ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU USTAWY O ZMIANIE USTAWY - PRAWO GEOLOGICZNE I GÓRNICZE ORAZ INNYCH USTAW STANOWIĄCE TRANSPOZYCJĘ

Transkrypt

1 PROJEKT ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU USTAWY O ZMIANIE USTAWY - PRAWO GEOLOGICZNE I GÓRNICZE ORAZ INNYCH USTAW STANOWIĄCE TRANSPOZYCJĘ DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2009/31/WE Z DNIA 23 KWIETNIA 2009 R. W SPRAWIE GEOLOGICZNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA ORAZ ZMIENIAJĄCĄ DYREKTYWĘ RADY 85/337/EWG, EURATOM, DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE I ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1013/2006 (Dz. U. L 140 z ) Warszawa, styczeń 2011 r. 1

2 1. Potrzeba i cel uchwalenia projektowanej ustawy Niniejsze założenia do projektowanej ustawy zostały opracowane w związku z koniecznością transponowania do polskiego porządku prawnego przepisów Unii Europejskiej dotyczących podziemnego składowania dwutlenku węgla. W dniu 23 kwietnia 2009 r. została przyjęta Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (zwana dalej dyrektywą CCS). Jest ona związana z przyjęciem przez Unię Europejską zobowiązań do redukcji emisji dwutlenku węgla, powstającego przy spalaniu paliw kopalnych, w związku z próbami ograniczenia efektu cieplarnianego i spowolnienia obserwowanych zmian klimatycznych na kuli ziemskiej. Jest to pierwszy unijny akt prawny, który reguluje zagadnienia związane z geologicznym składowaniem dwutlenku węgla. Regulacja będąca przedmiotem niniejszych założeń ma za zadanie ustanowić ramy prawne prowadzenia działalności w zakresie bezpiecznego podziemnego składowania dwutlenku węgla. Wychwytywanie dwutlenku węgla i jego geologiczne składowanie jest podawane jako jeden z potencjalnych sposobów ograniczenia nadmiernej emisji tego gazu do atmosfery. Proces sekwestracji geologicznej dwutlenku węgla polega na wychwytywaniu go z instalacji przemysłowych, następnie przetransportowaniu do miejsca składowania i zatłoczeniu do odpowiedniej formacji geologicznej w celu trwałego przechowania. Technologia wychwytywania dwutlenku węgla oraz jego izolacji w formacji geologicznej, zwana powszechnie technologią CCS (technologia wychwytu i składowania dwutlenku węgla - Carbon Capture and Storage - CCS), jest obecnie realizowana w formie kilku projektów o skali zatłaczania ok. 1 mln ton rocznie oraz kilku niewielkich projektów pilotażowych. Poniżej przedstawiono najważniejsze doświadczenia krajowe i światowe w zakresie stosowania technologii CCS: Borzęcin (Polska) - funkcjonująca najstarsza w Europie (1996 r.) instalacja przemysłowego składowania gazów kwaśnych zlokalizowana w zawodnionej części złoża gazu ziemnego Borzęcin k. Rawicza. Proces zastosowany w Borzęcinie polega na wydobywaniu węglowodorów na powierzchnię ziemi i odseparowaniu od nich składników kwaśnych, czyli CO 2 i H 2 S, które po oddzieleniu są powrotnie zatłaczane do strefy zawodnionej, podścielającej złoże gazu. W ciągu 12 lat wtłoczono do złoża blisko 3 mln m 3 * gazu zawierającego dwutlenek węgla. Pierwotne zasoby geologiczne złoża gazu ziemnego Borzęcin wynosiły 5,2 mld m 3. Proces powrotnego zatłaczania rozpoczęto w chwili, gdy ze złoża wydobyto już 3,5 mld nm 3, a więc 67 % gazu. Obiekt ten jest unikalnym poligonem doświadczalnym zatłaczania w warunkach lądowych. Technologię tę jako pierwszą w Europie wdrożył w skali przemysłowej Instytut Nafty i Gazu wspólnie z Polskim Górnictwem Naftowym i Gazownictwem S. A. Kaniów (Polska) - projekt RECOPOL - eksperyment redukcji emisji CO 2 przeprowadzony w ramach 5 Programu Ramowego (PR) UE projekt RECOPOL (z ang. REduction of CO 2 storage in coal seams in the Silesian COal Basin in POLand) poprzez składowanie w pokładach węgla w pobliżu kopalni Silesia na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego polegał na zatłaczaniu gazu na głębokości około 1120 m. Celem przedsięwzięcia było wypieranie z pokładów węgla zaadsorbowanego metanu zawartego w głębokich, nieekspoloatowanych pokładach węgla, z równoczesnym składowaniem dwutlenku węgla (Enhanced Coal Bed Methane ECMB). Pilotowa instalacja znajduje się w miejscowości Kaniów i składa się z dwóch otworów produkcyjnych i jednego zatłaczającego. W trakcie realizacji projektu Główny Instytut Górnictwa zdobył cenne doświadczenia w dziedzinie badania szczelności struktury wgłębnej z wykorzystaniem * 1 tona = m 3 2

3 metodyki identyfikacji izotopów węgla, która może znaleźć zastosowanie w przyszłych obiektach sekwestracji gazów cieplarnianych. Łącznie zatłoczono ok. 700 ton dwutlenku węgla. Całkowity czas trwania eksperymentu W wyniku eksperymentu pokazano, że jest możliwe zatłoczenie niewielkich ilości dwutlenku węgla do pokładów węgla kamiennego i jego składowanie. Pozytywny rezultat projektu RECOPOL znalazł zainteresowanie w wielu krajach (także pozaeuropejskich tj. Chiny, Japonia, USA, Kanada, Australia) w efekcie czego zaproponowano kontynuację prac w obrębie poligonu doświadczalnego kopalni KWK Silesia, które odbywały się do połowy 2006 roku. Kolejne badania zostały zrealizowane w ramach projektu MOVECBM w latach , przy współfinansowaniu przez UE. Celem ich było m.in. poznanie migracji zatłoczonego CO 2 jako jednego z czynników odpowiedzialnych za bezpieczeństwo procesu składowania. Sleipner (Norwegia) - projekt SACS (Saline Aquifire CO2 Storage) - na norweskim złożu gazu Sleipner położonym na Morzu Północnym od roku 1996 zatłoczono ponad 12 mln ton dwutlenku węgla pochodzącego z oczyszczania eksploatowanego tam gazu ziemnego (rocznie ok. 1 mln ton CO2. Dwutlenek węgla jest tam wtłaczany do solankowego poziomu wodonośnego, zalegającego ponad kolektorem gazonośnym. Ketzin (Niemcy) - 6PR UE CO2SINK - miejsce realizacji projektu CO2SINK znajduje się niedaleko miejscowości Ketzin koło Poczdamu. Eksperyment polega na zatłaczaniu dwutlenku węgla do poziomów wodonośnych solankowych, na obszarach zamieszkałych. W ciągu dwóch najbliższych lat składowane będzie tam około 60 tysięcy ton CO 2. W poziomie piaskowcowym w Ketzin magazynowano gaz ziemny. Podziemny zbiornik znajduje się na głębokościach metrów poniżej powierzchni terenu. W oparciu o otwory poszukiwawcze i wykonane badania sejsmiczne, zidentyfikowano perspektywiczne dla składowania poziomy piaskowcowe występujące na większej głębokości. Jednym z tych zbiorników jest formacja Stuttgart (Schilfsandstein), której wielkość i rozprzestrzenienie wymagają dalszych badań. W otworach poszukiwawczych utwory tej formacji stwierdzono na głębokości około 700 m. Schwarze Pumpe (Niemcy) - niedaleko elektrowni zasilanej węglem brunatnym w Schwarze Pumpe w Niemczech w 2008 r. uruchomiono (koncern Vattenfall) pierwszą pilotażową elektrownię węglową z wychwytem i składowaniem dwutlenku węgla. Wychwycony z instalacji dwutlenek węgla jest skraplany, a następnie cysternami przewożony z miejscowości Schwarze Pumpe do odległej o ok. 150 km miejscowości Altmark, gdzie zatłaczany jest na głębokość ok. 800 m. Stosowana w Schwarze Pumpe technologia oxyfuel, czyli technologia spalania w czystym tlenie, pozwala na uzyskanie dwutlenku węgla o stężeniu do 98%, który następnie może zostać upłynniony i przetransportowany. Technologia CCS umożliwia wychwycenie, przetworzenie oraz podziemne składowanie aż 90% dwutlenku węgla pochodzącego z procesu spalania. CESAR-7PR UE (Dania) - z początkiem lutego 2008 r. rozpoczął działanie projekt CESAR realizowany w ramach 7 PR UE. W programie tym uczestniczy 20 europejskich firm i instytutów. Celem CESAR jest badanie i rozwijanie technologii post-combustion. W jego ramach m.in. prowadzone są doświadczenia w pilotażowej elektrowni Esbjerg w Danii, która pozwala na wychwycenie ok. jednej tony dwutlenku węgla na dobę. Weyburn (USA/Kanada EnCana & DGC) - realizacja projektu polega na wspomaganiu wydobycia ropy (Enhanced Oil Recovery - EOR). Dotychczas zatłoczono do złoża ok. 20 Mt dwutlenku węgla, pochodzącego z gazyfikacji węgla z pobliskich zakładów. Wynikiem prac jest rozpoznanie technicznych możliwości i mechanizmów wielkoskalowego geologicznego składowania dwutlenku węgla w złożach ropy. Od lat 70 tych dwutlenek węgla wykorzystywany w metodzie EOR stosowany był dotąd na mniejszą skalę dla złóż ropy m. in. w USA, na Węgrzech, Turcji, Brazylii. In Salah (Algieria BP & Sonatrach) - do poziomu solankowego podścielającego złoże gazu zatłoczono dotąd około 4 mln ton odpadowego dwutlenku węgla. Podstawowym wynikiem prac jest rozpoznanie technicznych możliwości i mechanizmów wielkoskalowego geologicznego składowania dwutlenku węgla w poziomach solankowych na lądzie. 3

