Lublin, dnia 6 listopada 2012 r. Poz UCHWAŁA NR XX/138/12 RADY POWIATU W LUBARTOWIE. z dnia 9 października 2012 r.

Transkrypt

1 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO Lublin, dnia 6 listopada 2012 r. Poz UCHWAŁA NR XX/138/12 RADY POWIATU W LUBARTOWIE z dnia 9 października 2012 r. w sprawie przyjęcia "Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego na lata " Na podstawie art. 12 ust.11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz z późn. zm.) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz z późn. zm.), po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków Rada Powiatu w Lubartowie uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego na lata stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza Zarządowi Powiatu w Lubartowie. 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Lubelskiego. Przewodniczący Rady Powiatu w Lubartowie Henryk Zdunek

2 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 2 Poz Załącznik do uchwały Nr XX/138/12 Rady Powiatu w Lubartowie z dnia 9 października 2012 r. POWIATOWY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU LUBARTOWSKIEGO NA LATA Lubartów 2012 r 1

3 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 3 Poz Rozdział 1. Wstęp Dziedzictwo kulturowe stanowi dziś z jednej strony przedmiot ochrony, z drugiej zaś potencjał, który winien zostać wykorzystany dla przyszłego rozwoju. 2. Powiat Lubartowski posiada znaczne zasoby dziedzictwa kulturowego. Ogromną zaletą Powiatu jest jego geograficzne położenie: urozmaicony krajobraz, bogaty w lasy i jeziora, zdrowe powietrze i wodę. Wszystko to przyczynia się do rozwoju turystyki. Świadomość potrzeby ochrony zabytków dla nas i dla przyszłych pokoleń jest coraz powszechniejsza wśród mieszkańców naszego regionu. Jednak nie każdy posiada odpowiednią wiedzę, w jaki sposób należy dbać o zabytki. Dlatego stworzenie Programu Opieki nad Zabytkami przez Powiat jest ważnym czynnikiem w upowszechnianiu tej wiedzy i pomaganiu właścicielom zabytków w opiece nad ich należytym stanem i atrakcyjnym wyglądem. Zabytki to świadectwo naszej historii w naszym więc interesie, powinno być zaprezentowanie ich z jak najlepszej strony. 3. Umiejętne zaadaptowanie obiektów zabytkowych, a przede wszystkim dbanie o ich dobry stan techniczny (poprzez bieżące remonty i konserwacje) podnosi atrakcyjność nie tylko tych obiektów, ale i całej miejscowości. Wartość turystyczną Powiatu mierzy się istnieniem zadbanych zabytków, tworzących niepowtarzalny charakter, przyciągający turystów. 4. Powolne zastępowanie zabytków ich imitacjami lub obiektami nowoczesnymi doprowadzi do utraty turystycznej atrakcyjności tego regionu Głównym celem sformułowania dokumentu jest dążenie do znacznej poprawy stanu zasobów lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Powiatu Lubartowskiego poprzez określenie podstawowych uwarunkowań oraz rozwiązań, które temu służą. 2. Program ma za zadanie uwrażliwić mieszkańców Powiatu Lubartowskiego na potrzeby związane z właściwym utrzymaniem i ochroną dóbr dziedzictwa kulturowego. W programie przedstawiony został rys historyczny Ziemi Lubartowskiej. Wymieniono najbardziej znaczące pod względem atrakcyjności turystycznej zabytki. Scharakteryzowano krajobraz kulturowy Powiatu Lubartowskiego. Autorzy programu dokonali także oceny stanu dziedzictwa kulturowego Powiatu Lubartowskiego. Przedstawione zostały mocne i słabe strony Powiatu Lubartowskiego w aspekcie opieki nad zabytkami. Na ich podstawie opracowano szanse i zagrożenia związane z ochroną zabytków. W dokumencie zawarte zostały kierunki oraz zakres 2

4 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 4 Poz działań dla realizacji celów Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami. Ważną część programu zajmuje opis stanu aktualnego, a także zadania i planowane działania dla obiektów zabytkowych będących własnością Powiatu Lubartowskiego. 3. Efektem realizacji zadań sformułowanych w Programie Opieki nad Zabytkami będzie nie tylko poprawa stanu dziedzictwa kulturowego, ale też wytworzenie świadomości obszaru Powiatu Lubartowskiego jako miejsca atrakcyjnego kulturowo i turystycznie. ROZDZIAŁ 2. Cel opracowania programu opieki nad zabytkami Program został opracowany celem realizacji zapisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz z późn. zm.). 2. Ustawa wprowadza obowiązek sporządzania programów opieki nad zabytkami przez samorządy - zarówno na szczeblu wojewódzkim, powiatowym, jak gminnym. Zgodnie z art. 87 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy Zarząd Powiatu sporządza na okres 4 lat Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami, który po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przyjmuje Rada Powiatu. Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym, a z jego realizacji Zarząd Powiatu sporządza co dwa lata sprawozdanie, które następnie przedstawia Radzie Powiatu. 3. Szczegółowe cele Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami zawarte są w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i należą do nich: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 3

5 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 5 Poz ) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 4. Tworząc Program Opieki nad Zabytkami w Powiecie Lubartowskim założono, że zasoby regionalnego dziedzictwa kulturowego są zasadniczym czynnikiem wpływającym na kształtowanie tożsamości regionalnej. Zasoby te w dużym stopniu określają uwarunkowania rozwoju powiatu. Z jednej strony zasoby te stanowią dla Powiatu Lubartowskiego obciążenie, gdyż wiążą się z koniecznością finansowania ich. Z drugiej - zasoby regionalnego dziedzictwa kulturowego to szansa na rozwój kultury i turystyki, a także promocję Powiatu Lubartowskiego. 5. Formułując Program Opieki nad Zabytkami przyjęto zadania należące z mocy ustawy do obowiązków powiatu, między innymi opieki nad zabytkami, do których Powiat Lubartowski posiada tytuł prawny oraz zarysowano ogólną politykę Powiatu w dziedzinie opieki nad zabytkami, nie naruszając przy tym kompetencji poszczególnych gmin i praw właścicieli. ROZDZIAŁ 3. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 1. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami definiuje pojęcie zabytku. Jest to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. 2. Zabytki podzielono na grupy: 1) pierwszą grupą są zabytki nieruchome, do których zaliczają się krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 4

6 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 6 Poz ) drugą grupę stanowią zabytki ruchome: dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcje, numizmaty, militaria, sztandary, pieczęcie, odznaki, medale i ordery, wytwory techniki, materiały biblioteczne, instrumenty muzyczne, wytwory sztuki ludowej i rękodzieła oraz inne obiekty etnograficzne; 3) trzecią grupą są zabytki archeologiczne: pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystyczne; 4) ochronie mogą podlegać także nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. 3. Organami ochrony zabytków są: 1) minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków; 2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wojewoda, na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, może powierzyć w drodze porozumienia wykonywanie części kompetencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków gminom i powiatom, z wyjątkiem prowadzenia rejestru zabytków i wojewódzkiej ewidencji zabytków. 4. Formami ochrony są: 1) wpis do rejestru zabytków; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku krajobrazowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. 5. Ochrona zabytków polega na podejmowaniu przez administrację publiczną działań mających na celu zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków, udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków, przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę, kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków, uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. 5

7 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 7 Poz ROZDZIAŁ 4. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Szczegółowy zakres zadań i kompetencji organów samorządu powiatowego w odniesieniu do problematyki ochrony dóbr kultury został uregulowany przede wszystkim w dwóch ustawach: 1) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym: art. 4 ust. 1 - Zawiera generalną zasadę, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Ustawodawca wymienia wśród 22 kategorii zadań publicznych powiatu kulturę i ochronę dóbr kultury. Katalog ten ma charakter zamknięty, rozszerzyć go może jedynie przepis ustawy szczególnej; 2) ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. a) ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na Powiat obowiązek sporządzenia Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami. Organ stanowiący Powiatu może udzielić dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale, b) zadaniem własnym jednostki samorządu terytorialnego jest sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego tytuł prawny posiada, c) zadaniem starosty jest ustanawianie, na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, społecznego opiekuna zabytków. Starosta, w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, może umieszczać na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru znak informujący o tym, iż zabytek ten podlega ochronie. ROZDZIAŁ 5. Zgodność programu opieki z dokumentami krajowymi, wojewódzkimi, i powiatowymi Narodowa Strategia Rozwoju Kultury w latach , stanowi, że misją rozwoju kultury jest: zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów. 2. Tezy Narodowej Strategii zakładają zwiększenie poziomu aktywności na szczeblu regionalnym w sferze kultury. Dotyczy to umiejętnego wkomponowania zadań z obszarów 6

