PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA NOWYCH NARZĘDZI I MASZYN DO REGULACJI ZACHWASZCZENIA W INTEGROWANEJ I EKOLOGICZNEJ PRODUKCJI ROŚLINNEJ

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (1) 2006 PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA NOWYCH NARZĘDZI I MASZYN DO REGULACJI ZACHWASZCZENIA W INTEGROWANEJ I EKOLOGICZNEJ PRODUKCJI ROŚLINNEJ ADAM DOBRZAŃSKI 1, KAZIMIERZ ADAMCZEWSKI 2 1 Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka Konstytucji 3 Maja 1/3, Skierniewice adobrzan@inwarz.skierniewice.pl 2 Instytut Ochrony Roślin, Miczurina 20, Poznań K.Adamczewski@ior.poznan.pl I. WSTĘP Ochrona przed chwastami należy do podstawowych zabiegów w integrowanej i ekologicznej uprawie roślin. Rozwój nowych metod produkcji spowodował wzrost zainteresowania nie tylko chemicznymi sposobami odchwaszczania, ale także wykorzystywaniem rozwiązań alternatywnych. Należy do nich mechaniczne zwalczanie chwastów. Jest ono powszechnie stosowane, niezależnie od ogromnego znaczenia herbicydów, szczególnie w rolnictwie konwencjonalnym i prawdopodobnie nigdy się to nie zmieni. W wyniku postępu technicznego wprowadza się do zwalczania chwastów różnego rodzaju usprawnienia oraz nowe maszyny i narzędzia (Adamczewski 2000). Zainteresowanie metodami fizycznymi i mechanicznymi jest powodowane wzrastającą troską o ochronę środowiska. Podejrzewa się, iż niektóre herbicydy są źródłem skażenia wód oraz uodparnianiem się chwastów. Znaczenie mechanicznych zabiegów uprawowych poprzedzających siew lub sadzenie w ograniczaniu zachwaszczenia jest bardzo duże. Im więcej, bowiem chwastów uda się zlikwidować w okresie poprzedzającym siew, tym walka z nimi w czasie wzrostu roślin będzie łatwiejsza i tańsza. Jednak zasadniczą funkcję w regulacji zachwaszczenia pełnią zabiegi prowadzone w okresie wegetacji. Obecnie zalecane przestrzenne rozmieszczenie i zagęszczenie roślin w łanie oraz rozstawy rzędów ukształtowały się nie tylko pod wpływem biologicznych właściwości roślin, lecz są w dużej mierze uzależnione od przyjętych sposobów ochrony przed chwastami. II. MECHANICZNE ZWALCZANIE CHWASTÓW PO WSCHODACH I SADZENIU ROŚLIN Oprócz bronowania zasiewów przed wschodami, głównie w celu likwidacji skorupy glebowej, zabieg ten jest zalecany także po wschodach niektórych roślin, głównie zbóż.

2 12 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (1) 2006 Nie stanowi to nic nowego. Kiedy nie znano herbicydów bronowanie zbóż i niektórych innych roślin zaliczano do podstawowych zabiegów ograniczających zachwaszczenie. Dzieżyc (1962) podaje, że bronowanie pszenicy zmniejszało zachwaszczenie o 40 82% w zależności od roku i terminu zabiegu. Obecnie w dość powszechnym użyciu, szczególnie w produkcji ekologicznej, w wielu krajach europejskich jest druciana brona chwastownik (zgrzebło). Jest to narzędzie dwustronne o dwóch rodzajach zębów: krótszych i dłuższych, tworzące siatkę dostosowującą się do nierówności pola, stąd może być używane zarówno w uprawie płaskiej jak i na redlinach, na przykład w ziemniakach. To bardzo stare narzędzie przeżywa obecnie renesans i jest zalecane w wielu uprawach z warzywami włącznie (Van der Weide i wsp. 2005). Bronowanie tym narzędziem w takich uprawach jak burak, marchew i inne rośliny uprawiane w szerokiej rozstawie zaleca się wzdłuż rzędów odwróconą stroną długich zębów, w odróżnieniu od zabiegów przedwschodowych prowadzonych stroną krótkich zębów wzdłuż lub w poprzek rzędów. Nad