4 K12B (Morze Północne, sektor holenderski GdF & TNO)- projekt dotyczy złoża gazu K12B, zlokalizowanego na Morzu Północnym. Podczas realizacji, do głębokiego wyeksploatowanego poziomu gazonośnego podmorskiego złoża zatłoczono około 10 tys. ton dwutlenku węgla. Wynikiem prac jest rozpoznanie możliwości wspomagania wydobycia gazu ziemnego w trudnych warunkach geologicznych przez zatłaczanie dwutlenku węgla. Snohvit (Morze Barentsa, sektor norweski Statoil i in.) - projekt dotyczy planowanego składowania dwutlenku węgla, który jest produktem ubocznym wydobycia gazu ziemnego, w poziomie solankowym poniżej złoża (~0,75 mln t CO 2 /rok). Zatłaczanie gazu rozpoczęto wiosną 2008 roku prace są analogiczne do prowadzonych na wyżej opisanym obiekcie Sleipner w trudniejszych warunkach klimatycznych (Arktyka). Dyrektywa CCS stanowi podstawę prawną do wdrażania technologii CCS w krajach Unii Europejskiej poprzez realizację projektów demonstracyjnych w tej dziedzinie, co pozwoli na uzyskanie szczegółowych wyników ze stosowania technologii CCS w określonych warunkach geologicznych oraz dalsze podjęcie decyzji o skali i charakterze jej przyszłego zastosowania. Transponowanie przepisów dyrektywy do prawa krajowego jest konieczne w celu przeprowadzenia fazy demonstracyjnej projektów CCS w Polsce. Na terenie Polski przewidziana jest realizacja 2 projektów, w ramach których planowane jest wychwytywanie, transport i składowanie ok. 1 mln ton CO 2 rocznie (dla każdego projektu). Obecne przepisy Pgg są niewystarczające w tym zakresie. Dopuszczają jedynie prowadzenie prac geologicznych m. in. w celu określenia możliwości składowania dwutlenku węgla na obszarze Polski, w tym dopuszczalne są eksperymenty naukowe i badawcze polegające na zatłaczaniu dwutlenku węgla w ilości do ton, w związku z ograniczeniem nałożonym przez dyrektywę CCS. Realizacja polskich projektów demonstracyjnych umożliwi zbadanie skuteczności i bezpieczeństwa technologii CCS w warunkach polskich i pozwoli na podjęcie racjonalnej decyzji dotyczącej przyszłej skali wdrożenia technologii CCS w Polsce. Aktualnie są wykonywane w ramach projektu demonstracyjnego dla Elektrowni Bełchatów badania geofizyczne w celu zweryfikowania przydatności do składowania dwutlenku węgla wstępnie wytypowanych struktur geologicznych. Na jednej ze struktur jest projektowana również pilotażowa instalacja do próbnego zatłaczania dwutlenku węgla do głębokich solankowych warstw wodonośnych. Dyrektywa CCS zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia przepisów prawodawstwa krajowego do dnia 25 czerwca 2011 r. Obowiązujące aktualnie przepisy prawa nie regulują problematyki podziemnego składowania dwutlenku węgla, stąd konieczna jest transpozycja przepisów unijnych. Zgodnie z założeniami działalność związana z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla będzie podlegać przepisom ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Pgg), na podstawie której jest prowadzona działalność gospodarcza z zakresu geologii i górnictwa w Polsce (taka jak poszukiwanie, rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji, składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych). Dostosowanie przepisów unijnych dotyczących podziemnego składowania dwutlenku węgla do krajowego porządku prawnego będzie zatem wymagać zmiany ustawy Pgg. Zakres projektowanych zmian w ustawie Pgg będzie dotyczyć głównie: 1) ustanowienia formy i zakresu pozwolenia (koncesji) na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz na podziemne składowanie tego gazu wraz z ustanowieniem organu właściwego do ich udzielania oraz organów współdziałających przy wydawaniu decyzji; 2) określenia wymagań, jakie powinny spełniać wnioski o udzielenie koncesji; 4

5 3) dostosowania przepisów dotyczących własności górniczej i użytkowania górniczego dla prowadzenia działalności w zakresie poszukiwania i rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, a także podziemnego składowania dwutlenku węgla; 4) określenia zabezpieczenia finansowego gwarantującego wypełnienie wszystkich obowiązków wynikających z udzielonej koncesji; 5) stworzenia zasad ustanawiania i zwrotu zabezpieczenia finansowego oraz sposobu jego wykorzystywania; 6) określenia warunków dotyczących zmiany, przeglądu, ograniczenia zakresu, przeniesienia, cofnięcia, odmowy udzielenia, utraty mocy koncesji; 7) wprowadzenia obowiązku sporządzania dokumentacji geologicznych i dokumentacji mierniczo geologicznej; 8) określenia wymagań jakie powinien spełniać plan zagospodarowania składowiska w tym plan monitorowania składowiska, plan działań naprawczych i tymczasowy plan działań po zamknięciu składowiska; 9) określenia obowiązków spoczywających na przedsiębiorcy w trakcie prowadzenia omawianej działalności, a także po zaprzestaniu zatłaczania i wygaszeniu koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla; 10) określenia warunków zatłaczania dwutlenku węgla oraz kontroli i monitoringu podziemnego składowiska; 11) rejestru obszarów górniczych objętych udzielonymi koncesjami i rejestru zamkniętych składowisk; 12) sprecyzowania kategorii kwalifikacji w zakresie geologii, górnictwa i ratownictwa górniczego dla osób wykonujących, dozorujących i kierujących pracami związanymi z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla; 13) przejmowania odpowiedzialności za składowisko (m. in. w przypadkach cofnięcia koncesji, po zamknięciu składowiska i po zakończeniu jego monitorowania) oraz określenia organu właściwego do jej przejmowania, 14) wprowadzenia trybu współdziałania z Komisją Europejską w trakcie postępowań administracyjnych związanych z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla. Ponadto w nawiązaniu do artykułu 4 ust. 4 dyrektywy CCS, w celu zapewnienia bezpieczeństwa dla środowiska oraz biorąc pod uwagę fakt, że podziemne składowanie dwutlenku węgla może budzić duże obawy społeczne, realizacja wymienionych przedsięwzięć będzie wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko oraz na obszary Natura W związku z tym podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie zaliczone do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko i będzie każdorazowo wymagać uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Analogiczny wymóg ma miejsce w przypadku przedsięwzięć polegających na podziemnym składowaniu odpadów i bezzbiornikowym magazynowaniu substancji (przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, wymagające sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko). Poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie natomiast zaliczone do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, gdzie uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach będzie uzależnione od zakresu wykonywanych robót geologicznych. Zakres przedmiotowy dyrektywy CCS, oprócz podziemnego składowania dwutlenku węgla obejmuje również sprawy związane z transportem i dostępem do sieci, którą będzie transportowany dwutlenek węgla od producentów (emitenci elektrownie, cementownie itp.) do podziemnego składowiska, dostępem do podziemnych składowisk, a także kwestie pośrednio związane z wychwytem dwutlenku węgla z instalacji. Wymienione wyżej sprawy nie mieszczą się w tematyce ustawy Pgg i będą wymagać zmian innych ustaw, które zostaną dokonane w ustawie objętej niniejszymi założeniami, a także zmian innych aktów wykonawczych, dotyczących w szczególności zapewnienia odpowiedniego poziomu 5

