Osobiste zapiski Jana Pawła II to:

Transkrypt

1 1 Karol Wojtyła, Jan Paweł II Jestem bardzo w rękach Bożych Notatki osobiste Notatki osobiste, które Jan Pawe II prowadzi przez czterdzie ci lat, odkrywaj tajemnic jego duszy i ca kowitego oddania si Bogu. To niezwyk a i wzruszaj ca lektura. Dzi ki niej towarzyszymy Papie owi w momentach jego najwi kszej blisko ci z Bogiem. Poznajemy Karola Wojty, który widzi w sobie s abo ci, zmaga si z nimi, ale zawsze bardziej polega na Bogu ni na w asnych si ach. Poznajemy cz owieka, który do ko ca walczy o prawd swojego ycia. Ta ksi ka to niepowtarzalna okazja zapoznania si z nikomu nie znanymi tekstami Jana Paw a II i klucz do zrozumienia jego duchowo ci. Notatki Papie a mia y zosta spalone teraz s g ównym dokumentem w procesie kanonizacyjnym. Publikacja nie znanych dot d zapisków Jana Paw a II jest dla Wydawnictwa Znak ogromnym zaszczytem, a jednocze nie wielkim wyzwaniem. Do o yli my wszelkich stara, aby ksi ka by a pieczo owicie zredagowana i pi knie wydana. Osobiste zapiski Jana Pawła II to: wiadectwo codziennej wi to ci, które pokazuje, e ka dy z nas mo e by wi tym. Fascynuj cy przewodnik duchowy dla wszystkich chc cych pozna my li Jana Paw a II. wiadectwo ponad czterdziestu lat ycia Papie a. Obraz codziennych zaj Papie a. Najwa niejszy dokument w procesie kanonizacyjnym Jana Paw a II. Okazja do prywatnych rekolekcji z Janem Paw em II. Lektura dostarczaj ca niepowtarzalnych wzrusze. Najlepsze przygotowanie do kanonizacji Jana Paw a II i dzi kczynienia za ni. Ksi ka, któr ka dy musi przeczyta.

2 2 3 Słowo Metropolity Krakowskiego Nie pozostawiam po sobie w asno ci, któr nale a oby zadysponowa. Rzeczy codziennego u ytku, którymi si pos ugiwa em, prosz rozda wedle uznania. Notatki osobiste spali. Prosz, a eby nad tymi sprawami czuwa Ks. Stanis aw, któremu dzi kuj za tyloletni wyrozumia wspó prac i pomoc. Wszystkie za inne podzi kowania zostawiam w sercu przed Bogiem Samym, bo trudno je tu wyrazi (Jan Pawe II, Testament, ). Tak dyspozycj pozostawi Ojciec wi ty Jan Pawe II w swoim testamencie. Wiernie wype ni em wol Ojca wi tego po jego mierci w 2005 roku, rozdaj c wszystkie rzeczy, jakie posiada, zw aszcza pami tki osobiste. Nie mia em jednak odwagi, by spali te kartki i zeszyty notatek osobistych, jakie zostawi po sobie, poniewa zawieraj one wa ne informacje o jego yciu. Widzia em je na biurku Ojca wi tego, ale nigdy do nich nie zagl da em. Kiedy zobaczy em testament, wzruszy em si bardzo tym, e Jan Pawe II, któremu towarzyszy em przez prawie czterdzie ci lat, powierzy mi równie swoje osobiste sprawy. Nie spali em notatek Jana Paw a II, gdy s one kluczem do zrozumienia jego duchowo- ci, czyli tego, co jest najbardziej wewn trzne w cz owieku: jego relacji do Boga, do drugiego cz owieka i do siebie. Ods aniaj one jakby drug stron osoby, któr znali my jako Biskupa w Krakowie i w Rzymie, Piotra naszych czasów, Pasterza Ko cio a powszechnego. Pokazuj jego ycie jeszcze wcze niej, w latach kiedy przyjmowa wi cenia biskupie i obejmowa stolic biskupi w Krakowie. Pozwalaj wejrze w t intymn, osobist relacj wiary do Boga Stwórcy, Dawcy ycia, do Mistrza i Nauczyciela. Pokazuj jednocze nie ród a jego duchowo ci jego si y wewn trznej i zdecydowanej woli s u enia Chrystusowi do ostatniego tchnienia ycia. Kiedy wracam do notatek Jana Paw a II, staje przede mn posta Ojca wi tego, którego widz w kaplicy domowej na Franciszka skiej, kiedy si modli zanurzony w Bogu, trwaj c przed Naj wi tszym Sakramentem, i s ysz jego westchnienia z ma ej kaplicy Pa acu Apostolskiego w Watykanie. Jego rozpromieniona twarz nie zdradza a nigdy tego, co prze ywa. Zawsze odwa nie patrzy na krzy i na ikon Matki Bo ej Cz stochowskiej. Od niej si uczy ca kowitego oddania Bogu, powtarzaj c s owa Ludwika Marii Grignion de Montfort: Totus Tuus ego sum, o Maria, et omnia mea Tua sunt Ca y jestem Twój, O Maryjo, i wszystko co moje, Twoje jest. Ca kowite oddanie si Bogu na wzór Maryi i wype nienie woli Bo ej do ko ca by y charakterystycznymi rysami tego M a modlitwy, który w relacji z Bogiem odkry bogaty wiat ducha. Niech lektura notatek duchowych Jana Paw a II pomaga wszystkim w odkrywaniu g bi duchowej cz owieka XXI wieku i niech prowadzi do jeszcze wi kszej mi o ci Boga i ludzi. Stanis aw kard. Dziwisz Metropolita Krakowski W wi to O arowania Naj wi tszej Maryi Panny, Patronki para i w Wadowicach Kraków, 21 XI 2013