bronowaniem i jego techniką prowadzi się wiele badań (Kurstjens i Perdok 2000; Melander i wsp. 2005). W rozwiązaniach konstrukcyjnych bron nastąpił znaczny postęp. Można tu wymienić sprężynującą bronę spulchniacz-chwastownik (spring-tine harrows) o długich, cienkich zębach. Zęby zaczepiając o grudki gleby i rośliny sprężynują, co niszczy siewki chwastów. Wykorzystuje się ją w zabiegach przedwschodowych, ale przede wszystkim po wschodach lub sadzeniu roślin (Melander i wsp. 2005). Cirujeda i wsp. (2003) oraz Steinmann i Heitefuss (1996) podają, że bronowanie zbóż taką broną ogranicza występowanie uodpornionego na herbicydy Papaver rheas, a bronowanie pszenicy ozimej ogranicza zachwaszczenie przez Galium aparine poniżej progu ekonomicznej szkodliwości. W Polsce jest dostępne tego typu narzędzie pod nazwą spulchniacz-chwastownik Aktywator. Zaleca się bronować rośliny dobrze ukorzenione. Zbyt wczesne bronowanie powoduje nadmierne przerzedzenie stanu roślin i obniżenie plonu. Na przykład cebula i por z siewu powinny mieć wykształcone przynajmniej 2 3 liście właściwe; marchew, pietruszka i pasternak 3 5 liści. Narzędzie to prowadzi się wzdłuż rzędów. Jest ono zalecane w ekologicznej uprawie cebuli w Holandii. Zbyt intensywne i za częste bronowanie zbóż, dość odpornych na ten zabieg, powoduje nadmierne przysypywanie roślin glebą i w wyniku tego obniża plon (Rasmussen 1991). Bronowanie każdym z wymienionych narzędzi niszczy tylko małe siewki chwastów, głównie dwuliściennych, do pierwszej pary liści właściwych. Większe są niszczone słabo lub po wyrwaniu łatwo ukorzeniają się ponownie. Słabo są też zwalczane siewki chwastów jednoliściennych, niezależnie od fazy wzrostu. Liczbę bronowań zaleca się ograniczać do niezbędnego minimum i uzupełniać je innymi zabiegami mechanicznymi, aktywniej działającymi narzędziami lub stosowaniem herbicydów. Do zwalczania chwastów w międzyrzędziach używane są w Polsce najczęściej narzędzia zaopatrzone w elementy pielące, takie jak noże kątowe i gęsiostópki. Części robocze tych narzędzi powinny być prowadzone w odległości nie mniejszej niż 5 cm od rzędów, aby nie uszkodzić roślin uprawnych. Używane są też zestawy składające się z gęsiostópek lub noży kątowych z międzyrzędowymi wałkami strunowymi. Jednak przy zbyt wilgotnej glebie może wystąpić niekorzystne zamazanie gleby. Taki zestaw daje lepszy efekt agrotechniczny, gdyż wałki kruszą pociętą nożami glebę i wytrząsają z niej chwasty. W praktyce wykorzystywane są też dłuta i zęby spulchniające z redlicami. Działają one jednak za głęboko. Ich użycie jest uzasadnione do przyspieszania osuszania gleby po intensywnych opadach, na polu zalanym wodą, gdzie rośliny z powodu braku powietrza w glebie duszą się. W takim przypadku narzędzia te należy prowa-

3 Perspektywy wykorzystania nowych narzędzi i maszyn 13 dzić głębiej, pośrodku międzyrzędzi. Takie głębokie spulchnianie prowadzone wąskim paskiem w środku międzyrzędzia osusza glebę, ale powoduje wzrost zachwaszczenia wtórnego na skutek wyciągania diaspor chwastów z głębszych warstw. Dobrze zwalczają chwasty i wzruszają glebę, aczkolwiek nieco za głęboko, różnego rodzaju obsypniki, używane do obredlania ziemniaków lub formowania redlin. Ich stosowanie bywa uzasadnione do przysypywania odsłoniętych szyjek korzeniowych roślin, pobudzania roślin do tworzenia korzeni przybyszowych, zapobiega zazielenianiu się bulw ziemniaka, główek marchwi i wywracaniu główek kapusty, czy też poprawianiu redlin