Można syntetycznie ująć, że dla realizacji celu biegły rewident powinien zbadać czy: - aktywa istnieją, - ujęto w księgach wszystkie transakcje,

Transkrypt

1 Biegły bada, czy sprawozdanie jest wiarygodne - w tym celu musi uzyskać dowody badania stwierdzające: kompletność, dokładność, poprawność, rozgraniczenie w czasie, poprawność wyceny do bilansu, właściwe ujęcie w księgach. Celem badania sprawozdania finansowego jest wyrażenie przez biegłego rewidenta pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowanymi zasadami polityki rachunkowości, prawidłowe oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki. Obowiązkiem biegłego rewidenta jest udowodnienie tej tezy. Nie jest natomiast zadaniem biegłego ocena celowości działań zarządu, racjonalności wydatków, poziomu akceptowalnego ryzyka czy słuszności przyjętej strategii. Biegły bada więc, czy sprawozdanie jest wiarygodne. W tym celu musi uzyskać dowody badania, stwierdzające: kompletność, dokładność, poprawność, rozgraniczenie w czasie, poprawność wyceny do bilansu, właściwe ujęcie w księgach. Badania wiarygodności służą wykryciu istotnych nieprawidłowości i obejmują one szczegółowe badania grup transakcji, sald i ujawnień informacji oraz procedury analityczne. Procedury analityczne badania wiarygodności zawarte są w MSRF 520. Na wiarygodność danych wpływa źródło pochodzenia i okoliczności, w których uzyskano dane. Biegły może też korzystać ze źródeł niezależnych spoza jednostki czy z danych branżowych. Można syntetycznie ująć, że dla realizacji celu biegły rewident powinien zbadać czy: - aktywa istnieją, - ujęto w księgach wszystkie transakcje, 1 / 5

2 - ujęte transakcje przypisano do właściwych okresów, - wycena aktywów i pasywów przeprowadzona została prawidłowo, - prawidłowo wykazano operacje w pozycjach sprawozdania. Badanie sprawozdania finansowego, czyli audyt jest elementem bezpieczeństwa systemu gospodarczego. Badanie sprawozdań finansowych, czyli auditing, zgodnie z tendencją zastępowania w procesie globalizacji określeń polskich anglosaskimi, jest jednym z rodzajów usług atestacyjnych polegającą na poświadczaniu w formie opinii jakości sprawozdania finansowego. Do zadań biegłego nie należy wykrywanie przypadków korupcji, takich jak kradzież aktywów, działań na szkodę akcjonariuszy, dawanie łapówek (ci co je biorą określają je jako wziątki"), zapobieganie i zwalczanie przestępstw, nadużyć gospodarczych czy identyfikacja potencjalnych nadużyć, jak również prawidłowości podatków. Dlatego niektóre firmy audytorskie oferują oprócz badania sprawozdań finansowych również wykrywanie oszustw, oczywiście jako usługi dodatkowe. Wydaje się jednak, że mimo sformułowanego celu badania w Ustawie odpowiedzialność biegłego rewidenta za prawidłowe naliczenie podatków może wyłączyć tylko umowa o badanie. Wyboru biegłego rewidenta dokonuje organ, który zatwierdza sprawozdanie finansowe, a więc na ogół walne zgromadzenie lub inny organ, jeżeli wynika to ze statutu, ale ta decyzja nie może być delegowana na zarząd. Jest to jeden z elementów zapewniających niezależność badania. W praktyce jednak to zarząd proponuje wybór określonego audytora. Obowiązek oceny sprawozdania finansowego nałożony został przepisami kodeksu spółek handlowych na radę nadzorczą (RN). RN posługuje się biegłym rewidentem jako ekspertem, mimo że obowiązek badania sprawozdania wynika wprost z Ustawy, gdzie również wprowadzono obowiązek zapewnienia przez nią równorzędnie z zarządem, by sprawozdanie było zgodne z nią. Wydaje się, że ta odpowiedzialność RN odnosi się wyłącznie do odpowiedzialności cywilnej, czyli naprawienia wyrządzonej szkody. 2 / 5

