JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ?

Transkrypt

1 JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? Autor: Agata Szoplińska Aktualizacja: Radosław Skiba (Stowarzyszenie Klon/Jawor) 3w 004, stan prawny Stowarzyszenie Klon/Jawor Przedruki lub przenoszenie całości lub części tej publikacji na inne nośniki możliwe wyłącznie za zgodą właścicieli praw autorskich. Autor: Agata Szoplińska Radosław Skiba Podstawa prawna: > Ustawa z dn. 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.) > Ustawa z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) > Ustawa z dn. 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2001 r., Nr 121 poz. 769 z późn. zm.) > Ustawa z dn. 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) > Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873 z późn. zm.) > Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r., Nr 96, poz. 874 z późn. zm.) SPIS TREŚCI Niniejsza publikacja powstała z zachowaniem wszelkiej staranności o rzetelność, jednak wydawca nie ponosi odpowiedzialności za skutki za sto so wa nia się do porad zamieszczonych w broszurze lub posłużenie się wzorami udostępnionych dokumentów. Niniejsza publikacja została wydana dzięki wsparciu: Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności oraz Unii Europejskiej ISBN Warszawa 2004 I. Uwagi ogólne 2 Dlaczego fundacja, a nie stowarzyszenie? 3 II. Tryb utworzenia fundacji 4 1. Oświadczenie fundatora o ustanowieniu fundacji (akt fundacyjny) 4 Jaką formę powinno mieć oświadczenie o ustanowieniu fundacji? 4 2. Ustalenie statutu 5 Co powinien określać statut? 6 3. Postępowanie rejestrowe i wpis do Krajowego Rejestru Sądowego 9 Co to jest Krajowy Rejestr Sądowy? 9 Jak jest zorganizowany rejestr? 10 Jak przebiega postępowanie rejestrowe? 11 Jakie skutki ma wpis fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego? 14 Jak uzyskać numer REGON? 15 III. Gdzie można uzyskać informacje dotyczące zakładania fundacji? 16

2 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 2 UWAGI OGÓLNE Działanie organizacji pozarządowych w Rzeczypospolitej Polskiej zagwarantowane zostało przepisami Konstytucji RP z 1997 r. Stosownie do art. 12 Konstytucji: Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. Wolność zrzeszania ograniczona jest jedynie wtedy, gdy cel lub określona działalność są sprzeczne z Konstytucją lub przepisami innych ustaw. Fundacja to (Słownik Języka Polskiego PWN, Warszawa 1998 r.): 1. Ofiarowanie czegoś, zbudowanie czegoś na własny koszt do użytku społeczeństwa; ufundowanie czegoś. 2. Instytucja, której podstawą jest majątek przeznaczony przez jej założyciela na określony cel (dobroczynny, kulturalny). Fundacje są jedną z podstawowych form organizacji pozarządowych w Polsce. Funkcjonują na podstawie przepisów Ustawy z dn. 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach dalej zwanej ustawą. Co prawda nie zawiera ona wyraźnej definicji fundacji, jednakże podstawowe cechy tej instytucji prawnej wynikają z poszczególnych przepisów tej ustawy. Zatem fundacją jest organizacja: > utworzona dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych (art. 1), > utworzona przez fundatora, czyli osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania, bądź przez osoby prawne mające siedzibę w Polsce lub za granicą, które złożyły oświadczenie o ustanowieniu fundacji (art. 2), > która uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 7 ust. 2). Cechą charakterystyczną fundacji jest niedochodowość celu, dla którego została ona ustanowiona. Oznacza to konieczność przeznaczenia wszelkich dochodów uzyskiwanych przez fundację (zarówno z majątku, w który fundacja została wyposażona przez fundatora, środków uzyskiwanych spoza funduszu założycielskiego, jak i darowizn, dochodów z działalności gospodarczej) na osiągnięcie tego celu. Realizacja celów fundacji nie może przynosić dochodów ani samej fundacji, ani fundatorom. 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 3 3w 004, stan prawny DLACZEGO FUNDACJA, A NIE STOWARZYSZENIE? I. UWAGI OGÓLNE Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń określił istotę fundacji jako: formalnie spersonifikowany majątek, o którego przeznaczeniu decyduje wola fundatora wyrażona w statucie. Definicja ta wskazuje najważniejsze cechy fundacji, którymi są majątek oraz cel, dla realizacji, którego fundacja zostaje powołana. Zgodnie z art. 3 ustawy o fundacjach w oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Wyrazem znaczenia majątku fundacji jest przyjęcie, że w razie wyczerpania się środków finansowych i majątku fundacji, podlega ona likwidacji. Fundacja może zostać powołana jedynie dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Stowarzyszenie jest natomiast związkiem osób, które postanawiają realizować jakiś wspólny cel. Do założenia stowarzyszenia konieczne jest współdziałanie co najmniej 15 członków założycieli, którzy podejmują uchwałę o powołaniu stowarzyszenia. W wypadku, kiedy ilość członków stowarzyszenia spadnie poniżej tej liczby podlega ono rozwiązaniu. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków oraz samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. Członkowie stowarzyszenia, w sposób przyjęty w statucie, mogą zmieniać cele działania stowarzyszenia, mogą podjąć decyzję o jego rozwiązaniu lub wystąpieniu ze stowarzyszenia. Cel stowarzyszenia nie musi być celem społecznie użytecznym w tym znaczeniu, że stowarzyszenie może realizować partykularne interesy jakiejś wąskiej grupy osób (np.: stowarzyszenie wielbicieli gier komputerowych RPG) W wypadku fundacji nie mamy w ogóle do czynienia z instytucją członkostwa. Cel działania fundacji zostaje określony przez fundatora i może być zmieniony jedynie, jeżeli statut fundacji wyraźnie taką możliwość przewiduje. Fundacja nie może zostać zlikwidowana z woli jakiegokolwiek organu fundacji, a jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie. Zarówno stowarzyszenie, jak i fundacja uzyskują osobowość prawną z chwilą rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Stowarzyszenia i fundacje zostały zwolnione z opłat sądowych, związanych z wpisem do KRS. Jednakże zwolnienie dotyczące fundacji ma szerszy zakres, ponieważ fundacje nie ponoszą również opłat z tytułu wpisów do rejestru przedsiębiorców. Oznacza to, że fundacja prowadząca działalność gospodarczą nie płaci za wpis lub zmianę wpisu w rejestrze przedsiębiorców, a stowarzyszenie tak.

3 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 4 I. TRYB UTWORZENIA FUNDACJI OŚWIADCZENIE FUNDATORA O USTANOWIENIU FUNDACJI (AKT FUNDACYJNY) Fundacje mogą ustanawiać: a) osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania, b) osoby prawne mające siedzibę w Polsce lub za granicą (art. 2 ust. 1). Osoby te muszą złożyć oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji. JAKĄ FORMĘ POWINNO MIEĆ OŚWIADCZENIE O USTANOWIENIU FUNDACJI? Powinno ono być złożone w formie aktu notarialnego (art. 3 ust. 1). Zgodnie z ustawą o fundacjach jego sporządzenie jest wolne od opłat notarialnych (w praktyce jest pobierana tzw. taksa notarialna). Departament Sądów i Notariatu Ministerstwa Sprawiedliwości stoi na stanowisku, że pobieranie przez notariuszy taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego zawierającego oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji jest zgodne z prawem. Taksa notarialna pobierana jest w wysokości zależnej od wartości majątku, w jaki fundacja zostaje wyposażona przez fundatora (np. przy wartości majątku fundacji do 5000 złotych taksa notarialna wyniesie około 250 złotych). Zachowanie formy aktu notarialnego nie jest wymagane (art. 3 ust. 1 zd. 2), jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie (wówczas stosuje się do formy tego oświadczenia woli przepisy art Kodeksu cywilnego). 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 5 3w 004, stan prawny Niezależnie od formy (akt notarialny, bądź jedna z dopuszczalnych form testamentu), oświadczenie to musi wskazywać: > cel fundacji, > środki majątkowe, przeznaczone na jego realizację (art. 3 ust. 2 ustawy). Środkami majątkowymi przeznaczonymi na realizację celu mogą być pieniądze, papiery wartościowe, a także przekazane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości (przy przenoszeniu własności nieruchomości konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego). Obok tych dwóch niezbędnych elementów akt fundacyjny zawiera z reguły określenie siedziby fundacji, jej nazwę, organy, czasem wskazuje przedmiot działalności gospodarczej, którą fundacja zamierza podjąć oraz właściwego ministra, z którego zakresem działania wiążą się główne cele fundacji. Nie są to jednak elementy obligatoryjne dla oświadczenia fundatora nie musimy ich konieczne zamieszczać. Konieczne jest natomiast określenie w wypadku, gdy jest więcej niż jeden fundator, jaki majątek przekazuje każdy z fundatorów na rzecz fundacji. Fundacja powstaje w momencie złożenia oświadczenia notarialnego, ale aby uzyskać osobowość prawną musi zostać zarejestrowana odbywa się to w drodze postępowania rejestrowego w sądzie. Jego przebieg opisujemy w dalszej części broszury. II. USTALENIE STATUTU Statut fundacji ustalany jest przez fundatora. Możliwe jest również ustalenie statutu fundacji przez osobę (fizyczną lub prawną) upoważnioną do tego przez fundatora (art. 6 ust. 1 ustawy). Ponieważ sam statut musi być sporządzony w formie pisemnej, również pełnomocnictwo do jego ustalenia winno być udzielone w tej samej formie. Jeżeli fundator ustanowił fundację w testamencie, a nie ustalił jej statutu i nie upoważnił do tej czynności innej osoby, stosuje się odpowiednio przepisy księgi IV Kodeksu cywilnego o poleceniu. Oznacza to, że osobą upoważnioną do ustalenia statutu fundacji będzie w takiej sytuacji spadkobierca lub zapisobiorca. Statut musi być podpisany przez wszystkie osoby, które fundację ustanowiły.