3 4 5 Ksi ka Jestem bardzo w r kach Bo ych. Notatki osobiste jest niepowtarzaln okazj obcowania z Janem Paw em II w sposób najbardziej osobisty, poprzez wspólnot wiary w Boga i g bokiego szacunku dla ka dego cz owieka. Z zapisków powstaj cych przez ponad czterdzie ci lat wy ania si obraz Autora, jakiego nie znali my do ko ca. Oto biskup Krakowa, a pó niej Rzymu, który w sposób autentyczny za wiadcza o osobistym d eniu do wi to ci. W codziennym wysi ku podejmuje trud mi o ci bli niego, odpowiedzialn trosk za powierzony mu Ko ció czy z medytacyjn g bi teologicznego my lenia. Odwa na decyzja osobistego sekretarza Jana Paw a II o ocaleniu tych notatek stanowi wyzwanie dla ka dego czytelnika, który zobowi zany staje si do odkrywania tajemnicy, jak jest najbardziej intymny dialog prowadzony we wn trzu samego siebie. Przes anie wy aniaj ce si z kart zapisanych papiesk r k nakazuje skupienie i namys nad tym, co w yciu ka dego z nas jest najwa niejsze: pytania o Boga, o osobist odpowiedzialno za z o wokó mnie, o relacje z drugim cz owiekiem. Problemy postawione przez Jana Paw a II nie pozostawiaj oboj tnym nikogo, kto dba o swój rozwój duchowy i stara si kszta towa swoje ycie na podstawie wiary. wiadectwo przezwyci ania w asnych trudno ci i odnajdywania si do przekraczania ogranicze dostarcza niepowtarzalnych wzrusze, staj cych si udzia em czytelnika. Ta ksi ka to nie tylko okazja do prywatnych rekolekcji z Janem Paw em II, nie tylko odpowied na pytanie, jak modli si przysz y wi ty, ale przede wszystkim klucz do zrozumienia duchowo ci papie a Polaka. Spo ród wszystkich dotychczasowych wydawnictw papieskich Jestem bardzo w r kach Bo ych wyró nia si w sposób szczególny. To nigdy dot d nie publikowane notatki Jana Paw a II, powstaj ce podczas rekolekcji, które odbywa samotnie b d w gronie innych cz onków episkopatu; w pó niejszym okresie tak e wraz ze swoimi wspó pracownikami z kurii rzymskiej. W ród zapisków nie brak równie odniesie do modlitw i wicze duchownych, jakie by y sta codzienn praktyk Autora. Z pewno ci zaskoczeniem dla papieskich rodaków b dzie odkrycie, jak silnie papie Polak czu si zwi zany ze swoj Ojczyzn i jak cz sto si za ni modli, odmawiaj c przy wielu okazjach cho by pe n historycznych odniesie Litani narodu polskiego. Powstaj ce w okresie ponad czterdziestu lat zapiski staj si zwierciad em problemów i trosk, jakimi y Jan Pawe II, oraz spotka, w jakich uczestniczy. Ta duchowa kronika wydarze ma charakter bardzo osobisty, niemal intymny, zw aszcza tam, gdzie dotyczy osób i miejsc szczególnie bliskich Ojcu wi temu. Odr bnym zagadnieniem okazuje si wybitny zmys teologiczny Jana Paw a II, który nieustannie porusza tok jego my lenia, wp ywaj c na przechodzenie od codziennych i prozaicznych spraw do rozwa a g boko wewn trznych i duchowych, nierzadko na granicy stanów mistycznych. Czytelnik staje si zatem uczniem w szkole my lenia, modlitwy i duchowo ci Jana Paw a II.