6 bezpieczeństwa technicznego urządzeń i instalacji do transportu dwutlenku węgla oraz zmniejszenia ryzyka zagrożenia dla środowiska. Alternatywnym środkiem dla uchwalenia projektowanych zmian legislacyjnych jest stworzenie odrębnej ustawy. Podczas rozważania takiej możliwości wzięto pod uwagę, iż, dotychczas wszystkie aspekty działalności geologicznej i górniczej w Polsce miały swoje uregulowanie w jednej ustawie, co zapewniało przejrzystość jej przepisów. Jednocześnie należy podkreślić, że z uwagi na podobny charakter działalności regulowanej dyrektywą i obowiązującym Pgg odrębna ustawa niewątpliwie musiałaby zawierać liczne odesłania do stosowania istniejących regulacji, co niewątpliwie stanowiłoby znaczne utrudnienie w ich odbiorze. Wobec tego ostatecznie uznano za uzasadnione przeprowadzenie transpozycji postanowień dyrektywy do istniejących regulacji prawnych, czego propozycję stanowią niniejsze założenia. Innym sposobem implementacji, jest możliwość wprowadzenia do krajowego porządku prawnego całkowitego zakazu podziemnego składowania dwutlenku węgla, zgodnie z artykułem 4 dyrektywy CCS. Takie rozwiązanie możliwe jest jednak tylko w przypadku braku warunków geologicznych dla podziemnego składowania dwutlenku węgla. Projekt nie zawiera przepisów technicznych, które wymagają notyfikacji. Jednocześnie w związku z objęciem projektowanymi założeniami uregulowań związanych z dostępem do usług w zakresie przesyłu i podziemnego składowania dwutlenku węgla projekt ustawy o zmianie ustawy Pgg może podlegać notyfikacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.). 2. Aktualny stan prawny Obowiązujące aktualnie prawodawstwo krajowe nie reguluje zagadnień geologicznej sekwestracji dwutlenku węgla. Projektowane zmiany legislacyjne będą stanowić zatem próbę regulacji omawianych kwestii w prawie krajowym. W tym celu zakłada się wprowadzenie zmian w ustawie Pgg oraz w niektórych innych ustawach jak np.: ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa Prawo energetyczne (Pe), ustawa Prawo ochrony środowiska (Poś), czy ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, które również nie odnoszą się do omawianej działalności. Na podstawie obecnie obowiązującej ustawy Pgg jest możliwe prowadzenie prac geologicznych związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla wraz z próbnym zatłaczaniem, ale jedynie dla celów badawczych i naukowych w ilości do ton (zgodnie z ograniczeniem nałożonym dyrektywą CCS), z wyłączeniem stosowania wymienionej dyrektywy. Przedsiębiorca planujący taką działalność jest zobowiązany sporządzić projekt prac geologicznych (art. 32 ust. 1 ustawy Pgg) w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie projektów prac geologicznych (Dz. U Nr 153, poz. 1777). Projekt prac geologicznych wymaga zatwierdzenia w drodze decyzji przez właściwy organ administracji geologicznej (minister właściwy do spraw środowiska). Ponadto przedsiębiorca ma obowiązek sporządzenia planu ruchu zakładu górniczego wykonującego roboty geologiczne, zatwierdzanego przez właściwy organ nadzoru górniczego (art. 64 ustawy Pgg oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie planów ruchu zakładów górniczych - Dz. U. Nr 94, poz. 840, z późn. zm.). Plan ruchu zakładu górniczego wykonującego roboty geologiczne zawiera między innymi: 6

7 1) zakres prac pomiarowych, badawczych (w szczególności geofizycznych, hydrogeologicznych, technicznych) oraz innych prac przewidzianych do wykonywania w otworach w czasie wiercenia i po zakończeniu wiercenia; 2) sposób przeprowadzenia badań po zakończeniu wiercenia oraz przewidywany okres prowadzenia testów produkcyjnych w odwiertach (np. próbne składowanie dwutlenku węgla); 3) przedsięwzięcia dla zapewnienia ochrony elementów środowiska. Szczegółowe zasady wykonywania wierceń i zatłaczania substancji do górotworu reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. Nr 109, poz. 961, z późn. zm.). Zgodnie z dyrektywą CCS projektowana w ustawie Pgg działalność będzie wymagać zmian innych ustaw w celu utworzenia ram prawnych również dla transportu dwutlenku węgla, który podobnie jak prace z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla, będzie działalnością mogącą oddziaływać na środowisko. Obowiązująca ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, jak również ustawa Prawo energetyczne i ustawa o swobodzie działalności gospodarczej w obecnym brzmieniu nie regulują tych zagadnień, wobec tego będzie wymagane wprowadzenie stosownych zmian, które zostały omówione w ust. 5.4 niniejszych założeń. 3. Podmioty, na które oddziaływać ma projektowana ustawa Projektowana ustawa stanowi transpozycję przepisów dyrektywy CCS i jest skierowana przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy będą prowadzić działalność gospodarczą polegającą na poszukiwaniu i rozpoznawaniu kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz podziemnym składowaniu dwutlenku węgla. Projektowana przepisy dotyczą również organu administracji geologicznej, organu nadzoru górniczego oraz innych podmiotów, jednostek i organów, którym na mocy projektowanej ustawy powierzone zostaną nowe kompetencje (tj. minister właściwy do spraw środowiska, Prezes WUG, PIG-PIB, KAPS CO 2, Prezes URE, gminy). 4. Przewidywane skutki finansowe uchwalenia projektowanej ustawy i źródła ich pokrycia Wejście w życie projektowanej regulacji spowoduje skutki finansowe dla budżetu państwa wynikające z obciążeń administracyjnych. Wydatkowanie środków budżetowych będzie podyktowane koniecznością realizowania nowych zadań związanych m. in. z wprowadzaniem regulacji dotyczących udzielania koncesji na działalność z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla, obsługą zadań związanych z prowadzeniem postępowań koncesyjnych (dotyczących udzielania, zmiany, cofnięcia, przeniesienia czy wygaśnięcia koncesji), nadzorem nad wykonywaniem koncesji, w tym przeprowadzaniem kontroli i przeglądów koncesji, zatwierdzaniem dokumentacji geologicznych, sprawdzaniem i egzekwowaniem poprawności opłat naliczanych przez przedsiębiorców, a także zadań związanych z nadzorem zakładów górniczych i oceną oddziaływania omawianej działalności na środowisko (w tym obszary Natura 2000). Obciążenia finansowe będą się wiązać z działaniami PIG-PIB, któremu minister właściwy do spraw środowiska powierzy wykonywanie zadań Krajowego Administratora Podziemnych Składowisk Dwutlenku Węgla (KAPS CO 2 ) związanych z przejmowaniem odpowiedzialność za podziemne składowiska dwutlenku węgla. Proponuje się, aby w celu sfinansowania działań KAPS CO 2 utworzono dwa zobowiązania wieloletnie w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). W ramach jednego z nich będzie 7

8 finansowana bieżąca działalność KAPS CO 2. Do tego celu będą wykorzystywane opłaty za poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla i za podziemne jego składowanie (40% opłat wpływających do NFOŚiGW zgodnie z przepisami Pgg). Drugie zobowiązanie wieloletnie będzie dotyczyło finansowania zadań KAPS CO 2 związanych z przejęciem odpowiedzialności za podziemne składowiska dwutlenku węgla. Środki na ten cel będą pochodzić z tzw. opłat gwarancyjnych wnoszonych przez przedsiębiorców. Ponadto przedsiębiorcy, którzy zamierzają prowadzić działalność polegającą na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla będą zobowiązani do ustanowienia zabezpieczenia finansowego prowadzenia działalności. Zabezpieczenie to będzie miało formę depozytów wpłacanych na odrębne rachunki bankowe NFOŚiGW. Dodatkowo w przypadku wystąpienia wycieku dwutlenku węgla już po przejęciu odpowiedzialności za składowisko przez właściwy organ, który będzie spowodowany przez wcześniejsze, umyślne działania przedsiębiorcy, Skarb Państwa będzie mógł dochodzić zwrotu poniesionych kosztów od przedsiębiorców (poza opisanymi wyżej mechanizmami finansowymi). Wpływy z opłat regulowanych ustawą wywołają dodatkowe skutki finansowe (dodatkowe wpływy do budżetów gmin, NFOŚiGW i państwa). Skutki finansowe przedstawiono szczegółowo w Ocenie Skutków Regulacji (OSR). 5. Propozycje rozstrzygnięć i ich uzasadnienie Poniżej przedstawiono propozycje rozwiązań dotyczących podziemnego składowania dwutlenku węgla, obejmujące wytyczne do opracowania nowych regulacji jak też zmiany przepisów ustawy Pgg i niektórych innych ustaw. Transponowanie przepisów dyrektywy CCS do prawa krajowego jest konieczne w celu przeprowadzenia fazy demonstracyjnej projektów CCS, których realizacja pozwoli na uzyskanie szczegółowych wyników ze stosowania tej technologii w określonych warunkach geologicznych oraz dalsze podjęcie decyzji o skali i charakterze jej przyszłego zastosowania.. Z tego względu w projekcie ustawy zmieniającej Pgg zostaną zawarte przepisy przejściowe, zgodnie z którymi, będzie ona miała zastosowanie tylko na potrzeby realizacji krajowych projektów demonstracyjnych. Po zakończeniu fazy demonstracyjnej CCS, w zależności od uzyskanych wyników badań oraz ówczesnych potrzeb w zakresie stosowania technologii (tj. ok. roku 2020), projektowane regulacje znajdą zastosowanie lub powinny zostać uchylone. 5.1 Zakres podmiotowy i przedmiotowy projektowanej ustawy Zakres podmiotowy Projektowana ustawa o zmianie ustawy Pgg będzie oddziaływać na następujące podmioty: 1) przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w tym: a) przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na poszukiwaniu i rozpoznawaniu kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla i podziemnym składowaniu dwutlenku węgla, b) emitenci dwutlenku węgla pochodzącego z przemysłu (m. in. elektrownie, cementownie, elektrociepłownie o mocy znamionowej równej lub wyższej niż 300 MW), c) operatorzy sieci transportowych dwutlenku węgla; 2) organy administracji publicznej: a) minister właściwy do spraw środowiska, b) minister właściwy do spraw gospodarki, c) Prezes Wyższego Urzędu Górniczego, d) organy ochrony środowiska, w tym regionalne dyrekcje ochrony środowiska, 8