8 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 8 Poz kultury w plan rozwojowy regionu, przy założeniu, iż rozwój kultury wspiera poprawę jakości potencjału regionu w dziedzinie kapitału intelektualnego oraz kapitału społecznego. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury wskazuje bardzo ważną przemianę w kształtowaniu podejścia do sposobów ochrony dziedzictwa kulturowego. Współczesna ochrona zabytków powinna skupiać się na aktywnym działaniu ze względu na rosnące znaczenie powiązania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionów. Elementy naszej spuścizny kulturowej powinny zostać wykorzystane dla podjęcia działań w kształtowaniu zintegrowanych produktów turystycznych. Strategicznymi obszarami w okresie programowania są m.in. ochrona dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie ochrona i rewaloryzacja zabytków. 3. Rolą Ministra Kultury oraz jednostek samorządu terytorialnego jest motywowanie społeczności do partycypacji w funkcjonowaniu sfery kultury, w tym do dobrowolnego udziału w finansowaniu instytucji i wydarzeń kulturalnych oraz twórców za pomocą stworzonych narzędzi podatkowych. W tym celu Minister Kultury i samorządy powinny rozszerzyć obowiązki odpowiednich komórek swoich urzędów w zakresie promocji społecznej odpowiedzialności obywateli za kulturę (wspólne kampanie promocyjne, powstawanie społecznych paneli eksperckich i ciał doradczych związanych z możliwością pozyskania dodatkowych funduszy na kulturę w regionach). W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w równym stopniu zadaniem Ministra Kultury, jednostek samorządu terytorialnego i instytucji kultury staje się pozyskanie środków na kulturę z funduszy strukturalnych oraz innych środków Unii Europejskiej. W tym celu Minister Kultury i samorządy powinny zapewnić odpowiednie środki na wkład własny do projektów realizowanych w sferze kultury. Celem cząstkowym w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest m.in. zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków. Jednostki samorządu terytorialnego zostały określone jako partnerzy w finansowaniu wdrażania Narodowej Strategii Kultury. 4. W Uzupełnieniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata , misją strategii określono Zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego, cywilizacyjnego dorobku Polski wartości warunkującej tożsamość Narodową zapewniającej ciągłość tradycji i rozwoju regionów. W Uzupełnieniu zmodyfikowano cele cząstkowe strategii, które otrzymały następujący kształt: 1) wzrost efektywności zarządzania sfera kultury; 2) zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju i dostępie do kultury; 3) wzrost udziału kultury w PKB; 4) zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków; 5) modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury; 7

9 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 9 Poz ) wzrost uczestnictwa w kulturze; 7) rozwój szkół artystycznych i zwiększenie liczby godzin edukacji kulturalnej w programach szkolnych; 8) efektywna promocja twórczości; 9) promocja polskiej kultury za granicą; 10) ochrona własności intelektualnej i walka z piractwem; 11) wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury; 12) rozwój przemysłów kultury (kinematografia, media, design, wydawnictwa, fotografia). 2. Cele oraz kierunki Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego wpisują się komplementarnie z priorytetami i celami strategicznymi Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata , a zwłaszcza programu Ochrony Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego, a także uzupełnieniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata r Narodowy Program Kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata jest dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury w latach w sferze spuścizny kulturowej Polski. Jego celem jest poprawa stanu i dostępności zabytków poprzez: 1) tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków; 2) kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele społeczne; 3) zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości; 4) tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych; 5) promocję polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą; 6) wzmocnienie zasobów ludzkich w sferze ochrony zabytków; 7) podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej dziedzictwa kulturowego; 8) zabezpieczenie zabytków i archiwaliów przed nielegalnym wywozem za granicę. 2. Narodowy Program Kultury wskazuje możliwości finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego ze środków publicznych: z budżetu Ministra Kultury, jednostek samorządu terytorialnego oraz funduszy strukturalnych, np.: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - jego możliwości dla sektora kultury dotyczą przede wszystkim tworzenia, modernizacji i 8

10 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 10 Poz rozwoju infrastruktury w tym obszarze, w tym rewaloryzacji i adaptacji obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe lub przemysłowe. Odnosi się to przede wszystkim do tworzenia centrów kulturalnych, traktowanych jako miejsce spotkań i odgrywających znaczna rolę w wymianie kulturalnej oraz otwarciu się regionu na zewnątrz. Szczególną kategorią w infrastrukturze kulturalnej są zabytki i muzea, które mają potencjał ekonomiczny. Mogą one stanowić atrakcję turystyczną, przyczyniając się do wzrostu zainteresowania regionem zarówno dla turystów, jak i w sposób pośredni dla inwestorów. Kolejną możliwość daje Europejski Fundusz Społeczny ukierunkowany zwłaszcza na procesy dostosowawcze i unowocześnianie polityki zatrudnienia. Możliwości finansowania kultury w tym wypadku polegają na tym, że działalność związaną z poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i produkcją kulturalną może bezpośrednio lub pośrednio przyczyniać się do wzrostu liczby miejsc pracy. Najczęściej projekty kulturalne z tego zakresu są bezpośrednio lub pośrednio związane z promocją danego obszaru, a także ulepszeniem usług związanych z turystyką. Efekty działalności kulturalnej wykraczają jednak daleko poza podniesienie atrakcyjności turystycznej. 4. Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego jest zgodny, w swych założeniach, z dokumentami o charakterze strategicznym i planistycznym dotyczącymi lub odnoszącymi się do dziedzictwa kulturowego oraz ochrony i opieki nad zabytkami, sporządzonymi na poziomie wojewódzkim. Zgodność Programu Opieki nad Zabytkami ze strategicznymi dokumentami regionu jest warunkiem koniecznym jego skutecznej realizacji. 5. Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego jest zgodny z priorytetami, celami i kierunkami rozwojowymi zapisanymi w dokumentach wykonanych na poziomie województwa, takich jak: 1) strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata ; 2) plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego; 3) wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Lubelskim na lata ; 4) program Zrównoważonego Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego; 5) program Rozwoju i Rewitalizacji Miast - Województwo Lubelskie; 6) koncepcja Programowo Przestrzenna Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Województwie Lubelskim. 9

11 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 11 Poz Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata jest podstawowym narzędziem prowadzonej przez samorząd województwa polityki regionalnej. Jest dokumentem strategicznym o charakterze długofalowym, wyznaczającym cele i kierunki rozwoju województwa lubelskiego do roku Jednym z celów w ramach Priorytetu 2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy jest Cel 2.5 Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie. Do kierunków działań w/w celu zaliczono m.in.: 1) kształtowanie postaw obywatelskich oraz rozwój różnych form społeczeństwa obywatelskiego (w tym: edukacja i promowanie korzystnych postaw społecznych, pobudzanie aktywności społeczności lokalnych, kształtowanie tożsamości regionalnej i lokalnej); 2) wsparcie rozwoju sektora usług kultury (w tym: wzmacnianie instytucji kultury, tworzenie atrakcyjnej i kompleksowej oferty organizacji kulturalnych); 3) upowszechnianie kultury oraz wzrost uczestnictwa społeczeństwa w szeroko pojętym życiu kulturalnym (w tym: rozwój infrastruktury służącej upowszechnianiu dóbr kultury, promocja czytelnictwa, rozwój, poprawa jakości i dostępności szkolnictwa artystycznego) Priorytet 3. Strategii to Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego. Priorytet ten jest bardzo istotny dla realizacji Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego ze względu na komplementarność i bezpośredni lub pośredni związek z trzema celami, które zostały sformułowane w ramach priorytetu nr Cel 3.2 Zachowanie i wzmocnienie różnorodności przyrodniczej, krajobrazowej i kulturowej. Realizacja Celu 3.2 należy do kluczowych elementów Strategii. W Strategii stwierdzono, że dziedzictwo kulturowe jest zagrożone szczególnie przez degradacje techniczną obiektów zabytkowych i zanikanie krajobrazu harmonijnego, brak powszechnej świadomości mieszkańców co do wartości istniejącego dziedzictwa historycznego oraz słabe rozpoznanie zasobów kulturowych na poziomie lokalnym. Realizacja przyjętego celu ma przyczynić się do zachowania cennych zabytków architektury i budownictwa, rozwoju bazy materialnej instytucji kulturotwórczych, utrzymania ciągłości tradycji i tożsamości mieszkańców poprzez identyfikacje z miejscem zamieszkania, zmniejszenia dysproporcji w dostępności do usług kultury ludności w zależności od miejsca zamieszkania. 10

