ODPADAMI KOMUNALNYMI W POLSCE

Transkrypt

1 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce REGIONALNY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI W POLSCE Seminarium organizacyjno- metodyczne : Kalisz 12 stycznia 2012 r. Bogdan Korczewski Recykling Centrum Sp. z o.o. w Jarosławiu

2 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce

3 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce Gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy? wytwarzamy ok mln ton odpadów rocznie wykazujemy w raportach ok. 10 mln ton odpadów na składowiskach ląduje ponad 90% odpadów zbiórka selektywna to ok. 5 6 % odpadów komunalnych inne metody (kompostowanie, spalanie) nieistotny udział wprowadzamy na rynek ponad 4,5 mln ton opakowao raportujemy odzysk i recykling na poziomie 2,6 mln ton funkcjonuje ponad 1000 różnych składowisk - zamiast 300 Skoro jest tak źle to dlaczego jest tak dobrze?

4 POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI KOMUNALNYMI W UNII EUROPEJSKIEJ 99% 100% 87% 100% 83% 80% Składowanie 60% 54% Spalanie 49% 40% 35% Recykling Kompostowanie 27% 40% 20% 20% 10% 4% 0% 3% 1% 3% 1% 0% 0%

5 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce 1. Funkcje opakowania 2. Krajowy System Gospodarki Odpadami 1. Prawo 2. Schemat polskiego systemu gospodarki opakowaniami 3. Poziomy odzysku i recyklingu

6 1. Funkcja opakowania

7 Opakowanie jest to zewnętrzna powłoka wytworu znajdującego się wewnątrz. Funkcja opakowania

8 Funkcje opakowania: towaroznawcza, marketingowa, ekologiczna. Funkcja opakowania

9 Funkcje ekologiczne opakowania: opakowanie chroni produkt względem środowiska, opakowanie zanieczyszcza środowisko. Funkcja opakowania

10 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce Krajowy System Gospodarki Odpadami

11 Prawo europejskie źródło prawa krajowego Źródłem prawa krajowego są akty prawa wspólnotowego Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską Traktat akcesyjny Dyrektywy obowiązują kraje członkowskie i muszą być przeniesione do ustawodawstwa krajowego, Rozporządzenia obowiązują bezpośrednio wszystkich i nie wolno ich zapisywać w prawie krajowym Decyzje KE Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Opakowań dotyczą akty prawne wszystkich tych rodzajów Krajowy System Gospodarki Odpadami

12 Podstawy prawne systemów w Unii Europejskiej Akty regulujące gospodarkę odpadami opakowaniowymi: -Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/EC z 15 grudnia 1994 r. - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/12/WE z 11 lutego 2004 r. Główne cele: 1. Określenie sposobów realizacji celu z położeniem nacisku na wzrost wielokrotności używania opakowań oraz stopnia ich odzysku i recyklingu, a co za tym idzie zmniejszenie ich ilości składowanej na wysypiskach poprzez: - Wprowadzenie zasady: ZANIECZYSZCZAJĄCY PŁACI - Ustalenie poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, które mają być zrealizowane w każdym z krajów członkowskich - Wprowadzenie standardów dla materiałów opakowaniowych 2. Dyrektywa 2004/12 uszczegóławia wiele zapisów i wprowadza nowe poziomy odzysku i recyklingu Krajowy System Gospodarki Odpadami

13 Dyrektywa 94/62 Do 1 lipca 2001 roku w EU12 Recykling ogółem 25% do 45% Odzysk ogółem 50% do 65% Recykling dla poszczególnych grup materiałowych min. 15% Materiały: tworzywa, metal, papier, szkło, materiały naturalne Do 2005 cele dyrektywy miały być osiągnięte przez Grecję, Portugalię i Irlandię Krajowy System Gospodarki Odpadami