9 e) organy samorządu terytorialnego, f) organy administracji morskiej; 3) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW); 4) jednostki badawczo - rozwojowe - Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy (PIG), pełniący rolę państwowej służby geologicznej oraz Krajowego Administratora Podziemnych Składowisk Dwutlenku Węgla (KAPS CO 2 - podmiot właściwy w sprawie przejęcia odpowiedzialności za podziemne składowiska dwutlenku węgla); 5) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE) Zakres przedmiotowy projektu Zgodnie z założeniami projekt zmieniający ustawę Pgg ma określać zasady i warunki podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności polegającej na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla oraz dalszego postępowania ze zlikwidowanymi podziemnymi składowiskami (likwidacja składowiska oznacza zakończenie zatłaczania i likwidację zakładu górniczego w rozumieniu Pgg, prowadzącego podziemne składowanie dwutlenku węgla). Generalnie zakres obowiązków jakie nałożą proponowane przepisy nie wykracza ponad obowiązki przewidziane w dyrektywie CCS. Niektóre mechanizmy zostały zmienione i dostosowane do warunków krajowych np. przenoszenie koncesji na KAPS CO 2 bez zgody przedsiębiorcy w przypadku naruszenia jej obowiązków i konieczności jej cofnięcia. Dyrektywa przewiduje, że organ będzie wycofywał w takich przypadkach pozwolenie i przejmował część obowiązków przedsiębiorcy. W warunkach polskich takie rozwiązanie nie jest możliwe. Zadaniem organu administracji publicznej jest przede wszystkim stanie na straży praworządności, stąd przejmowanie roli przedsiębiorcy powinno zostać zastąpione utworzeniem odpowiednich struktur, podległych bądź nadzorowanych przez organ, które będą wykonywać powierzone zadania. W myśl przepisów dyrektywy CCS podziemne składowanie dwutlenku węgla, a także poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie wymagać uzyskania odpowiedniego pozwolenia. W warunkach polskich będzie ono miało formę koncesji udzielanej przez Ministra Środowiska. Ponadto do omawianej działalności będą miały zastosowanie przepisy dotyczące własności górniczej i użytkowania górniczego (z zastosowaniem trybu przetargowego), a także dotyczące nieruchomości, w granicach których będzie wykonywana zamierzona działalność. Zgodnie z dotychczasowymi regulacjami dla podobnych działalności określonych ustawą Pgg, koncesje na działalność z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla, będzie mógł uzyskać wyłącznie przedsiębiorca w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zasady koncesjonowania, jak wymaga tego dyrektywa CCS, zostaną określone w taki sposób, aby były niedyskryminujące i otwarte dla wszystkich podmiotów, które spełnią wymagania przewidziane przepisami prawa. W tym celu w ustawie zostaną określone wymagania jakie powinien spełnić wniosek o udzielenie koncesji oraz sama decyzja koncesyjna. Projekty decyzji (razem z załącznikami np. wnioskami o udzielenie koncesji) dotyczące podziemnego składowania dwutlenku węgla, jak przewiduje dyrektywa CCS będą opiniowane przez Komisję Europejską. Dodatkowo w ustawie zostaną określone warunki zmiany, odmowy, przeniesienia, wygaśnięcia a także cofnięcia koncesji na omawianą działalność i utraty jej mocy. Ponadto udzielenie koncesji na podziemne składowanie będzie wymagać uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o której mowa w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz przepisach wykonawczych do tej ustawy. Poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie poprzedzone obowiązkiem uzyskania decyzji 9

10 środowiskowej tylko jeśli wykonywanie tej działalności będzie połączone z robotami geologicznymi wykonywanymi przy użyciu materiałów wybuchowych, gdy będzie się odbywać na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej, będzie dokonywane metodą otworową o głębokości większej niż 100 m albo będzie połączone z pilotażowym podziemnym zatłaczaniem dwutlenku węgla. Do działalności z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla będą miały zastosowanie aktualne przepisy Pgg m. in. o projektowaniu i wykonywaniu prac geologicznych, dokumentacjach geologicznych, czy o ruchu zakładu górniczego i uprawnieniach koniecznych do prowadzenia działalności. Zostaną określone zasady prowadzenia eksploatacji podziemnego składowiska CO 2, jego likwidacji, monitoringu oraz przejmowania odpowiedzialności, a także działań kontrolnych, ratowniczych i naprawczych w przypadku wystąpienia wycieku lub innej awarii. Poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie prowadzone w obrębie wyznaczonego w koncesji obszaru poszukiwań. Dla podziemnego składowania dwutlenku węgla będą wyznaczane natomiast obszar i teren górniczy, które będą podlegały wpisowi do rejestru obszarów górniczych, prowadzonego przez PIG - PIB. Ponadto na mocy projektowanej ustawy zostanie utworzony rejestr zamkniętych składowisk, zawierający dane o zamkniętych składowiskach dwutlenku węgla. Świadczenie usług przesyłu dwutlenku węgla, dostęp do usług przesyłu i podziemnego składowania dwutlenku węgla, będą się odbywały na zasadach określonych w Pe, (analogicznie do obowiązujących uregulowań dotyczących np.: gazu ziemnego lub paliw płynnych), z uwzględnieniem konieczności zapewnienia równego i niedyskryminującego dostępu do sieci transportowych i składowisk. Biorąc pod uwagę interes publiczny dotyczący zapewnienia stabilności zaopatrzenia ludności w energię elektryczną (w Polsce 95% energii produkowana jest z węgla, co wiąże się z emisją dwutlenku węgla), działalność obejmująca podziemne składowanie dwutlenku węgla, poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz budowa i utrzymanie przewodów i urządzeń do przesyłania dwutlenku węgla zostanie uznana za cel publiczny. Powinno to przyczynić się do rozwoju sieci transportowych dwutlenku węgla oraz sprzyjać realizacji inwestycji związanych z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla Definicje Dyrektywa CCS zawiera następujące definicje: geologiczne składowanie CO 2, słup wody, składowisko, formacja geologiczna, wyciek, kompleks składowania, jednostka hydrauliczna, poszukiwania, pozwolenie na poszukiwania, operator, pozwolenie na składowanie, istotna zmiana, strumień CO 2 odpady, chmura CO 2, migracja, znacząca nieprawidłowość, znaczące ryzyko, działania naprawcze, zamknięcie, po zamknięciu, sieć transportowa. W przepisach ustawy Prawo geologiczne i górnicze będzie niezbędne zawarcie następujących definicji: podziemne składowisko dwutlenku węgla część górotworu, o określonej pojemności wykorzystywana w celu trwałego przechowywania dwutlenku węgla połączona z powierzchniową instalacją zatłaczającą; wyciek dwutlenku węgla każde uwolnienie dwutlenku węgla z kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla; kompleks podziemnego składowania dwutlenku węgla podziemne składowisko i otaczająca je struktura geologiczna, która może mieć wpływ na ogólną stabilność i bezpieczeństwo składowania dwutlenku węgla; 10