3 W Polsce niestety tylko około 20% sprawozdań finansowych podmiotów gospodarczych jest badana przez biegłych rewidentów. Zgodnie z Ustawą, sprawozdania finansowe są badane obowiązkowo z uwagi na formę prawną podmiotu, jak spółki akcyjne, banki, zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne. Inne podmioty podlegają badaniu po przekroczeniu określonych wartości: - średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób, - suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln euro, - przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro. Obowiązek badania istnieje, jeżeli spełnione zostały co najmniej dwa z powyższych warunków. Wszystkie spółki, które przeszły na MSSF, muszą obligatoryjnie poddać swoje sprawozdanie finansowe badaniu przez biegłego rewidenta. Podejmowanie decyzji gospodarczych, w stosunku do podmiotów zwolnionych z badania, przez np. banki, przedsiębiorstwa leasingowe czy inwestorów o zakupie, obarczone jest większym ryzykiem. Rzetelność sprawozdania finansowego w podmiotach zwolnionych z badania zależy tylko od ich sporządzających. Pomysły, by obniżyć progi dla badania lub objąć badaniem wszystkie spółki kapitałowe, decydenci uznają za nietrafione, gdyż uważa się, że koszty obciążeń nakładanych na przedsiębiorców w Polsce są zbyt duże. Badanie sprawozdań jest przedmiotem Dyrektywy 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 maja 2006 r. w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych, zmieniającą Dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG oraz uchylającą Dyrektywę Rady 84/253/EWG. Państwa zobowiązane do jej wprowadzenia mogą wprowadzić bardziej rygorystyczne wymogi. Dyrektywa przekazuje przesłanki niezależności biegłego rewidenta i określa, że badania sprawozdań finansowych powinny być przeprowadzone zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej. 3 / 5

4 Dyrektywa formułuje zasady etyczne celem zapewnienia profesjonalizmu i niezależności, tj. uczciwość, obiektywność, kompetencje zawodowe, poufność, tajemnica zawodowa i ogólna. W każdej sytuacji biegły rewident powinien odmówić podjęcia się usługi, która mogłaby stanowić zagrożenie dla jego niezależności. Niezależność zawodowa polega na tym, że w trakcie badania biegły jest niezależny oraz samodzielny i opiera się wyłącznie na przepisach prawa, normach wykonywania zawodu i zasadach etyki zawodowej. Na niezależność zawodową wpływają takie czynniki, jak: - zawodowe związki z zamawiającym, przyjmowane zleceń, uprzednie zatrudnienie w badanej jednostce itp., - związki osobiste i rodzinne, - wynagrodzenia i gratyfikacje. Dyrektywa sformułowała zasadę pełnej odpowiedzialności biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej, mimo że w badaniu uczestniczą również biegli badający sprawozdania innych jednostek wchodzących w skład grupy. Jakość usług biegłych rewidentów i firm audytorskich musi być kontrolowana przez jednostkę zewnętrzną przynajmniej raz w ciągu 5 lat, a w przypadku jednostek zainteresowania publicznego raz w ciągu 3 lat. Dyrektywa odnosi się do odpowiedzialności zawodowej za szkody spowodowane niezachowaniem przez biegłego rewidenta wymaganej staranności, czyli odpowiedzialnością cywilną. Dyrektywa nakazuje powołanie systemu nadzoru publicznego i wymaga, by system nadzoru był zarządzany przez osoby niewykonujące zawodu rewidenta, ale posiadające wiedzę z dziedzin istotnych dla badania ustawowego. Dyrektywa wprowadza obowiązek ujawniania w dodatkowych informacjach wynagrodzenia za badanie oraz inne usługi świadczone przez biegłego rewidenta czy firmę audytorską. Dyrektywa przewiduje, że przy badaniu sprawozdań finansowych stosowane będą jednakowe standardy badania. Tymi standardami będą Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej (MSRF). Realizując postanowienia dyrektywy, przeniesiono jej postanowienia do Ustawy z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz nadzorze publicznym (dalej: Ustawy o biegłych). 4 / 5

5 Zgodnie z tą Ustawą, Komisja Nadzoru Audytowego (KNA) będzie sprawowała publiczny nadzór nad wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta, działalnością firm audytorskich oraz Krajową Izbą Biegłych Rewidentów. W skład ośmioosobowej Komisji powołanej na 4 lata wchodzi dwóch przedstawicieli ministra finansów i Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, po jednym przedstawicielu Komisji Nadzoru Finansowego, ministra sprawiedliwości, organizacji pracodawców oraz Giełdy Papierów Wartościowych. Komisja wykonywać będzie zadania za pomocą komórki organizacyjnej w Ministerstwie Finansów odpowiedzialnej za rachunkowość. Do zadań KNA należy zatwierdzanie uchwał organów KIBR, zatwierdzanie rocznych planów kontroli wykonywania zawodu, przeprowadzania kontroli pozaplanowych, a także rejestrowanie biegłych rewidentów i firm audytorskich z państw trzecich. Uwaga: powyższy artykuł stanowi fragment rozdziału 7 Badanie sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów" książki Włodzimierza Wąsowskiego Kreatywna rachunkowość. Fałszowanie sprawozdań finansowych. Wydanie 2 rozszerzone", wydanej przez DIFIN, 2010 r. Więcej informacji o tej książce podajemy w dziale Praktyczne książki". 5 / 5