12 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 12 Poz Kierunki działań dla Celu 3.2 to m.in.: 1) wzbogacanie zasobów środowiska i wdrożenie zrównoważonej gospodarki zasobami naturalnymi, w tym zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich (zachowanie zróżnicowanych form rolnictwa i pejzażu wiejskiego, rewaloryzacja układów urbanistycznych, poprawa ładu przestrzennego jednostek osadniczych); 2) ochrona kulturowa regionu, wzbogacenie różnorodności krajobrazowej i kulturowej (w tym: rewaloryzacja wartościowych obiektów, układów urbanistycznych i przestrzeni publicznych, tworzenie parków kulturowych, turystycznych szlaków kultury regionalnej, poprawa bazy lokalowej i funkcjonowania placówek kultury). 4. Cel 3.3 Rozwój ośrodków miejskich oraz funkcji metropolitalnych Lublina. W Strategii zwrócono uwagę, że niemalże we wszystkich miastach województwa można zauważyć takie negatywne zjawiska jak m.in. degradacja bądź zły stan zachowania przestrzeni zabytkowej. Dotyczy to również miejscowości wchodzących w skład Powiatu Lubartowskiego. Kierunkami działań w ramach Celu 3.3 są m.in.: 1) rozwój większych i średnich miast województwa, wzmocnienie ich potencjału społeczno ekonomicznego i turystycznego (w tym: wsparcie infrastruktury technicznej wspomagającej turystykę, usługi publiczne i rynkowe, zwiększenie sieci usług kultury, poprawa warunków życia mieszkańców poprzez modernizacje infrastruktury społecznej i komunalnej); 2) rewitalizacja miast i zdegradowanych obszarów zurbanizowanych (w tym: rewitalizacja zabytkowej tkanki miejskiej); 3) rozwój układu ulicznego i infrastruktury technicznej miast (w tym: infrastruktura rekreacyjna, ścieżki rowerowe i spacerowe); 4) racjonalna gospodarka przestrzenią powiązana z efektywną polityką urbanistyczno architektoniczną (w tym: poprawa skuteczności i znaczenia planowania przestrzennego dla rozwoju obszarów miejskich, wspieranie racjonalnej urbanizacji, poprawa estetyki i wizerunku miast). 6. Cel 3.4 Poprawa jakości życia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich W strategii wojewódzkiej zakłada się, że wieś powinna stać się bardziej atrakcyjnym miejscem zamieszkania, m.in. poprzez rozwój usług, szerszą partycypacje w postępie technicznym i cywilizacyjnym, przywrócenie rangi w życiu społecznym, ochronę dziedzictwa kulturowego, tradycji miejsca i kultury ludowej. 7. Kierunki działań tego Celu to m.in.: 1) poprawa cywilizacyjnych warunków życia i funkcjonowania obszarów wiejskich i mniejszych miast (w tym: rewaloryzacja zabytków i promocja kulturowa małych miasteczek); 11

13 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 13 Poz ) wsparcie procesu rozwoju społeczności wiejskich, poprzez rozwój edukacji i kultury na wsi oraz wspieranie aktywności społeczności lokalnych (w tym: rozwój infrastruktury kulturalnej, ochrona i wspieranie ludowego dziedzictwa kulturowego, wspieranie powstawania i funkcjonowania partnerstw i lokalnych grup działań); 3) poprawa atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich, poprzez ochronę i wykorzystanie walorów kulturowych i przyrodniczo-krajobrazowych (w tym: ochrona krajobrazu naturalnego i kulturowego, zwłaszcza regionu Roztocza, Pojezierza Łęczyńsko - Włodawskiego (Polesia), dolin Bugu, Wieprza i Wisły obszarów o najwyższej atrakcyjności turystycznej), wsparcie rozwoju bazy turystycznej i rekreacyjnej np. szlaki turystyczno-edukacyjne, ścieżki rowerowe i trasy narciarskie, zagospodarowanie naturalnych akwenów, promocja turystyczna); 4) poprawa ładu przestrzennego jednostek osadniczych Do celów strategicznych zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego zaliczono m.in.: poprawę jakości środowiska kulturowego poprzez ochronę wartości regionalnych, rewaloryzacje zasobów zabytkowych, kształtowanie rozwoju w ciągłości (kontynuacji) historycznej i kulturowej, a także porządkowanie struktury przestrzennej celem optymalizacji intensywności zabudowy i poprawy estetyki krajobrazu województwa. 2. Trzy główne cele zagospodarowania przestrzennego w województwie lubelskim: 1) cel 1 Efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania, na które składa się m.in. ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego o najwyższych wartościach; 2) cel 2 Tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju województwa i podnoszenie poziomu i jakości życia mieszkańców przez m.in. poprawę walorów estetycznych struktur przestrzennych i krajobrazu; 3) cel 3 Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej i konkurencyjności obszaru województwa, a przede wszystkim m.in. zwiększenie atrakcyjności województwa z punktu widzenia walorów środowiska i kontaktów z bliższym i dalszym otoczeniem. 3. W sferze zagospodarowania przestrzennego - środowisko kulturowe, sformułowano następujące cele: 1) cel główny: ochrona i pomnażanie dziedzictwa kulturowego oraz jego wykorzystanie dla harmonijnego rozwoju społecznego i gospodarczego; 2) cele operacyjne: 12

14 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 14 Poz a) umacnianie publicznego charakteru zadań samorządów w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie zapewnienie systemowych warunków ich finansowania, b) tworzenie warunków ochrony i promowania dziedzictwa kulturowego regionu jako miejsca spotkań trzech różnych kultur: łacińskiej, prawosławnej i żydowskiej, c) tworzenie warunków powszechnej dostępności dóbr kultury niezależnie od środowiska społecznego i miejsca zamieszkania. 4. W sferze zagospodarowania przestrzennego środowisko przyrodnicze - sformułowano następujące cele: 1) cel główny: kształtowanie struktur przestrzennych powstrzymujących dewaloryzacje środowiska i umożliwiających aktywną ochronę jego wartości w warunkach gospodarczego wykorzystania; 2) do celów operacyjnych zaliczono m.in.: a) dostosowanie zagospodarowania przestrzennego do cech naturalnych, predyspozycji, walorów i odporności środowiska na antropopresję harmonizacja zagospodarowania przestrzennego z układem przyrodniczym, b)zachowanie i pomnażanie dziedzictwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych. 5. W sferze zagospodarowania przestrzennego sieć osadnicza sformułowano następujące cele: 1) cel główny: tworzenie warunków racjonalnej i ekonomicznie efektywnej urbanizacji województwa; 2) cele operacyjne to m.in.: a)wspomaganie rozwoju sieci miast i innych ośrodków generujących aktywizacje społeczno gospodarczą, b) wdrażanie wzorów wielofunkcyjnego modelu obszarów wiejskich. 6. W sferze zagospodarowania przestrzennego infrastruktura społeczno gospodarcza sformułowano następujące cele: 1) cel główny: kształtowanie optymalnego przestrzennie, funkcjonalnie i ekonomicznie modelu wyposażenia regionu w obiekty i urządzenia infrastruktury społeczno -gospodarczej, służącej wzmacnianiu jego atrakcyjności rozwojowej, konkurencyjności i jakości życia mieszkańców; 2) do celów operacyjnych zaliczono m.in.: rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej w warunkach ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych. 13