4 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 6 UWAGA: Od dnia 1 stycznia 2004 r. weszły w życie przepisy ustawy z dn. 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na mocy których organizacje pozarządowe, w tym fundacje, mogą ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego. Status ten fundacje nabywają z chwilą wpisania do KRS informacji o spełnieniu wymagań, o których mowa w art. 20 tej ustawy. Spełnienie wymagań określonych w ustawie często wiąże się z koniecznością umieszczenia w statucie dodatkowych postanowień, nie wymaganych przez przepisy ustawy o fundacjach. Zagadnieniom pożytku publicznego poświęcona jest odrębna publikacja z serii Warto Wiedzieć Więcej Jak zostać organizacją pożytku publicznego? Więcej o tym co powinien zawierać statut fundacji (także jeśli organizacja chce ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego), jak również przykład statutu, można znaleźć w broszurze z serii Warto Wiedzieć Więcej Jak napisać statut fundacji?. CO POWINIEN OKREŚLAĆ STATUT? A) nazwę fundacji, B) siedzibę fundacji, C) majątek fundacji, D) cele, zasady, formy i zakres jej działalności, E) skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. B) Siedziba fundacji Określenie siedziby polega na wskazaniu nazwy miejscowości, w której działać będą organy fundacji (ustawa nie wymaga podania w statucie dokładnego adresu siedziby). Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 2 ust. 2). Stosownie do przepisów ustawy fundacja, która ma prowadzić działalność na terenie jednego województwa, powinna mieć siedzibę na terenie województwa objętego działalnością tej fundacji (art. 5 ust. 3). C) Majątek fundacji W statucie musi być wskazany majątek fundacji. W jego skład wchodzą składniki majątkowe przekazane przez fundatora. Ponadto w statucie można zapisać dodatkowe źródła dochodów fundacji, np. darowizny, dotacje, subwencje, spadki, zapisy, zbiórki publiczne, papiery wartościowe, odsetki bankowe, dochody z działalności gospodarczej (o ile statut taką działalność przewiduje). Działalność gospodarcza fundacji W wydanym postanowieniu z dnia 30 listopada 2000 r. (sygn. akt I CKN 886/98, OSNC z 2001 r., Nr 6, poz. 91) Sąd Najwyższy stwierdził, że wymaganie, aby rodzaje i zakresy 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 7 3w 004, stan prawny działalności statutowej i gospodarczej fundacji były w sposób zasadniczy i diametralny zróżnicowane oraz wyraźnie rozdzielone, jest kryterium pozaustawowym. Z ustawowego wymagania prowadzenia działalności gospodarczej w rozmiarach służących realizacji celów fundacji nie wynika bezwzględny zakaz pokrywania się przedmiotu działalności gospodarczej fundacji z przedmiotem jej działalności statutowej. Najważniejsze, aby działalność gospodarcza miała charakter pomocniczy w stosunku do działalności statutowej. To stanowisko Sądu Najwyższego jest dużo bardziej liberalne od poprzedniego wyrażonego w postanowieniu z dnia 20 stycznia 1998 r. (sygn. akt I CKN 417/97, OSNC z 1998 r., Nr 10, poz. 157). Tak więc fundacja może prowadzić działalność gospodarczą również w tym samym zakresie, w jakim prowadzi działalność statutową. Nie może natomiast pokrywać się zakres prowadzonej przez fundację działalności gospodarczej i działalności odpłatnej pożytku publicznego. Fundacja zamierzająca prowadzić działalność gospodarczą, w rozmiarach służących realizacji jej celów, musi przeznaczyć na tę działalność (art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach) nie mniej niż 1000 złotych (w czasie uchwalania ustawy o fundacjach był to odpowiednik minimalnego kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; w chwili obecnej Kodeks spółek handlowych stanowi, że kapitał zakładowy spółki z o.o. powinien wynosić złotych). Ustawa nie określa minimalnej wartości środków majątkowych, które powinny być przez fundatora przekazane na działalność statutową. W drodze wykładni i praktyki sądowej przyjęto, że minimalny fundusz założycielski powinien wynosić ok złotych w wypadku fundacji, której statut nie przewiduje prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast w wypadku fundacji mającej prowadzić działalność gospodarczą, jak już wcześniej napisano na działalność gospodarczą musi być przeznaczone