rozmytych przez opady deszczu. W roślinach uprawianych w szerokiej rozstawie rzędów, na przykład w pomidorze mogą być używane różnego rodzaju kultywatory międzyrzędowe z zębami sprężynującymi lub sztywnymi. Wprawdzie dość skutecznie niszczą one po wschodach chwasty jednoroczne, ale wyciągają z głębszych warstw gleby nowe nasiona chwastów i przyczyniają się do rozwlekania po polu korzeni i rozłogów chwastów wieloletnich. Mogą też uszkadzać system korzeniowy płytko korzeniących się roślin uprawnych. Znane są różne spulchniacze rotacyjne napędzane od wałka odbioru mocy ciągnika. Należą do nich glebogryzarki międzyrzędowe, najlepiej z osłonami bocznymi, o regulowanej głębokości i szerokości pracy. Glebogryzarki podcinają chwasty, mieszając je z glebą na głębokość 5 10 cm, aczkolwiek należy unikać głębszego wzruszania gleby niż na 5 cm. Osłony umożliwiają pracę stosunkowo blisko rzędów. Niszczone są chwasty do 4 6 liści. Chwasty starsze mogą się ponownie ukorzeniać, aby je zniszczyć konieczne jest głębsze ich wprowadzanie do gleby. Wszelkie narzędzia rotacyjne, zwłaszcza glebogryzarki, powinny pracować z możliwie jak najmniejszą prędkością obrotową, aby nie rozpylać gleby. Mechaniczne zwalczanie chwastów w międzyrzędziach obecnie dostępnymi w Polsce narzędziami zaleca się wykonywać głównie w roślinach uprawianych w szerszej rozstawie rzędów. W zależności od rośliny, 50 90% nakładów pracy ręcznej może pochłaniać odchwaszczanie rzędów i pasa tuż przy rzędzie. Zmechanizowanie zabiegów pielęgnacyjnych tradycyjnie używanymi narzędziami ma duże znaczenie w zmniejszaniu zachwaszczenia pola, lecz nie zapewnia skutecznego zniszczenia chwastów w rzędach roślin. Do niszczenia chwastów w rzędach nadaje się nie wiele narzędzi. Znane są już narzędzia umożliwiające niszczenie chwastów bardzo blisko rzędów, a nawet w rzędach roślin. Należą do nich między innymi pielniki szczotkowe, palcowe, torsyjne, pneumatyczne. Są one wykorzystywane, szczególnie w uprawach integrowanych i ekologicznych, w wielu krajach i być może znajdą zastosowanie w Polsce. Możliwości korzystania z tych narzędzi, zwłaszcza w uprawach warzyw, są opisane w publikacjach wielu autorów (Fogelberg 1999; Bond i Grundy 2001; Melander i wsp. 2005; Van der Weide i wsp. 2005). Pielniki szczotkowe są maszynami aktywnymi, napędzanymi od wałka przekaźnika mocy, z półsztywnymi włosami z tworzywa sztucznego. Szczotki umieszczone na osi pionowej obejmują rząd i wymiatają chwasty rosnące w międzyrzędziach i w rzędach roślin. Z takich szczotek można korzystać w warzywach uprawianych z rozsady i dobrze ukorzenionych roślinach uprawianych z siewu w szerokiej rozstawie rzędów, a więc dość późno. Jest to pewną wadą, bo chwasty należy usuwać prawie równolegle ze wschodami roślin uprawnych. Natomiast szczotki umieszczone na osi poziomej służą do wymiatania chwastów w międzyrzędziach i bardzo blisko rzędów, gdyż rośliny są chronione przed uszkodzeniami specjalnymi osłonami. Według danych producenta maszyn najwęższy pas, jaki może chronić osłona wynosi 6 cm, co umożliwia zwalczanie chwastów rosnących bardzo blisko roślin (około 3 cm z każdej strony rzędu). Dzięki temu można wprowadzać maszynę wcześnie