15 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 15 Poz Za jedną z naczelnych zasad zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego przyjęto wpisanie dziedzictwa kulturowego w struktury przestrzenne i otaczający krajobraz, co dotyczy zarówno zespołów, jak poszczególnych obiektów zabytkowych. 11. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego ustalono również zasady gospodarowania przestrzenia do których zaliczono m.in.: szczególną ochronę i oszczędne wykorzystanie przestrzeni niezurbanizowanej, stanowiącej trudno odnawialny zasób przestrzeni regionu, ze szczególnym uwzględnieniem m.in. krajobrazów wiejskich o zachowanej tożsamości kulturowej. 12. Wiodące działania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego regionu lubelskiego obejmują takie dziedziny, jak: 1) ochrona miast historycznych (ochrona, konserwacja, rewaloryzacja i rewitalizacja historycznej substancji i struktury zabytkowej oraz kreowanie wizerunku zespołu zabytkowego jako żywego elementu współczesnego i rozwijającego się miasta); 2) rewaloryzacja krajobrazów (najcenniejszych założeń kompozycyjnych i krajobrazowych); 3) zabytki sakralne; 4) obszary archeologiczne; 5) ochrona krajobrazu kulturowego; 6) działania proturystyczne zagospodarowanie obiektów historycznych i zasobów kulturowych dla potrzeb turystyki. 13. Główne kierunki i priorytety działań w zakresie ochrony obiektów dziedzictwa kulturowego w województwie: 1) prowadzenie ochrony konserwatorskiej poprzez konserwacje będącą działaniem zmierzającym do permanentnego utrzymania zabytków w stanie gwarantującym zachowanie ich wartości, rewaloryzacje i adaptacje do nowych funkcji oraz kontynuacje czyli tworzenie współczesnego otoczenia zabytków w nawiązaniu do tradycji - kształtowanie harmonijnego krajobrazu kulturowego; 2) tradycja i tożsamość kulturowa utrzymanie ciągłości tradycji i tożsamości ludności z miejscem zamieszkania; 3) rozwój aktywności kulturalnej. 14

16 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 16 Poz Cele Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami, podobnie jak cele Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego, są zbieżne z celami określonymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 2. Ponadto w Wojewódzkim Programie Opieki nad Zabytkami sformułowano cele strategiczne i operacyjne. Cel operacyjny 1. Edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego. Priorytet 1. Pogłębianie wiedzy społeczeństwa o dziedzictwie kulturowym w celu podniesienia jego świadomości, wrażliwości i aktywności w tym zakresie. Działanie 1. Pogłębianie wiedzy o materialnym dziedzictwie kulturowym i idei jego ochrony przy użyciu nowoczesnych technologii, mediów oraz różnorodnych form edukacji społecznej. Działanie 2. Popularyzacja akcji edukacyjnych na rzecz niematerialnego dziedzictwa kulturowego do wzmacniania społecznej świadomości mieszkańców Lubelszczyzny. Działanie 3. Wspieranie działań edukacyjnych o charakterze regionalnym związanych z ubieganiem się Lublina o tytuł Cel operacyjny 2. Promocja dziedzictwa kulturowego Lubelszczyzny. Priorytet 1. Promowanie zasobów dziedzictwa materialnego i niematerialnego na rzecz wzmocnienia rozwoju społeczno - ekonomicznego województwa. Działanie 1. Rozwijanie nowoczesnych form promocji wykorzystującej województwa bogactwo dziedzictwa materialnego i niematerialnego jako czynnika rozwoju społeczno ekonomicznego. Działanie 2. Promocja istniejących szlaków kulturowych oraz propagowanie ich tworzenia jako istotnych działań dla promocji regionu. Działanie 3. Promocja turystyki kulturalnej poprzez organizację międzynarodowych wydarzeń i przedsięwzięć kulturalnych. Europejskiej Stolicy Kultury Działanie 4. Edukacja użytkowników i właścicieli obiektów Działanie 4. Wzmacnianie współpracy transgranicznej województwa 15

17 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 17 Poz zabytkowych w zakresie zasad konserwatorskich: profilaktyki, etyki, i zabezpieczeń obiektów zabytkowych przed kradzieżą, pożarami, powodzią itp. Działanie 5. Wspieranie organizowania praktyk studenckich i staży, mających na celu dokumentowanie zasobu dziedzictwa kulturowego województwa. Działanie 6. Edukacja na rzecz dialogu międzykulturowego w oparciu o dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. lubelskiego z partnerami białoruskimi i ukraińskimi w zakresie wspólnej promocji. Działanie 5. Promocja walorów niewykorzystywanych obiektów zabytkowych, jako miejsc dogodnych do nadania im istotnych funkcji społeczno ekonomicznych. Działanie 6. Promocja wiedzy społecznej dotyczącej przemysłów kultury jako istotnego potencjału sektora społeczno ekonomicznego. Działanie 7. Promocja krajobrazu kulturowego województwa lubelskiego jako atrakcyjnych miejsc dla aktywności filmowej W Programie Zrównoważonego Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego zdiagnozowano stan środowiska kulturowego województwa lubelskiego. W diagnozie przedstawione zostały instytucje i organizacje pełniące rolę kulturotwórczą, nakłady finansowe jednostek samorządu terytorialnego na kulturą oraz dane dotyczące uczestnictwa w kulturze różnych grup ludności. Przeprowadzona diagnoza, pozwoliła na wskazanie słabych i mocnych stron sfery kulturowej województwa. 2. Do mocnych stron zaliczono m.in. 1) bogate dziedzictwo kulturowe; 2) wysokie nasycenie obszarów wiejskich w województwie obiektami kultury ciekawymi i różnorodnymi oraz wielokulturowy charakter dziedzictwa kulturowego Lubelszczyzny. 3. Słabe strony to m.in.: 1) niskie nakłady finansowe na kulturę, w tym na remonty i konserwacje zabytków; 16

18 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 18 Poz ) brak badań, analiz i opracowań dotyczących środowiska kulturowego na obszarach wiejskich. 4. Szans rozwoju kultury upatruje się w działaniach takich jak: możliwość wykorzystania funduszy strukturalnych w sferze kultury czy rozwój turystyki. 5. Prognoza rozwoju środowiska kulturowego opracowana w ramach programu wskazuje, że działalność kulturalna i dziedzictwo narodowe będą stanowiły w przyszłości niezwykle ważny czynnik konkurencyjności regionów, z tego też względu należy traktować kulturę nie tylko jako odbiorcę efektów wzrostu gospodarczego, ale właśnie jako stymulatora rozwoju Celem nadrzędnym Programu Rozwoju i Rewitalizacji Miast Województwa Lubelskiego jest Poprawa atrakcyjności i konkurencyjności miast regionu służąca zrównoważonemu rozwojowi województwa. Uzasadnieniem celu nadrzędnego jest stwierdzenie, że negatywny wizerunek miast potęgowany jest przez występujące powszechnie zjawiska, do których zaliczono m.in. degradację, bądź niezadowalający stan zachowania tkanki zabytkowej miast. 2. Priorytetami w realizacji celu nadrzędnego są: 1) rewitalizacja zdegradowanych terenów miejskich; 2) poprawa standardów funkcjonowania i rozwoju miast; 3) wzrost i efektywne wykorzystanie potencjału miast; 3. W każdym priorytecie ustalono cele. Do celów istotnych z punktu widzenia realizacji Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego zaliczono: 1) cel: Rewitalizacja zabytkowej tkanki miast; W programie rewitalizacji zaznaczono, że jedną z mocnych stron miast regionu jest ich bogactwo w liczne obiekty dziedzictwa kulturowego. Niemalże każde z miast regionu posiada takie swoje magiczne miejsca, które stanowią o jego tożsamości. Są to miejsca w pierwszej kolejności odwiedzane przez turystów oraz potencjalnych inwestorów i dlatego też stan, w jakim się znajdują tak bardzo wpływa na całościowe postrzeganie miasta. Niestety na skutek braku wystarczających środków finansowych, niedoceniania wartości i potencjału tam ukrytego oraz innych czynników w dalszym ciągu postępuje zjawisko dekapitalizacji i degradacji zabytkowej tkanki miast regionu. Zjawisko to dotyczy również miejscowości Powiatu Lubartowskiego. Kierunki działań w ramach celu 1.2 to m.in.: a) renowacja zabytkowych centrów miejskich, zabytkowych obiektów i zespołów zabudowy oraz przestrzeni publicznych w układach urbanistycznych), 17