11 istotna zmiana w procesie składowania dwutlenku węgla każda zmiana zachodząca w procesie zatłaczania lub składowania dwutlenku węgla, wykraczająca poza zakres określony w koncesji, stwarzająca zagrożenie wystąpienia wycieku lub innego zagrożenia bezpieczeństwa zdrowia ludzi i środowiska; działania naprawcze wszelkie działania podjęte w celu naprawienia znaczących nieprawidłowości lub w celu zamknięcia wycieków, aby uniemożliwić lub zatrzymać wydostawanie się CO 2 z kompleksu składowania; zamknięcie podziemnego składowiska dwutlenku węgla - trwałe zaprzestanie zatłaczania dwutlenku węgla do podziemnego składowiska; formacja geologiczna - podstawowe wydzielenie litostratygraficzne, w ramach którego można wyodrębnić (wydzielić) warstwy skał i przedstawić je na (wykartować) na mapie; migracja dwutlenku węgla - przemieszczanie się dwutlenku węgla w kompleksie podziemnego składowania dwutlenku węgla; Niezbędne będzie także nadanie nowego brzmienia następującym definicjom określonym w Pgg: poszukiwaniem jest wykonywanie prac geologicznych w celu: ustalenia i wstępnego udokumentowania złoża kopaliny, wód podziemnych albo kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla; rozpoznawaniem jest wykonywanie prac geologicznych na obszarze wstępnie udokumentowanego złoża kopaliny, wód podziemnych albo kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla; obszarem górniczym jest przestrzeń, w granicach, której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów, podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji; zakładem górniczym jest wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wykonywania działalności regulowanej ustawą w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, a w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny wraz z pozostającym w związku technologicznym wydobyciem kopaliny przygotowaniem wydobytej kopaliny do sprzedaży, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów albo podziemnego składowania dwutlenku węgla, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane, urządzenia oraz instalacje. Zdefiniowane w dyrektywie CCS pojęcie znacząca nieprawidłowość rozumiane jako każda anomalia (zmiana) w procesie zatłaczania i/lub składowania dwutlenku węgla stwarzająca zagrożenie wystąpienia jego wycieku lub innego zagrożenia bezpieczeństwa zdrowia ludzi i środowiska zostanie zawarte w rozporządzeniu dotyczącym podziemnych składowisk dwutlenku węgla, o którym mowa w ust , w kontekście planu działań naprawczych, będącego częścią planu zagospodarowania składowiska (PZS); pojęcie to zostanie zdefiniowane wyłącznie na użytek rozporządzenia wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w projektowanej ustawie. Pojęcie znaczące ryzyko będzie użyte i objaśnione ale nie w słowniczku, lecz w merytorycznej części przepisów ustawy, której zrozumieniu użyte wyrażenie będzie służyło. Pojęcie to należy rozumieć, jako ryzyko zagrożenia środowiska i naruszenia wymagań bezpieczeństwa powszechnego przy wyborze lokalizacji składowiska, w znaczeniu, że cel jakim jest bezpieczne i trwałe składowanie dwutlenku węgla może nie być osiągnięty (ust ). Pozostałe definicje zawarte w dyrektywie CCS nie wymagają zamieszczenia w przepisach ustawy jak np. geologiczne składowanie CO 2. Inne definicje zostaną implementowane w postaci normatywnej w późniejszych przepisach merytorycznych ustawy np. chmura CO 2 albo ewentualne ich odpowiedniki istnieją obecnie w przepisach obowiązującego prawa np. jednostka hydrauliczna, operator. 11

12 Wyłączenia z zakresu stosowania ustawy Dyrektywa CCS nie ma zastosowania do geologicznego składowania dwutlenku węgla, w ramach którego planuje się łączne składowanie poniżej ton dla celów badań, rozwoju lub testowania nowych produktów i procesów. W związku z tym zakłada się, że w/w działalność badawczo rozwojowa będzie wyłączona z przepisów rozdziału Pgg dotyczącego własności górniczej i użytkowania górniczego oraz rozdziału dotyczącego koncesji. Do prac geologicznych związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla wraz z próbnym składowaniem dwutlenku węgla w ilości nie większej niż ton dla celów badawczo rozwojowych, w tym naukowych, będą miały jednak zastosowanie pozostałe przepisy ustawy Pgg w tym dotyczące prac geologicznych i ruchu zakładu górniczego. Projektowane przepisy dotyczące podziemnego składowania dwutlenku węgla nie będą miały zastosowania w przypadku stosowania zatłaczania dwutlenku węgla jako wtórnej metody zwiększenia współczynnika wydobycia węglowodorów ze złoża (EHR). Jednakże do stosowania EHR powinny mieć zastosowanie przepisy dotyczące ruchu zakładu górniczego, analogicznie jak do wtłaczania wód do górotworu Przepisy merytoryczne Współdziałanie Komisji Europejskiej przy wydawaniu decyzji Zgodnie z przepisami dyrektywy CCS projekty decyzji dotyczące podziemnego składowania dwutlenku węgla jak np.: projekty pozwoleń na podziemne składowanie dwutlenku węgla lub ich zmian oraz decyzji w sprawie przekazania odpowiedzialności, wymagają zaopiniowania przez Komisję Europejską (KE). W celu wydania omawianej opinii państwa członkowskie udostępniają KE wszystkie materiały brane pod uwagę przy przygotowaniu projektu odpowiedniej decyzji. Rozwiązanie dotyczące współdziałania z KE przy wydawaniu decyzji dotyczących podziemnego składowania dwutlenku węgla przyjęte w dyrektywie CCS jest wyraźnym odstępstwem od krajowych przepisów dotyczących sposobu prowadzenia postępowań administracyjnych w trybie K.p.a. W związku z tym proponuje się wprowadzenie odrębnego, trybu współdziałania z KE przy wydawaniu decyzji z zakresu ustawy Pgg, które będzie dotyczyć wyłącznie podziemnego składowania dwutlenku węgla. W ramach współdziałania z KE organ koncesyjny będzie przesyłał do KE kopię kompletnego wniosku złożonego do organu wraz z wszystkimi załącznikami oraz projekt decyzji. Komisja może wydać niewiążącą opinię w terminie 4 miesięcy od otrzymania projektu decyzji lub nie wydać opinii w sprawie, o czym informuje państwa członkowskie w terminie 1 miesiąca od przedstawienia jej projektu decyzji Przepisy dotyczące własności górniczej, użytkowania górniczego oraz uprawnień związanych z pierwszeństwem i wyłącznością korzystania z przestrzeni objętej użytkowaniem górniczym oraz innych uprawnień górniczych Do działalności związanej z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla będą miały zastosowanie przepisy Pgg dotyczące własności górniczej i użytkowania górniczego, a także związane z tym uprawnienia. Prawo własności górniczej przysługuje Skarbowi Państwa. Własnością górniczą są objęte m. in. części górotworu pozostające poza granicami nieruchomości gruntowych. Ze względów na warunki fizyczne w jakich powinien być składowany dwutlenek węgla nie przewiduje się, aby działalność ta mogła być prowadzona w obrębie górotworu pozostającego w granicach nieruchomości gruntowych. Jedynie w celu wykonywania robót 12

13 geologicznych (np. wierceń) może być konieczne korzystanie z nieruchomości gruntowej. W przypadku poszukiwania i rozpoznawania kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla ustanowienie użytkowania górniczego będzie poprzedzane przetargiem o niedyskryminujących warunkach, na zasadach określonych w Pgg. Podmiot, który rozpozna kompleks podziemnego składowania dwutlenku węgla, stanowiący przedmiot własności górniczej i udokumentuje go w stopniu umożliwiającym sporządzenie planu zagospodarowania składowiska oraz uzyska decyzję zatwierdzającą odpowiednie dokumentacje geologiczne, będzie mógł żądać ustanowienia na jego rzecz użytkowania górniczego w celu podziemnego składowania dwutlenku węgla z pierwszeństwem przed innymi (zainteresowanymi taką samą działalnością). Należy wprowadzić również uregulowania dotyczące dysponowania nieruchomościami gruntowymi analogiczne jak dla pozostałych działalności regulowanych Pgg. Jeżeli cudza nieruchomość (lub jej część) będzie niezbędna do wykonywania działalności z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla przedsiębiorca będzie mógł żądać umożliwienia korzystania z tej nieruchomości przez oznaczony czas, z zastrzeżeniem konieczności wniesienia przez niego odpowiedniego wynagrodzenia. Korzystanie, o którym mowa nie będzie obejmować prawa do czerpania korzyści z nieruchomości. Ponadto jeżeli na skutek omawianych ograniczeń nieruchomość lub jej część nie będzie się nadawała do wykorzystania na dotychczasowe cele, wówczas właściciel będzie mógł żądać, aby przedsiębiorca dokonał wykupu takiej nieruchomości. Jednocześnie przedsiębiorca, który uzyska koncesję na podziemne składowanie dwutlenku węgla, będzie mógł żądać wykupu nieruchomości (lub jej części) położonej w obszarze górniczym, w zakresie niezbędnym do wykonywania zamierzonej działalności. Sprawy sporne będą tu rozstrzygać sądy powszechne Zakres działalności wymagającej koncesji Zgodnie z przepisami dyrektywy CCS poszukiwanie lokalizacji składowiska dwutlenku węgla oraz podziemne składowanie tego gazu odbywa się na podstawie pozwolenia (w prawodawstwie krajowym koncesja Ministra Środowiska), które oznacza pisemną i uzasadnioną decyzję (lub decyzje) zezwalającą na poszukiwanie lub też na składowanie, określającą warunki, prowadzenia wymienionej działalności, wydaną przez właściwy organ zgodnie z wymogami dyrektywy. Procedury udzielania koncesji powinny być otwarte dla wszystkich podmiotów posiadających niezbędne zdolności, a organ udzielający pozwolenia powinien kierować się obiektywnymi, przejrzystymi i podanymi do publicznej wiadomości kryteriami. Implementacja wymienionych przepisów będzie wymagać objęcia działalności z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla dwoma rodzajami koncesji: na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla, a w następnej kolejności koncesja na podziemne jego składowanie Organ udzielający koncesji Organem właściwym w sprawie udzielania koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla i podziemne jego składowanie będzie minister właściwy do spraw środowiska Organy współdziałające przy wydawaniu koncesji Udzielenie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie wymagać opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego ze względu na miejsce wykonywania działalności albo organu administracji morskiej. W przypadku koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie wymagane 13