14 Ogólne poziomy odzysku i recyklingu Do końca 2008 roku w EU12 recykling odzysk minimum 55% do 80% 60% Do końca 2011 cele dyrektywy mają by osiągnięte przez Grecję, Portugalię i Irlandię Polska uzyskała w dyrektywie 2005/20 okres przejściowy do końca 2014 Krajowy System Gospodarki Odpadami

15 Polskie prawo o opakowaniach Ustawa z 27 marca 2001 Prawo Ochrony Środowiska Ustawa z 11 maja 2001 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Ustawa z 11 maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej Ustawa z 27 marca 2001 o odpadach Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie stawek opłat produktowych Rozporządzenia w sprawie poziomów zawartości metali ciężkich w opakowaniach Krajowy System Gospodarki Odpadami

16 Opakowania 1. Opakowaniami w rozumieniu ustawy są to wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych. 2. Opakowania obejmują następujące kategorie - opakowania jednostkowe, służące do przekazywania produktu użytkownikowi w miejscu zakupu, w tym przeznaczone do konsumpcji produktów naczynia jednorazowego użytku, - opakowania zbiorcze, zawierające wielokrotność opakowań jednostkowych produktów, niezależnie od tego, czy są one przekazywane użytkownikowi, czy też służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży i które można zdjąć z produktu bez naruszenia jego cech, - opakowania transportowe, służące do transportu produktów w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych w celu zapobiegania ich uszkodzeniom, z wyłączeniem kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego lub lotniczego. Krajowy System Gospodarki Odpadami

17 Opakowania wymagania zasadnicze Należy ograniczać ilość i negatywne oddziaływanie na środowisko substancji do produkcji opakowań oraz wytwarzanych odpadów, aby: objętość i masa opakowań były ograniczone do niezbędnego minimum, biorąc pod uwagę oczekiwania użytkownika, opakowania były projektowane i wykonane w sposób umożliwiający ich wielokrotny użytek i późniejszy recykling lub przynajmniej recykling, lub inną formę odzysku, opakowania zawierały możliwie najmniejszą ilość substancji stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub dla środowiska, maksymalna suma zawartości Pb, Cd, Hg i Cr+VI w opakowaniu nie przekraczała 100 mg/kg, Minister właściwy do spraw środowiska, określa rodzaje opakowań, dla których maksymalna suma zawartości Pb, Cd, Hg i Cr+VI może być wyższa niż 100 ppm, czas trwania oraz warunki zwolnienia lub podwyższenia zawartości. Krajowy System Gospodarki Odpadami

18 Odpady opakowaniowe Odpady opakowaniowe to wszystkie opakowania, w tym opakowania wielokrotnego użytku, wycofane z ponownego użycia, stanowiące odpady w rozumieniu przepisów o odpadach, z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań, Odpady z opakowań wielokrotnego użytku powinny: nadawać się do odzysku w warunkach pozwalających na spełnienie wymogów bezpieczeństwa i higieny osób przy nich zatrudnionych, spełniać wymagania dla opakowań przydatnych do odzysku. Krajowy System Gospodarki Odpadami

19 Metody odzysku Ze względu na zalecaną metodę odzysku opakowania mogą być opakowaniami przydatnymi do odzysku: przez recykling materiałowy, w postaci energii, przez kompostowanie, przez biodegradację. Krajowy System Gospodarki Odpadami

20 Dyrektywa opakowaniowa, to również obowiązek odzysku i recyklingu W polskim prawie zapisano go w ustawie maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców z 11 Jest to ustawa o pieniądzach na rozwijanie wspieranie systemu odzysku i recyklingu. i Dotyczy nie tylko opakowań, ale także odpadów poużytkowych (opony, baterie, oleje itd.) Krajowy System Gospodarki Odpadami

21 RECYKLING ZUŻYTYCH OPAKOWAŃ Obowiązek zapewnienia recyklingu zużytych opakowań dotyczy ich użytkowników. Sposoby wypełnienia obowiązku: Samodzielnie odzyskać i poddać recyklingowi, Przystąpić do Organizacji Odzysku. Opłata produktowa za niepełne wykonanie obowiązku. Ustalone poziomy recyklingu na rok 2007 i Krajowy System Gospodarki Odpadami