19 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 19 Poz b) remonty, modernizacja i adaptacja obiektów historycznych wraz z otoczeniem na cele (funkcje) wynikające z polityki rozwoju miast (edukacja, turystyka, kultura, usługi itd.) z uwzględnieniem funkcji mieszkaniowej, c) rewitalizacja, zagospodarowanie i zabezpieczenie historycznych podziemi miast. 2) cel 2.2 Ochrona, zachowanie tożsamości i różnorodności kulturowej i przyrodniczej miast regionu; Walory środowiska naturalnego i krajobraz kulturowy miast regionu są jedna z ich mocnych stron. W programie rewitalizacji stwierdzono, że walory te obecnie są zagrożone, dlatego wskazano następujące kierunki działań: a) ochrona, rewaloryzacja obiektów i zespołów zabudowy o szczególnym znaczeniu dla tożsamości kulturowo historycznej miast regionu, b) ochrona, rewaloryzacja, rewitalizacja charakterystycznych (unikatowych) układów urbanistyczno - przestrzennych miast regionu (skala i rodzaj zabudowy, panoramy widokowe, sylwetki miast, dominanty itd.), c) rewitalizacja, rehabilitacja zdegradowanych terenów zielonych, zwiększanie powierzchni terenów zielonych w ośrodkach miejskich, d) promowanie walorów krajobrazowych miast. 3) cel 3.2 Rozwój większych miast jako regionalnych ośrodków rozwoju oraz Cel 3.3 rozwój mniejszych miast jako ponadlokalnych ośrodków obsługi; Kierunki działań dla celu 3.2 to m.in.: a) modernizacja i rozbudowa bazy usług, edukacji, kultury, zdrowia, turystyki itd., b) zwiększenie sieci usług kultury (modernizacja i rozbudowa bazy, doposażenie bazy, rozszerzanie oferty, itp.), c) rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej miast regionu (wzbogacanie bazy o nowe obiekty, podniesienie standardów obiektów istniejących, adaptacja budynków, zespołów i obiektów zabytkowych na cele związane z turystyka), d) organizacja regionalnych i lokalnych ośrodków informacji turystycznej oraz jednostek wspierających rozwój turystyki, e) podniesienie turystycznej i inwestycyjnej atrakcyjności miast regionu poprzez konserwacje, rewaloryzacje i rewitalizacje tkanki historycznej, wspieranie estetyki i ładu przestrzennego na terenach zurbanizowanych. 4) Kierunki działań dla celu 3.3 to m.in.: a) zachowanie rozbudowa i rozwój podstawowej bazy usług, edukacji, kultury, zdrowia, turystyki itd., 18

20 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 20 Poz b) rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej miast, wykorzystanie indywidualnych walorów i wartości kulturowych miast dla rozwoju turystyki, c) zachowanie warunków powszechnej dostępności do kultury zwłaszcza w mniejszych ośrodkach (modernizacja, rozbudowa, doposażenie bazy, rozszerzanie oferty, itp.) W Koncepcji Programowo Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Województwie Lubelskim dokonano waloryzacji przestrzeni turystycznej województwa, czyli wyróżnienia obszarów (rejonów) i miejscowości o szczególnych predyspozycjach dla rozwoju turystyki. Wskazano również kierunki kształtowania przestrzeni turystycznej województwa lubelskiego. 2. Powiat Lubartowski jest położony na obszarach, które zaliczono do obszarów o predyspozycjach dla rozwoju turystyki. Do czynników atrakcyjności turystycznej wskazanych obszarów i rejonów zaliczono m.in.: 1) występowanie zespołów i obiektów zabytkowych o wysokich walorach dziedzictwa kulturowego oraz sanktuariów; 2) walory przyrodnicze i krajobrazowe; 3) walory kulturowe; 4) sposoby udostępniania walorów turystycznych obszaru. 3. Jednym z ważnych elementów wizji rozwoju sektora turystycznego w województwie jest turystka kulturowa. Turystyka kulturowa jest jedną z wiodących form spędzania czasu przez turystów. Szans regionu upatruje się w wykreowaniu wydarzeń i imprez kulturalnych oraz miejsc z nimi związanych. Główne kierunki rozwoju sektora turystycznego to m.in.: 1) turystyka krajoznawcza - indywidualna i zorganizowana (wycieczkowa) wykorzystująca dziedzictwo kulturowe, oparte o ekspozycje zabytków oraz bogatą i barwną historię regionu; 2) turystyka wielokulturowego pogranicza związana z różnorodnością i wielokulturowością historyczną regionu; 3) turystyka promocyjna - związana z walorami turystycznymi lubelskiej wsi, z obyczajami, czy twórczością ludową, walorami etnograficznymi, folklorem. Tradycję kultury ludowej kultywowane są w wielu miejscowościach regionu, a ich ochronie i popularyzacji służy szereg festiwali, koncertów, imprez, spotkań i przeglądów. Obejmuje ona także promocję organizowanych przez organizacje i samorządy cyklicznych imprez artystycznych, folklorystycznych, czy też sportowych. 19

21 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 21 Poz Cel nadrzędny Koncepcji Programowo Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Województwie Lubelskim: Podniesienie konkurencyjności i atrakcyjności turystycznej województwa, zwiększenie ruchu turystycznego przy jednoczesnym zachowaniu walorów kulturowych i przyrodniczych regionu. 5. Priorytety koncepcji obejmują: 1) priorytet 1. Tworzenie i rozwój markowych produktów turystycznych. Cel operacyjny 1.1 Podnoszenie konkurencyjności produktów strategicznych dla rozwoju turystyki w województwie. Kierunki działań to m.in.: 2) kreowanie nowoczesnej oferty turystycznej w oparciu o walory kulturowe markowych produktów turystycznych; 3) utrzymywanie i promowanie istniejących kulturowych szlaków turystycznych; 4) lepsza ochrona i ekspozycja istniejących atrakcji turystycznych województwa, a zwłaszcza dziedzictwa kultury, historii i unikatowych walorów przyrodniczych; 5) poprawa wizerunku i postrzegania województwa lubelskiego. 6. Priorytet 2. Kształtowanie walorów turystycznych województwa. Cel operacyjny 2.1 Podnoszenie atrakcyjności poprzez ochronę, ekspozycje zasobów kulturowych i przyrodniczych Kierunki działań to m.in.: 1) ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej; 2) ochrona kulturowa, wzbogacenie kulturowe regionu (m.in.: ochrona i rewaloryzacja, a także podniesienie ekspozycyjności wszystkich zabytkowych zespołów architektonicznych obiektów drewnianych i murowanych oraz zespołów urbanistycznych ochrona i rewaloryzacja oraz podniesienie ekspozycyjności wszystkich sanktuariów w regionie). 7. Priorytet 3. Rozwój infrastruktury turystycznej i usług turystycznych Cel operacyjny 3.3 Wsparcie rozwoju infrastruktury uzupełniającej Jednym z kierunków działań w ramach tego celu jest dostosowanie istniejących placówek kultury do potrzeb ruchu turystycznego i ich szersze udostępnienie dla turystów. 8. Pozostałe priorytety wskazane w dokumencie to Priorytet 4. Zapewnienie dostępności walorów i produktów turystycznych oraz Priorytet 5. Rozwój instytucjonalny obsługi turystyki W Strategii Rozwoju Powiatu Lubartowskiego na lata do mocnych stron Powiatu Lubartowskiego zaliczono bogate dziedzictwo historyczne, liczne cenne zabytki architektury i kultury materialnej, dużą atrakcyjność turystyczną, walory przyrodniczo 20

