Drodzy Czytelnicy, spis treści

Transkrypt

1

2

3 Wstęp...3 Kalendarium...4 Sprawozdanie Dziekana...5 Rozmowa z prof. Dariuszem Kijowskim...5 Nowości prawnicze...6 Służebność przesyłu...7 Nowy model aplikacji sądowej O zawodzie sędziego WSA...10 Asystent sędziego Terminologia iuridica latina...11 Prawo na świecie...12 Z pamiętnika Erasmusa...13 Kazus Studenckiej Poradni Prawnej...14 Summer school of Transnational Business Law w Bilbao...15 Dekoder studenta pierwszego roku...15 Rozmowa z dr Jarosławem Matwiejukiem...16 Studia niestacjonarne...16 Budowanie zespołu...17 Nie samym prawem prawnik żyje...18 RADA PROGRAMOWA: prof. Stanisław Bożyk, prof. Leonard Etel, prof. Cezary Kulesza, prof. Adam Lityński, prof. Mirosława Melezini, prof. Eugeniusz Ruśkowski, prof Joanna Sieńczyło-Chlabicz, prof. Ryszard Skarzyński, prof. Grażyna Szczygieł, prof. Bogdan Wierzbicki, prof. Mieczysława Zdanowicz Redaktor Naczelna: Dominika Jocz, d.jocz@uwb.edu.pl Sekretarz Redakcji: Rafał Kuligowski REDAKCJA: Kolegium Redakcyjne: dr Izabela Kraśnicka, dr Arkadiusz Bieliński, dr Andrzej Jackiewicz, dr Andrzej Sakowicz, mgr Dominik Kościuk, mgr Marek Zaremba Korekta: Joanna Stachurska Współpraca: Emilia Chodyna, Michał Daniłowski, Piotr Jać, Marta Staniszewska Projekt, opieka graficzna, skład i łamanie: Paweł Jakubczyk, zmarszczka@gmail.com Projekt przedniej okładki: Artur Kulig KONTAKT: Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, pok Białystok biuletyn@uwb.edu.pl Druk: Libra s.c. Wydawnictwo i Drukarnia PPHU Danuta Stokowska, Monika Stokowska Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, pok Białystok Nakład: 500 egzemplarzy spis treści WYDAWCA: Zastrzegamy sobie prawo do skracania i opracowania edytorskiego nadesłanych tekstów. Autor przekazując utwór do publikacji przenosi na Wydawcę prawa autorskie do publikacji utworu na piśmie oraz jego rozpowszechniania na innych polach eksploatacji takich jak Internet. Drodzy Czytelnicy, Z prawdziwą przyjemnością oddaję w Wasze ręce pierwszy w roku akademickim 2008/2009 numer Biuletynu Wydziału Prawa. Obejmując funkcję Redaktora Naczelnego, pragnę gorąco podziękować mojemu poprzednikowi, dr. Marcinowi Tyniewickiemu za wkład i zaangażowanie w prowadzeniu naszego wydziałowego pisma. Od kilku lat obserwujemy, jak nasz Wydział zajmuje coraz wyższe lokaty w ogólnopolskich rankingach. Możemy dziś śmiało stwierdzić, że jesteśmy najlepsi na wschód od Wisły. Co powoduje, że osiągamy tak wysokie wyniki? Odpowiedź znajdziecie w zamieszczonych w Biuletynie elementach sprawozdania Dziekana, Prof. Leonarda Etela, który w minionym roku akademickim został ponownie wybrany na to stanowisko. Natomiast o planach rozwoju naszej Uczelni opowie prof. Dariusz Kijowski, Prorektor ds. Organizacji i Rozwoju Uniwersytetu. Nowo wybranym Władzom Rektorskim i Dziekańskim życzymy owocnej kadencji oraz spełnienia wszystkich zamierzeń. W październiku witamy na naszym Wydziale nowych studentów. Aby przybliżyć Wam tajniki studiowania, prezentujemy dekoder pojęć, które powinien znać każdy student. Nie pomijamy studiów niestacjonarnych, o których także możecie przeczytać w tym numerze. Wszelkie zagadnienia organizacyjne z nimi związane omawia dr Jarosław Matwiejuk, Prodziekan ds. Studiów Niestacjonarnych. Jak powszechnie wiadomo, prawnik powinien kształcić się całe życie. Dlatego znajdziecie w Biuletynie przegląd aktualności prawniczych - najnowsze zmiany w polskim ustawodawstwie oraz nowości orzecznicze. Szerzej omówiona została nowa instytucja prawa cywilnego służebność przesyłu. Na pewno wielu z Was zastanawia się nad wyborem ścieżki kariery w jednym z zawodów prawniczych. Na początek prezentujemy nowy model aplikacji sądowej. Materiał wzbogacony o opinie praktyków z pewnością zasługuje na wnikliwą lekturę. O specyfice zawodu sędziego w sądownictwie administracyjnym opowie dr Piotr Pietrasz. Ponadto możecie dowiedzieć się, jak wygląda praca asystenta sędziego. Czy zastanawialiście się czasem, jak wyglądają systemy prawne innych państw? Tą wiedzą podzielą się z Wami studenci, którzy przebywali w ramach programu Socrates/Erasmus w różnych zakątkach Europy. Na początek różnice między polskim i greckim prawem małżeńskim. O swoich zainteresowaniach, do których należy między innymi organizowanie dynamicznych pokazów militarnych, opowie student III roku prawa, Marcin Brzosko. Wszakże nie samym prawem prawnik żyje Oczywiście, to nie wszystkie nowości, jakie przygotowała dla Was Redakcja. Mam nadzieję, że Biuletyn Wydziału Prawa w nieco zmienionej formie znajdzie Wasze uznanie. Życzę miłej lektury, Dominika Jocz Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

4 KALENDARIUM Obrony doktorskie 19 września 2008 r. - publiczna obrona pracy doktorskiej mgr. Jarosława Ruszewskiego pt. Współdziałanie organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego w formie zlecania zadań publicznych 2 października 2008 r. - publiczna obrona pracy doktorskiej mgr. Aleksego Goettela pt. Przywileje podatkowe w systemie podatków samorządowych Wydarzenia września 2008 r. - VII Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt. The Basic Problems of Public Finance Reforms in the 21st Century in Europe zorganizowana parzez Katedrę Finansów Publicznych i Prawa Finansowego w Paryżu września 2008 r. - Zjazd Katedr Prawa Karnego w Szklarskiej Porębie (uczestnictwo pracowników Wydziału Prawa UwB) września 2008 r. - Ogólnopolski Zjazd Katedr Prawa Cywilnego we Wrocławiu (uczestnictwo pracowników Wydziału Prawa UwB) września 2008 r. - Ogólnopolski Zjazd Katedr Postępowania Karnego w Krakowie (uczestnictwo pracowników Wydziału Prawa UwB) 7-9 października 2008 r. wykłady nt. Comparative studiem od legal problem sof debt and security oper movable property prowadził Kenneth Swinton (University of Abertay Dundee) października 2008 r. - Ogólnopolska konferencja X lat obowiązywania kodeksu karnego wykonawczego w Białowieży zorganizowana przez Prof. dr hab. Grażynę B. Szczygieł października 2008 r. - wykłady nt. Criminal Law in Latvia - Overview prowadziła dr Elita Nimande (University of Riga) Uwaga! Rekrutacja października 2008 r. - Lata Wielkiej Wojny: Rok 1918 w Europie Środkowo-Wschodniej, Uniwersytet w Białymstoku, konferencja ogólnopolska z udziałem gości zagranicznych (uczestnictwo pracowników Wydziału Prawa UwB) 29 października 2008 r. - wizyta amerykańskiego Prof. Charles a Szymanskiego w ramach zajęć Introduction to American Legal System października 2008 r. - konferencja międzynarodowa nt. Polska w Schengen współorganizowana przez Zakład Prawa Europejskiego, Wydziału Prawa na Uniwersytecie w Białymstoku, Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie oraz International Organization for Migration, Kętrzyn Serwis Studencki października 2008 r. - Weekend Szkoleniowo - Integracyjny Koła Naukowego Prawa Finansowego, Gruszki k. Narewki 3 listopada 2008 r. - Spotkanie z przedstawicielami Centralnego Biura Śledczego zorganizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Prawa Konstytucyjnego listopada 2008 r. Dni Edukacji Prawniczej organizowane prze Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA Białystok 25 listopada 2008 r. - Szkolenie dotyczące Programu Młodzież w działaniu i jego poszczególnych akcji. Spotkanie poprowadzi trener Narodowej Agencji Programu Młodzież w działaniu Wojciech Pappai. Organizator: Koło Prawa Zarządzania Funduszami Europejskimi 27 listopada 2008 r.- Spotkanie informacyjne dotyczące Akcji. 2 Wolontariat Europejski Programu Młodzież w działaniu. Spotkanie poprowadzi Wojciech Pappai. Organizator: Koło Prawa Zarządzania Funduszami Europejskimi oprac. Rafał Kuligowski Redakcja Biuletynu Wydziału Prawa poszukuje studentów zainteresowanych stałą współpracą z Biuletynem. Jeżeli lubisz pisać na tematy związane z prawem i nie tylko, wyślij swoje CV na adres biuletyn@uwb.edu.pl, a następnie zgłoś się na rozmowę kwalifikacyjną, która odbędzie się 13 listopada 2008 r. o godz. 14:30 w s Zapraszamy! 4 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

5 » Stały wzrost habilitacji i doktoratów W ostatnim roku odbyły się habilitacje Pani dr hab. Katarzyny Laskowskiej, Pana dr hab. Stanisława Bożyka i Pana dr hab. Janusza Stankiewicza, w kolejnym planowanych jest aż 7 habilitacji. W ubiegłym roku 4 pracowników naukowych naszego Wydziału obroniło prace doktorskie i uzyskało stopień doktora nauk prawnych.» Coraz więcej grantów badawczych W chwili obecnej na Wydziale realizowanych jest 11 projektów badawczych finansowanych przez Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego» Uruchomienie studiów na kierunku administracja I stopnia oraz podjęcie działań zmierzających do uzyskania uprawnień do doktoryzowania z nauki administracji» Podjęcie działań zmierzających do utworzenia wydziału zamiejscowego w Siedlcach» Uruchomiono studia podyplomowe w Warszawie realizowane wspólnie z Centrum Kształcenia Kadr Skarbowości Ministerstwa Finansów.» Szóste miejsce naszego Wydziału w rankingu wydziałów prawa Gazety Prawnej» Uruchomienie Centrum Dokumentacji Europejskiej» Rozwój wymiany studentów ramach programu Sokrates/Erasmus W ubiegłym roku na studia do zagranicznych ośrodków wyjechało aż 48 studentów. W tym roku na naszym Wydziale studiować będzie 10 studentów z państw UE. Mogą oni uczestniczyć w wybranych wykładach prowadzonych w języku angielskim. Dodatkowo zostanie dla nich przygotowana seria wydawnicza obejmująca w pierwszym cyklu 12 skryptów z zakresu wykładów specjalizacyjnych. Z prof. Dariuszem Kijowskim rozmawiała Marta Staniszewska W imieniu Redakcji Biuletynu Wydziału Prawa serdecznie gratuluję objęcia stanowiska Prorektora ds. Organizacji i Rozwoju Uniwersytetu. W dniach 24 kwietnia i 7 maja 2008 r. Kolegium Elektorów dokonało wyboru Rektora oraz Prorektorów Uniwersytetu w Białymstoku kadencji Wówczas została powierzona Panu funkcja Prorektora ds. Organizacji i Rozwoju Uniwersytetu. Z uwagi na fakt, że jest to nowa funkcja, która nie istniała w latach poprzednich, czy mógłby Pan pokrótce objaśnić jej istotę, jaki jest zakres obowiązków? Po pierwsze dziękuję za gratulacje. Chociaż nowa funkcja to przede wszystkim nowe obowiązki, ale niewątpliwie i zaszczyt. Jest to wszak rezultat wyboru dokonanego - pośrednio - przez całą społeczność akademicką. Istotą objętej przeze mnie funkcji jest zastępowanie Rektora w kierowaniu Uniwersytetem w sprawach związanych z jego organizacją, w szczególności przy tworzeniu i nadzorowaniu przestrzegania uniwersyteckich aktów prawnych, funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych, informatyzacji, funkcjonowaniu wydawnictw, tworzeniu i funkcjonowaniu jednostek zamiejscowych uczeni (filii, wydziałów zamiejscowych). Mam odpowiadać za realizację strategii rozwoju Uniwersytetu, organizowanie jego współpracy z organizacjami pozarządowymi, za jego promocję. Jakie najważniejsze wyzwania stoją przed Panem jako Prorektorem ds. Organizacji i Rozwoju Uniwersytetu? Co chciałby Pan osiągnąć w trakcie swej czteroletniej kadencji? Największym wyzwaniem będzie dla mnie zdobycie akceptacji środowiska pracowników i studentów Uniwersytetu dla osiągnięcia rezultatów planowanej przeze mnie inicjatywy, która polega na zidentyfikowaniu i usuwaniu barier organizacyjnych i prawnych, jakie stoją na przeszkodzie dynamicznemu rozwojowi naszej uczelni. Z wielu stron słyszę bowiem utyskiwania na istnienie różnych przeszkód, które ów rozwój utrudniają lub wręcz uniemożliwiają. Wykorzystując swoją wiedzę prawniczą i doświadczenia praktyczne w sprawach administracyjnych w kierowaniu inną instytucją państwową, mam nadzieję sprostać oczekiwaniom społeczności akademickiej w tym zakresie. Kadencja obecnych Władz Rektorskich upłynie w pamiętnym roku Euro Czy mógłby Pan zdradzić czytelnikom Biuletynu Wydziału Prawa, jaka jest Pana wizja, jak będzie wyglądać nasz Uniwersytet w roku 2012? Co do mojej wizji UwB w roku 2012 liczę na to, że nadal będziemy Uniwersytetem, który to status możemy stracić, jeżeli nie spełnimy wymagań Prawa o szkolnictwie wyższym. Musimy nie tylko utrzymać poziom naukowy naszych wydziałów, ale go istotnie podwyższyć. Wydziały nauk ścisłych muszą uzyskać co najmniej dwa uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora, a ponadto wskazane byłoby uzyskanie jeszcze jednego uprawnienia do nadawania stopnia doktora na Wydziale Prawa, Ekonomii i Zarządzania, Filologicznym lub Historyczno-Socjologicznym. Marzy mi się także, aby co najmniej trzy wydziały Uniwersytetu uzyskały status wiodących ośrodków naukowych w rozumieniu projektowanej reformy finansowania nauki. W tym celu konieczne jest uzyskanie pierwszej kategorii parametrycznej w ocenie poziomu naukowego jednostek podstawowych polskich uczelni, która będzie przeprowadzona w przyszłym roku. Jak dotąd status taki posiada tylko jeden z wydziałów Uniwersytetu. Dziękuje za rozmowę. Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