4 Meditatio Odkupienie zacz o si od Totus Tuus : jedna jedyna istota ludzka, nowy cz owiek, któremu Bóg zawierzy Siebie na w asno. Bóg-Syn potrzebowa Jej w wype nianiu swojego dzie a. Bóg-Syn móg Jej siebie zawierzy na drodze tego dzie a, bo naprzód dokona go w Niej i przysposobi J do tego Totus Tuus. Maria podj a owo oddanie Boga w ca ej jego tre ci odkupicielskiej, w ca ej dynamice. Wydoby a ze i wci wydobywa to, co si w nim zawiera dla ka dego z ludzi: 1º nawrócenie, 2º rewaloryzacja. I w ka dym, kto si Jej powierza, przeprowadza jedno i drugie wedle w a ciwej proporcji. // Tutaj rozwi zuje si mój problem: ostatnio poczu em si bardzo w r kach Maryi i blisko Pana Boga poprzez 2 sprawy wiadome. Czy jednak porz dek nie zosta odwrócony? Czy nie pos uguj si dla przeprowadzenia czego, co jest bardzo moje. Stoj jednak w tych sprawach z ca pokor. Otó rozwi zanie: w r kach Maryi, na zasadzie Totus Tuus dzie o Odkupienia musi si zrealizowa równie we mnie z zachowaniem w a ciwej proporcji mi dzy 1º a 2º. Teraz na kanwie w. Piotra, który i by bardzo niedoskona y i uwa a si za takiego bom jest cz owiek grzeszny. = Ka dy z nas te jest cz owiek grzeszny, ale tak e biskupi jako zbiorowo (czasy arianizmu, rewolucja francuska, d Herbigny) // Pozby si acceptatio personae propriae [ akceptacji w asnej osoby ] i tak stan przed Chrystusem Panem. // Poniewa jeste my powo ani do wi kszej mi o ci, przeto te grzech jest dla nas tym wi kszym ci arem, a przede wszystkim mo e on tym bardziej zarywa ca y Ko ció, zw aszcza w asn diecezj. Konieczne st d jest odium peccati [wstr t do grzechu]. To te jest ogie : i tu trzeba nazywa dobro dobrem a z o z em. // Je eli chodzi o walk z grzechem u siebie i u drugich, to nie wystarczy tylko gani i niszczy, ale zawsze wprowadzi pozytywne idea y // Pytanie: jak korzy wynosimy z naszej w asnej spowiedzi? Wybór odpowiedniego spowiednika, niekoniecznie jednego, który jest naszym Chrystusem przebaczaj cym. Prócz tego ceni sobie tych, którzy nas napominaj. Precz z pochlebcami. I nie za amywa si wobec prze ladowa : bo t dy wchodzi grzech. Unika okazji do grzechu. // Nie podejmowa problemów szata skich (kuszenie Pana Jezusa: apage satanas [id precz, szatanie]). Dyskusja z szatanem jest wtedy mo liwa, kiedy jeste my bardzo zjednoczeni z Chrystusem i w g bi Matki Bo ej. // Ka de za zwyci stwo nad szatanem winno by bod cem do tym wi kszej pokory i czujno ci. Stosunek biskupa do grzesznika: otwarte serce, przyjmowa upokorzenia nawet z ust grzeszników, a gdy b dzie czas fortiter agere [dzia a stanowczo]. A wreszcie wierzy w zwyci stwo aski nad grzechem (ubi abundavit delictum, superabundavit gratia [gdzie wzmóg si grzech, tam jeszcze ob ciej rozla a si aska]). Naszym zadaniem jest: sprowadzi ask. Nie kapitulowa przed adnym grzechem (delictum). Misericordia = summa christianitatis [mi osierdzie = istota chrze cija stwa].