22 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 22 Poz turystyczne dobrze rozwiniętą bazę turystyczną. Szans rozwoju Powiatu upatruje się m.in. w wykreowaniu mody na alternatywny model spędzania czasu wolnego - turystyka zainteresowań, folklor, dziedzictwo kulturowe. Misją Powiatu Lubartowskiego jest podniesienie poziomu życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój oraz poprawę konkurencyjności Powiatu. W strategii przewidziano realizację następujących celów operacyjnych w ramach poszczególnych priorytetów: 1) priorytet 1: Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki; a) rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność inwestycyjną Powiatu, b) rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność turystyczną Powiatu, c) poprawa efektywności sektora rolnego oraz jego większa specjalizacja. 2) priorytet 2: Wzrost poziomu zatrudnienia mieszkańców Powiatu poprzez: a) rozwój lokalnej przedsiębiorczości, b) rozwój instytucji rynku pracy i aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu. 3) priorytet 3: Poprawa jakości kapitału ludzkiego oraz ograniczenie wykluczenia społecznego w Powiecie poprzez; a) podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców Powiatu, b) rozwój kultury i kapitału społecznego w Powiecie, c) poprawę stanu zdrowia mieszkańców Powiatu oraz ograniczenie zjawisk; wykluczenia społecznego, d) poprawę stanu bezpieczeństwa publicznego i jakości rządzenia w Powiecie Opracowany dla Powiatu Lubartowskiego Program Ochrony Środowiska inwentaryzuje aktualny stan środowiska i system monitorowania jego zmian oraz określa niezbędne działania dla ochrony środowiska w ścisłym powiązaniu z głównymi kierunkami rozwoju Powiatu. Program ten może i powinien stanowić płaszczyznę koordynacji działań w skali ponadlokalnej (ponadgminnej) na rzecz środowiska. Określa on ramy działań w takich dziedzinach jak: gospodarka odpadami oraz ochrona zlewni rzek i obszarów o wysokich walorach przyrodniczo -krajobrazowych. Podejmowanie ponadlokalnych inicjatyw na rzecz środowiska pozwoli nie tylko na skuteczniejsza ochronę i eliminację zagrożeń, ale również na prowadzenie gospodarki ukierunkowanej na zrównoważony rozwój. Taka koordynacja działań powinna objąć możliwie szerokie spektrum dziedzin, co skutkować będzie integracją ładu ekologicznego, społecznego, gospodarczego i przestrzennego. 21

23 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 23 Poz W programie zaznaczono, że ramowe zasady ochrony przyrody określa ustawa o ochronie przyrody. Szczególne formy ochrony przyrody, do których należą miedzy innymi rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody i użytki ekologiczne, ustanawiane są przez przepisy szczególne. 3. Zasady wykorzystania gospodarczego parków i ich otulin ustalane są w porozumieniu z dyrektorami parków i zawarte w gminnych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz planach ochrony, opracowanych dla poszczególnych obiektów. 4. Cenne i unikatowe elementy przyrody ożywionej i nieożywionej chronione są również innymi formami ochrony, do których należą; 1) pomniki przyrody; 2) użytki ekologiczne; 3) stanowiska dokumentacyjne; 4) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. 5. W dokumencie wskazano ograniczenia wynikające ze stanu środowiska naturalnego. 1) obszary prawnie chronione; w ich obrębie wyklucza się lokalizację wszystkich inwestycji mogących zakłócić równowagę ekologiczną i zdegradować walory krajobrazowe; 2) gleby wysokich klas bonitacyjnych, w stosunku do których istnieje ustawowy zakaz przeznaczenia na cele nierolnicze; 3) lasy, w przewadze glebochronne i wodochronne, ustawowo chronione; 4) obszary lessowe zagrożone erozją wodną i eoliczną, która prowadzi do degradacji gleb w ich obrębie zasady gospodarowania podlegają szczególnym rygorom; 5) wody powierzchniowe; doliny rzek podlegają ochronie - należy je chronić przed zabudową oraz tworzeniem nasypów ziemnych w poprzek ich dolin. 6. Program Ochrony Środowiska podkreśla, że celem polityki ekologicznej powinno być podejmowanie działań powstrzymujących dewaloryzacje środowiska i umożliwiających ochronę jego wartości w warunkach gospodarczego wykorzystania. Działania te winny uwzględnić ochronę istniejących walorów i zasobów środowiska przyrodniczego oraz wzmocnieniem procesów ekologicznych, z zachowaniem bioróżnorodności gatunków, ekosystemów i krajobrazu. Ich realizacja powinna zapewniać: 1) zrównoważone wykorzystanie walorów środowiska przy uwzględnieniu jego cech naturalnych, predyspozycji, walorów oraz odporności środowiska na antropopresje; 2) ochronę i racjonalne wykorzystanie gospodarcze zasobów naturalnych; 3) zachowanie i pomnażanie dziedzictwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych; 4) poprawę jakości środowiska; 22

24 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 24 Poz ) wzrost bezpieczeństwa ekologicznego Powiatu. 7. W Programie podkreśla się, że ochrona obiektów i obszarów przyrodniczych realizowana jest w granicach obszarów prawnie chronionych, a w odniesieniu do obiektów chronionych na podstawie przepisów szczególnych. Na pozostałym obszarze wzmacnianie i wzbogacanie systemu przyrodniczego polegać powinno na: 1) ochronie i wprowadzaniu roślinności stanowiącej zabudowę biologiczną cieków wodnych; 2) właściwym kształtowaniu granic polno-leśnych; 3) podnoszeniu odporności ekosystemów leśnych z uwzględnieniem wymogów obowiązujących w lasach ochronnych; 4) zwiększaniu udziału przyrodniczych stref granicznych (ekotonów) przez tworzenie 50 m stref wyłączonych z zabudowy mieszkaniowej od linii brzegowej lasów oraz eliminacja obiektów uciążliwych dla środowiska leśnego w strefie 200 m od linii brzegowej lasu; 5) utrzymywanie i wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych. 8. Ochrona obiektów i obszarów przyrodniczych realizowana jest i będzie w ramach istniejących i projektowanych systemów przyrodniczych: - Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA Celem opracowania Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lubartowskiego to sformułowanie strategii rozwoju gospodarki odpadami jako elementu ekorozwoju Powiatu Lubartowskiego oraz wytyczenie programu działań na najbliższe lata. Jak zaznaczono w dokumencie, uciążliwość odpadów dla środowiska przejawia się przede wszystkim zanieczyszczeniem poszczególnych elementów środowiska oraz niszczeniem walorów estetycznych i krajobrazowych. W planie sformułowano cele średnioterminowe na lata : 1) deponowanie na składowiskach nie więcej niż 53% wszystkich odpadów komunalnych; 2) skierowanie na składowiska w 2013 r. nie więcej niż 47% (wagowo całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji); 3) osiągnięcie zakładanych limitów odzysków i recyklingu poszczególnych odpadów; 4) opakowania z papieru i tektury; 5) opakowania za szkła; 6) opakowania z tworzyw sztucznych; 7) opakowania metalowe; 8) opakowania wielomateriałowe; 23

25 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 25 Poz ) odpady wielkogabarytowe; 10) odpady budowlane; 11) odpady niebezpieczne Powiat Lubartowski posiada również Plan Ochrony Zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych uzgodniony z Lubelskim Konserwatorem Zabytków. 2. Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. 3. Uchwała dotycząca przyjęcia Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami podjęta przez Powiat obowiązuje na terytorium całego Powiatu (tj. wszystkich gmin wchodzących w jego skład). Dlatego też, poszczególne gminy wchodzące w skład Powiatu Lubartowskiego opracowując własne dokumenty strategiczne (strategia rozwoju lokalnego czy program rewitalizacji) i planistyczne (studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) o charakterze gminnym będą musiały przeanalizować i wziąć pod uwagę zapisy i działania dotyczące dziedzictwa kulturowego w powiecie zawarte w Powiatowym Programie Opieki nad Zabytkami Powiatu Lubartowskiego na lata ROZDZIAŁ 6. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Powiatu Lubartowskiego Historia Ziemi Lubartowskiej jest nierozerwalnie związana z rodami szlacheckomagnackimi Czartoryskich, Bielińskich, Firlejów, Lubomirskich, Miączyńskich, Potockich, Rawitów, Sanguszków, Weyssenhoffów i Zamoyskich. Dziedzictwo kulturowe tych rodzin przetrwało do dnia dzisiejszego w licznych zabytkach. W historii Powiatu Lubartowskiego zapisało się wielu sławnych ludzi, których nazwiska znane są do dziś w całej Polsce. Najbardziej znane postacie to: Jan Kochanowski, Bolesław Prus, Klemens Junosza Szaniawski, Leon Wyczółkowski, Józef Weyssenhoff oraz Biskup Ignacy Krasicki. 2. Do najbardziej przełomowych momentów w historii Powiatu należy zaliczyć takie wydarzenia jak: założenie miasta Lewartów przez Piotra Firleja w 1543 roku (którego nazwę 24