6 Nowości ustawodawcze 1. Ustawa z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U ) - zmiana definicji usługi, szereg zmian proceduralnych, nowe reguły kontroli udzielania zamówień, zmiana zasad publikowania informacji regulowanych przepisami o partnerstwie publiczno-prywatnym; 2. Ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze (Dz.U ) - możliwość tworzenia niektórych spółdzielni już przez 5 osób fizycznych lub prawnych; 3. Ustawa z dnia 23 lipca 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz ustawy Prawo o notariacie (Dz.U ) - wprowadzenie do Kodeksu cywilnego instytucji umowy przekazania nieruchomości, przez którą właściciel zobowiązuje się nieodpłatnie przenieść na gminę albo na Skarb Państwa własność nieruchomości; 4. Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o zniesieniu Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej, o zmianie ustawy o Inspekcji Handlowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U ) - przejęcie obowiązków GIIH przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów od 1 stycznia 2009 r., nowe definicje przedsiębiorcy i konsumenta, zmiany proceduralne; 5. Ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U ) - wprowadzenie do tzw. Specustawy drogowej postępowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych; 6. Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U ) - możliwość przekazywania samorządom terytorialnym terenów wojskowych na cele budowy cywilnych portów lotniczych; 7. Ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o szczególnych rozwiązaniach dla podatników uzyskujących niektóre przychody poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U ) - wprowadzenie możliwości umarzania zaległości podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych w odniesieniu do należności z lat ; 8. Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U ) - zmiany definicyjne, wprowadzenie możliwości zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, modyfikacja zasad wydawania interpretacji podatkowych, zmiany w ustawie o KRS, CIT, zryczałtowanym PIT, ustawie o VAT oraz ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych; 9. Ustawa z dnia 26 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane (Dz.U ) - wydłużenie do 3 lat okresu obowiązywania decyzji o pozwoleniu na budowę; 10. Ustawa z dnia 27 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U ) - przywrócenie od 1 października 2008 r. funduszu alimentacyjnego; 11. Ustawa z dnia 12 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym (Dz.U ) - zmiany sposobu wykonywania zawodu doradcy podatkowego; 12. Ustawa z dnia 13 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz.U ) - m.in. zasady sporządzania lub badania przez biegłych rewidentów dokumentów finansowych, zmiany zasad finansowania spółek akcyjnych i ustalania kapitału zakładowego, szereg zmian proceduralnych; 13. Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U ) - wprowadzenie do Kodeksu cywilnego instytucji służebności przesyłu. Nowości orzecznicze I. Trybunał Konstytucyjny 1. Wyrok pełnego składu TK z 15 października 2008 r., sygn. akt P 32/06: Przedłużenie okresów przedawnienia po upływie ośmiu lat od poprzedniej korekty tych terminów nie może być uznane za nazbyt częste. Zróżnicowanie okresu, o jaki przedłuża termin przedawnienia poszczególnych rodzajów przestępstw wszczęcie postępowania wobec osoby, w zależności od ciężaru przestępstwa, ale również od trybu jego ścigania, jest dopuszczalne i zgodne z Konstytucją. Wyrok zapadł w rezultacie rozpoznania skargi na przepisy zmieniające Kodeks karny, wprowadzone w związku z tzw. sprawą FOZZ. 2. Wyrok z 14 października 2008 r., sygn. akt SK 6/07: Art pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zakresie, w jakim pomija jako podstawę wyłączenia sędziego od udziału w orzekaniu w postępowaniu sądowym toczącym się po wznowieniu postępowania administracyjnego, jego wcześniejszy udział w orzekaniu w sprawie dotyczącej decyzji wydanej we wznawianym postępowaniu administracyjnym, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. 3. Wyrok z 7 października 2008 r., sygn. akt P 30/07: Nakaz stosowania przez sąd środka zapobiegawczego, w oparciu o samoistną podstawę zastosowania tego środka, którą stanowi chuligański charakter zarzucanego czynu oraz ustanowienie chuligańskiego charakteru czynu samoistną podstawą zastosowania środka zapobiegawczego (art. 517c k.p.k.) jest niezgodny z Konstytucją. II.1 Sąd Najwyższy Izba Cywilna 1. Uchwała z 17 września 2008 r., sygn. akt III CZP 79/08: W procesie o nakazanie opublikowania sprostowania lub odpowiedzi (art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe) biernie legitymowany jest każdoczesny redaktor naczelny dziennika lub czasopisma. Sąd jest uprawniony do ingerencji w treść sprostowania lub odpowiedzi w takim zakresie, w jakim jest to dopuszczalne w odniesieniu do żądań powoda. 2. Uchwała składu 7 sędziów SN z 9 września 2008 r., sygn. akt III CZP 31/08: W razie naruszenia dobra osobistego kumulacja roszczeń przewidzianych w art. 448 k.c. jest dopuszczalna. 3. Uchwała z 23 lipca 2008 r., sygn. akt III CZP 68/08: Do okresu posiadania samoistnego prowadzącego do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia nie dolicza się okresu posiadania rzeczy jak użytkownik wieczysty. 4. Uchwała z 10 lipca 2008 r., sygn. akt III CZP 62/08: Zamieszczenie w fakturze VAT, wystawionej przez przyjmującego zamówienie, adnotacji, że jej podpisanie stanowi potwierdzenie właściwej jakości i kompletności zakupionego towaru oraz podstawę do realizacji uprawnień gwarancyjnych z tytułu zakupionych części i wykonanych usług, kształtuje między stronami umowy o dzieło stosunek gwarancji, do którego stosuje się przepisy art. 577 i nast. k.c. Pojęcie straty w rozumieniu art k.c. obejmuje także wymagalne zobowiązanie poszkodowanego wobec osoby trzeciej. 5. Uchwała składu 7 sędziów SN z 8 lipca 2008 r., sygn. akt III CZP 154/07: Występowanie w charakterze pełnomocnika procesowego osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania, powodujący nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.). 6. Uchwała z 27 czerwca 2008 r., sygn. akt III CZP 4/08: Sprawa ze stosunków cywilnych z powództwa syndyka masy upadłości przedsiębiorcy przeciwko innemu przedsiębiorcy - w zakresie prowadzonej przez tych przedsiębiorców działalności gospodarczej - jest sprawą gospodarczą w rozumieniu art k.p.c. 7. Uchwała z 27 czerwca 2008 r., sygn. akt III CZP 50/08: Strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd pierwszej instancji przepisom postępowania, dotyczącego wydania - na podstawie art i k.p.c. - postanowienia oddalającego wniosek o przeprowadzenie dowodów, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie - art. 162 k.p.c. 8. Uchwała składu 7 sędziów SN z 5 czerwca 2008 r., sygn. akt III CZP 142/07: Zwolnienie strony od kosztów sądowych w sprawie, przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym, nie obejmuje postępowania kasacyjnego. Pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym. Sąd Najwyższy nadał uchwale moc zasady prawnej. II.2 Sąd Najwyższy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 1. Uchwała składu 7 sędziów SN z 15 października 2008 r., sygn. akt III PZP 1/08: Przepis art zdanie drugie k.p. nie wyłącza wymagania zasadności wypowiedzenia warunków pracy i płacy (art w związku z art k.p.) oraz konsultacji zamiaru tego wypowiedzenia z reprezentującą pracownika zakładową organizacją związkową (art. 38 k.p.), jeżeli rozwiązany układ zbiorowy pracy nie został zastąpiony nowym układem zbiorowym pracy ani regulaminem wynagradzania. Uchwała została podjęta przy 3 zdaniach odrębnych. 2. Uchwała składu 7 sędziów SN z 15 października 2008 r., sygn. akt II PZP 10/08: Utrata przez uprawnionego prawa do nieodpłatnego nabycia akcji (art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji), wskutek naruszenia przez Skarb Państwa obowiązku wskazania uprawnionych pracowników, powoduje na podstawie art. 471 w związku z art. 361 k.c. odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa z tytułu utraty dywidend wypłaconych do czasu naprawienia szkody wynikającej z niewydania akcji, jeżeli poszkodowany wykaże z odpowiednio wysokim prawdopodobieństwem, że byłby posiadaczem akcji w dniu dywidendy (art k.s.h.). wybór i opracowanie: Piotr Jać, student IV roku prawa 6 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

7 Nowa instytucja prawa rzeczowego służebność przesyłu Obserwowana współcześnie tendencja do ciągłego nowelizowania przepisów różnych gałęzi prawa oraz uzupełniania ich o nowe instytucje nie omija także kodeksowego materialnego prawa cywilnego. Od 3 sierpnia 2008 r. obowiązuje w polskim systemie prawnym nowe ograniczone prawo rzeczowe, którym jest służebność przesyłu wprowadzona ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r., nr 116, poz. 731). Piotr Jać student IV roku prawa Nowa instytucja została zamieszczona w dziale III. tytułu III. księgi II. Kodeksu cywilnego, który poszerzono o rozdział III., obejmujący art k.c. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, jej celem było przywrócenie w systemie prawa cywilnego istniejąc ej w okresie obowiązywania Prawa rzeczowego możliwości ustanowienia służebności o treści odpowiadającej służebnościom gruntowym także na rzecz każdoczesnego właściciela oznaczonego przedsiębiorstwa; do takiej służebności stosowane były odpowiednio przepisy o służebności gruntowej (art. 175 Prawa rzeczowego). Instytucji tej nie zachowano jednak w Kodeksie cywilnym, o czym wbrew uzasadnieniu gospodarczemu przesądziły wówczas głównie względy ideologiczne. Służebność przesyłu jest prawem, które polega na tym, że przedsiębiorca może w oznaczonym zakresie korzystać z nieruchomości obciążonej, na której zamierza on wybudować lub na której już znajdują się urządzenia stanowiące jego własność, służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne. Niezależnie od ograniczeń wynikających z czynności prawnej będącej źródłem służebności przedsiębiorca może z tych urządzeń korzystać w takim jedynie zakresie, który jest zgodny z ich przeznaczeniem (art ). Przedsiębiorca może także żądać ustanowienia służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem, jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o jej ustanowienie, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych. Jeżeli zawarcia umowy o ustanowienie służebności odmawia przedsiębiorca, ale jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, wówczas odpowiedniego wynagrodzenia, w zamian za ustanowienie przedmiotowej służebności, może żądać właściciel nieruchomości (art ). Odmiennie niż w przypadku służebności osobistych, służebność przesyłu jest prawem przenoszalnym. Przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń przesyłowych. Służebność wygasa najpóźniej z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Po jej wygaśnięciu na przedsiębiorcy ciąży obo- wiązek usunięcia urządzeń przesyłowych, które utrudniają korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest ponadto obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody (art ). Mimo uregulowania nowej instytucji w odrębnym rozdziale działu poświęconego służebnościom ustawodawca poświęcił jej niewiele miejsca. W pozostałym zakresie, zgodnie z art k.c., do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Wcelu efektywnego uregulowania problematyki wznoszenia na cudzym gruncie instalacji przesyłowych oraz ich obsługiwania ustawa nowelizująca wprowadziła także modyfikację art. 49 k.c., w którego nowym brzmieniu wskazano, iż jeżeli urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne wchodzą w skład przedsiębiorstwa, nie należą do części składowych nieruchomości. Jednocześnie osoba, która poniosła koszty budowy tych urządzeń i jest ich właścicielem, gdy brak jest odmiennego postanowienia umownego, począwszy od 3 sierpnia, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca (art. 49 2). Do nowej instytucji dostosowano równocześnie pozakodeksowe źródła prawa materialnego oraz przepisy postępowania niespornego i egzekucyjnego. Wprowadzone zmiany objęły przepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., nr 124, poz. 1361, z późn. zm.), ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2003 r., nr 60, poz. 535, z późn. zm.), a także art. 626 i 1000 Kodeksu postępowania cywilnego. Projekt ustawy został uchwalony w rezultacie przedłożenia rządowego. Jego opracowaniem w Sejmie zajmowała się Komisja Nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach. Projekt został 11 kwietnia jednomyślnie przyjęty przez 417 posłów. Senat zgłosił dwie poprawki, z których Sejm ostatecznie przyjął jedną (do art ) i 30 kwietnia uchwalił ustawę, która została 18 czerwca podpisana przez Prezydenta. Mimo że analizowana regulacja obowiązuje dopiero od trzech miesięcy, instytucja służebności przesyłu stała się już przedmiotem ożywionej dyskusji. Na gruncie nowych przepisów zapadły także pierwsze orzeczenia sądów. Najistotniejszym jest wyrok Sądu Najwyższego z 14 października, w którym udzielono odpowiedzi na pytanie: Czy w celu ustanowienia służebności przesyłu niezbędne jest oznaczenie nieruchomości władnącej, a jeżeli tak, to jakie kryteria należy w tym celu przyjąć? Sąd uznał, iż dla wyjaśnienia tych wątpliwości wystarczy stwierdzenie, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu dopuszczalne było nabycie przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Odesłanie do tego uregulowania oznacza, że nie ma i nie było potrzeby oznaczania nieruchomości władnącej, ponieważ służebność ta polega na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenie przesyłowe wskazane w art k.c., a nie na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej). 1 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz. 93, z późn. zm.). 2 Dekret z dnia 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe (Dz. U. z 1946 r., nr 57, poz. 319, z późn. zm.). 3 Por. Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, druk sejmowy nr 81 z 7 listopada 2007 r., s Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r, nr 43, poz. 296, z późn. zm.). Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