co najmniej 1000 złotych, a w drodze praktyki przyjęto, że nie mniejszą sumę należy przeznaczyć na działalność statutową fundacji. W uproszczeniu można więc powiedzieć, że minimalny kapitał potrzebny do założenia fundacji, która będzie prowadziła oprócz działalności statutowej również działalność gospodarczą, wynosi 2500 złotych. Ponadto w tym ostatnim wypadku fundacja, oprócz wpisu do rejestru fundacji, będzie podlegała także obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (na oddzielnym urzędowym formularzu KRS-WM). Wprawdzie postępowanie w sprawie o wpis fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych (art. 8 ust. 2 ustawy o fundacjach) i zwolnienie to obejmuje również wpisy w rejestrze przedsiębiorców, ale należy zapłacić 500 złotych za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. D) Cele fundacji Jak już wcześniej powiedziano cel fundacji ma być społecznie lub gospodarczo użyteczny, co oznacza, że musi wykraczać poza indywidualne interesy fundatora. Ustawa wymienia kilka przykładowych celów takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków. W oświadczeniu o ustanowieniu fundacji nie wystarczy zatem wskazanie celów fundacji polegające na powtórzeniu sformułowań ustawy, bowiem są one zbyt ogólnikowe. Cel musi być określony konkretnie i jasno, ponadto musi być osiągalny (np. kreowanie zainteresowania młodzieży polską sztuką filmową, integracja zawodowa i społeczna osób

5 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 8 niepełnosprawnych w społeczeństwie). Należy też pamiętać, że w razie, gdy statut fundacji nie przewiduje możliwości zmiany celu fundacji, to nikt, nawet fundator nie może dokonać takiej zmiany. W przypadku fundacji ubiegających się o status organizacji pożytku publicznego cele statutowe muszą odpowiadać zadaniom publicznym wymienionym w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. E) Zarząd i inne organy fundacji Zarząd fundacji jest jedynym obligatoryjnym organem fundacji. Obowiązek powołania zarządu wynika z ustawy (art. 5 ust. 1). Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem sądu rejestrowego organ ten winien być kolegialny, a nie jednoosobowy. Statut powinien precyzyjnie określać tryb wyboru członków zarządu. Ustawa dopuszcza także możliwość powołania pierwszego składu zarządu w statucie. Jeżeli jednak fundator tego nie uczyni, wyboru członków zarządu (według procedury podanej w statucie) dokonuje się na zebraniu (bądź też posiedzeniu w zależności od postanowień statutu), zaś protokół z tych wyborów załącza się do wniosku o zarejestrowanie fundacji. Oprócz zarządu możliwe jest powołanie przez fundację: rady fundacji, komisji rewizyjnej, bądź rady programowej (ewentualnie innych organów). Możliwość i sposób ich powołania również muszą być określone w statucie. UWAGA: Od dnia 1 stycznia 2004 r. fundacje spełniające wymogi wskazane w art. 20 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, mogą uzyskać status organizacji pożytku publicznego. Jednym z warunków określonych w art. 20 tej ustawy jest posiadanie przez fundację statutowego, kolegialnego organu kontroli lub nadzoru (rady fundacji, komisji rewizyjnej, rady fundatorów, sponsorów itp.). Z wyborów członków tych organów sporządza się protokoły, które określają: ile osób było obecnych na zebraniu (posiedzeniu), sposób podjęcia decyzji (głosowanie tajne lub jawne, jaką większością głosów), wynik głosowania, a także treść podjętych uchwał. Protokół musi być podpisany przez przewodniczącego posiedzenia i protokolanta. Do protokołu należy dołączyć listę osób obecnych na posiedzeniu. 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 9 3w 004, stan prawny > Statut może również zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu. > Fundator może również, w odrębnym oświadczeniu, które powinno być dołączone do statutu, wskazać ministra właściwego ze względu na cele fundacji (art. 5 ust. 2). Zaniechanie tej czynności nie wywołuje dla fundacji żadnych niekorzystnych skutków, bowiem na sądzie rejestrowym z mocy ustawy ciąży obowiązek zawiadomienia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji (a gdy terenem działalności fundacji ma być jedno województwo także wojewodę właściwego ze względu na siedzibę fundacji), o wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego. Jeżeli cele fundacji wkraczają w zakres działania dwóch lub więcej ministrów, sąd zawiadamia o wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego właściwego ministra, z którego zakresem działania wiążą się główne cele fundacji, oraz przesyła mu statut. Minister ten z chwilą zawiadomienia staje się ministrem właściwym do sprawowania nadzoru nad fundacją. III. CO TO JEST KRAJOWY REJESTR SĄDOWY? POSTĘPOWANIE REJESTROWE I WPIS DO KRAJOWEGO REJESTRU SĄDOWEGO Zgodnie z ustawą fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). KRS został utworzony na podstawie art. 1 Ustawy z dn. 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Rejestr ten składa się z: 1) rejestru przedsiębiorców, 2) rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej (w tym rejestrze są również zamieszczane informacje o spełnieniu przez organizację warunków określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a więc o uzyskaniu statusu OPP), 3) rejestru dłużników niewypłacalnych. Rejestr prowadzą, w systemie informatycznym, sądy rejonowe (sądy gospodarcze), obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część (tzw. sądy rejestrowe). ADRESY WYDZIAŁÓW KRS: WYDZIAŁ MIASTO SIEDZIBA KRS TELEFON (sekretariat) XII Wydział KRS Białystok ul. Łąkowa 3 (0-85) VIII Wydział KRS Bielsko-Biała ul. Bogusławskiego 24 (0-33) wew. 14 XIII Wydział KRS Bydgoszcz ul. Toruńska 64a (0-52) XII Wydział KRS XVI Wydział KRS Gdynia ul. 10 Lutego 24 (0-58) (0-58) X Wydział KRS Gliwice ul. Kościuszki 15 (0-32)

6 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 10 WYDZIAŁ MIASTO SIEDZIBA KRS TELEFON (sekretariat) VIII Wydział KRS Katowice ul. Lompy 14 (0-32) X Wydział KRS Kielce ul. Warszawska 44 IX Wydział KRS XI Wydział KRS XII Wydział KRS Koszalin ul. Gen. Wł. Andersa Kraków ul. Przy Rondzie 7 (0-41) (do 58) wew. 116 (0-94) (0-12) (0-12) XII Wydział KRS Lublin ul. Garbarska 20 (0-81) XX Wydział KRS Łódź ul. Pomorska 37 (0-42) wew. 363 VIII Wydział KRS Olsztyn ul. Partyzantów 70 (0-89) wew. 147 VIII Wydział KRS Opole ul. Ozimska 19 (0-77) , (0-77) wew. 15 XXI Wydział KRS XXII Wydział KRS Poznań ul. Grochowe Łąki 6 (0-61) (0-61) XII Wydział KRS Rzeszów ul. Trembeckiego 11a (0-17) XVII Wydział KRS Szczecin ul. Królowej Korony Polskiej 31 VII Wydział KRS Toruń ul. Młodzieżowa 31 XIX Wydział KRS XX Wydział KRS XXI Wydział KRS VI Wydział KRS IX Wydział KRS VIII Wydział KRS Warszawa ul. Barska 28/ Wrocław ul. Grabiszyńska Zielona Góra (0-91) wew. 34, fax (0-56) (65) (0-22) (0-22) (0-22) (0-71) (0-71) ul. Kożuchowska 8 (0-68) JAK JEST ZORGANIZOWANY REJESTR? Sposób prowadzenia, treść wpisów oraz wzór wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego określają przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. z 2000 r., Nr 117, poz. 1237). > Rejestr jest jawny dane w nim zawarte dostępne są zatem dla każdego. Udostępnia je Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego, której oddziały działają przy sądach rejonowych. 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 11 3w 004, stan prawny Zadaniem Centralnej Informacji jest także wydawanie odpisów, wyciągów i zaświadczeń oraz informacji o danych zawartych w Rejestrze każdemu kto tego zażąda (odpłatnie). Informacje o organizacjach pozarządowych (nie dotyczy np. wyciągów, odpisów) od dnia 1 stycznia 2004 r. udostępniane są nieodpłatnie. > Dla każdego podmiotu wpisanego do Rejestru prowadzi się odrębne akta rejestrowe obejmujące w szczególności dokumenty stanowiące podstawę wpisu. Prawo wglądu do tych akt mają uczestnicy postępowania rejestrowego, a także za zezwoleniem przewodniczącego, każdy, kto potrzebę ich przejrzenia dostatecznie usprawiedliwi. Na tych samych zasadach dopuszczalne jest sporządzanie i otrzymywanie odpisów i wyciągów z akt. > W aktach rejestrowych prowadzi się także zbiór wzorów podpisów osób upoważnionych do reprezentowania podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców (dotyczy to tylko organizacji prowadzących działalność gospodarczą). JAK PRZEBIEGA POSTĘPOWANIE REJESTROWE? 