26 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 26 Poz dwieście lat później zmieniono na Lubartów), ustanowienie Powiatu Lubartowskiego na mocy dekretu królewskiego z 17 kwietnia 1810 roku, stworzenie dużej jednostki powiatowej w wyniku wprowadzenia reformy administracyjnej w odrodzonej Polsce w roku 1919, zniesienie szczebla powiatowego w 1975 roku, powrót Powiatu Lubartowskiego na mapę administracyjną Polski w styczniu Pod względem administracyjnym Powiat Lubartowski od 1 stycznia 1999 roku należy do województwa lubelskiego i jest częścią podregionu lubelskiego. Powiat zajmuje obszar km 2, czyli 5,14% powierzchni województwa i 0,4% powierzchni Polski. W skład Powiatu wchodzi: jedna gmina miejska Lubartów, dwie gminy miejsko - wiejskie: Kock i Ostrów Lubelski oraz 10 gmin wiejskich: Abramów, Firlej, Jeziorzany, Kamionka, Lubartów, Michów, Niedźwiada, Ostrówek, Serniki, Uścimów. Powiat cechuje się dobrą dostępnością komunikacyjną. Przez środkową część Powiatu przebiega droga krajowa S19 (Białystok Lublin Rzeszów) oraz linia kolejowa (Siedlce Łuków Lublin). Stolica powiatu Lubartów znajduje się w odległości około 30 km od Lublina i około 45 km od Puław. Powiat zamieszkuje 91,7 tys. osób, co stanowi 4,2% ludności województwa i 0,24% ludności Polski. Przekłada się to na gęstość zaludnienia wynoszącą 70 osób na km 2 (przy średniej dla województwa wynoszącej 87 osób i kraju 122 osoby). 3. Powiat charakteryzuje się dość korzystnym układem osadniczym. W powiecie są 3 miasta oraz 202 miejscowości wiejskie. W trzech miastach Powiatu Lubartowskiego (Lubartów, Kock i Ostrów Lubelski) zamieszkuje łącznie około 30% populacji powiatu, co świadczy o dosyć niskim wskaźniku urbanizacji powiatu. Potencjał rozwojowy miast powiatu jest dosyć ograniczony. Najsilniejszym ośrodkiem miejskim jest miasto powiatowe Lubartów, które dysponuje znacznym potencjałem demograficznym i stanowi centrum aktywności gospodarczej i społecznej powiatu. Znacznie gorszym potencjałem rozwoju dysponują pozostałe dwa miasta, zaliczane do kategorii miast o lokalnym oddziaływaniu. 25

27 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 27 Poz Rys. Układ osadniczy i komunikacyjny w powiecie lubartowskim. źródło: internet 4. W układzie przestrzennym powiatu występują zarówno zwarte jak i rozproszone formy osadnictwa. Dominuje zabudowa wiejska jednorodzinna. Przeważają wsie zwarte. Występują także miejscowości o luźnej zabudowie i przysiółki. Najmniej liczną grupę stanowią wsie o zabudowie rozproszonej, nieregularnej oraz kolonijnej. Ważnym elementem osadniczym są również liczne pałace, zespoły dworskie i folwarczne oraz obiekty sakralne. Wiele wsi zachowało swój historyczny wygląd, jednak ich stan i zagospodarowanie wymaga działań rewitalizacyjnych. Odnosi się to zarówno do budynków mieszkalnych i gospodarczych, których większość została wybudowana przed rokiem 1970, jak i szeroko rozumianej przestrzeni publicznej. Powiat Lubartowski położony jest na styku trzech krain geograficznych: Mazowsza, Wyżyny Lubelskiej oraz Polesia Lubelskiego. Ponad 25% powierzchni powiatu 26

28 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 28 Poz zajmują obszary prawnie chronione. Jest to nieco więcej niż średnio w województwie (23%), ale znacznie mniej niż średnio w kraju (prawie 33%). 2. W skład struktury obszarów chronionych wchodzą następujące elementy: 1) Kozłowiecki Park Krajobrazowy, obejmujący największy w okolicach Lublina kompleks leśny z cennymi gatunkami roślin i zwierząt; na terenie Parku utworzony został Rezerwat Przyrody Kozie Góry, ustanowiony w celu ochrony dębu bezszypułkowego; Park położony jest na Równinie Lubartowskiej. Pomimo równinnego charakteru w rzeźbie terenu wyróżniają się ciągi wydm o długości do ok. 1,5 km, wzgórza morenowe, terasy zalewowe i inne. Ponad 90% powierzchni parku stanowią lasy o dość dużym zróżnicowaniu. Przeważają bory świeże, bory wilgotne o bory mieszane sosnowo dębowe, ale występują także fragmenty boru bagiennego, świetlistych dąbrów, suchych borów sosnowych, olsów oraz szczególnie ciekawych łęgów wierzbowo topolowych i jesionowych (w dolinie Mininy i Krzywej Rzeki). W składzie gatunkowym drzewostanów znaczny udział ma rzadki gatunek dębu bezszypułkowego występujący w pobliżu wschodniej granicy naturalnego zasięgu. Lasom Kozłowieckim towarzyszą ciekawe florystycznie śródleśne łączki, bagienka i oczka wodne oraz zespoły stawów. Te ostatnie posiadają także duże walory faunistyczne jako ostoje ptaków wodnych. Na terenie Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie m.in. żółwia błotnego, bociana czarnego i orlika krzykliwego; 2) Park Krajobrazowy Pojezierze Łęczyńskie, w skład którego wchodzą liczne jeziora i stawy z występującym bogactwem fauny i flory; Park obejmuje zachodnią część Pojezierza Łęczyńsko Włodawskiego, oraz fragment Równiny Parczewskiej. Od wschodu sąsiaduje z Poleskim Parkiem Narodowym. Pomimo dużego osuszenia terenu w wyniku prac melioracyjnych jest jednym z najcenniejszych pod względem przyrodniczym obszarów województwa lubelskiego. Pojezierze Łęczyńsko Włodawskie jest jedynym w Polsce pojezierzem nie objętym zasięgiem ostatniego zlodowacenia. Na wysokie walory przyrodnicze parku składają się jeziora z przylegającymi do większości z nich torfowiskami wysokimi i przejściowymi, zespoły stawów oraz kompleks leśny Lasów Parczewskich. Występuje tu wielkie bogactwo roślinności wodnej, torfowiskowej i leśnej. Wśród licznie reprezentowanych gatunków borealnych, atlantyckich i południowych znaczna część uznawana jest za rzadkie i ginące. Równie bogata jest fauna parku. Na szczególna uwagę zasługuje występowanie żółwia błotnego oraz szeregu rzadkich i zagrożonych wyginięciem ptaków wodno błotnych i drapieżnych, m.in. orła bielika; 27