8 Co świadczy o atrakcyjności zawodu sędziego, dlaczego studenci powinni decydować się na karierę w tym zawodzie? Nowy model aplikacji sądowej Odpowiedź na pierwszą część pytania jest dość łatwa - urząd sędziego jest koroną zawodów prawniczych. Wprawdzie w obecnej krajowej rzeczywistości ocenianej miarą statusu materialnego, mogłoby się wydawać, iż koroną zawodów prawniczych są inne profesje. Osobiście jednak przekonany jestem, iż to właśnie urząd sędziego wyposażony w przymiot bezstronności, niezależności i niezawisłości należy określić mianem korony zawodów prawniczych. System kształcenia prawników jest wyjątkowo złożony i skomplikowany, a w ostatnim czasie nadmiernie w mojej ocenie wydłużany. Studenci prawa pozyskując na uczelni fundament wiedzy prawniczej winni jak najszybciej nawet jeszcze w okresie studiowania decydować się na karierę prawnika praktyka tj. osoby stosującej prawo. Aktualnie model aplikacji prawniczych przechodzi proces gruntownych zmian. Doprawdy trudno jest dziś zdecydować się w młodym wieku wyłącznie na ukończenie wymarzonej aplikacji sędziowskiej, bowiem od ukończenia aplikacji do faktycznego wykonywania czynności orzeczniczych jest daleka droga. Warto więc rozważyć również inne aplikacje prawnicze, bądź podążać innymi drogami prawnika praktyka, aby cierpliwie długą drogą stosowania regulacji prawnych dotrzeć do ukoronowania kariery prawniczej zostać sędzią i przez stosowanie prawa wymierzać sprawiedliwość. mgr Tomasz Kałużny Prezes Sądu Rejonowego w Białymstoku Michał Daniłowski student IV roku prawa Nad wyborem ścieżki kariery warto zastanowić się już w toku studiów. Studia prawnicze dają dość szerokie możliwości pracy w wielu zawodach stricte prawniczych oraz w różnych branżach pozornie niezwiązanych z prawem, jak bankowość, ubezpieczenia czy obrót nieruchomościami. Szanse na znalezienie pracy po ukończeniu tego kierunku studiów są bardzo duże. W najbliższych numerach Biuletynu chcemy Wam przedstawić, jakie możliwości mają przed sobą absolwenci Wydziału Prawa, w jakich zawodach mogą pracować i co muszą zrobić, aby móc realizować się w danym zawodzie. Aplikacje prawnicze są jednym z najbardziej kontrowersyjnych a zarazem bardzo popularnym tematem rozmów wśród studentów prawa. Jeśli zastanawialiście się kiedyś, czy warto zdecydować się na karierę w zawodzie sędziego oraz jakim wymogom powinien sprostać kandydat na aplikanta sądowego - odpowiedź znajdziecie poniżej. W ostatnim czasie jest bardzo głośno o zawodzie sędziego. A to dni bez wokand w proteście przeciwko niskim płacom, a to Trybunał Konstytucyjny kwestionuje przepisy o asesurze, na dodatek rząd przygotowuje rewolucyjne zmiany w sądownictwie, opóźniając przy okazji termin aplikacji. Kwestie te mają szeroki oddźwięk medialny, jak i polityczny. W tej atmosferze przestaje się dostrzegać istoty zawodu sędziego, o którego prestiżu nie świadczą kwoty zarabiane przez sędziów, ale odpowiedzialność, jaka na nich ciąży. Badaniem przeprowadzone przez IPSOS oraz Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA Poland Studenci prawa w Polsce 2007 wykazało, że aż 67% ankietowanych jako najbardziej prestiżowy zawód prawniczy wskazuje właśnie zawód sędziego 1. Po słynnym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, w którym stwierdzono niekonstytucyjność instytucji asesora sądowego 2, wprowadzono rewolucyjne wręcz zmiany. W miejsce zakwestionowanego przez Trybunał rozwiązania wprowadzono zupełnie nowe instytucje prawne, zmieniając tym samym zasadniczo przebieg aplikacji sędziowskiej. Nową aplikację podzielono na dwie części. Pierwsza z nich ma charakter ogólny i przygotowuje do zawodów asystenta sędziego, referendarza sądowego i asystenta prokuratora. Trwa ona rok. Po niej można przejść na specjalistyczną aplikację sędziowską lub prokuratorską. Obie trwają odpowiednio 4,5 oraz 2,5 roku. Do zawodu sędziego można też będzie dojść poprzez odpowiednio długa praktykę na stanowisku asystenta sędziego lub referendarza sądowego. Ma się pojawić również możliwość przejścia do zawodu sędziego z innych profesji prawniczych 3. Nabór na nową aplikację rozpocznie się dopiero w przyszłym roku, ze względu na przewlekłość postępowania legislacyjnego. Nowy egzamin ma być ujednolicony i scentralizowany. Rekrutację ma prowadzić Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury. Dzięki temu wszyscy studenci prawa z całego kraju mają mieć równe szanse w dostępie do zawodu sędziego. Nabór, jak i limit miejsc ogłaszać będzie Minister Sprawiedliwości. Ma to za cel doprowadzeniu do stanu, w którym liczba aplikantów będzie odpowiadała rzeczywistym potrzebom sądu 4. W nowym systemie naboru ma nie być możliwości, że młody człowiek po ukończeniu długiej i ciężkiej aplikacji musi iść i rejestrować się jako bezrobotny w urzędzie pracy. Jeszcze w obecnym systemie prawnym takie przypadki się zdarzały. Miejmy nadzieje, że w przypadku nowej aplikacji praktyka nie okaże się rozbieżna z zamierzeniami ustawodawcy. Wobec kandydatów na aplikację ogólną przystępujących do egzaminu nie są stawiane żadne nadzwyczajne wymagania. 8 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

9 Muszą oni być oczywiście obywatelami Polski i korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich, a także ukończyć prawnicze studia wyższe na terenie RP, zakończone uzyskaniem tytułu magistra. Przewidziana ma być też możliwość przyjęcia na aplikację osób z dyplomami zagranicznych uczelni. Zgłoszenia chęci udziału w egzaminie będzie mógł dokonać również student, który nie posiada jeszcze tytułu magistra, ale zdał wszystkie przedmioty i ma wyznaczony termin obrony pracy magisterskiej. Jednak 14 dni przed egzaminem będzie musiał dołączyć do podania odpis dyplomu. Kandydat na sędziego musi być również niekarany i nie może być przeciwko niemu prowadzone postępowanie karne lub karnoskarbowe. Musi się też liczyć z tym, że Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury zwróci się do policji o przesłanie informacji, jakimi ona dysponuje o kandydacie. Ma to na celu oczywiście zapewnienie, aby do zawodu sędziego dostawali się ludzie cechujący się nie tylko odpowiednią wiedzą, ale też nieposzlakowaną opinią. Egzamin konkursowy ma odbywać się w siedzibie Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, ale w przypadku dużej liczby chętnych część kandydatów może pisać w wybranych przez Dyrektora Szkoły siedzibach sądów i prokuratur apelacyjnych. Egzamin będzie dwuczęściowy, w całości pisemny i anonimowy dla sprawdzających, tak aby zapewnić maksimum obiektywizmu. Pierwszą częścią egzaminu będzie test jednokrotnego wyboru. Egzaminowany w ciągu 200 minut będzie musiał uporać się ze stu pięćdziesięcioma pytaniami, spośród których co najmniej 50 będą to stany faktyczne. Najwięcej pytań, aż 80, będzie z prawa prywatnego, m.in. handlowego i postępowania cywilnego. Mniej natomiast z prawa karnego (zarówno materialnego jak i procesowego) i publicznego, m.in. konstytucyjnego i administracyjnego, odpowiednio po 40 i 30 pytań. Druga część egzaminu będzie składała się z dwóch kazusów, jednego z prawa prywatnego, drugiego z prawa karnego. Za każdy kazus będzie można uzyskać po 25 punktów. Na napisanie każdego z nich egzaminowany będzie miał po 30 minut. W przeciwieństwie do poprzedniej części egzaminu będzie mógł korzystać z tekstów aktów prawnych, ale bez żadnych komentarzy, objaśnień czy notatek. Osoby z najlepszymi wynikami zsumowanymi z obu części egzaminu będą przyjmowane na aplikację ogólną, oczywiście liczbę osób przyjętych będzie ograniczał limit wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości. Po przebrnięciu przez egzamin kandydatowi na sędziego pozostaje jeszcze tylko rok specjalizacji ogólnej i 4,5 roku specjalistycznej 5. Jednak warto znaleźć na to czas. Przekonują o tym: Tomasz Kałuży - Prezes Sądu Rejonowego oraz Karol Skrodzki - aplikant sądowy. Więcej informacji na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r., sygn. akt. SK 7/06, OTK ZU 2007, Nr 9A, poz W chwili obecnej studentowi prawa nie jest z pewnością łatwo zdecydować się na wybór aplikacji sądowej. Wynika to z tego, że ustawodawca do tej pory - po tym jak Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął, że pełnienie funkcji sędziów przez asesorów sądowych jest niezgodne z Konstytucją - nie uchwalił nowych zasad dostępu do zawodu sędziego. Dzisiaj zatem nie wiadomo jeszcze, na co powinien nastawić się absolwent prawa, decydujący się na odbywanie aplikacji sądowej. Niezależnie jednak od tego, jak ostatecznie ustawodawca ukształtuje model aplikacji sądowej, już teraz można stwierdzić, że w porównaniu do obecnej formy kształcenia aplikantów, bez większych zmian pozostanie element polegający na odbywaniu praktyk w sądzie. Moim zdaniem, wspomniane praktyki, są najważniejszym częścią w procesie kształcenia przyszłego sędziego. Obecnie wyglądają one w ten sposób, że aplikant odbywa w każdym wydziale Sądu Rejowego i Sądu Okręgowego praktykę, w wymiarze od dwóch tygodni do trzech miesięcy. W pierwszym roku aplikacji odbywają się one w wydziałach karnych; w drugim w wydziałach cywilnych i rodzinnych; zaś w trzecim roku aplikacji, w wydziałach gospodarczych oraz w wydziałach pracy i ubezpieczeń społecznych. Wkażdym wydziale aplikant otrzymuje patrona, którym jest sędzia orzekający w wydziale. Zadaniem sędziego patrona jest zapoznanie aplikanta z zakresem spraw, jakie trafiają do określonego wydziału, przybliżenie problematyki orzeczniczej oraz czynności sędziego. Podczas takiej praktyki aplikant pod okiem sędziego przygotowuje projekty orzeczeń kończących postępowanie, postanowień wydawanych w trakcie postępowania, protokołuje na rozprawach, a także, co jest chyba najbardziej pracochłonne i najtrudniejsze dla początkującego aplikanta, przygotowuje projekty uzasadnień orzeczeń. Okres praktyki kończy się wydaniem przez sędziego patrona pisemnej opinii o aplikancie. W zależności od wydziału sądu, w którym odbywa się praktykę, aplikant ma mniej lub więcej pracy. Po pierwszych tygodniach aplikacji można się przekonać, że praca aplikanta sądowego, a później sędziego, polega w dużej mierze na pisaniu (uzasadnień wyroków i postanowień, zarządzeń). Aplikacja zaś ma celu między innymi umożliwić aplikantowi wyrobienie niełatwej umiejętności logicznego i przekonującego uzasadniania na piśmie podjętych decyzji procesowych. Tak więc, pomimo tego, że studia prawnicze, w związku z tym, że większość egzaminów odbywa się już chyba w formie testów, nie kładą dużego nacisku na wyrobienie umiejętności pisania tekstów prawniczych, warto jest, myśląc o przyszłej karierze w zawodzie sędziego, jeszcze przed aplikacją ćwiczyć swoje zdolności piśmiennicze. Podsumowując, aplikacja sądowa to okres nie tylko pogłębiania poprzez szkolenia i pracę własną wiedzy teoretycznej z różnych dziedzin prawa, ale to także czas poznawania praktycznych aspektów pracy w zawodzie sędziego, co w czasie studiów jest niemal niemożliwe. Często więc dopiero po aplikacji można sobie szczerze odpowiedzieć na pytanie, czy chcę zostać sędzią. mgr Karol Skrodzki Aplikant sądowy Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