14 uzgodnienie właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, ministra właściwego do spraw gospodarki, a jeżeli obszar koncesyjny obejmie obszary morskie opinia właściwego terenowego organu administracji morskiej. Udzielenie takiej koncesji będzie wymagać również opinii KE Wniosek o udzielenie koncesji Dyrektywa CCS nie określa wymagań jakie powinien spełniać wniosek o wydanie pozwolenia na poszukiwanie lokalizacji podziemnego składowiska dwutlenku węgla (w przeciwieństwie do wniosku o pozwolenie na składowanie). Wobec tego przedmiotowe wymagania powinny podlegać istniejącym ogólnym wytycznym dla wniosku koncesyjnego określonym w Pgg. Wniosek o udzielenie koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla, poza wymaganiami ogólnymi określonymi w Pgg powinien określać: 1) rodzaj, ilość oraz charakterystykę dwutlenku węgla pochodzącego z instalacji do wychwytywania, który ma być zatłaczany i składowany; 2) aktualne i przewidywane warunki geologiczne, hydrogeologiczne i geologicznoinżynierskie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla; 3) opis składowiska wraz z kompleksem podziemnego składowania dwutlenku węgla; 4) technologię składowania i transportu dwutlenku węgla oraz lokalizację instalacji zatłaczającej; 5) ocenę bezpieczeństwa długoterminowego składowania oraz wydajność i ciśnienie zatłaczania; 6) potwierdzenie kompetencji technicznych podmiotu; 7) projektowane położenie obszaru górniczego i terenu górniczego, przedstawione zgodnie z wymaganiami dotyczącymi map górniczych, z zaznaczeniem granic podziału terytorialnego kraju; 8) sposób likwidacji składowiska zakładu górniczego. Załącznikiem do wniosku o udzielenie koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie zatwierdzony przez Prezesa WUG plan zagospodarowania składowiska (PZS). Ponadto do wniosku o udzielenie koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie trzeba dołączyć dowód istnienia prawa do korzystania z informacji geologicznej, jakie w zakresie niezbędnym do prowadzenia zamierzonej działalności przysługuje wnioskodawcy, oraz kopie decyzji zatwierdzających dokumentacje geologiczne (hydrogeologiczna i geologiczno inżynierska). Przedstawione powyżej propozycje oraz istniejące w ustawie Pgg regulacje wypełniają wymagania określone w artykule 7 dyrektywy CCS (wnioski o pozwolenia na składowanie) Plan zagospodarowania podziemnego składowiska dwutlenku węgla (PZS) Dyrektywa CCS w artykule 7 wymaga, aby do wniosku koncesyjnego na podziemne składowanie dwutlenku węgla był dołączony m. in. proponowany plan monitorowania składowiska, proponowany plan działań naprawczych oraz proponowany tymczasowy plan działań po zamknięciu składowiska. Pozwolenie na składowanie powinno natomiast zawierać zatwierdzone plany, o których wyżej mowa (art. 9 dyrektywy). W celu implementacji przepisów dyrektywy CCS, biorąc również pod uwagę potrzebę dostosowania nowej działalności do przepisów ustawy Pgg, proponuje się aby plan monitorowania, plan działań naprawczych oraz tymczasowy plan działań po zamknięciu podziemnego składowiska dwutlenku węgla był częścią planu zagospodarowania składowiska (PZS). Ustawa powinna nakładać na przedsiębiorcę obowiązek sporządzenia PZS, którego zakres będzie spełniał odpowiednio wymagania analogiczne do projektu zagospodarowania złoża określonego w Pgg. W tym celu PZS będzie zawierał między innymi szczegółową charakterystykę warunków ekonomicznych prowadzenia działalności, związanych z zabezpieczeniem 14

15 finansowym oraz przejęciem odpowiedzialności za składowisko. Plan zagospodarowania składowiska, jako jeden dokument, będzie zatwierdzany przez właściwy organ nadzoru górniczego (tj. Prezesa WUG), a następnie zatwierdzony dokument wraz z decyzją o jego zatwierdzeniu zostanie dołączony do wniosku o udzielenie koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla. Włączenie planu monitorowania, działań naprawczych i tymczasowego planu działań po zamknięciu składowiska do planu zagospodarowania składowiska ma na celu ograniczenie ilości decyzji (zatwierdzających poszczególne plany) wymaganych jako załączniki do wniosku koncesyjnego zgodnie z artykułem 9 dyrektywy CCS. Szczegółowe wymagania jakie powinien spełniać plan zagospodarowania składowiska, w tym plan monitorowania, plan działań naprawczych i tymczasowy plan działań po zamknięciu składowiska, z uwzględnieniem kryteriów opracowania planu monitorowania, w tym monitorowania podziemnego składowiska po jego zamknięciu określonych w załączniku II do dyrektywy CCS zostaną określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw środowiska dotyczącym podziemnych składowisk dwutlenku węgla. PZS w zależności od potrzeb - będzie podlegać aktualizacji z uwzględnieniem analizy ryzyka związanego z prowadzoną działalnością (głównie jeśli chodzi o ryzyko wystąpienia wycieku), najlepszych dostępnych technik i pojawiających się usprawnień technologicznych itp. Zmiany PZS będą dokonywane w formie dodatku i przedkładane organowi właściwemu do zatwierdzenia planu. Dodatek do PZS będzie obligatoryjnie sporządzany i zatwierdzany co 5 lat od dnia udzielenia koncesji w celu aktualizacji zawartych w nim informacji, jak wymaga tego artykuł 13 ust. 2 dyrektywy CCS. Ponadto po zakończeniu zatłaczania dwutlenku węgla do składowiska, a przed likwidacją zakładu górniczego będzie obowiązek sporządzenia dodatku do PZS w celu dokonania podsumowania prowadzonej działalności i właściwego zaplanowania likwidacji. Podstawą wykonania tego dodatku do PZS będą dodatki rozliczeniowe do dokumentacji geologicznych. Zakłada się, że zmiany działalności polegającej na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla będą się wiązać przede wszystkim z koniecznością zmiany PZS, bez konieczności wielokrotnej zmiany koncesji Warunki udzielenia koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla zabezpieczenie finansowe Koncesję na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie mógł uzyskać przedsiębiorca spełniający wymagania określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej i Pgg. Koniecznym warunkiem udzielenia koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie ustanowienie przez przedsiębiorcę zabezpieczenia finansowego działalności i przedstawienia odpowiedniego dowodu jego ustanowienia organowi koncesyjnemu. Zgodnie z wymaganiami dyrektywy CCS zabezpieczenie finansowe ma na celu umożliwienie wypełnienia przez przedsiębiorcę wszystkich obowiązków wynikających z pozwolenia na podziemne składowanie dwutlenku węgla, w tym wymogów dotyczących zamknięcia składowiska, obowiązków po zamknięciu składowiska oraz rozliczeń w przypadku wystąpienia wycieków dwutlenku węgla. Jednocześnie zabezpieczenie finansowe musi gwarantować środki na dokończenie likwidacji i ewentualne usunięcie szkód w przypadku upadłości lub likwidacji przedsiębiorcy. Zabezpieczenie finansowe musi być ważne i skuteczne przed rozpoczęciem zatłaczania dwutlenku węgla do składowiska. Przedsiębiorca będzie musiał zatem już przed rozpoczęciem działalności zabezpieczyć środki finansowe m. in. na: 1) monitorowanie składowiska, pokrycie kosztów ewentualnych działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych oraz rozliczenia emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla - w trakcie prowadzonej działalności; 15