4 14 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (1) 2006 po wschodach roślin i w stosunkowo wąskie międzyrzędzia (około 25 cm). Zaletą szczotek, w odróżnieniu od tradycyjnych pielników, jest działanie tylko na powierzchni roli i dlatego nie uszkadzają korzeni roślin uprawnych i w mniejszym stopniu przesuszają glebę. Znane są pielniki szczotkowe z możliwością regulacji ustawienia szczotek pod różnym kątem. Zależnie od ich ustawienia mogą być wykorzystane zarówno do zwalczania chwastów w rzędach jak i w międzyrzędziach. Szczotki, zwłaszcza na osi pionowej, mogą wymiatać razem z chwastami część słabiej ukorzenionych roślin. Innym narzędziem są pielniki palcowe o różnej szerokości roboczej. Półsztywne palce gumowe są zamontowane na obracających się kołach stożkowych, ustawionych pod odpowiednim kątem regulowanym w zależności od potrzeby. Palce niszczą chwasty u podstawy roślin. Pod palcami są stalowe zęby spulchniające glebę w międzyrzędziach. Podobnym narzędziem jest pielnik szczotkowo-palcowy lub wąsowy, który zamiast palców gumowych ma długie elastyczne wąsy z tworzywa sztucznego. Wąsy te, podobnie jak szczotki na osi pionowej i pielniki palcowe wymiatają chwasty u podstawy roślin z rzędów. Narzędzie to w mniejszym stopniu uszkadza słabiej ukorzenione rośliny niż pielnik szczotkowy. Narzędziem umożliwiającym niszczenie chwastów bardzo blisko roślin jest pielnik torsyjny (torsion weeder). Na ramie nośnej umieszczone są długie, sprężynujące zęby o średnicy około 5 mm, wygięte haczykowato w kierunku rzędów. Dwa zęby obejmują rząd roślin. Podczas przejazdu zęby prowadzone u podstawy roślin wibrują i na skutek ich drgań chwasty są podrywane i podcinane w bezpośrednim sąsiedztwie roślin. To stosunkowo proste narzędzie jest powszechnie używane w wielu krajach. W Niemczech opracowano pielnik pneumatyczny (Lütkemeyer 2000; Vale 2003). Sprężone powietrze wprowadzane do gleby przez otwory w części roboczej pielnika wydmuchują chwasty z rzędów roślin do głębokości około 15 mm. Narzędzie to działa dobrze na suchej glebie. Otrzymano pozytywne wyniki używając go w marchwi, kukurydzy i buraku cukrowym. Elementy robocze o różnym sposobie działania można łączyć tworząc agregaty pielęgnacyjne, na przykład pielniki szczotkowe lub palcowe z torsyjnymi, pielniki szczotkowe z nożami kątowymi lub kultywatorami międzyrzędowymi. Van der Weide i wsp. (2005) podają, że w Holandii zastosowanie w cebuli z siewu pielników palcowych i torsyjnych zmniejszało nakłady na ręczne odchwaszczanie o 40 70%. W Instytucie Warzywnictwa w Skierniewicach skonstruowano agregat do zwalczania chwastów w roślinach uprawianych na redlinach. Agregat ten składa się z tradycyjnych gęsiostópek pracujących na dnie redlin, aktywnych wirników napędzanych z WOM ciągnika i płytko odchwaszczających (około 1,5 cm) boczne powierzchnie redlin oraz obsypnika poprawiającego ich kształt (Dudek i Babik 2002, 2003). Maszyna ta niszczy nawet większe chwasty, do wysokości około 10 cm. Z maszyn i narzędzi pielących łatwiej jest korzystać, gdy rośliny są wysiane lub posadzone bardzo dokładnie w proste rzędy i na polu o wyrównanej powierzchni. W warzywach uprawianych z wykorzystaniem nowoczesnych metod produkcji rozsady łatwiej jest prowadzić mechaniczne odchwaszczanie niż w uprawie z siewu bezpośredniego. Narzędzia pielące muszą być prowadzone precyzyjnie. Dobrze jest używać pielników zaopatrzonych w mechaniczny lub hydrauliczny system sterowania. Nowoczesne pielniki są wyposażone w systemy elektronicznego sterowania dokonującego analizy obrazu, rozróżniające rośliny uprawne i chwasty, umożliwiające dokładne prowadzenie elementów roboczych narzędzi w odległości bezpiecznej od rzędów roślin. Takie systemy pozwalają na dokładne wykonywanie zabiegów.