10 O zawodzie sędziego w sądownictwie administracyjnym opowiada dr Piotr Pietrasz. Rozmawiała Emilia Chodyna. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku podzielony jest na dwa wydziały orzecznicze oznaczone rzymskimi cyframi I i II. Do Wydziału I należą sprawy z zakresu, m.in. zobowiązań podatkowych, finansów publicznych, ceł. Zakres spraw należących do Wydziału II jest bardzo szeroki. W szczególności Wydział ten zajmuje się sprawami budownictwa, zagospodarowania przestrzennego, geodezji i kartografii, działalności gospodarczej, własności przemysłowej oraz samorządu terytorialnego. W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Białymstoku kadra orzecznicza składa się z 13 osób (10 sędziów NSA i WSA oraz 3 asesorów). Wśród nich są również pracownicy Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, a mianowicie prof. dr hab. Stanisław Prutis sędzia NSA, dr Wojciech Stachurski, dr Sławomir Presnarowicz oraz dr Piotr Pietrasz. Jaka jest różnica między sądownictwem powszechnym a sądownictwem administracyjnym sprawowanym przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne i Naczelny Sądy Administracyjny? Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ponadto ustawa nie może nikomu zamykać dochodzenia na drodze sądowej naruszonych wolności lub praw. Dochodzenie naruszonych wolności i praw może dotyczyć również sfery działalności administracji publicznej. Gdy organ administracyjny orzeknie o naszych prawach lub obowiązkach w sposób, z którym się nie zgadzamy i uważamy, że naruszono nasze prawa, można zaskarżyć taką decyzję przez złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Należy podkreślić, że skarga do sądu administracyjnego może posłużyć także na inne czynności i akty z zakresu administracji publicznej, które nie są ani decyzjami, ani postanowieniami, jednakże dotyczą one uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Można również zaskarżyć bezczynność administracji publicznej. Spór, do którego dochodzi przed sądem administracyjnym pomiędzy skarżącym i organem administracyjnym, jest w istocie sporem o legalność działania tego organu. Sąd administracyjny kontroluje bowiem legalność działania administracji publicznej, z czym wiąże się zasada kasatoryjnego orzecznictwa tego sądu. Sąd nie zastępuje organów administracyjnych. Jeżeli na jednostkę zostanie nałożony przez organ administracyjny określony obowiązek, np. podatek, a potem zostanie wniesiona skarga na decyzję nakładającą ten podatek, wówczas sąd bada legalność działania organu zarówno zgodność z prawem materialnym, jak i z prawem procesowym. Gdy stwierdzi, że naruszono przepisy prawa materialnego lub procesowego (jeżeli chodzi o przepisy prawa procesowego, w taki sposób, że to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie), wówczas sąd uchyla taką decyzję. Sąd nie może uchylić decyzji i określić daniny w innej wysokości. Uchylona decyzja trafia do organów administracji publicznej, które muszą ponownie rozstrzygnąć sprawę. Jest to zarówno zaleta, jak i wada tego systemu. Wadą jest niewątpliwie to, że skarżący dłużej czeka na rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej. Czasami sprawa trafia do sądu administracyjnego nawet kilkakrotnie. W tym momencie może pojawić się pytanie, czy prawo do sądu jest faktycznie realizowane, jeżeli sądy administracyjne orzekają tylko w sposób kasacyjny? Wskazane wyżej cechy charakterystyczne funkcjonowania sądów administracyjnych odróżniają sądownictwo administracyjne od sądownictwa powszechnego. Obecnie sądownictwo administracyjne jest niezależne od sądownictwa powszechnego. Sądy administracyjne nie podlegają kontroli Sądu Najwyższego. Sądownictwo administracyjne jest dwuinstancyjne. W pierwszej instancji orzekają Wojewódzkie Sądy Administracyjne, natomiast instancją odwoławczą jest Naczelny Sąd Administracyjny z siedzibą w Warszawie. Jak wygląda ścieżka kariery w sądownictwie administracyjnym? Aby zostać sędzią Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, konieczne jest spełnienie szczególnych wymagań. Jednym z kryteriów jest wiek 35 lat, a ponadto polskie obywatelstwo, korzystanie z pełni praw obywatelskich oraz oczywiście nieskazitelny charakter. Poza tym kandydat powinien legitymować się ukończeniem wyższych studiów prawniczych w Polsce z tytułem magistra, ewentualnie ukończeniem wyższych studiów prawniczych zagranicznych uznanych w Polsce. Kandydat musi być zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego. Powinien wyróżniać się także wysokim poziomem wiedzy w zakresie administracji publicznej, prawa administracyjnego oraz innych dziedzin prawa związanych z działaniem administracji publicznej. Kolejnym warunkiem są wymagania dotyczące stażu pracy i odpowiednie doświadczenie. Sędzią Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego może być osoba, która zajmowała przez okres minimum 8 lat stanowisko sędziego, prokuratora lub przez porównywalny okres wykonywała zawód adwokata, radcy prawnego, notariusza. Podkreślić należy, iż można zostać sędzią Sądu Administracyjnego bez potrzeby odbycia jakiejkolwiek aplikacji, ale poprzez co najmniej 10-letnie zatrudnienie w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego. Drogę do stanowiska sędziego otwiera także praca w charakterze asesora sądowego w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym przez okres 2 lat. Powyższe wymagania dotyczące stażu pracy nie dotyczą osób, które są profesorami oraz doktorami habilitowanymi nauk prawnych. Asystent sędziego mgr Marcin Kojło Asystent sędziego w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Białymstoku Asystent sędziego jest pracownikiem sądu. Stanowisko to jest stosunkowo młode i nawiązuje do instytucji pomocnika sędziego, funkcjonującego w zachodnioeuropejskim sądownictwie od wielu lat. Pierwsi asystenci sędziów wykonywanie swoich obowiązków w polskim sądownictwie rozpoczęli w 2002 r. W założeniu asystent sędziego ma usprawniać pracę sądów i odciążać sędziów od czynności, które nie polegają na orzekaniu. Jest to wynikiem dążenia do tego, aby sędziowie zajmowali się wyłącznie orzekaniem w konkretnych sprawach, a czynności polegające głównie na przygotowywaniu sprawy do rozpoznania, a zajmujące w praktyce dużo czasu, w jak najmniejszym stopniu ich obciążały. Tylko sędzia mający komfort właściwego przygotowania danej sprawy do rozpoznania, daje gwarancję rozstrzygnięcia gruntownie przemyślanego, znajdującego oparcie w przepisach prawa i sprawiedliwego. Zakres obowiązków asystentów sędziów jest identyczny zarówno w sądownictwie powszechnym, jak i sądownictwie administracyjnym. Asystent sędziego wykonuje zatem samodzielnie czynności administracji sądowej oraz czynności przygotowania spraw sądowych do ich rozpoznania. W szczególności do obowiązków i zadań tej grupy pracowników sądowych należy sporządzanie niektórych projektów zarządzeń przygotowujących sprawę do rozpoznania, a także sporządzanie projektów orzeczeń niekończących postępowania w sprawie i ich uzasadnień oraz sporządzanie projektów uzasadnień wyroków. Zadaniem asystenta jest również gromadzenie orzecznictwa i literatury, przydatnych sędziemu do rozpoznawania spraw sądowych. Jest to zatem doskonała okazja do pogłębiania wiedzy prawniczej i sposobność zdobycia doświadczenia w stosowaniu prawa przez sądy. Asystent sędziego wykonuje też czynności o charakterze technicznym, tzn. kontroluje sprawność, terminowość i prawidłowość wykonywania zarządzeń sędziego przez sekretariat, dokonuje wstępnej analizy akt spraw przydzielonych sędziemu do referatu, jak też podejmuje czynności sprawdzające w sprawach zawieszonych oraz przedstawia sędziemu sprawy nierozpoznane. W gruncie rzeczy zatem, asystent sędziego czuwa nad sprawnością i racjonalnością postępowania sądowego, co ma wpływ na ogólny wizerunek sądownictwa. Jak można zostać asystentem sędziego? Aby zostać asystentem sędziego, trzeba mieć ukończone 24 lata, być obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich, legitymować się nieskazitelnym charakterem, ukończyć wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskać tytuł magistra lub ukończyć zagraniczne studia uznane w Polsce, 10 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