1. Wpis do Rejestru dokonywany jest na wniosek (chyba, że przepis szczególny zezwala na wpis z urzędu). Ustawa o fundacjach nie precyzuje kto jest uprawniony do złożenia takiego wniosku. Przepis art k.p.c. stanowi tylko, że wniosek składa podmiot, którego dotyczy obowiązek wpisu. Wnioskodawcą może być zatem fundator bądź zarząd fundacji. > Wniosek składa się na urzędowym formularzu wraz z wymaganymi dokumentami. Złożenie wniosku nie na formularzu bądź nieprawidłowo wypełnionego powoduje, że podlega on zwróceniu, bez wzywania do poprawienia lub uzupełnienia braków (art. 130¹ k.p.c. nie stosuje się). W razie wystąpienia innych braków (np. brak statutu) przepis art. 130 k.p.c. stosuje się odpowiednio, co oznacza, że przewodniczący powinien wezwać stronę do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie tygodniowym. Wniosek może być złożony także na niebarwnym formularzu stanowiącym wydruk komputerowy lub drukach, będących kserokopiami formularzy urzędowych. > Zgodnie z art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wniosek o wpis do Rejestru powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu, czyli od momentu podpisania oświadczenia o powołaniu fundacji. Przepis art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym nakłada m.in. na notariuszy obowiązek informowania sądu bez zbędnej zwłoki o zdarzeniach uzasadniających wpis (o zaniechaniu dokonania tych czynności w określonym terminie będzie mowa niżej). 2. Złożenie wniosku rozpoczyna postępowanie rejestrowe. Do postępowania tego stosuje się przepisy (art ) Ustawy z dn. 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu rejestrowym. Postępowanie w sprawie o wpis fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych. Zgodnie z art k.p.c. w sprawach rejestrowych dotyczących fundacji wyłącznie właściwy będzie sąd rejestrowy, w którego okręgu znajduje się siedziba fundacji. Zgodnie z art. 20a sąd rejestrowy rozpoznaje złożony wniosek nie później niż w terminie 14 dni od daty jego złożenia. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wezwania do usunięcia przeszkody do dokonania wpisu, wniosek powinien być rozpoznany w ciągu 7 dni od usu-

7 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 12 nięcia przeszkody przez wnioskodawcę, co nie uchybia terminom określonym w przepisach szczególnych. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wysłuchania uczestników postępowania albo przeprowadzenia rozprawy, należy rozpoznać go nie później niż w ciągu miesiąca. Do wniosku o wpis fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego należy dołączyć (art. 19 ust. 2 ustawy o KRS): > oświadczenie o ustanowieniu fundacji (akt notarialny lub inny dokument patrz część dotycząca aktu fundacyjnego), > statut (w dwóch egzemplarzach, a jeżeli obszar działania fundacji ograniczony jest do jednego województwa w trzech egzemplarzach), > uchwały o powołaniu organów fundacji uchwały te mogą być podejmowane przez różne gremia, np. radę fundatorów, radę fundacji i dotyczyć powołania różnych organów, np. rada fundatorów może powołać radę fundacji i zarząd; wszystko zależy od tego, jak w statucie określone zostały wzajemne relacje między organami fundacji; uchwały podejmuje się na posiedzeniach, z których sporządza się protokół (patrz informacje o zarządzie i organach fundacji w części II pkt 2). > fundacje, prowadzące działalność gospodarczą składają uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania fundacji (chyba, że wzory te zostaną złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu) art. 19a ust. 1 ustawy o KRS, > oświadczenie wskazujące ministra właściwego do nadzoru (jeżeli zostało złożone). Dokumenty te powinny być złożone w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. Sąd rejestrowy bada, czy są one zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa oraz czy zgłoszone dane są zgodne z prawdziwym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości. W razie stwierdzenia przez sąd, że wniosek o wpis do Rejestru lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu określonego terminu (7 dni od zdarzenia uzasadniającego wpis), sąd rejestrowy wzywa obowiązanych do ich złożenia, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin, pod rygorem zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych. W razie niewykonania obowiązków w tym terminie, sąd rejestrowy nałoży grzywnę na obowiązanych (w jednym postanowieniu sąd może wymierzyć grzywnę nie wyższą niż 1000 zł, ale istnieje możliwość jej ponowienia). W razie wykonania czynności grzywna nie zapłacona do tego czasu ulega umorzeniu. 