29 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 29 Poz ) Obszar Chronionego Krajobrazu Kozi Bór, znany między innymi z występowania rzadkich gatunków nietoperzy; Na terenie OCK przeważa krajobraz równinny. Ponad 40% powierzchni stanowią lasy, głównie bory mieszane i świeże z występującym w drzewostanie dębem bezszypułkowym, ale także bory bagienne, świetliste dąbrowy, zbiorowiska grądowe, olsy i łęgi. Obok kompleksów leśnych i zaroślowych występują duże powierzchnie łąk, lokalnie niewielkie fragmenty torfowisk; 4) Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Wieprza, stanowiący ostoję dla wielu ginących gatunków ptaków wodno-błotnych; Oś ekologiczna OCK stanowi dolina rzeki Wieprz. Rzeka płynie szeroką, porośniętą dobrze uwilgotnionymi łąkami doliną, z licznymi starorzeczami i zastoiskami wodnymi, a także fragmentami łęgów. Koryto rzeki jest silnie zmeandrowane (w granicach OCK znajduje się ok. 73 kilometrowy odcinek rzeki przy długości doliny wynoszącej 41 km). Warunki takie sprzyjają występowaniu wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin. Jest to także teren niezwykle atrakcyjny faunistycznie. Stwierdzono obecność tu m.in. żółwia błotnego oraz wielu ginących gatunków ptaków wodno błotnych: derkacza, brodźca piskliwego, krwawodzioba oraz kilku gatunków ptaków drapieżnych; 5) Obszar Chronionego Krajobrazu Annówka, będący rozległem kompleksem leśnym z rzadkimi gatunkami drzew. OCK ma charakter równinny. Ponad 80% powierzchni stanowią 28

30 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 30 Poz grunty leśne. Jest to zwarty, zróżnicowany fitosocjologicznie (przeważają sosnowe bory suche i świeże), stosunkowo rozległy kompleks leśny, w którym udział starodrzewiu przekracza 30%. 3. Na terenie Powiatu zostały wyznaczone dwie ostoje, które wchodzą w skład obszarów NATURA Są to: ostoja siedliskowa Dolny Wieprz (na styku gmin Jeziorzany i Michów) oraz ostoja ptasia Dolina Tyśmienicy (na granicy gmin Ostrówek i Kock). 4. Ważnym elementem środowiska przyrodniczego jest sieć wodna, na którą składają się głównie rzeki, jeziora i stawy. Powiat ma stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć wodną. Łączna długość rzek w powiecie wynosi 353,8 km. Największą rzeką jest Wieprz jej długość na opisywanym obszarze wynosi 72,8 km. Innymi ważnymi rzekami są: Tyśmienica, Czarna, Minina, Parysówka, Czerwonka, Syroczanka i Bobrówka. Na terenie Powiatu występuje również wiele jezior (powierzchnia 9 z nich przekracza 20 ha). Największe z nich to: Kunów gm. Firlej, Firlej gm. Firlej, Krasne gm. Uścimów, Uścimowskie gm. Uścimów, Kleszczów gm. Ostrów Lubelski oraz Miejskie gm. Ostrów Lubelski. W skład sieci wodnej wchodzą również stawy hodowlane, których łączna powierzchnia wynosi ha. Wiele rzek i jezior zachowało swój naturalny kształt i stan. Poważnym problemem jest wysoki stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych w rzekach i jeziorach. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są ścieki komunalne oraz środki nawożenia i ochrony roślin stosowane w rolnictwie Powiat cechuje się średnim poziomem lesistości. Lasy zajmują prawie 20% powierzchni i wskaźnik ten pozostaje niezmienny od kilku lat, pomimo prowadzonych prac zalesieniowych. Lasy te w 55% są własnością Skarbu Państwa, zaś w 45% stanowią własność prywatną. Obszary leśne, za wyjątkiem dwóch dużych kompleksów (Kozłowiecki i Budy - Lipniak), nie przekraczają powierzchni 800 ha i praktycznie w 40% stanowią rozdrobnione powierzchnie leśne rozrzucone na terenie całego Powiatu. Utrudnia to prowadzenie efektywnej gospodarki leśnej z rozwinięciem zadań wielofunkcyjnych jakie może spełniać las (m.in. turystyka i ostoja dla zwierzyny). 2. Na terenie Powiatu występują znaczne ilości złóż kruszyw naturalnych oraz glin i torfów. Część kruszyw w postaci piasków, żwirów i iłów jest eksploatowana i wykorzystywana w lokalnym przemyśle budowlanym. Na terenie gminy Ostrów Lubelski, Niedźwiada i Serniki 29

31 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 31 Poz udokumentowane zostały również zasoby przemysłowego węgla kamiennego. W przypadku opłacalności ekonomicznej zasoby te mogą stanowić podstawę do budowy kopalń węgla kamiennego. Powiat Lubartowski dysponuje znacznymi potencjałami, jeżeli chodzi o rozwój energii ze źródeł odnawialnych. 3. Ze względu na swoje położenie powiat jest uprzywilejowanym obszarem do rozwoju energetyki wodnej, wiatrowej i słonecznej. Podstawą do rozwoju energetyki wodnej mogą być dwie istniejące budowle piętrzące na rzece Minina w miejscowościach Lipniak i Węgielce w gminie Michów. 4. Ponadto duża ilość gruntów ornych oraz tradycja rolnicza stwarza realne szanse rozwoju upraw energetycznych na terenie Powiatu oraz produkcji energii z odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (np. biogazu). Powiat leży również w obrębie tzw. Rowu lubelskiego, w pobliżu którego stwierdzono występowanie znacznych zasobów wód geotermalnych O historii i bogatym dziedzictwie kulturowym Powiatu świadczą liczne zabytki. Na terenie Powiatu zarejestrowanych jest około 1700 zabytków architektury i kultury. Wśród nich można wyróżnić: 1) zespoły urbanistyczne (m.in. zespoły urbanistyczne Kamionki, Kocka, Firleja, Michowa, Lubartowa i Ostrowa Lubelskiego); 2) zespoły pałacowe (w tym pałace w Lubartowie, Kocku, Kozłówce, Samoklęskach), zespoły dworskie i folwarczne (na terenie powiatu zachowało się 11 zespołów dworskich); 3) obiekty sakralne (reprezentowane przede wszystkim przez Zespoły Kościołów Parafialnych, kaplice cmentarne oraz liczne kapliczki i krzyże przydrożne). 2. Wiele zabytków znajduje się w złym stanie technicznym i wymaga pilnych prac konserwatorsko-remontowych. Poprawa stanu i wyglądu zewnętrznego najważniejszych obiektów zabytkowych powinna stać się jednym z podstawowych kierunków działań w zakresie rozwoju turystyki i rekreacji na terenie Powiatu. 30

32 Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego 32 Poz Na terenie Powiatu Lubartowskiego występują: 1) Obszar obecnego Powiatu był zamieszkiwany przez różne grupy etniczne. W rejonie Firleja cywilizacja sięga roku 200 p.n.e. Około VIII wieku n.e. okolice Niedźwiady zamieszkiwali Lędzianie. Najstarszy chronologicznie horyzont reprezentują zabytki archeologiczne, których występowanie stwierdzono na prawie 400 stanowiskach. Na podstawie analizy stylistycznej i technologicznej znalezisk wykazano, że teren Powiatu Lubartowskiego w okresie X tysiąclecia p.n.e. do końca XV wieku był miejscem większości zjawisk kulturowych obserwowanych na terenie Polski. Wśród najcenniejszych grup znalezisk należy wymienić pozostałości osad (Abramów, Brzeziny - gm. Lubartów, Lubartów, Serniki, Szczekarków - gm. Lubartów, Wola Skromowska - gm. Firlej, Trójnia - gm. Lubartów), cmentarzyska (np. Chlewiska - gm. Lubartów, Kamionka, Samoklęski - gm. Kamionka) oraz założenia obronne grodziska Tatarska Góra w Brzezinach - gm. Lubartów. W miejscowości Giżyce (gm. Michów) widoczne są ślady średniowiecznego zamczyska; 2) Zespoły urbanistyczne- W kilku miejscowościach zachowały się założenia przestrzenne charakterystyczne dla okresu, w którym powstały. Do najstarszych należy zaliczyć zespół urbanistyczny Kamionki (XV - XVI wiek), Kocka (XV - XVIII wiek), Firleja (XVI wiek) i Michowa (pierwsza połowa XVI wieku). Nieco młodsze rozwiązania można znaleźć w Lubartowie (XVI - XIX wiek) i Ostrowie Lubelskim (XVI - XIX wiek). Warto nadmienić, że 31