22 Uczestnicy systemu w Polsce ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA KONSUMENCI RECYKLERZY USTAWODAWCA PRODUCENCI I IMPORTERZY PRODUKTÓW W OPAKOWANIACH FIRMY ZBIERAJĄCE ODPADY ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA PLACÓWKI HANDLOWE ORGANIZACJE ODZYSKU NIEZBYT JASNO OKREŚLONO RELACJE POMIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI UCZESTNIKAMI TEGO RYNKU. Na początku zapomniano o firmach takich jak RC, sortowniach itd

23 ORGANIZACJA ODZYSKU Spółka Akcyjna o kapitale minimum 1 mln PLN. Przejmuje od przedsiębiorcy obciążające go obowiązki na podstawie umowy, w zamian za dobrowolne opłaty. Zajmuje się wyłącznie organizacją odzysku i recyklingu odpadów oraz edukacją ekologiczną Nazwa Organizacja Odzysku jest ustawowo wymaganym oznaczeniem firmy OO nie podlega żadnym pozwoleniom Ma działać na zasadach rynkowych, kierując przepływem środków na wsparcie zbiórki selektywnej Krajowy System Gospodarki Odpadami

24 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce LATA Poziomu Odzysku i Recyklingu

25 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce Oczekiwania wobec systemu na początku Jeden z głównych priorytetów - Zagwarantować miękki start: Uświadomienie wszystkim stronom o istnieniu nowego prawa i o nowych obowiązkach (przedsiębiorcy, organizacje odzysku, zbierający odpady, recyklerzy, ale także Ministerstwa / Ustawodawca i administracja lokalna i centralna) Przyzwyczajenie się przemysłu do nowej pozycji kosztowej (bardzo różna świadomość przedsiębiorców w zależności od przede wszystkim korzeni firmy) Przyjęcie harmonogramu dochodzeniowego w celu zabezpieczenia zrealizowania wyznaczonych poziomów w pierwszym okresie ( ) Bezpieczne rozpoczęcie budowy systemy poprzez niskie poziomy recyklingu (2002 i 2003) w celu osiągnięcia wyższych poziomów od 2004 r. Poziomy Odzysku i Recyklingu

26 Wymagane poziomy recyklingu i odzysku do 2007 roku Dodatkowo obowiązywały cele na 2007 rok: - Odzysk ogółem 50% (43% w 2006) - Recykling ogółem 25%

27 Realizacja obowiązku recyklingu W latach w każdym z rodzajów opakowań zrealizowany został wymagany poziom recyklingu, w niektórych przypadkach z istotnymi nadwyżkami

28 Ceny za przejęcie obowiązku [Euro/tonę opakowań wprowadzonych] P o ls n ia ia rg W przypadku Belgii, Francji, Niemiec koszt ustalony tylko dla opakowań jednostkowych, w pozostałych krajach dla wszystkich. ka u n a a m w it u R L K U o st tw ia e di y gr n n y u ia a cj e e w ę o E Ł W ło la Ir S zw an o ia b eg ch ze C S rw m xe zp is H u a cj ia a cy i tr lg s n ra o N L F e B u A m ie N Śre dni k os zt prze ds ię biorców za 1 tonę opak ow ań w prow adzanych na ryne k w pos zcze gólnych k rajach w Europie (2006)

29 Wnioski Liberalny charakter systemu satysfakcjonuje część przedsiębiorców, ogranicza strumień finansowy kierowany na stymulację zbiórki odpadów Wolna konkurencja na rynku organizacji odzysku doprowadziła do bardzo niskich w porównaniu do innych krajów europejskich kosztów realizacji obowiązku recyklingu i odzysku Duża grupa przedsiębiorców postrzega realizację obowiązku recyklingu i odzysku tylko jako pozycje kosztową, którą za wszelką cenę należy ograniczać w grupie tej są nie tylko duże polskie firmy ale także koncerny międzynarodowe szczególnie takie podejście może być odczuwalne w dobie kryzysu Brak kontroli i nadzoru