11 oraz odbyć staż urzędniczy w sądzie lub w prokuraturze (w wyjątkowych przypadkach, można jednak ubiegać się o zwolnienie od odbywania takiego stażu). Istotnym novum jest fakt, że od 2008 r. nabór kandydatów na stanowisko asystenta sędziego odbywa się w drodze konkursu, do którego przystąpić mogą osoby spełniające wymagania określonej wyżej. Konkurs przeprowadzany jest w formie pisemnej. Praca konkursowa składa się z dwóch części: testu obejmującego 36 pytań z zakresu prawa karnego i cywilnego materialnego oraz procesowego (w sądownictwie administracyjnym z zakresu prawa administracyjnego); dwóch kazusów, których rozwiązanie polega na opracowaniu uzasadnienia postanowienia sądu po jednym z zakresu prawa procesowego karnego i cywilnego (w sądownictwie administracyjnym z zakresu prawa administracyjnego). Do zatrudnienia na stanowisku asystenta mogą być zakwalifikowani kandydaci, którzy uzyskali z części testowej konkursu co najmniej 28 punktów oraz z rozwiązania kazusów co najmniej 8 punktów. Stawia się zatem na dobrze wykształconych i merytorycznie przygotowanych prawników, którzy mogą w znaczący sposób usprawnić pracę sądów. Stanowisko asystenta sędziego jest również atrakcyjne z punktu widzenia możliwości ukoronowania w perspektywie swojej prawniczej kariery podjęciem urzędu sędziego. Asystent sędziego po przepracowaniu sześciu lat na tym stanowisku może zgłosić prezesowi przełożonego sądu apelacyjnego zamiar przystąpienia do egzaminu sędziowskiego, którego pozytywny wynik otwiera obecnie ścieżkę do zawodu sędziego w sądownictwie powszechnym. Stanowisko asystenta sędziego może także otworzyć drogę do stanowiska sędziego w wojewódzkim sądzie administracyjnym, gdzie uzyskanie stanowiska sędziego nie jest uzależnione od odbycia aplikacji prawniczej, tylko np. od legitymowania się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej, czy też np. co najmniej 10-letnim zatrudnieniem w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego. TERMINOLOGIA IURIDICA LATINA BŁĄD I NIEDBALSTWO Dr Mieczysław Wiśniowolski Iustitia non debet claudicare sprawiedliwość nie powinna kuleć. Zajmijmy się więc zagadnieniem błędu od tej strony. Przez analogię do lapsologii, tj. nauki o błędach obcojęzycznych i błędach popełnianych przez uczniów w ojczystym języku, czyli lapsologii glottodydaktycznej, można by mówić o lapsologii prawniczej. Prawnicy nie są wszakże nieomylni. Errare humanum est błądzić jest rzeczą ludzką. Sędziemu może zdarzyć się error in iudicando błąd w wyrokowaniu. Oto znaczenia rzeczownika error: błądzenie, zboczenie od celu (z drogi); chaos myślowy, urojenie; intryga, podstęp; in errorem rapi popaść w błąd, ulec błędowi; popaść w obłęd; lapsus errore taki, który uległ błędowi; aliquis latet error kryje się w tym jakaś intryga; per errorem przez pomyłkę; error essentialis błąd istotny; error in nomine błąd co do imienia, nazwy, oznaczenia rzeczy; błąd w nazwisku; error in procedendo błąd w postępowaniu sądowym; error iuris nocet błąd co do przepisów prawa szkodzi; in generalibus latet error błąd tkwi w ogólnikach; error iuris criminalis nocet w dziedzinie prawa karnego błąd nie stanowi usprawiedliwienia dla tego, kto go popełnia; error iuris non criminalis exculpat błąd w innych dziedzinach prawa niż prawo karne usprawiedliwia tego, kto jest w błędzie; error in syllaba non nocet błąd w pisowni (ortograficzny) nie przynosi szkody; me paenitet erroris mei żałuję swego błędu; errare pobłądzić, zawinić; errando discitur przez pomyłki uczymy się; arbiter, etsi erraverit in sententia dicenda, corrigere eam non potest sędzia, który pomyli się wygłaszając wyrok, nie może go poprawić; tutius est errare acquietando quam puniendo bezpieczniej jest mylić się uwalniając, niż karząc; error nocet erranti błąd szkodzi błądzącemu; cogito, ergo erro myślę, więc mylę się; aberratio delicti zboczenie występku: jeśli popełniło się występek inny od zamierzonego; qui per fraudem agit, frustra agit kto działa przez podstęp, działa na próżno; labi in officio zawieść w swej powinności; iudex ignorantia iuris lapsus sędzia, który pobłądził przez nieznajomość prawa; labi propter inprudentiam popaść w błąd z powodu nieroztropności; cupiditate prolapsus est zbłądził pożądliwością; lapsus ślizganie się, upadek; lapsus memoriae pomyłka pamięci; lapsus calami pomyłka pisarska, pomyłka w pisowni; lapsus linguae lapsus przejęzyczenie się; infirmae aetatis lapsus błąd młodzieńczego wieku, lekkomyślność; menda = mendum błąd, wada, omyłka w pisaniu; neglegentia culpa est zaniedbanie jest winą; oblivio signum neglegentiae zapominanie jest oznaką niedbalstwa; peccare popełniać błąd, popełniać wykroczenie moralne; verbis pecccare popełnić błąd w słowach; vitia occulta wady ukryte (rzeczy); mala grammatica non vitiat chartam błędy gramatyczne nie przekreślają ważności dokumentu; akt prawny jest ważny nawet jeśli jego forma nie jest gramatycznie poprawna; quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere nie da się uzdrowić z biegiem czasu tego, co od początku jest wadliwe; decipit frons prima multos pierwsze wrażenie często jest mylne; nie należy dać się nabrać na pozory; ignorantia iudicis calamitas innocentis ignorancja sędziego jest klęską niewinnego; imprudincautissimus quia credulus bardzo nieroztropny, bo łatwowierny; per incautelam deperire przez nieostrożność zginąć; incuria magistratuum beztroska urzędników. Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

12 PRAWO NA ŚWIECIE Marta Staniszewska studentka V roku prawa i I roku europeistyki Wybrane instytucje prawa małżeńskiego na gruncie prawa polskiego i greckiego analiza porównawcza. Grecki kodeks cywilny (Astikos Kodikas) z 1940 r. w przeważającej mierze jest wzorowany na niemieckim Bürgerliches Gesetzbuch (BGB) z 1900 r. Wchodząc w życie 23 lutego 1946 r., zastąpił dotychczasowe prawo cywilne oparte na systemie bizantyjsko- rzymskim 1. Na przestrzeni lat był nowelizowany i dostosowywany do zmieniających się stosunków społeczno-gospodarczych. Największa zmiana dotyczyła części poświęconej prawu rodzinnemu. Nowelizacją z 1982 r. (1250/1982) wprowadzono cywilne małżeństwa, a regulacja z 1983 r. (1329/1983), przyznając mężczyznom i kobietom równe prawa i obowiązki, stała się najważniejszą reformą sfery prawa rodzinnego. Od tego momentu mąż przestał być głową rodziny, nie decydował już o wszystkich bieżących sprawach życia codziennego. Natomiast żona zaprzestała przyjmowania nazwiska męża, pozostając przy swoim panieńskim 2. Dalsze nowelizacje, choć nie tak radykalne, również wprowadziły pewne zmiany, regulując te same kwestie nieco inaczej niż w prawie polskim. Te różnice najwyraźniej uwidoczniły się, m.in. w sprawach rozwodu i separacji. 1 An introduction to Greek contract law. Publication: Global Jurist Topice Publication Date: 20-APR-01, Author: Hatzis Aristides N. 2 For a brief illustration of the Greek Family Law (in English) before and after the 1982 and 1983 amendments see E. DACO- RONIA, The Greek Family Law and the principle of the equality of the two sexes, in M. Rotondi: Inchieste di Diritto Comparato, Vol. 11, The Marriage, Giuffrè Milano 1998, pp Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. 1964, nr 9 poz.59), dalej jako KRO. Przesłanki orzeczenia rozwodu Pierwsza znacząca różnica dotyczy przesłanek orzeczenia rozwodu. Zgodnie z art polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 3 podstawę orzeczenia rozwodu stanowi stwierdzenie, iż nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, przy czym obie te przesłanki muszą wystąpić łącznie. Rozkład zupełny oznacza ustanie między małżonkami wszelkich więzi, jakie normalnie w małżeństwie funkcjonują, tzn. więzi psychicznej, fizycznej i majątkowej, natomiast rozkład trwały to inaczej nieodwracalny, połączony z brakiem nadziei na dalsze funkcjonowanie małżeństwa. Ponadto w prawie rodzinnym nie ustala się czasu, po upływie którego nie trzeba udowadniać podstaw rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Omawiana kwestia trochę inaczej kształtuje się w prawie greckim, gdzie ustawodawca poza uznaniem jednego z małżonków za zaginionego nie wskazuje konkretnych okoliczności uzasadniających orzeczenie rozwodu, lecz określa je w sposób opisowy. Zalicza do nich sytuację, gdy nastąpiło wygaśnięcie uczuć małżeńskich z przyczyn leżących po stronie osoby pozwanej lub dotyczących obojga małżonków w takim stopniu, że dalsze trwanie ich związku małżeńskiego przekracza granice wytrzymałości powoda. Jest to twierdzenie domniemane w przypadku bigamii, zdrady małżeńskiej, porzucenia powoda przez pozwanego lub spiskowaniu przez pozwanego przeciwko życiu powoda, o ile pozwany nie wykaże, że jest przeciwnie. Ponadto grecki kodeks cywilny ustanawia termin, po upływie którego uzasadnione jest żądanie rozwodu bez konieczności wykazywania jego ustawowych przesłanek. Termin ten dotyczy trwającego przez okres ciągły, wynoszący co najmniej 4 lata, stanu separacji między małżonkami, wskutek którego przyjmuje się niezbite domniemanie, iż doszło do takiego wygaśnięcia uczuć małżeńskich, że można żądać rozwodu, gdy przyczyny wygaśnięcia uczuć małżeńskich leżą po stronie powoda 4. Obowiązek alimentacyjny względem współmałżonka Kolejna odmienność dotyczy obowiązku alimentacyjnego względem współmałżonka. Występujące w tym zakresie różnice dotyczą zarówno przesłanek warunkujących możliwość domagania się przez uprawnionego małżonka świadczenia alimentacyjnego, jak i momentu wygaśnięcia tego świadczenia. Polskie prawo stanowi, że małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, znajdujący się w niedostatku, może żądać od byłego współmałżonka alimentów stosownie do swoich usprawiedliwionych potrzeb oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Jeżeli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego rozkładu pożycia, małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu ma obowiązek dostarczenia środków na zaspokojenie potrzeb uprawnionego nawet wtedy, gdy ten nie znajduje się w niedostatku (art i 2 KRO). Powyższy obowiązek ustaje z chwilą zawarcia przez uprawnionego nowego małżeństwa. Gdy zobowiązanym do dostarczania środków utrzymania jest małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, obowiązek wygasa po upływie lat 5 od orzeczenia rozwodu (art KRO). Z kolei ustawodawstwo greckie w sposób odmienny określa przyczyny uzasadniające żądanie spełnienia świadczenia alimentacyjnego i zalicza do nich następujące okoliczności: - w chwili wydania orzeczenia o rozwodzie oraz w okresie późniejszym uprawniony jest w wieku lub stanie zdrowia uniemożliwiającym mu podjęcie lub kontynuowanie pracy zawodowej, w celu zapewnienia sobie utrzymania, - małżonek posiada pod swoją opieką nieletnie 4 TALIADOROS, Greek Civil Code. Athens/Komotini 2000, art dziecko i z tego powodu nie może kontynuować pracy zawodowej, - uprawniony nie może znaleźć odpowiedniej stałej pracy lub wymaga kształcenia zawodowego; w obu przypadkach jego prawo do żądania alimentów nie może trwać dłużej niż trzy lata od daty wydania orzeczenia o rozwodzie oraz we wszystkich innych przypadkach, w których przyznanie alimentów w momencie orzeczenia rozwodu jest wymagane na podstawie prawa słuszności 5 (katalog otwarty uzależniający istnienie omawianego obowiązku od każdorazowego uznania przez sąd). Co więcej sąd z ważnych przyczyn może odmówić prawa do alimentów lub je ograniczyć, szczególnie w przypadkach, gdy małżeństwo było krótkotrwałe, albo uprawniony małżonek ponosi winę za rozwód, albo umyślnie doprowadził się do stanu ubóstwa. Podobnego ograniczenia nie ma w polskim KRO. Co do zasady momentem wygaśnięcia owego obowiązku jest chwila ponownego zawarcia związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną lub - co stanowi istotne novum w porównaniu z naszą regulacją - chwila podjęcia przez nią współżycia z drugą osobą 6. Wyraźnie widzimy, że grecki kodeks cywilny jako przyczynę ustania świadczenia alimentacyjnego dopuszcza możliwość pożycia w konkubinacie. Instytucja separacji Inny jest także charakter instytucji separacji. W prawie polskim ma ona na celu skłonienie małżonków do głębszego namysłu nad wartością małżeńskiej wspólnoty, co może skutkować przywróceniem wspólnego pożycia i pojednaniem małżonków 7. Wcześniejsze orzeczenie separacji nie warunkuje późniejszego orzeczenia rozwodu. W świetle greckiego prawa separacja oznacza, że chociaż małżeństwo między dwiema osobami nie zostało rozwiązane przez rozwód, nie żyją one ze sobą jak para małżeńska. Stanowi to podstawę do rozwodu, ponieważ doszło do wygaśnięcia uczuć małżeńskich (tzw. separacja sądowa) 8. Art greckiego kodeksu cywilnego wprowadza domniemanie przyjmujące czteroletni okres, po upływie którego następuje wygaśnięcie uczuć małżeńskich w takim stopniu, że żądanie rozwodu nie wymaga dowodzenia. Na koniec należy wspomnieć o przewidzianych przez polskie ustawodawstwo alternatywnych sposobach (z ang. Alternative Dispute Resolution, ADR 9 ) rozwiązywania problemów związa- 5 ( ). 6 TALIADOROS, Greek Civil Code. Athens/Komotini 2000, art Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Kazimierz Piasecki, Warszawa 2006, s ( ). 9 ( ). 10 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego, (Dz. U. 1964, nr 43, poz. 296) ms.gov.pl/mediacja/ust_mediacja_uzas.rtf+mediacja+w+sprawa ch+cywilnych&hl=pl&ct=clnk&cd=1&gl=pl ( ). 12 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

13 nych z rozwodem, takich jak mediacja rodzinna (art ) 10. U podstaw założeń polskiego ustawodawcy leżało wprowadzenie prostych i nieskomplikowanych rozwiązań oraz ustanowienie alternatywnego w stosunku do sądowego postępowania cywilnego sposobu rozstrzygania praw cywilnych 11. Do zastępczych metod rozwiązywania sporów należy możliwość skorzystania przez skłóconych małżonków z różnorodnych form terapii rodzinnej, pomocy psychologów, psychoterapeutów, grup wsparcia, itd. Niestety podobne instytucje nie znajdują zastosowania w greckim k.c., który poza drogą sądową nie dopuszcza żadnych środków zastępczych. Podsumowanie Z powyższego wynika, że te same instytucje mogą być odmiennie uregulowane w systemach prawnych różnych państw. Niektóre różnice są oczywiste, inne stanowią jedynie marginalne odstępstwa. W głównej mierze źródłem tych odmienności są różne regulacje prawne, z których wywodzą się obecne systemy obu krajów. Ponadto znaczącą rolę odgrywa także tradycja oraz sfera społeczno-religijna. Należy pamiętać, iż Grecja jest krajem prawosławnym, gdzie Kościół ma ogromny wpływ na kształt prawa rodzinnego, w konsekwencji czego powstaje w nim pewnego rodzaju dwoistość. Z jednej strony dostrzegamy liczne reformy mające na celu dostosowanie prawa do współczesnych trendów kulturowych, z drugiej głęboko zakorzenioną obecność Kościoła Prawosławnego hamującego reformy A. GRAMMATIKAKI-ALEXIOU, in Introduction to Greek Law, ch. 8, pp143, 144. Erasmusa Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