16 2) zabezpieczenie roszczeń, które mogą powstać wskutek wykonywania działalności oraz po jej zakończeniu, a przed przekazaniem odpowiedzialności; 3) likwidację zakładu górniczego tj. usunięcie obiektów zakładu górniczego i likwidację odwiertów, prowadzenie monitoringu zamkniętego składowiska przez okres minimum 20 lat (do przekazania odpowiedzialności) oraz podjęcie ewentualnych działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych oraz rozliczenia w przypadku wycieków dwutlenku węgla po zamknięciu składowiska (tj. przez okres min. 20 lat po zamknięciu składowiska do przekazania odpowiedzialności nad składowiskiem). Sposób realizacji monitorowania składowiska oraz rozliczania emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla w trakcie prowadzonej działalności będzie: a) do dnia 1 stycznia 2013 r. prowadzony zgodnie z przepisami ustawy Poś oraz ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji. Regulacje te przewidują dla podmiotów korzystających ze środowiska obowiązek przekazywania informacji o wielkości emisji do powietrza dwutlenku węgla (raportowania) i wnoszenia opłat za te emisje, b) od dnia 1 stycznia 2013 r. instalacje do wychwytywania dwutlenku węgla, jego transportu i geologicznego składowania będą objęte wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji, zgodne z dyrektywą 2009/29/WE - ETS. Zatem od 2013 r. obowiązkiem prowadzącego taką instalację, zgodnie z przepisami ustawy transponującej dyrektywę ETS, będzie monitorowanie wielkości emisji dwutlenku węgla i rozliczanie tej emisji poprzez umorzenie odpowiedniej liczby uprawnień do emisji (tzw. EUA) odpowiadających liczbie ton wyemitowanego dwutlenku węgla. Zgodnie z Ramową Konwencją NZ ws. zmian klimatu oraz Protokołem z Kioto, Polska ma obowiązek corocznie przekazywać informacje o wielkości emisji wszystkich gazów cieplarnianych dokonywać krajową inwentaryzację emisji. Emisja dwutlenku węgla w tym z instalacji podziemnego składowania jest uwzględniana w krajowej inwentaryzacji. Ponadto każda tona dwutlenku węgla wyemitowanego w przypadku wystąpienia wycieku z instalacji powoduje zmniejszenie liczby jednostek przyznanej emisji (AAUs). Nadwyżka jednostek AAU w latach w stosunku do zobowiązania redukcyjnego Protokołu z Kioto, stanowi przedmiot obrotu pomiędzy państwami, a zwiększenie emisji dwutlenku węgla powoduje zmniejszenie puli krajowej jednostek AAU. Zabezpieczenie finansowe działalności związanej z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla powinno być ważne i skuteczne przez cały okres obowiązywania koncesji (w tym po zamknięciu składowiska) aż do przejęcia odpowiedzialności przez państwo, w którego imieniu będzie działał KAPS CO 2. Jednocześnie w związku z utworzeniem odrębnego mechanizmu finansowego, dla podziemnego składowania dwutlenku węgla nie będą tu miały zastosowania przepisy Pgg dotyczące funduszu likwidacji zakładu górniczego. Wysokość, forma, zakres oraz sposób ustanowienia zabezpieczenia finansowego będą określane przez organ koncesyjny w toku postępowania o udzielenie koncesji i ustalane w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Jednocześnie przystąpienie przez przedsiębiorcę do zatłaczania dwutlenku węgla do podziemnego składowiska (rozpoczęcie działalności) będzie mogło nastąpić dopiero po przedstawieniu dowodu ustanowienia takiego zabezpieczenia. Mechanizm funkcjonowania zabezpieczenia finansowego będzie następujący. Przedsiębiorcy, którzy uzyskają koncesję na podziemne składowanie dwutlenku węgla, będą zobowiązani ustanowić dwa zabezpieczenia, a mianowicie zabezpieczenia: 1) należytego wykonywania obowiązków związanych z prowadzeniem eksploatacji składowiska aż do jego zamknięcia (zabezpieczenie będzie uruchamiane w celu finansowania kosztów monitorowania składowiska, kosztów ewentualnych działań 16

17 zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, rozliczenia emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla, wypłaty odszkodowań za szkody powstałe w trakcie prowadzenia działalności itp.); 2) należytego wykonywania obowiązków związanych z likwidacją zakładu górniczego aż do przejęcia odpowiedzialności za podziemne składowisko dwutlenku węgla przez KAPS CO 2 (zabezpieczenie będzie uruchamiane w celu finansowania kosztów usunięcia obiektów zakładu górniczego, likwidacji odwiertów i innych instalacji związanych ze składowaniem, np. rurociągów, kabli, linii energetycznych, kosztów prowadzenia monitoringu zamkniętego składowiska przez 20 lat od jego zamknięcia, kosztów ewentualnych działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, rozliczenia emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla, wypłaty odszkodowań za szkody powstałe po zamknięciu składowiska). Przedsiębiorcy będą zobowiązani ustanowić powyższe zabezpieczenia w formie depozytów wpłacanych na odrębne rachunki bankowe NFOŚiGW. Środki pieniężne depozytów przedsiębiorców nie będą przychodami NFOŚiGW. Zgodnie z założeniami będzie możliwe lokowanie ich w inwestycje krótkoterminowe (krótkoterminowe lokaty, krótkoterminowe papiery wartościowe, np. bony skarbowe). Terminy wpłaty depozytów będą ustalane przez organ koncesyjny w drodze postanowienia. Niewniesienie zabezpieczeń w terminie określonym w postanowieniu będzie skutkowało cofnięciem udzielonej koncesji. Kopie dowodów wniesienia zabezpieczeń (dowodów wpłat depozytów) przedsiębiorcy będą przedstawiali organowi koncesyjnemu w terminie 7 dni. Wysokości zabezpieczeń powinny być ustalane w oparciu o rozporządzenie ministra właściwego do spraw środowiska dotyczące podziemnych składowisk dwutlenku węgla, z uwzględnieniem ustaleń zawartych w zatwierdzonym PZS, zawierającym szczegółowe analizy ekonomiczne związane z zabezpieczeniem finansowym prowadzenia omawianej działalności (uwzględniającej ryzyko związane z eksploatacją podziemnego składowania dwutlenku węgla i likwidacją zakładu górniczego). O zwiększeniu wysokości zabezpieczeń, przekazywaniu środków pochodzących z zabezpieczeń, a także o zwrocie przedsiębiorcom niewykorzystanych kwot zabezpieczeń będzie orzekał organ koncesyjny również w drodze postanowienia. Postanowienia organu koncesyjnego o zwiększeniu wysokości zabezpieczeń będą wydawane po otrzymaniu rocznego sprawozdania, o którym mowa w ust lub zatwierdzonego dodatku do PZS, zawierającego aktualizację analizy ekonomicznej związanej z zabezpieczeniem finansowym, a także protokołów z wyników przeprowadzonych kontroli i przeglądów, o których mowa w ust , w których stwierdzono zwiększenie ryzyka związanego z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla lub likwidacją zakładu górniczego. Niewniesienie uzupełniających wpłat w terminie określonym w postanowieniach będzie pod rygorem cofnięcia lub ograniczenia koncesji. Kopie dowodów płatności uzupełniających, zwiększających wysokość zabezpieczeń finansowych przedsiębiorca będzie przedstawiał organowi koncesyjnemu w terminie 7 dni. Środki pochodzące z zabezpieczenia należytego wykonywania obowiązków związanych z prowadzeniem eksploatacji składowiska będą przekazywane na podstawie postanowienia organu koncesyjnego: 1) przedsiębiorcy eksploatującemu składowisko - na sfinansowanie kosztów monitorowania składowiska, kosztów działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, rozliczenie emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla; 2) bezpośrednio podmiotowi, któremu przez sąd lub w wyniku zawarcia ugody przyznane zostanie odszkodowanie za szkody powstałe w trakcie prowadzenia działalności; 3) KAPS CO 2 - w przypadku cofnięcia lub wygaśnięcia koncesji przed likwidacją składowiska i konieczności podjęcia przez KAPS CO 2 określonych działań za byłego 17

18 koncesjonariusza do czasu przyznania koncesji innemu przedsiębiorcy (przeniesienia na KAPS CO 2 ). Postanowienie o przekazaniu środków będzie wydawane na wniosek wyżej wymienionych podmiotów. Środki pochodzące z zabezpieczenia należytego wykonywania obowiązków związanych z likwidacją zakładu górniczego (na wniosek niżej wymienionych podmiotów) będą mogły być przekazywane: 1) przedsiębiorcy odpowiadającemu za likwidację składowiska - na sfinansowanie kosztów usunięcia obiektów zakładu górniczego, likwidacji odwiertów i innych instalacji związanych z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla, kosztów prowadzenia monitoringu zamkniętego składowiska przez okres 20 lat, kosztów działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, rozliczenia emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla; 2) bezpośrednio podmiotowi, któremu sąd przyzna odszkodowanie za szkody lub zostanie zawarta ugoda; 3) KAPS CO 2 - w przypadku uchylania się przedsiębiorcy od obowiązku likwidacji zakładu górniczego i konieczności podjęcia przez KAPS CO 2 obowiązków likwidacyjnych oraz związanych z monitoringiem składowiska. Niewykorzystane środki zabezpieczeń finansowych będą zwracane przedsiębiorcom. Organ koncesyjny będzie orzekał o zwrocie: 1) niewykorzystanych kwot zabezpieczenia należytego wykonywania obowiązków związanych z prowadzeniem eksploatacji składowiska w terminie 2 miesięcy po zamknięciu składowiska; 2) niewykorzystanych kwot zabezpieczenia należytego wykonywania obowiązków związanych z likwidacją zakładu górniczego, w terminie 2 miesięcy od wydania decyzji o przejęciu odpowiedzialności za podziemne składowisko dwutlenku węgla przez KAPS CO 2. Odrębną sprawą pozostaje zabezpieczenie przez przedsiębiorców środków na prowadzenie działalności po przejęciu odpowiedzialności za składowisko przez KAPS CO 2 (artykuł 20 dyrektywy CCS). Finansowanie zadań KAPS CO 2 w tym zakresie, związanych przede wszystkim z prowadzeniem monitoringu podziemnego składowiska przez okres co najmniej 30 lat od przejęcia odpowiedzialności, podejmowaniem działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, regulowaniem zobowiązań związanych z rozliczeniami w przypadku wycieków, wypłatą odszkodowań oraz z podejmowaniem innych niezbędnych działań w celu zagwarantowania długoterminowej stabilności składowanego dwutlenku węgla powinno się odbywać ze środków NFOŚiGW w ramach zobowiązania wieloletniego. Przedsiębiorcy, którzy uzyskają koncesję na podziemne składowanie dwutlenku węgla, będą zobowiązani wnieść na rachunek bankowy NFOŚiGW opłatę gwarancyjną w wysokości i terminie, ustalonych w postanowieniu organu koncesyjnego. Niewniesienie opłaty w określonym tam terminie będzie skutkowało cofnięciem koncesji. Kopie dowodów wniesionych opłat przedsiębiorcy będą przedstawiali organowi koncesyjnemu w terminie 7 dni. Wysokość opłaty gwarancyjnej powinna być ustalana w oparciu o rozporządzenie ministra właściwego do spraw środowiska dotyczące podziemnych składowisk dwutlenku węgla, z uwzględnieniem ustaleń zawartych w zatwierdzonym PZS, zawierającym szczegółowe analizy ekonomiczne związane z zabezpieczeniem środków finansowych związanych z przejęciem odpowiedzialności za składowisko przez KAPS CO 2 (uwzględniające ryzyko związane z prowadzeniem działalności po przejęciu odpowiedzialności przez KAPS CO 2 ). Przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie podziemnego składowania dwutlenku węgla będą również zobowiązani wnosić na rachunek bankowy NFOŚiGW uzupełniających 18