30 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce LATA Poziomy Odzysku i Recyklingu

31 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce W 2007 roku zakończył się I etap budowy polskiego systemu gospodarki odpadami opakowaniowymi realizacja zapisów Dyrektywy 94/62 WE Dane wskazują, iż w tym okresie Polska realizowała zapisy Dyrektywy 6 lat doświadczeń po stronie każdego z uczestników systemu różne wnioski Rok 2008 rozpoczął II etap, którego celem jest realizacja zapisów Dyrektywy 2004/12/WE z 11 lutego 2004 roku termin koniec 2014 roku Cele 2014 roku to poważane wyzwanie dla polskiego systemu konieczność ujednolicenia wniosków z pierwszego etapu i zbudowania wspólnej strategii dla wszystkich uczestników systemu

32 Lata wyzwania Liczono się z tym że w okresie od w polskim systemie recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych wystąpi na pewno: Wzrost ilości opakowań wprowadzanych na rynek ale brak wiedzy jaki wpływ na ten wzrost będzie miał kryzys Wzrosną poziomy recyklingu poszczególnych rodzajów opakowań oraz odzysku i recyklingu ogółem Zapewne powstaną nowe obiekty infrastruktury technicznej poprawiające moce przerobowe w zakresie recyklingu i odzysku choć zbliżający się kryzys może wpłynąć na zmianę bądź przesunięcie decyzji inwestorów Zmieni się ustawodawstwo, wprowadzone zostaną zapisy porządkujące rynek i częściowo go uszczelniające Zmieni się (poprawi) świadomość społeczna dotycząca znaczenia selektywnej zbiórki odpadów Nie było wiadomo jednak czy wzrośnie poziom rzeczywistej zbiórki odpadów, w tym realizowanej w sposób selektywny KLUCZOWY CZYNNIK decydujący o sukcesie systemu w 2014 roku

33 Lata wyzwania produkcja opakowań tony Papier 2008 Szkło 2009 Tworzywa 2010 Stal 2011 Aluminium Poziomy Odzysku I Recyklingu Drewno 2014

34 DYREKTYWA 2004/12 (oraz 2005/20) Poziomy odzysku i recyklingu opakowań (do osiągnięcia do 2014 r.): - odzysk - minimum 60%; - recykling - minimum 55% - maksimum 80%. Promowanie wielokrotnego użycia Ustalone poziomy recyklingu odpadów z poszczególnych materiałów opakowaniowych - szkło - 60%; - papier / karton - 60%; - metale - 50%; - tworzywa sztuczne - 23% (tylko recykling materiałowy) - drewno - 15% Poziomy Odzysku i Recyklingu

35 Wymagane poziomy recyklingu i odzysku do 2014 roku 70% 60% 60% 48% 50% 40% 50% 40% 37% 38% 30% 25% 23% 20% 15% 20% 15% 13% 10% 7% 5% 15% 0% Papier 2004 Szkło Tworzywa Wielomateriałowe 2010 Stal Poziomy Odzysku i Recyklingu Aluminium Naturalne

36 Okres wyzwania 70% 60% 50% 50,0% 50,0% 51,0% 53,0% 55,0% 57,0% 58,5% 60,0% 55,0% 50,0% 45,0% 40,0% 40% 35,0% 30% 25,0% 27,0% 30,0% 20% 10% 0% Recykling Ogółem Odzysk Ogółem Od 2011 roku system będzie musiał realizować więcej recyklingu niż wynika to z poziomów dla poszczególnych materiałów 2014

