość osób biorących udział w walkach, ważne osobistości). Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Bitwa pod Grunwaldem (multipodręcznik, s ) oraz ilustrację (multipodręcznik, s. 24). Na wykonanie zadania macie 15 minut. Grupa III Zbierzcie informacje na temat wyposażenia wojsk walczących pod Grunwaldem (uzbrojenie, ubiór). Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Bitwa pod Grunwaldem (multi podręcznik, s ), ilustrację, którą zna jdziecie pod ikoną (multipodręcznik, s ), informację i ilustrację z opowiadania Spotkanie pod Grunwaldem (multipodręcznik, s ), a także dodatkową ilustrację (załącznik nr 2). Na wykonanie zadania macie 15 minut. Grupa IV Zbierzcie informacje na temat wydarzeń, które rozegrały się 15 lipca 1410 r. (wydarzenia poprzedzające bitwę, przebieg bitwy, wydarzenia tuż po zakończeniu bitwy). Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Bitwa pod Grunwaldem (multipodręcznik, s ), ilustrację (multipodręcznik, s. 24) oraz pierwszy akapit podrozdziału Co Polska zyskała? (multipodręcznik, s. 26). Na wykonanie zadania macie 15 minut. Po upływie ustalonego czasu przedstawiciele poszczególnych zespołów prezentują wyniki prac. 3

4 W trakcie prezentacji grupy I i IV zadajemy pytania zamieszczone pod mapą (multipodręcznik, s. 24). Pojawią się one po kliknięciu ikony (pytania do map). Grupa I odpowiada na pytanie 1, a grupa IV na pytania 2, 3 i 4 (polecenia do mapy zmieniają się po kliknięciu ikony ). Grupie III zadajemy pytanie 1 zamieszczone pod ilustracją przedstawiającą bitwę pod Grunwaldem (multipodręcznik, s. 24). Pojawi się ono po wciśnięciu ikony (pytania do ilustracji). T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 5. Multipodręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej, s. 24 III. Podsumowanie Uczniowie wykonują ćwiczenie 2 z zeszytu ćwiczeń (załącznik nr 3). Zapowiadamy, że zebrane w nim informacje posłużą do odtworzenia przebiegu bitwy na następnych zajęciach. Metody kontroli Zadajemy pytanie A: Kto i z jakiego powodu rozpoczął wielką wojnę? (multipodręcznik, s. 27). Praca domowa Chętne osoby prosimy o wykonanie rekwizytów niezbędnych do zrekonstruowania przebiegu bitwy pod Grunwaldem (chorągwi Królestwa Polskiego, mieczy, tarcz, fragmentów zbroi), a także przyniesienie prześcieradeł (czerwonych i białych z naklejonym czarnym krzyżem), które posłużą jako stroje dla uczestników bitwy. 4

5 Część II. Bitwa pod Grunwaldem Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie przygotowanie scenek ukazujących najważniejsze momenty bitwy pod Grunwaldem. Posłużą do tego materiały zebrane na poprzednich zajęciach. W celu ich przypomnienia prosimy o odczytanie informacji zapisanych w ćwiczeniu 2 z zeszytu cwiczeń (załącznik nr 3). II. Rozwinięcie Aby ułatwić uczniom wejście w role i wczucie w atmosferę wydarzeń, za pomocą ikony (opowiadanie czytane przez lektora) odtwarzamy opowiadanie Spotkanie pod Grunwaldem (multipodręcznik, s ), a następnie prosimy o udzielenie odpowiedzi na pytania zamieszczone pod tekstem. Dzielimy klasę na cztery grupy i każdej z nich wyznaczamy do zaprezentowania inny moment bitwy: wizyta posłów krzyżackich z nagimi mieczami (grupa I), szarża i odwrót jazdy litewskiej (grupa II), walki Polaków z Krzyżakami i upadek chorągwi polskiej (grupa III), atak wojsk krzyżackich z wielkim mistrzem na czele (grupa IV). Po upływie wyznaczonego czasu kolejne grupy przedstawiają scenki. Natomiast nauczyciel wchodzi w rolę narratora, który relacjonuje przebieg wydarzeń. Po zakończeniu prezentacji zadajemy uczniom pytanie 4: Co zadecydowało o wyniku bitwy pod Grunwaldem? (multipodręcznik, s. 26), a następnie informujemy, że choć bitwa złamała potęgę zakonu krzyżackiego, to nie oznaczała jego całkowitej klęski. Posiłkując się fragmentem podrozdziału Co Polska zyskała? oraz znajdującą się tam ilustracją (multipodręcznik, s. 26), w kilku słowach opisujemy przebieg oblężenia zamku w Malborku. Następnie podajemy warunki pierwszego pokoju toruńskiego. Prosimy też uczniów, aby zlokalizowali na mapie (multipodręcznik, s. 24) miejsce zawarcia pokoju, ziemię dobrzyńską i Żmudź. T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 5. Multipodręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej, s. 24 5