14 KAZUS STUDENCKIEJ PORADNI PRAWNEJ Odpowiedzialność za długi współmałżonka Stan faktyczny: Marzena Łaskarzewska studentka V roku prawa Sekcja Cywilna Małżonka klienta zaciąga kredyty, których nie spłaca. O zobowiązaniach nie informuje również Klienta. Do tej pory to żona zajmowała się finansami domu. Klient o długach dowiedział się dopiero z zawiadomienia spółdzielni o przekazaniu sprawy do komornika. Okazało się bowiem, że czynsz za mieszkanie nie był opłacany od roku. Próba wyjaśnienia zaciąganych długów nie przyniosła efektów, gdyż małżonka nie chce wytłumaczyć zaistniałej sytuacji. Pytania do Poradni: Na jakich zasadach Klient odpowiada za długi współmałżonki? Teza: Podstawą rozstrzygnięcia zaistniałej sytuacji jest art. 41 KRO: 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. 3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9. Uzasadnienie: Przepisy prawa polskiego co do zasady nakazują obciążenie długami tych osób, które je spowodowały. Od tej ogólnej zasady istnieje jednak kilka wyjątków, kiedy to z mocy prawa inne osoby również mogą być pociągnięte do odpowiedzialności cywilnej. Jedną z kategorii takich osób jest małżonek dłużnika. Istnieją jednak możliwości zabezpieczenia się przed takim zagrożeniem. Ważna w takiej sytuacji jest pozycja wierzyciela. Z punktu widzenia interesów wierzyciela, w zestawieniu z objęciem przeważającej części majątku jego kontrahenta wspólnością ustawową, taka sytuacja mogłaby równać się z pozbawieniem go możliwości zaspokojenia roszczeń. Podkreślić bowiem należy, że majątek wspólny ma charakter współwłasności łącznej, powiązanej ściśle z istnieniem stosunku osobistego w postaci małżeństwa (stricte: wspólności majątkowej między małżonkami). W konsekwencji jest to współwłasność bezudziałowa i niepodzielna tak długo jak istnieje powyższy stosunek osobisty (zob. art. 35 KRO). W tej sytuacji z powodu braku określonego udziału w majątku wspólnym wyłączone jest zaspokojenie się wierzyciela na ogólnych zasadach choćby z tej części majątku, która mogłaby przypadać małżonkowi będącemu jego dłużnikiem. Ten pogląd jest uzasadniony brzmieniem art KRO, zgodnie z którym wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Pogorszenie sytuacji wierzyciela byłoby więc ewidentne, ponieważ nie mógłby skierować egzekucji do tej części majątku dłużnika, która weszła w skład majątku wspólnego z drugim małżonkiem. Z tych przyczyn konieczne stało się wprowadzenie regulacji, która mogłaby pogodzić wzgląd na charakter prawny majątku wspólnego małżonków z potrzebą ochrony interesów wierzycieli, których dłużnikiem jest tylko jedno z małżonków. Taką regulację stanowi przede wszystkim przepis art. 41 KRO. Zgodnie z 1 powyższego przepisu, zaspokojenie z majątku wspólnego może żądać także wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jedno z małżonków. Powyższy przepis traktować należy jako wprowadzenie ogólnej zasady odpowiedzialności za długi współmałżonka. Ta zasada nie konstruuje jednak nieograniczonej odpowiedzialności drugiego małżonka za te długi. W pierwszej kolejności nie można jej rozumieć jako wprowadzenia swoistej wspólności długów między współmałżonkami analogicznie do wspólności nabywanych praw majątkowych. W dalszym ciągu dłużnikiem pozostaje tylko to z małżonków, które zaciągnęło zobowiązanie. Powyższy przepis wprowadza jedynie odpowiedzialność drugiego małżonka za cudzy dług i nakłada na niego obowiązek znoszenia egzekucji z majątku wspólnego. Z tym poglądem koresponduje fakt, iż w świetle przytoczonego przepisu zaspokojenie osobistego długu jednego z małżonków może nastąpić tylko z majątku wspólnego, abstrahując oczywiście od tego, że ten małżonek nadal odpowiada swoim majątkiem odrębnym. Gdyby natomiast drugi małżonek sam stawał się dłużnikiem, to zaspokojenie takiego długu mogłoby nastąpić również z jego majątku odrębnego. Realizacja uprawnienia wierzyciela, wynikającego z art KRO, zależy od tego, czy dysponuje on tytułem egzekucyjnym, wystawionym jedynie przeciwko małżonkowi-dłużnikowi. W takim przypadku otwiera się bowiem przed nim droga do uzyskania tytułu wykonawczego na podstawie tytułu egzekucyjnego również przeciwko współmałżonkowi dłużnika. Podstawę prawną takiego żądania stanowi art KPC, z którego wynika, że tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, sąd nadaje klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi. Powyższy przepis w praktyce stanowi najczęściej wykorzystywany sposób realizacji zasady odpowiedzialności majątkowej majątkiem wspólnym także za długi współmałżonka. Istotną zaletą tego sposobu jest bowiem stosunkowa prostota postępowania prowadzącego do uzyskania tytułu wyko- nawczego przeciwko współmałżonkowi dłużnika, ponieważ zamiast postępowania rozpoznawczego wystarczające jest przeprowadzenie tzw. postępowania klauzulowego. W pierwszej kolejności należy więc przypomnieć, że przesłanką nadania klauzuli wykonalności nie jest jedynie pozostawanie w związku małżeńskim z dłużnikiem, lecz konieczne jest istnienie w tym związku ustroju wspólności majątkowej. Wprawdzie w art. 787 KPC jest mowa ogólnie o osobie pozostającej w związku małżeńskim z dłużnikiem, ale wobec konieczności odniesienia zasadności żądania wierzyciela do przepisów materialnoprawnych wskazać trzeba, że właśnie w art KRO, który jest merytoryczną podstawą odpowiedzialności za długi współmałżonka, wskazuje się wyraźnie na majątek wspólny. W świetle początkowych uwag taki majątek może zaś istnieć tylko w ramach ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Ponadto również z art KPC wynika, iż klauzula wykonalności obejmuje tylko składniki majątku wspólnego. W tej sytuacji niezbędne jest, żeby w chwili orzekania o nadaniu klauzuli wykonalności w trybie art KPC między małżonkami obowiązywał ustrój wspólności majątkowej. To stanowisko wynika z faktu, iż z chwilą ustania wspólności ustawowej następuje zmiana charakteru majątku wspólnego małżonków ze współwłasności łącznej na współwłasność w częściach ułamkowych (zob. art. 42 KRO oraz odpowiednio art. 48 KRO odnośnie do wspólności umownej) i w związku z tym wierzyciele uzyskują możliwość bezpośredniej egzekucji z udziału ich dłużnika w tym majątku. Obecnie dodać więc trzeba, że - poza wcześniej wspomnianymi przypadkami ustania wspólności majątkowej w czasie małżeństwa - generalnie przyczyną jej ustania jest ustanie małżeństwa. Sytuacja, w której ustanie wspólności majątkowej pokrywa się z ustaniem małżeństwa, nie budzi wątpliwości w aspekcie odpowiedzialności za długi współmałżonka, gdyż niespornie od tej pory zastosowanie art. 787 KPC jest wyłączone, skoro otwiera się możliwość egzekucji z udziału dłużnika w byłym majątku wspólnym. Natomiast, jeśli owa wspólność ustanie w trakcie małżeństwa, to także jej zniesienie przez sąd na podstawie art. 52 KRO jednoznacznie pozbawia wierzyciela możliwości uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi dłużnika, ponieważ - zgodnie z art. 452 KPC w zw. z art KPC - prawomocny wyrok w takiej sprawie jest skuteczny również wobec osób trzecich. Oznacza to, że małżonkowie mogą wobec wierzyciela podnieść już w toku postępowania klauzulowego zarzut nieistnienia wspólności majątkowej wskutek jej sądowego zniesienia. Pewnym rozwiązaniem byłoby podpisanie intercyzy. Należy jednak pamiętać, że intercyza wywołuje skutki prawne dopiero od dnia jej zawarcia. Za długi powstałe wcześniej małżonkowie odpowiadają, więc tak, jakby między nimi nie było rozdzielności majątkowej. Za zobowiązania podatkowe jednego z nich, powstałe przed sporządzeniem intercyzy, odpowiada więc nie tylko on sam, ale i jego współmałżonek. Zakres tej odpowiedzialności obejmuje jego majątek odrębny oraz ich dorobek wspólny. Przed działaniami egzekucyjnymi chroniony jest jedynie majątek odrębny drugiego małżonka. Nie będzie musiał się on martwić jedynie tymi zobowiązaniami, które powstaną po dacie spisania umowy o rozdzielności majątkowej. 14 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