37 Realizacja obowiązku recyklingu tony ,4 tys. ton ,5 tys. ton ,6 tys. ton 1.342,8 tys. ton tys. ton ,8 tys. ton 677,8 tys. ton Papier Szkło Tworzywa Wielomateriałowe 2007 Stal 2008 Aluminium 2009 Naturalne 2010 Palety W latach w każdym z rodzajów opakowań zrealizowany został wymagany poziom recyklingu (2009 ok tys. ton, w 2010 ok tys. ton)

38 ODPADY OPAKOWANIOWE Poziomy odzysku i recyklingu w Polsce Rynek Odzysku i Recyklingu 2012 szanse i zagrożenia wyniszczająca i nierówna konkurencja cenowa Organizacji na rynku wolny rynek i szara strefa sięgająca 40 50% brak zdecydowanych działań o w celu uporządkowania rynku niska skutecznośd działań kontrolnych i administracyjnych dorobek dobrych organizacji odzysku struktura, procedury, edukacja zabezpieczenie faktycznej realizacji obowiązku dobre i aktywne działania Ministra Środowiska nieuchronna konieczność uporządkowania rynku zainteresowanie KE i zagrożenie sankcjami karnymi zmiany prawa oraz systemu kontroli realizacji obowiązku Poziomy Odzysku I Recyklingu

39 GOSPODARKA ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI W POLSCE 10 BARIER W ZBIÓRCE I RECYKLINGU ODPADÓW OPAKOWANIOWYCH brak spójnego systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych ekonomika procesu zbiórki i segregacji odpadów niewystarczający potencjał przetwórczy niektórych branż jakość istniejących instalacji przetwórczych surowca dostarczanego z rynku na jakość stosowanie niedozwolonych materiałów opakowania bałagan organizacyjny w zakresie wydawania decyzji działalność niektórych organizacji i handel kwitami brak powszechnej systemowej edukacji ekologicznej Brak skutecznych mechanizmów kontroli i eliminacji patologii

40 PRZEWIDYWANE OBOWIĄZKI GMIN ustanawiają selektywne zbieranie odpadów komunalnych, które będzie obejmować co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego i szkła oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji; będą zobowiązane zapewnić do 31 XII 2019 r. odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu 50% odebranych z terenu gminy odpadów komunalnych poprzez przygotowanie do ponownego użycia i recykling co najmniej w następujących frakcjach: papieru, metalu, tworzywa sztucznego i szkła

41 PRZEWIDYWANE OBOWIĄZKI GMIN tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych; podejmują działania informacyjne i edukacyjne w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych; obejmują wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy zorganizowanym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi.

42 Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie sposobu postępowania z odpadami opakowaniowymi Rozporządzenie określa: Standardy selektywnego Biały zbierania odpadów z opakowań Procesy recyklingu i odzysku odpadów z opakowań, szkło bezbarwne Zielony szkło kolorowe Niebieski papier Żółty metale, tworzywa i wielomateriałowe

43 Opakowania trzeba zbierać w gminach Do gospodarstw domowych trafia: ok. 71 % masy wszystkich opakowań szklanych, ok. 64 % masy wszystkich opakowań z aluminium, ok. 67 % masy wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych, ok. 14 % masy wszystkich opakowań z papieru i tektury. Krajowy System Gospodarki Odpadami

44 Lokalizacja systemów Gmina Związek Gmin, Powiat Dzielnica Miasto, Aglomeracja

45 Elementy tworzące system: pojemniki, zbiórka, transport, monitoring, standardy, komunikacja społeczna.

46 Oczekiwania społeczne idą w kierunku zamknięcia obiegu opakowań. Prawo nakazuje gospodarkę odpadami opakowaniowymi opartą na odzysku i recyklingu

47 Wartość rynku odzysku i recyklingu w 2009 r. Wyliczenia własne *założono, że obowiązek recyklingu został wykonany na ustawowym poziomie i obowiązek odzysku pomniejszono o wykonany recykling