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 13 3w 004, stan prawny Wniosek składa fundator w wypadku nowej organizacji lub zarząd fundacji. > Wniosek należy złożyć na urzędowym formularzu KRS-W20 wraz z formularzami uzupełniającymi i dokumentami wymienionymi powyżej. Obowiązkowo składa się formularze uzupełniające: > KRS-WK Organy podmiotu ten załącznik trzeba dołączyć zawsze. Jeżeli przed złożeniem wniosku powołano organ nadzoru wewnętrznego należy złożyć 2 formularze: na jednym umieścić członków organu uprawnionego do reprezentacji (zarząd), na drugim członków organu nadzoru wewnętrznego (zależnie od treści statutu: rada fundacji, komisja rewizyjna). Jeżeli takiego organu nie powołano wystarczy złożyć jeden formularz. Postępowanie w sprawach o wpis fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych. Jeżeli fundacja w statucie ma zapisane prowadzenie działalności gospodarczej powinna złożyć także formularz: KRS-WM Przedmiot działalności. W formularzu KRS-WM znajdują się pola, w które wpisać należy poszczególne rodzaje działalności podmiotu, według systematyki przyjętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). PKD to standardowa klasyfikacja działalności społeczno-gospodarczej realizowanej przez przedsiębiorców. Została ona opublikowana jako załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 2 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Informacji dotyczących PKD zobowiązane są udzielać organa gminy (art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS) urzędy gmin udostępniają spis do powszechnego wglądu w godzinach pracy urzędów, w miejscach do tego przeznaczonych i powszechnie dostępnych. Należy pamiętać o obowiązku wniesienia opłaty za ogłoszenie wpisu do rejestru przedsiębiorców w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. UWAGA: Wniosek złożony nie na formularzu, na formularzu błędnie wypełnionym albo wniosek nie opłacony podlega zwróceniu, bez wezwania do uzupełnienia braków. W tej sytuacji zwrotowi podlega też opłata. 3. Dokonanie wpisu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego możliwe jest po stwierdzeniu przez sąd, że czynności prawne stanowiące jego podstawę zostały podjęte przez uprawnioną osobę lub organ i są ważne, a ponadto, że cel i statut fundacji są zgodne z przepisami prawa. > Wpis następuje na podstawie postanowienia sądu rejestrowego (art k.p.c.), niezwłocznie po jego wydaniu i polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawartych w tym postanowieniu. Wpis uważa się za dokonany z chwilą zamieszczenia danych w Rejestrze. Z tą chwilą fundacja uzyskuje osobowość prawną.

8 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 14 Postanowienie o wpisie: > Jest skuteczne i wykonalne z chwilą wydania (art k.p.c.). > Nie wymaga uzasadnienia, jeżeli wydane zostało zgodnie z wnioskiem. Natomiast sąd rejestrowy sporządza uzasadnienie postanowienia odmawiającego dokonania wpisu. Postanowienie o wpisie doręcza się wraz z uzasadnieniem wnioskodawcy, a innym uczestnikom postępowania (właściwemu ministrowi) tylko wtedy, gdy bezpośrednio dotyczy ich praw i nie podlega obowiązkowi zgłoszenia (art k.p.c.). Mimo że postanowienia w postępowaniu rejestrowym są z reguły skuteczne i wykonalne z chwilą wydania, to nie są one prawomocne. Oznacza to, że od takich orzeczeń przysługuje środek odwoławczy. Od postanowienia referendarza sądowego przysługuje skarga do sądu rejonowego. Skargę wnosi się w ciągu 7 dni. W razie wniesienia skargi orzeczenie referendarza sądowego traci moc. Sąd rejonowy rozpatruje skargę jako sąd I instancji. Od postanowienia wydanego przez sąd rejonowy (I instancja) przysługuje apelacja do sądu okręgowego. Wnosi się ją do sądu II instancji za pośrednictwem sądu I instancji w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania odpisu postanowienia wraz z uzasadnieniem (jeżeli postanowienie jest zgodne z wnioskiem bez uzasadnienia). W postępowaniu rejestrowym od postanowień sądu II instancji w przedmiocie wpisu do rejestru przysługuje również kasacja