15 Summer school of Transnational Business Law w Bilbao gotowaniem symulacji rozprawy sądowej, która dotyczyła konkretnej sytuacji faktycznej. Praca w grupach polegała na przygotowaniu rozwiązania kazusu zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej, czy to z perspektywy pozwanego, czy powoda. Kurs zakończyła symulacja rozprawy sądowej. Grupy reprezentowane przez 3 przedstawicieli były oceniane przez adwokatów i sędziów sądu baskijskiego. Każdego dnia studenci poświęcali na naukę od 6 do 7 godzin. W wolnym czasie mieli oni okazję poznać Bilbao miasto, które wraz z przyległymi miejscowościami tworzy prawie milionową aglomerację. Bilbao urzeka szerokimi, schludnymi alejami rozciągającymi się przy brzegu rzeki Nervión, wypielęgnowanymi ogrodami, jak też odrestaurowanymi kamienicami. Największą atrakcją miasta okazało się Muzeum Guggenheima, w którego stałej ekspozycji muzealnej prezentowana jest sztuka współczesnych kierunków XX wieku. Taki kurs nie jest tylko możliwością zdobycia wiedzy czy poznania nowych zakątków Europy, ale też szansą na poznanie nowych ludzi. Wspólne, przedłużające się posiłki w akademiku, w którym byli zakwaterowani uczestnicy kursu, wieczory spędzane w akademickiej kafeterii czy przy bilardzie, jak również wspólne wyjścia na zabawy czy spacery zaowocowały licznymi znajomościami. Ja osobiście mogłam się przekonać o pracowitości Chińczyków, religijności Meksykan, doskonałym wykształceniu Estończyków. Francuzi okazali się nieco skryci i wyalienowani, natomiast Anglicy skłonni do nieprzerwanej zabawy. Hiszpanie utwierdzili mnie w przekonaniu, że są narodem życzliwym, otwartym i posiadającym poczucie humoru, co odnosi się nie tylko do studentów, ale i organizatorów kursu. Wtym roku akademickim będzie organizowana kolejna edycja kursu, w której studenci Naszego Wydziału będą mieli okazję uczestniczyć. Więcej informacji odnośnie kursu, wraz z treścią kazusu, można znaleźć pod adresem: Zachęcam do odwiedzenia strony oraz spróbowania swych sił w rozmowie kwalifikacyjnej, która odbędzie się w przyszłym semestrze tego roku akademickiego. Dekoder pojęć związanych ze studiami 1 Ewa Kosior studentka V roku prawa Już po raz drugi grupa studentów Wydziału Prawa UwB miała okazję brać udział w programie Recent Developments and Challenges of Transnational Law. Kurs, który odbył się w dniach września 2008, organizowany był przez Wydział Prawa Uniwersytetu w Bilbao, w Hiszpanii. Zagadnieniem omawianym na tegorocznej edycji programu był wpływ prawa międzynarodowego na handel międzynarodowy (właściwy tytuł: General Problems of Transnational Law and its Implications for the Companies in International Trade ). Kurs podzielony był na dwa moduły: poranny i popołudniowy. Rankiem prowadzone były wykłady dotyczące, m.in. traktatu lizbońskiego i jego wpływu na porozumienia handlowe, tradycyjnych i alternatywnych metod rozwiązywania sporów oraz aktów prawnych mających zastosowanie przy sporach z zakresu prawa handlowego. Swoją wiedzą można było poszerzyć o znajomość aktów takich jak: Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych z 19 czerwca 1980 r., Konwencja o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) z 19 maja 1956 r., czy reguły Hasko-Visbijskie. Wykłady były prowadzone przez pracowników naukowych uniwersytetów biorących udział w programie, praktyków z zakresu międzynarodowego prawa handlowego oraz przedstawicieli instytucji lokalnych, krajowych i międzynarodowych. Swoją obecnością kurs zaszczycił unijny komisarz ds. walutowych Joaquín Almunia. Uniwersytet w Białymstoku reprezentowała dr Agnieszka Malarewicz, która przygotowała wykład dotyczący alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów. Wkażde popołudniu, w zależności od ukończonego poziomu studiów, studenci pracowali indywidualnie bądź w grupach nad przyakademicki kwadrans piętnastominutowa amnestia dla spóźnialskich; akademik (dom studenta) obiekt mieszkalno integracyjno rozrywkowy braci studenckiej; aktywność największy atut strategii przetrwania, nieraz może uratować przed zgubą; Biuro Karier biuro pomocy studentowi w zaprojektowaniu jego kariery pracowniczej; ćwiczenia czas wzmożonej pracy umysłowej; doktor omyłkowo kojarzony z lekarzem, jeszcze nie profesor, ale już nie magister; Dziekan Szef wszystkich Szefów na Wydziale; dziekanat miejsce, w którym po przygotowaniu odpowiedniej strategii możliwe jest załatwienie istotnych spraw studenckich; Dzień Rektorski dzień wolny od zajęć, przyznany prawem łaski przez Rektora; Dni Wydziału oficjalne, wydziałowe świętowanie; dzwonek na przerwę utopijne wspomnienie z młodości; jeżeli ktoś na niego czeka, to się nie doczeka; egzamin ostateczna walka studenta, połączona z nadzieją w szczęście; godziny rektorskie godziny amnestii dla całej uczelni, przyznane przez Rektora; godziny dziekańskie godziny amnestii dla całego wydziału, przyznane przez Dziekana; Gaudeamus Igitur hymn, śpiewany podczas uniwersyteckich uroczystości, podczas niego obowiązkowa pozycja na baczność ; inauguracja uroczyste rozpoczęcie roku akademickiego połączone z żałobnym pożegnaniem wakacji; juwenalia wielkie, kilkudniowe świętowanie studentów tuż przed sesją egzaminacyjną, popierane przez władze miasta tzw. chwila beztroski; kampania wrześniowa ponowny bój zaliczeniowy z przedmiotem, po dodatkowym, wakacyjnym, przeszkoleniu; karta egzaminacyjna karta, na której wpisywane są twoje wszystkie oceny kolokwium/koło/kolos pisemne udokumentowanie wiedzy studenta, kołami studia się toczą; koło naukowe grupa pozytywnie zakręconych ludzi, specjalizujących się w podobnym temacie; połowinki impreza, wyróżnienie dla studentów, którzy wytrwali połowę studiów oraz chwila zapomnienia, że drugie tyle zostało; poprawka powtórna szansa dla studenta, aby zaliczyć dany przedmiot; Rektor najważniejsza osobistość na Uniwersytecie, wybierana przez Kolegium Elektorów co 4 lata; Wydziałowa Rada Samorządu Studentów pochodzący z wyborów organ reprezentujący studentów; sesja Systematyczna Eliminacja Studenckich Jednostek Akademickich; sesja poprawkowa coś, czego nie życzy się nawet najgorszemu wrogowi; stypendium naukowe pieniężne odszkodowanie za intelektualne wysiłki oraz bezsenne noce; urlop dziekański jeden z największych uroków studiowania, tylko tutaj przysługuje tak długi urlop; wejściówka miła niespodzianka przygotowana przez ćwiczeniowców na dobry początek zajęć; wyjściówka niespodziewane pożegnanie studentów, które pogrąża studentów mających nadzieje na przemknięcie niepostrzeżenie ze swoją niewiedzą; wykłady zajęcia uczelniane dla najbardziej wytrwałych wspomagane narzędziem piśmienniczym; zaliczenie pisemne potwierdzenie determinacji studenta, a jednocześnie przepustka do egzaminów; zerówka zjawisko nie występujące zawsze, jest bowiem wspaniałomyślnym gestem Profesora. Jego termin wyznaczany jest przed sesją. oprac. Rafał Kuligowski 1 W opracowaniu wykorzystano niektóre definicje zawarte w poradniku Kompas 2007 wydanym przez Stowarzyszenie Kuźnia Talentów. Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

16 studia niestacjonarne Rozmowa z dr Jarosławem Matwiejukiem, Prodziekanem ds. Studiów Niestacjonarnych Ilu studentów mamy na studiach niestacjonarnych? Około 2400 osób. Wciąż trwa rozliczanie roku akademickiego 2007/2008. Kiedy Pan ma czas dla tak dużej ilości studentów? Dyżury mam w każdy poniedziałek od do oraz w każdą sobotę od do 11.00, aby studenci spoza Białegostoku mieli możliwość ze mną porozmawiać. Jest to tylko godzina, jednak przyjmuję wszystkich, którzy zgłaszają się na dyżur, nawet jeżeli jest to po czasie. Są okresy, kiedy studentów jest więcej. Jednak wiele osób stoi niepotrzebnie w kolejce, by złożyć u mnie podanie. Podania należy składać w dziekanacie? Oczywiście. Panie pracujące w dziekanacie muszą sprawdzić z aktami studenta, czy przychylenie się do prośby jest możliwe. Bywają różne sytuacje. Należy każdą z nich wnikliwie przeanalizować i możliwie jak najkorzystniej dla studenta rozwiązać. Jednakże decyzje muszą być podejmowane zgodnie z przepisami. Bardzo często zdarza się tak, że studenci niestacjonarni nie mogą osobiście przyjść do dziekanatu w swoich sprawach. Czy istnieje możliwość by w ich imieniu działał ktoś inny? Tak. W każdym dziekanacie jest wzór pełnomocnictwa, który można wypełnić i podpisać w obecności pracownika dziekanatu. Na podstawie takiego upoważnienia można załatwiać sprawy w imieniu studenta. Czy przy takiej ilości studentów można uniknąć kolejek przed dziekanatem? Robimy wszystko w tym kierunku, by kolejki były jak najmniejsze, np. został zniesiony obowiązek dostarczania dowodów wpłaty za czesne. Jednak rozpoczęcie roku akademickiego wiąże się z wydawaniem indeksów i legitymacji. Wiele osób potrzebuje zaświadczeń o kontynuacji studiów, przedłużamy ważność legitymacji studenckich, więc w pewnych okresach nie da się uniknąć kolejek. Jakie korzyści, Pana zdaniem, mogą czerpać studenci z Uniwersyteckiego Systemu Obsługi Studenta (USOS)? Przed wprowadzeniem systemu USOS jedyną możliwością dokonania wyboru przedmiotów specjalizacyjnych było osobiste stawienie się studenta w dziekanacie. Teraz można to uczynić za pośrednictwem Internetu. Każdy student posiada indywidualne konto w programie USOS, które pozwala mu na sprawdzanie ocen uzyskanych z egzaminów i zaliczeń. W przypadku studentów niestacjonarnych jest to wielkie udogodnienie, gdyż większość z nich jest spoza Białegostoku. Emilia Chodyna Dominika Jocz Stacjonarne czy niestacjonarne? Podejmując decyzję o rozpoczęciu studiów, warto zastanowić się także nad ich trybem. Niektórzy twierdzą, że z pełni uroków studiowania można korzystać, jedynie będąc studentem dziennym. Nic bardziej mylnego! Postaramy się Was o tym przekonać. Na wstępie trochę teorii. Studia niestacjonarne, dawniej zwane zaocznymi, jest to system studiów, w którym zajęcia odbywają się w cyklu zjazdów trwających od piątkowego popołudnia do niedzieli. To właśnie studia niestacjonarne dają możliwość połączenia nauki z podjętą pracą. W sytuacji, gdy pracodawcy coraz częściej wymagają od przyszłych pracowników nie tylko udokumentowanych ukończeniem uczelni wyższej kwalifikacji, ale i doświadczenia zawodowego, studia niestacjonarne wydają się być bardzo dobrym rozwiązaniem. Często studenci niestacjonarni obawiają się o poziom nauczania. Aby rozwiać te obawy, sięgamy do standardów kształcenia wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego 1. Zgodnie z 4 ust. 1 rozporządzenia, plan studiów i program nauczania realizowany na studiach niestacjonarnych zapewnia nabycie tej samej wiedzy i uzyskanie tych samych kwalifikacji co na studiach stacjonarnych na tym samym kierunku studiów i poziomie kształcenia. Studia niestacjonarne dają także możliwość zaangażowania się w działalność akademicką. Droga do organizacji studenckich i kół naukowych dla wszystkich zainteresowanych stoi otworem. Przykładem aktywnego studenta studiów niestacjonarnych jest Robert Radek - student IV roku prawa, członek Wydziałowej Rady Samorządu Studentów, koordynator wielu projektów. Aktualnie Robert w ramach programu wymiany studenckiej Sokrates/Erasmus przebywa w Estonii. O plusach i minusach studiów niestacjonarnych wypowiada się Anna Germanowicz, studentka IV roku prawa: Studia niestacjonarne jednolite magisterskie są dobrym rozwiązaniem dla osób, które muszą jednocześnie pracować i uczyć się. Studiowanie to urok imprez studenckich, uczęszczanie do różnego rodzaju organizacji czy stowarzyszeń, pewien luz, na który nie mogą sobie pozwolić osoby studiujące na studiach niestacjonarnych. Jako studentka czwartego roku prawa studiów niestacjonarnych muszę stwierdzić, że negatywnym aspektem tego trybu nauczania jest mniejsza liczba wykładów przy materiale takim samym jak na studiach stacjonarnych. Jako osoba, która lubi stawiać sobie poprzeczkę coraz wyżej, postanowiłam uczęszczać na spotkania Koła Naukowego Prawa Finansowego i wszystkich studentów zachęcam do udzielania się w kołach naukowych. To nie tylko możliwość poszerzenia wiedzy w danej dziedzinie, ale również dobre szkolenie z zakresu relacji interpersonalnych. 1 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2008 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz. U. 200, Nr 164 poz. 1166). organizacja roku akademickiego SEMESTR ZIMOWY w tym: - zajęcia dydaktyczne wakacje zimowe zajęcia dydaktyczne c.d egzaminacyjna sesja zimowa przerwa międzysemestralna SEMESTR LETNI w tym: - zajęcia dydaktyczne egzaminacyjna sesja poprawkowa semestru zimowego wakacje wiosenne zajęcia dydaktyczne c.d dni wolne od zajęć dydaktycznych zajęcia dydaktyczne c.d egzaminacyjna sesja letnia PRZERWA WAKACYJNA LETNIA (w tym: minimum 4 tygodnie nieprzerwanych wakacji letnich, praktyki programowe) EGZAMINACYJNA SESJA POPRAWKOWA SEMESTRU LETNIEGO OKRES, W KTÓRYM NALEŻY PODJĄĆ WSZYSTKIE INDYWIDUALNE DECYZJE DOTYCZĄCE ZALICZENIA ROKU AKADEMICKIEGO 2008/ Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