5 Perspektywy wykorzystania nowych narzędzi i maszyn 15 Do podstawowych wad mechanicznego odchwaszczania należy zaliczyć krótkotrwałe działanie. Chwasty, bowiem odrastają po każdym zabiegu. Narzędzia pracujące między roślinami mogą też roznosić choroby i powodować mechaniczne uszkodzenia. Zabiegi mechaniczne są energochłonne, a częste ich wykonywanie, bez uzasadnionej potrzeby powoduje przesuszenie, przyspieszoną mineralizację materii organicznej i degradację gleby. Z drugiej strony poprawiają one aerację gleby i wpływają korzystnie na rozwój mikroorganizmów, chociaż na glebie lekkiej efekt może być odwrotny. W pracy tej zwrócono uwagę na możliwości wykorzystywania tylko wybranych narzędzi stosowanych już obecnie w różnych krajach. W ostatnich latach można zaobserwować znaczny postęp we wprowadzaniu nowych narzędzi przeznaczonych do mechanicznego zwalczania chwastów. Ich zastosowanie nie jest dokładnie przebadane w naszych warunkach klimatycznych i glebowych w powiązaniu ze stosowanymi w Polsce technologiami produkcji roślin. Aktualnie prowadzone są badania, szczególnie w Holandii i Danii, zmierzające do opracowania inteligentnych narzędzi pozwalających na precyzyjne usuwanie nawet dużych chwastów wokół każdej pojedynczej rośliny rosnącej w rzędzie z ograniczoną możliwością jej uszkadzania (na przykład sarl radis) oraz robotów do mechanicznego odchwaszczania (Bakker i wsp. 2004; Melander i Barberi 2004; Van der Weide i wsp. 2005). Prowadzone są także próby wykorzystania mikrofal do niszczenia chwastów (Sartorato i wsp. 2006). III. INTEGRACJA METOD ZWALCZANIA CHWASTÓW W rolnictwie konwencjonalnym i integrowanym oprócz mechanicznego zwalczania chwastów można stosować herbicydy. Według Melandera i wsp. (2005) dzięki tanim i skutecznym herbicydom w wielu uprawach mechaniczne zwalczanie chwastów nie jest konkurencyjne dla metody chemicznej, zarówno pod względem skuteczności osiąganych plonów, łatwości stosowania jak i kosztów. Dlatego, mimo postępu w rozwoju metod alternatywnych herbicydy będą pełniły znaczącą rolę, szczególnie w integrowanej ochronie przed chwastami (Dobrzański i Adamczewski 2001). W wielu badaniach wykazano, że istnieje możliwość łączenia metod chemicznych z mechanicznymi (Dobrzański 1991; Adamczewski 2000; Anyszka i wsp. 2005). Można połączyć mechaniczne odchwaszczanie międzyrzędzi ze stosowaniem herbicydów tylko w samych rzędach roślin lub też na przykład po bronowaniu użyć uzupełniająco herbicydy. Takie zabiegi ograniczają ilość herbicydów wprowadzonych do środowiska, ale nie zawsze wpływają korzystnie na zmniejszenie ogólnego poziomu zachwaszczenia. Na przykład na skutek przerwania filmu herbicydowego na powierzchni roli zabiegiem mechanicznym chwasty zaczynają ponownie rosnąć. To zmusza rolnika do powtórnego użycia herbicydów lub dodatkowych zabiegów mechanicznych. Powoduje to wzrost kosztów uprawy i zbędną chemizację środowiska. Stąd, gdy są stosowane herbicydy wszelkie mechaniczne zabiegi powinny być opóźniane i nie należy ich wykonywać bez potrzeby. Panuje pogląd, że zabiegi mechaniczne po wschodach roślin prowadzi się nie tylko dla zniszczenia chwastów, lecz także do usuwania skorupy glebowej. Jednak nie ma pewności czy zabiegi te są konieczne w sytuacji, gdy na polu nie ma chwastów. Wyniki badań na ten temat nie są jednoznaczne i zapewne zależą od wielu czynników środowiska. Z wielu obserwacji wynika, że o konieczności spulchniania międzyrzędzi decyduje przede wszystkim obecność chwastów. Szczególnie jest ono celowe na glebach zlewnych. W kilkuletnich badaniach prowadzonych w marchwi (Dobrzański 1991), cebuli (Dobrzański i wsp. 2004) i kapusty (Anyszka i wsp. 2005) wykazano, że na glebie pło-