do Sądu Najwyższego. Kasację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone postanowienie w terminie miesięcznym od dnia doręczenia orzeczenia stronie skarżącej (obowiązuje tu przymus adwokacko-radcowski, czyli kasacji nie może wnieść strona). Szczegółowe zasady wnoszenia środków odwoławczych zawarte są w ustawie Kodeks postępowania cywilnego (ustawa cyt. wyżej). JAKIE SKUTKI MA WPIS FUNDACJI DO KRAJOWEGO REJESTRU SĄDOWEGO? Z chwilą wpisania do rejestru fundacja uzyskuje osobowość prawną. > Dla osób trzecich najważniejszy skutek wpisu wynika z art. 16 ustawy o KRS. Stosownie do tego przepisu nikt nie może zasłaniać się nieznajomością treści wpisu w Rejestrze, chyba, że, mimo zachowania należytej staranności, nie mógł wiedzieć o wpisie. Z przepisu tego wynika domniemanie, że osoby trzecie znają dane zarejestrowane. Domniemanie to może być obalone przez przeprowadzenie dowodu, iż mimo faktu zarejestrowania danych osoba trzecia nie mogła poznać ich treści. Przepis art. 14 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym stanowi, że podmiot obowiązany do złożenia wniosku o wpis do rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które nie zostały wpisane do Rejestru lub uległy wykreśleniu z Rejestru. > Domniemywa się, że dane wpisane do Rejestru są prawdziwe. Ustawa stanowi ponadto, że jeżeli dane wpisano do Rejestru niezgodnie ze zgłoszeniem podmiotu lub bez tego zgłoszenia, podmiot ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu (zasada wiarygodności Rejestru). 3W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 15 3w 004, stan prawny > Na podmiotach wpisanych do Rejestru ciąży odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do Rejestru nieprawdziwych danych, jeżeli podlegały obowiązkowi wpisu na ich wniosek, a także za szkodę wyrządzoną w wyniku nie zgłoszenia danych podlegających obowiązkowi wpisu do Rejestru w ustawowym terminie, chyba, że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponoszą one odpowiedzialności (art. 18 ust. 1 ustawy o KRS). Od momentu wpisania do rejestru fundacja ma obowiązek umieszczania w oświadczeniach pisemnych skierowanych do oznaczonych osób (umowach, oficjalnych pismach do urzędów itp.) następujących danych: 1) nazwy, 2) oznaczenia formy prawnej prowadzonej działalności (fundacja), 3) siedziby i adresu, 4) numeru w Rejestrze. Jeżeli sąd rejestrowy stwierdzi niewykonanie tego obowiązku może nałożyć grzywnę na osoby za to odpowiedzialne. Grzywna nie może być wyższa niż 5000 złotych (art. 34 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym). Jak uzyskać numer REGON? Po zarejestrowaniu nowej fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, organizacja ta zobowiązana jest złożyć wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 27 lipca 1999 r. Dz. U. Nr 69, poz. 763). W ten sposób Fundacja otrzyma numer REGON. > Po uzyskaniu go organizacja obowiązana jest złożyć wniosek o wpis numeru REGON do KRS. Wniosek ten należy złożyć na formularzu KRS-Z20 Wniosek o zmianę danych podmiotu w KRS. Do wniosku trzeba dołączyć formularz uzupełniający: KRS-ZY Numer identyfikacyjny REGON oraz zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym REGON. Zgłoszenie numeru REGON do KRS nie podlega opłacie.

9 3w 004, stan prawny W > JAK ZAŁOŻYĆ FUNDACJĘ? > 16 GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ INFORMACJE DOTYCZĄCE ZAKŁADANIA FUNDACJI? > Stowarzyszenie Klon/Jawor Informatorium dla organizacji pozarządowych ul. Szpitalna 5/5, Warszawa tel. (22) , fax infolinia: > Ośrodki Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT (adresy na stronie: oraz w portalu organizacji pozarządowych > Wydziały Krajowego Rejestru Sądowego (adresów szukaj w tekście). Skróty zastosowane w tekście: k.c. Kodeks cywilny k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego KRS Krajowy Rejestr Sądowy Literatura dotycząca zakładania fundacji: 1. Izdebski H., Fundacje i stowarzyszenia. Komentarz. Orzecznictwo. Skorowidz, Oficyna Wydawnicza Transit, Warszawa Bugajna-Sporczyk Dorota, Janson Izabella, Zakładamy fundację. Praktyczny komentarz do ustawy o fundacjach. Akty wykonawcze i orzecznictwo. Wzory pism procesowych. Wzorcowy statut, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 1996.