17 Budowanie ZESPOŁU mgr Marek Stanisław Kmieć Koordynator ELSA Trainers Group Dzisiejsza działalność studentów, czy to w kołach naukowych, czy też może już jako pracownicy firm opiera się w dużym stopniu na pracy zespołowej. Nieraz zdarza się, że przeglądając oferty pracy zamieszczane w gazetach lub portalach internetowych, natrafimy w wymaganiach na magiczną formułkę umiejętność pracy w zespole. To lapidarne określenie ma tak wiele interpretacji, ilu jest autorów tego typu ogłoszeń. Aby je zrozumieć, należy zadać sobie pytania: - czym tak właściwie jest zespół, - w jaki sposób przebiega jego budowanie? Odpowiadając na pierwsze pytanie, trzeba zacząć od rozróżnienia między definicją grupy a zespołu. Grupa jest to zbiorowisko ludzkie, które w danym momencie spełnia określone zadanie, wykonuje pewne czynności. Jednak bodźcem do jej działania są przede wszystkim indywidualne cele każdej jednostki, nie zaś działanie na rzecz szeroko pojętego wspólnego dobra. Z zespołem mamy do czynienia, gdy grupa wspólnie działających ludzi i wykonujących tę samą pracę realizuje jeden cel. Ważne jest również, że w przeciwieństwie do funkcjonowania grupy, które w większości przypadków jest chaotyczne i nieprzewidywalne, działanie zespołu można zaplanować. Najpopularniejszy model procesu tworzenia zespołu został przedstawiony przez B.W. Tuckmana, który określił go jako kilka faz przechodzących jedna w drugą. Jest to model dynamiczny. Główne czynniki pozwalające określić stadium, w jakim znajduje się dany zespół, to ilość czasu oraz wysiłek poświęcany przez członków zespołu na realizację celu utożsamianego z kolejnym sukcesem. Faza pierwsza to formowanie się (forming) moment, w którym zespół się zawiązuje. Jego charakterystyczne cechy to: członkowie różnie postrzegają cel, który chcą osiągnąć, niski poziom zaufania, członkowie zespołu uważają na to, co mówią, są raczej zamknięci, zaczynają się nawzajem poznawać, ich cele indywidualne nie są jeszcze tożsame z celami zespołu. W tej fazie lider lub założyciel zespołu powinien wprost mówić jego członkom, co muszą zrobić, jakie zadania wykonać. Nie oznacza to prowadzenia ich za rękę podczas realizacji zadań. Jednak przekazywane przez niego instrukcje musza być konkretne, wyczerpujące i powiedziane w taki sposób, aby można je było w miarę łatwo wykonać. Zczasem w zespole zaczynają pojawiać się konflikty i rozpoczyna się druga faza, nazwana okresem burz (storming). Dla tej fazy właściwymi zachowaniami są: pojawienie się konfliktów dotyczących postawionego przed sobą celu, sposobu dowodzenia zespołem i zasad jego działania, pojawienie się pierwszych nieporozumień i różnic poglądów, następuje weryfikacja celu i planu działania, bardzo wysoka temperatura kontaktów i działań, zniechęcenie, które powoduje utratę wiary w sukces. Przy zachowaniu odpowiedniej postawy można daną fazę kreatywnie wykorzystać, aby wzajemnie poznać swoje słabe i mocne strony, zachowania w sytuacjach stresowych itd. Tu lider zespołu powinien zachowywać się mniej dyrektywnie, winien raczej sugerować określone działanie. Sam zespół musi mieć możliwość decydowania, jak chce się zachować oraz jaki cel osiągnąć. Na tym etapie zbyt narzucające zalecenia prowadzącego mogą doprowadzić do zwiększenia konfliktów i dyskusji. Właściwymi będą słowa: Co sądzicie o zadaniu?, Jakie jest Wasze zdanie? itp. Normowanie (norming) to trzecia faza tworzenia, która oznacza docieranie się zespołu. Następuje, kiedy zespół już się ustabilizuje. Jej cechy charakterystyczne to: ludzie zaczynają kreować wspólne wartości zespołu i zasady działania, wszyscy zaczynają mieć jasną, spójną i wspólną wizję końca, praca przebiega zgodnie z wypracowanymi zasadami, uczą się jak efektywnie pracować razem, poznają się nie tylko na gruncie zawodowym, ale też osobistym. W tym stadium zespół przejmuje odpowiedzialność za wyznaczanie celów i za sposób wykonywania zadań. Ludzie są już na tyle zintegrowani, że można im pozostawić wiele samodzielności, aby pracowali w miarę efektywnie. Jednak lider powinien być cały czas widoczny, współpracować, by w razie konieczności zaoferować fizyczne lub psychiczne wsparcie. Wykonywanie (performing) to czwarta faza - etap efektywnej współpracy, którego charakterystycznymi elementami są: cel jasny dla wszystkich, wszyscy się z nim utożsamiają, wysoki poziom zaufania między członkami, otwarta komunikacja, zespół charakteryzuje maksymalna efektywność i satysfakcją z wykonanego zadania. W tej fazie członkowie zespołu są już dobrze zintegrowani i skutecznie współpracują. Stawiane przed nimi cele powinny przynieść im refleksję na temat codziennej współpracy i pozwolić lepiej się dotrzeć. Dlatego rolą przywódcy jest przedstawienie zadań, ale jednocześnie pozostawienie zespołowi pełnej swobody wyboru stopnia realizacji celu i metod pracy. Ostatnią fazą jest tzw. dynamiczna transformacja (transforming). Ze względu na zmiany otoczenia zespół może zredefiniować zadanie, szybko przystosować się do zmian i osiągnąć nowy cel. Łatwo to zrobić, ponieważ zaufanie wśród członków jest wciąż wysokie, praca wykonywana efektywnie, otwarta komunikacja. Jeśli jednak nikt nie zauważy zmian, lider zespołu nie przekona do nich podwładnych, wówczas wszyscy nie dostosują się do nowej sytuacji i zespół może się rozpaść. Tu zadaniem lidera, zarządu lub innej formy zwierzchnika zespołu jest pokazanie, w jaki sposób mogą dostosować się do zmian lub nawet nimi kierować. W trakcie całego procesu formowania zespołu jest ważne, aby prowadzący potrafił uodpornić go na skutki zmian, które mogą prowadzić do jego rozpadu. Opracowano na podstawie materiałów szkoleniowych ELSA z zakresu budowania zespołu. W artykule wykorzystano także: 1) B.W. Tuckman, Theories and Applications of Educational Psychology, New York ) R. Szczepanik, Budowanie zespołu, Warszawa 2005 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad

18 W jakim stopniu odzwierciedlacie faktyczne działania prawdziwych jednostek? Wykorzystujemy jedynie pewne elementy taktyki prawdziwych jednostek. Nie wszystkie elementy pokazu przeprowadzanie samym prawem prawnik żyje... Z Marcinem Brzosko, studentem III roku prawa, rozmawiał Adam Laskowski. Wiem, że jesteś bardzo aktywną osobą. Czy mógłbyś opowiedzieć, czym zajmujesz się poza studiowaniem? Lubię sporty ekstremalne i co jakiś czas próbuję czegoś nowego. Od kilku sezonów jeżdżę na snowboardzie, w tym roku próbowałem swoich sił w windsurfingu, od czasu do czasu wspinam się. Mam skończoną teoretyczną część podstawowego kursu spadochronowego, jednak w tym sezonie nie uda mi się skoczyć. Interesuję się również ASG (Air Soft Gun), ale sam nie jestem pewien czy można nazwać to sportem. Zajmuję się również organizowaniem pokazów militarnych. Na czym polega airsoft? Airsoft jest młodą w Polsce zabawą, której zasady są zbliżone do paintballu, jednak stawiany jest tutaj znacznie większy nacisk na realizm podczas zabawy. Broń używana do rozgrywek ASG do złudzenia przypomina broń oryginalną, tylko oczywiście nie strzela pociskami, a plastikowymi sześciomilimetrowymi kulkami. Skąd wziął się pomysł na organizowanie pokazów militarnych? Zacząłem zajmować się pokazami w 2006 roku. Po 4 latach zajmowania się samym ASG postanowiliśmy stworzyć grupę, która będzie się zajmowała organizowaniem pokazów militarnych. Tak właśnie powstała Grupa DPM Dynamiczne Pokazy Militarne. Pokazy organizowaliśmy, m.in. z okazji Dni Wydziału Prawa, Dni Miasta Białegostoku i Dni Miasta Sokółki. Jaka jest więc różnica pomiędzy airsoftem a pokazami tworzonymi przez Waszą grupę? Prawda jest taka, że są to dwie zupełnie odrębne rzeczy. Ludzie tworzący DPM wywodzą się, co prawda, ze środowiska airsoftowego, ale jedyne podobieństwo jest takie, że przy pokazach używamy replik broni i mundurów, których używamy na rozgrywkach ASG. Cała reszta nie ma nic wspólnego z zabawą w ASG. W jaki sposób tworzycie pokazy, sprawy techniczne, treningi? Ile czasu to trwa? Co jest na pokazie: sceny, samochody, broń, pirotechnika? Podczas pokazów odgrywamy pozorowane scenki, np. szturm na budynek, ochrona VIPa, zatrzymanie podejrzanego pojazdu, atak na konwój oraz inne równie spektakularne akcje, w których staramy się zaskakiwać widzów. Pokazujemy widowiskowe aresztowania, obezwładnianie, a ponadto dla wzmocnienia efektu i dodania realizmu wykorzystujemy całkowicie bezpieczne i legalne lekkie materiały pirotechniczne. Całość trwa około 45 minut, ale przygotowanie takiego pokazu nie jest łatwym zadaniem. W każdego pokazie bierze udział około 15 ludzi, wykorzystujemy od 3 do 5 samochodów. Do tego dochodzi pirotechnika. Wszystko musi być zgrane w czasie, każdy doskonale musi wiedzieć, co i jak ma robić. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że za każdym razem pokaz wykonujemy w innym miejscu, więc powielanie wyćwiczonego schematu nie wchodzi w grę. Zawsze staramy się urozmaicać nasze pokazy, dodawać nowe elementy. Właściwie każdy pokaz musimy tworzyć od samych podstaw. Gdy już wszystko zaplanujemy i rozrysujemy na papierze, przychodzi czas na treningi. To one pochłaniają najwięcej czasu. ne są zgodnie ze sztuką wojskową. Musimy pamiętać, że tworzymy show, które ma się podobać publiczności. Wiedzę czerpiemy z pierwszej ręki, np. ostatni pokaz tworzyliśmy przy współpracy z 18 batalionem obrony terytorialnej stacjonującym w Białymstoku. Szkoli nas również były żołnierz jednej z polskich jednostek specjalnych. Wspomniałeś, że podczas ubiegłorocznych Dni Wydziału Prawa zorganizowaliście pokaz militarny przed budynkiem Wydziału. Skąd na to pomysł? Jestem członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA. Zadaniem każdej organizacji studenckiej było przygotowanie atrakcji na Dni Wydziału. Znajomi zaproponowali, abym taki pokaz zorganizował z moją grupą. Pokaz przyciągnął dużą rzeszę studentów, wykładowców oraz ludzi spoza Wydziału. Czy przy takim trybie życia starcza Ci czasu na studiowanie? Wybitnym studentem nie jestem, lecz nie miałem problemów z zaliczeniem sesji. Przyznaję, że poprawki się zdarzają. Wszystko można ze sobą pogodzić, jeżeli się to dobrze zorganizuje. Uważam, że warto aktywnie uczestniczyć w różnego rodzaju organizacjach studenckich i serdecznie wszystkich do tego zachęcam. Pociąga to za sobą nowe doświadczenia i przygody. Oczywiście typowe życie studenckie nie jest mi obce, o czym doskonale wiedzą moi znajomi. Dziękuję za rozmowę. 18 Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Listopad 2008

19 dr Ewa M. Guzik-Makaruk Wydział Prawa na II Białostockim Salonie Maturzystów Perspektywy 2008 W dniach września 2008 r. na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej odbył się II Białostocki Salon Maturzystów Perspektywy 2008, pierwszy miał miejsce rok wcześniej. Ogólnopolska kampania informacyjna Salon Maturzystów Perspektywy 2008 została przeprowadzona we wrześniu w 17 polskich ośrodkach akademickich. Nieprzypadkowo wybrano wrzesień, bowiem jest to pierwszy powakacyjny miesiąc nauki w szkołach, ponadto stosownie do przepisów ustawy o systemie oświaty, młodzi ludzie muszą podjąć do końca września wstępną decyzję, co do przedmiotów zdawanych na maturze w roku Głównym zamierzeniem Salonu było z jednej strony pełne i rzetelne przybliżenie informacji na temat zasad matury 2009, z drugiej zaś prezentacja oferty edukacyjnej oraz wymagań rekrutacyjnych obowiązujących w roku akademickim 2009/2010 w wyższych uczelniach regionu, co z pewnością miało ułatwić przyszłym maturzystom wybór przedmiotów maturalnych i tym samym pośrednio wybór kierunku kształcenia bądź nawet samej uczelni. W świetnie zorganizowanej kampanii, przygotowanej z inicjatywy Fundacji Edukacyjnej Perspektywy i Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, wziął udział także nasz Wydział, reprezentowany przez nauczycieli akademickich i przedstawiciela studentów. Tłumowi rozentuzjazmowanych abiturientów dzielnie stawiali czoła: dr Ewa M. Guzik-Makaruk, mgr Anna Brzozowska, mgr Artur Modrzejewski, mgr Agnieszka Piekutowska, mgr Dominik Kościuk, mgr Szymon Pszczółka, mgr Marek Zaremba oraz student Łukasz Prokorym. Warto w tym miejscu przytoczyć dane podawane przez portal z których wynika, że w woj. podlaskim w roku szkolnym 2008/2009 funkcjonują 294 szkoły z klasami maturalnymi, w których uczy się maturzystów. Jeśli porównać prognozowaną liczbę odwiedzających salon w Białymstoku z rzeczywistą liczbą, ustaloną już po zorganizowanym przedsięwzięciu, to jasne się wydaje, że Wydziału Prawa nie mogło zabraknąć na tej szczytnej imprezie. Z 9000 osób, których spodziewali się organizatorzy liczba urosła do ponad 17 tysięcy! Stoisko Wydziału Prawa cieszyło się niegasnącym zainteresowaniem, pytania stawiali zarówno przyszłoroczni abiturienci, jak i ich rodzice czy nauczyciele. Ufamy, że duża liczba spośród odwiedzających Salon i nasze stoisko zapuka w przyszłym roku akademickim do naszych drzwi i zajrzy w gościnne progi Wydziału, pozostając na dłużej, jednak nie dłużej niż to konieczne, bo 5 lat to czas w pełni wystarczający na uzyskanie starannego wykształcenia. Zwłaszcza w tak renomowanej Uczelni, jak nasza, gdzie Wydział Prawa wedle II Rankingu Wydziałów Prawa, organizowanego przez Gazetę Prawną, już od kilku lat plasuje się w czołówce niekwestionowanych liderów i jest NAJLEPSZY NA WSCHÓD OD WISŁY!

20