6 Zwracamy uwagę na dalekosiężne skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim i wyjaśniamy, że na odzyskanie Pomorza Gdańskiego Polacy musieli jeszcze poczekać kilkadziesiąt lat. W celu poznania okoliczności tego wydarzenia polecamy uczniom zapoznać się z ostatnim akapitem podrozdziału Co Polska zyskała? (multipodręcznik, s. 27) wraz ze znajdującą się tam dodatkową ilustracją. Pojawi się ona po wciśnięciu ikony (galeria ilustracji). Następnie zadajemy pytanie 7: Kiedy i w jaki sposób Polska odzyskała Pomorze Gdańskie? (multipodręcznik, s. 27). T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 5. Multipodręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej, s. 27 III. Podsumowanie Prosimy uczniów, aby wyobrazili sobie, że są uczestnikami konferencji Wielka wojna stracone szanse?. Właśnie rozpoczyna się dyskusja, której celem jest ustalenie, czy Polska właściwie wykorzystała wynik bitwy pod Grunwaldem. Chętne osoby wyrażają swoją opinię, nauczyciel zaś pilnuje, aby były one zgodne z rzeczywistością historyczną. Wspólnie z uczniami rozwiązujemy zadanie B z karty pracy. Metody kontroli Korzystając z ikony (ćwiczenie interaktywne), wyświetlamy zadania dodatkowe (multipodręcznik, s. 27) i prosimy chętnych uczniów o podanie poprawnych odpowiedzi. 6

7 kończ instrukcję dla swoich rycerzy. Oczywiście w inscenizacji weźmie udział mniej ludzi niż w 1410 roku. Jednak bitwa powinna przypominać tę prawdziwą. Materiały dla nauczyciela Armia polsko-litewska Armia zakonu krzyżackiego Załącznik nr 1 Dowódca Schemat ilustrujący przebieg procesu historycznego Liczebność wojsk Uczestnicy bitwy Instrukcja dla uczestników bitwy pod Grunwaldem Załącznik nr 2 T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 5. Zeszyt ćwiczeń dla klasy 5 szkoły podstawowej, s Oba wojska stają naprzeciw siebie. Dwaj posłowie armii krzyżackiej przywożą Władysławowi Jagielle dwa nagie miecze. 14 H5zy s

8 Załącznik nr 3 2. Wyobraź sobie, że przygotowujesz rekonstrukcję bitwy pod Grunwaldem. Najpierw wypełnij tabelkę, żeby ustalić siły obu stron. Potem dokończ instrukcję dla swoich rycerzy. Oczywiście w inscenizacji weźmie udział mniej ludzi niż w 1410 roku. Jednak bitwa powinna przypominać tę prawdziwą. Armia polsko-litewska Armia zakonu krzyżackiego Dowódca Liczebność wojsk Uczestnicy bitwy Instrukcja dla uczestników bitwy pod Grunwaldem 2. T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 5. Zeszyt ćwiczeń dla klasy 5 szkoły podstawowej, s