6 16 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (1) 2006 wej zawierającej około 1,5% próchnicy, a takich w Polsce jest większość, dodatkowe zabiegi mechaniczne po zastosowaniu herbicydów korzystnie wpływały na plonowanie tylko w przypadku, gdy poprawiało ich skuteczność chwastobójczą. Zatem, gdy w wyniku działania herbicydów poziom zachwaszczenia jest niewielki, przyrosty plonu, które są czasem notowane po zabiegu mechanicznym mogą nie pokrywać jego kosztów. Na wielu polach produkcyjnych, przy odchwaszczaniu herbicydami często nie wzrusza się gleby od siewu czy sadzenia aż do zbiorów, a mimo tego uzyskuje się bardzo dobre plony. Nie można wykluczyć konieczności wykonywania zabiegów mechanicznych, nawet, gdy nie ma chwastów, na glebach o złej strukturze i bardzo zwięzłych, silnie zeskorupiających się, gdzie po opadach deszczu lub nie umiejętnie prowadzonym nawadnianiu tworzą się zastoiska wodne. W produkcji ekologicznej oraz w uprawie roślin, w których z rożnych przyczyn nie można korzystać z herbicydów, wszystkie mechaniczne zabiegi i inne metody nie chemiczne, jak: termiczne, biologiczne i agrotechniczne, stanowią podstawę regulowania zachwaszczenia (Hather i Melander 2002) i nie można z nich rezygnować niezależnie od tego czy skorupa jest, czy jej nie ma. Jednak i w tym przypadku o konieczności i liczbie zabiegów powinno decydować zachwaszczenie. Z badań nad mechanicznym zwalczaniem chwastów wynika, że liczba mechanicznych zabiegów odchwaszczających zależy od zmian w dynamice populacji chwastów, stanu i wilgotności gleby i długości okresu, w jakim można je przeprowadzać bez uszkadzania roślin. Gdy nie stosuje się herbicydów, w zależności od gatunku, sposobu uprawy i warunków pogodowych wykonuje się 2 5 zabiegów, a czasem więcej w zależności od potrzeby. Bardzo ważny jest termin pierwszego zabiegu. Należy go wykonać, gdy tylko są widoczne rzędy rośliny uprawnej i siewki chwastów. Opóźnienie skutkuje nadmiernym rozwojem chwastów utrudniającym prawidłowe wykonanie zabiegu. Ostatni zabieg można wykonać najpóźniej przed zakryciem międzyrzędzi liśćmi rośliny uprawnej. Na przykład w cebuli z siewu udaje się go wykonać na ogół nie później niż do 4 tygodni przed zbiorem. W kapuście uprawianej z rozsady doniczkowanej wystarcza 1, a co najwyżej 2 zabiegi mechaniczne uzupełnione ręcznym pieleniem rzędów, a w kapuście późnej uprawianej z rozsady rwanej do czasu zakrycia międzyrzędzi w warunkach sprzyjających zachwaszczeniu mogą być konieczne 2 3 zabiegi. W ziemniaku wczesnym przeprowadza się od 1 2 zabiegów, a w późnym i w buraku od 2 4. Glebę należy wzruszać jak najpłycej, nie głębiej niż na 2 3 cm, aby nie uszkodzić systemu korzeniowego roślin. Każdy kolejny zabieg nie powinien być prowadzony głębiej niż poprzedni, aby nie wyciągać na powierzchnię kiełkujących nasion chwastów i nie przesuszać nadmiernie gleby. IV. LITERATURA Adamczewski K Rozwój metod zwalczania i perspektywy ograniczania chwastów. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 40: Anyszka Z., Dobrzański A., Pałczyński J Chemical and mechanical weed control in white head cabbage a comparison. 13th EWRS Symposium, Bari, s Bakker.T, Van Asselt C.J., Bontsema J., Műller J., Van Straten J The design of autonomous weeding robot. Proc. 6th EWRS Workshop on Physical and Cultural Weed Control. Lillehamer, s. 94. Dudek J., Babik J Agregat do zwalczania chwastów na redlinach szansą dla gospodarstw ekologicznych. Ogólnopolska Konferencja Zwalczanie chorób, szkodników i chwastów w warzywach polowych. Inst. Warz. Skierniewice:

7 Perspektywy wykorzystania nowych narzędzi i maszyn 17 Dudek J., Babik J New design of machine for weed control on ridges. EWRS Working Group Weed Management Systems in Vegetable Crops. Workshop in Skierniewice. Research Institute of Vegetable Crops, s. 25. Bond W., Grundy A Non-chemical weed management in organic forming systems. Weed Res. 41: Cirujeda A., Recasens J., Taberner A Effect of ploughing and harrowing on herbicide resistant corn poppy (Papaver rhoeas) population. Biol. Agric. Hortic. 21: Dobrzański A Wpływ ochrony przed chwastami na technologię produkcji, jakość i wartość biologiczną warzyw. Materiały 30. Sesji Nauk. Inst. Ochr. Roślin, cz. 1: Dobrzański A., Adamczewski K Przyszłościowe spojrzenie na metody ochrony przed chwastami na progu XXI wieku. Prog. Plant Protection/Post.Ochr. Roślin 41: Dobrzański A., Pałczyński J., Anyszka Z Integrated weed control in drilled onion. 4th International Weed Science Congress, Durban, s. 29. Dzieżyc J Zwalczanie Chwastów. PWRiL, Warszawa, 232 ss. Fogelberg F., Johanssen T Mechanical weed control intra row brush weeding in vegetables and sugerbeets. Communications of the 4th International Conference I.F.O.A.M. Non Chemical Weed Control, Dijon: Hather P.E., Melander B Combining physical, biological and cultural methods: Prospects for an integrated non-chemical weed management strategy. 12th EWRS Symposium, Wageningen: Kurstjens D.A.G., Perdok V.D The selective soil covering mechanism of weed harrows on sandy soils. Soil & Tillage Res. 55: Lütkemeyer L Hydropneumatische Unkrautbekämfung in Reihenkulturen. Z. PflKranh. Pflschut Schtz. 17: Melander B., Barberi P Physical and cultural weed control in minor crops. 4th International Weed Science Congress, Durban, s. 14. Melander B., Rasmussen I.A., Barberi P Integrating physical and cultural methods of weed control examples from European Research. Weed Sci. 53: Rasmussen J A model for predicting of yield response in weed harrowing. Weed Res. 31: Sartorato I., Zanin G., Baldoin C., De Zanche C Observation on the potential of microwaves for weed control. Weed Res. 46: 1 9. Steinemann H.H., Heitefuss R Mechanische Bekämpfung von Galium aparine L. in Winterweizen. Z. Pfl Kranh. Pflschut Schtz. 15: Vale S In the row weeding the next frontier. The Vegetable Farmer. Act Publishing, Maidstone. UK: Van der Weide R.V., Bleeker P., Molema G.J., Lotz L.A.P., Fogelberg F., Melander B Innovation in mechanical weed control in row crops. 13th EWRS Symposium, Bari June 2005, s ADAM DOBRZAŃSKI, KAZIMIERZ ADAMCZEWSKI PROGRESS IN MECHANICAL METHODS OF WEED MANAGEMENT IN INTEGRATED AND ORGANIC FARMING SYSTEMS SUMMARY During the last few years there has been increasing concerns about herbicide use and conversion to integrated and organic farming systems is observed. Therefore research are focused on non-chemical weed control methods. Mechanical weed control is the most commonly recognized method as alternative to herbicides. A review of technical innovations, particularly for row-crops,

8 18 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (1) 2006 recently developed by machinery companies for direct weed control is beyond the scope of this paper. Inter-row weeds can be removed by ordinary interrow cultivation (e.g. ordinary steered hoes with blades, rotary hoes, PTO-driven cultivators) relatively easily, but inter-row weeds constitute basic problem. In broadcast-sown crops and small grain cereals weed control can be conducted using a spring-tine harrow or other harrows types. The torsion, finger, brush and pneumatic weeding are developed mainly for post-emergence use in high-value crops (vegetables, sugar beet). The decision to use particular equipment depends on a number of factors (efficacy of each equipment, row spacing, growth stage of weeds and crops, degree of weed infestation, weed population dynamics, degree of soil moisture, number of cultivation required). Results with mechanical weed control are relatively good in transplanted vegetables. Mechanical control has many limitations that must be considered when designing weed management systems, and provides the best results when it become a part of strategy that involves also cultural methods. In the integrated crop production a combination of two or more methods (e.g. mechanical and chemical) may be required for effective weed management. Advantages and disadvantages of mechanical weed control are discussed also. Key words: mechanical weed control, weed management