19 opłat gwarancyjnych w wysokości i terminach ustalonych w przez organ koncesyjny, po otrzymaniu zatwierdzonych aktualizacji PZS (dodatku do PZS) lub sprawozdania czy też protokołów z kontroli zakładających zwiększenie ryzyka związanego z prowadzeniem działalności po przejęciu odpowiedzialności przez KAPS CO 2. Niewniesienie opłaty w terminie będzie skutkowało cofnięciem koncesji. Kopie dowodów wniesionych opłat przedsiębiorcy będą przekazywali organowi koncesyjnemu w terminie 7 dni. Wniesione opłaty gwarancyjne i uzupełniające opłaty gwarancyjne nie będą podlegały zwrotowi w przypadku cofnięcia lub wygaśnięcia koncesji. Opłaty gwarancyjne i uzupełniające opłaty gwarancyjne będą przychodami NFOŚiGW (na zasadach określonych w Poś). Ponadto zakłada się, że część przychodów z opłat gwarancyjnych i uzupełniających opłat gwarancyjnych będzie mogła być przejściowo wykorzystywana na udzielanie pożyczek na inne cele z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Takie rozwiązanie nie zagrażałoby realizacji przez NFOŚiGW zobowiązania wieloletniego związanego z finansowaniem omawianych zadań KAPS CO 2 (zabezpieczenia zwrotu pożyczek stanowiłyby należytą gwarancję powrotu środków na pokrycie limitu tego zobowiązania). Finansowanie zadań KAPS CO 2 związanych z przejęciem odpowiedzialności za podziemne składowisko dwutlenku węgla będzie się odbywało w oparciu o program priorytetowy NFOŚiGW (zawierający prognozy wypłat w poszczególnych latach) oraz umowy zawierane pomiędzy Ministrem Środowiska, NFOŚiGW i podmiotem wykonującym zadania KAPS CO 2. KAPS CO 2 będzie co roku występował do NFOŚiGW z wnioskiem o udzielenie dofinansowania. Dofinansowanie będzie udzielane w formie dotacji, w ramach dostępnej alokacji wyznaczonej wysokością zobowiązania wieloletniego. W przypadku konieczności zapewnienia finansowania zadań KAPS CO 2 związanych z przejęciem odpowiedzialności za podziemne składowiska dwutlenku węgla w wysokości przewyższającej kwotę wpływów z opłat gwarancyjnych i uzupełniających opłat gwarancyjnych, finansowanie uzupełniające będzie mogło być zapewnione poprzez zmniejszenie (za zgodą ministra właściwego do spraw środowiska) wysokości zobowiązania wieloletniego związanego z finansowaniem potrzeb geologii lub zobowiązania związanego z finansowaniem potrzeb górnictwa (o których mowa w art. 401c ust. 2 lub 3 Poś), przy jednoczesnym zwiększeniu wysokości zobowiązania wieloletniego na finansowanie zadań KAPS CO 2 związanych z przejęciem odpowiedzialności. Należy również dodać, że jeżeli po przejęciu odpowiedzialności za składowisko wystąpi wyciek dwutlenku węgla spowodowany przez umyślne, uprzednie działania przedsiębiorcy wówczas będzie on pociągnięty do odpowiedzialności oraz będzie musiał ponieść koszty działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, jak też związane z regulowaniem zobowiązań związanych z rozliczeniami w przypadku wycieków oraz innych niezbędnych działań w celu zagwarantowania długoterminowej stabilności składowanego dwutlenku węgla (poza w/w mechanizmem finansowym związanym z przejęciem odpowiedzialności przez KAPS CO 2 ) Odmowa udzielenia koncesji Zasady udzielania koncesji, w tym odmowa udzielenia koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz na podziemne jego składowanie powinny być takie same jak dla pozostałych działalności regulowanych ustawą Pgg. Podstawowym warunkiem udzielenia koncesji na działalność regulowaną Pgg jest wykonywanie tej działalności zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska oraz umożliwienie wykorzystania nieruchomości, w obrębie których będzie wykonywana działalność, zgodnie z ich przeznaczeniem określonym przez miejscowy plan 19

20 zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub też w przepisach odrębnych. Jeśli omówione warunki nie będą spełnione organ koncesyjny odmawia udzielenia koncesji. Podstawą odmowy udzielenia koncesji na działalność z zakresu podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie zatem naruszenie wymagań ochrony środowiska, bądź uniemożliwienie wykorzystania nieruchomości zgodnie z ich przeznaczeniem, określonym odpowiednio przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub przepisy odrębne, a w przypadku braku tego planu uniemożliwienie wykorzystania nieruchomości w sposób określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub w przepisach odrębnych. W takim przypadku odmowa następuje, nawet jeśli wniosek koncesyjny spełnia wszystkie wymagania przewidziane przepisami prawa. Organ koncesyjny może odmówić udzielania koncesji również w przypadkach określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (art. 56). Zgodnie z postanowieniami dyrektywy CCS dla podziemnego składowania dwutlenku węgla proponuje się dodać kolejne uwarunkowania w ustawie Pgg, w myśl których podziemne składowiska dwutlenku węgla będzie można lokalizować tylko na wyznaczonej do tego celu części terytorium kraju, w tym polskich obszarach morskich oraz gdy nie będzie istniała uzasadniona technicznie, ekologicznie lub ekonomicznie możliwość wykorzystania przestrzeni górotworu, w obrębie której planowana jest lokalizacja podziemnego składowiska dwutlenku węgla, do realizacji celów o znaczeniu strategicznym dla kraju w szczególności związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego oraz rozwojem odnawialnych źródeł energii. Obszary, w obrębie których będzie możliwe lokalizowanie podziemnych składowisk dwutlenku węgla będą opisane w ustępie niniejszych założeń dotyczącym podziemnego składowania dwutlenku węgla Zakres koncesji Każda koncesja wydana na podstawie Pgg, w tym na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla i podziemne składowanie dwutlenku węgla, powinna określać: 1) rodzaj i sposób wykonywania zamierzonej działalności; 2) przestrzeń, w granicach której ma być wykonywana zamierzona działalność; 3) czas obowiązywania koncesji; 4) termin rozpoczęcia działalności określonej koncesją, a w razie potrzeby przesłanki, których spełnienie oznacza rozpoczęcie działalności. Jednocześnie koncesja może określać inne wymagania, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska (w tym np.: monitoring testów zatłaczania dwutlenku węgla w ramach koncesji na poszukiwanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, zastosowane najlepsze dostępne techniki). Dodatkowo koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla powinny określać cel, zakres i rodzaj zamierzonych prac geologicznych, zakres i harmonogram przekazywania informacji geologicznych i próbek uzyskanych w wyniku wykonywania robót geologicznych, granice obszaru koncesyjnego oraz wysokość opłaty za działalność określoną w koncesji. Dyrektywa CCS nakazuje aby pozwolenia na poszukiwania udzielane były w odniesieniu do obszaru o ograniczonej pojemności. Natomiast ustawa Pgg przewiduje, że powierzchnia terenu objętego koncesją na poszukiwanie lub rozpoznawanie złoża kopaliny nie może przekroczyć 1200 km 2. W przypadku koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla zasadne jest, aby ze względu na pokrewny charakter 20