5 Medytacja lat minie od sakry i od rekolekcji przed sakr w Ty cu. Czas odsuwa mnie bardzo szybko od tego centralnego faktu w moim yciu. Faktu, który b dzie mia decyduj ce znaczenie dla mojej mierci i dla wieczno ci. Czas a wieczno nie jako abstrakt, ale jako udzia jednej i tej samej osoby. Perspektywa uczestnictwa w wieczno ci czyli w Bogu. Oparciem dla niej jest rzeczywisto Osoby po stronie Boga i po stronie cz owieka. Rzeczywisto osoby ludzkiej jako jedno ci obdarzonej swoist transcendencj a nie- miertelno duszy (ta sprawa czeka na g bsze przemy lenie): do wiadczenie ujawnia mi nie tylko jedno egzystencji, ale te i z o ono. Transcendentne = duchowe; podstaw transcendencji jest duch. wiadomo istotowej niezniszczalno ci tego, co duchowe i transcendentne w osobie (= z istoty jest takie, e nie mo e by zniszczone), np. warto moralna lub intelektualna. St d wniosek 1º o istnieniu przyczyny immanentnej w cz owieku, która równie jest niezniszczalna. Równocze nie za oczywisto zniszczalno ci cia a: w asne ja jako cia o zniszczalne, jako duch niezniszczalne Adoracja Naj wi tszego Sakramentu: stwierdzenie radosne i podzi kowanie za to, e Chrystus jest, a zarazem gor ca pro ba, aby by ze mn we wszystkim, co pragn w Nim niejako zakorzeni i z Niego wyprowadzi pomimo ca ej mojej s abo ci, i cho conscientia metuit [ sumienie niepokoi (si ) ]: a eby On sam wyprowadza w a ciwe dobro ponad moj s abo ci i nieudolno ci.

6 10 11 [X 1978] Dnia 13 X 1978 mój drogi przyjaciel bp Andrzej Deskur dozna nieoczekiwanego ataku, który sprowadzi na Niego cz ciowy parali. Pomimo kuracji w Poliklinice Gemelli, a z kolei w Szwajcarii, parali nie cofn si. Dnia 14 X odwiedzi em Andrzeja w szpitalu, udaj c si na konklawe, które mia o dokona wyboru nast pcy po mierci Jana Paw a I (26 VIII 28 IX 1978). Trudno mi nie wi za faktu, e w dniu 16 X zosta em wybrany owym nast pc, z wydarzeniem, które o 3 dni poprzedzi o ten wybór. O ara mojego Brata w biskupstwie Andrzeja wydaje mi si jakby przygotowaniem do tego faktu. Wszystko zosta o wpisane poprzez Jego cierpienie w tajemnic Krzy a i Odkupienia dokonanego przez Chrystusa. Pewn analogi znajduj w wydarzeniu sprzed 11 lat, kiedy w czasie mojego pobytu na konsystorzu w Rzymie, gdy zosta em powo any do kolegium kardynalskiego, mój przyjaciel ks. Marian Jaworski straci r k w katastro e kolejowej pod Nidzic. Andrzej, pracuj c od lat pi dziesi tych w Komisji rodków Przekazu (ostatnio jako jej przewodnicz cy), wprowadzi mnie w wiele spraw istotnych Stolicy Apostolskiej. Ostatnim s owem tej inicjacji sta si Jego krzy. Debitor factus sum [Sta em si d u nikiem ]

7 12 13 Tajemnica notatek duchowych ks. Karola Wojtyły Jana Pawła II Dwa zeszyty Zachowane notatki osobiste ks. Karola Wojty y Jana Paw a II ju w chwili mierci wzbudzi y ogromne zainteresowanie. W testamencie Papie napisa, e ks. Stanis aw Dziwisz, sekretarz osobisty i najbli szy wspó pracownik Ojca wi tego, który towarzyszy mu w ci gu prawie 40 lat jego pos ugi biskupiej w Krakowie i Piotrowej w Rzymie, powinien je spali. Ze wzgl du na szacunek do Autora dzisiejszy Metropolita Krakowski nie zniszczy ich, lecz przedstawi Kongregacji do Spraw wi tych badaj cej ycie Ojca wi tego w procesie beaty kacyjnym. Ju pobie ne przyjrzenie si notatkom potwierdzi o, e ich Autor prowadzi bogate ycie wewn trzne obejmuj ce wszystkie wymiary jego dzia alno ci. Notatki duchowe ods aniaj g bi ycia z Bogiem Karola Wojty y biskupa pomocniczego, arcybiskupa krakowskiego, kardyna a i papie a na przestrzeni kilkudziesi ciu lat ( ). Ukazuj tajemnic serca Piotra naszych czasów, który w trudnym okresie komunizmu by biskupem w Krakowie, a potem przez prawie 27 lat prowadzi ód Piotrow po wzburzonych falach XX i XXI wieku. Zapiski duchowe zawieraj re eksje na temat prze y wewn trznych, postanowienia, modlitwy, rozmy lania i uwagi dotycz ce post pu duchowego. Wyra aj przede wszystkim osobist relacj ich Autora do Boga, który by w centrum jego ycia wewn trznego. Notatki duchowe zosta y sporz dzone w dwóch zeszytach: w kalendarzach Agenda 1962 i Oba kalendarze zosta y wydane we W oszech przez archidiecezj mediola sk. W pierwszym zeszycie Autor wprowadzi w asn numeracj stron od 1 do 220. Notatki jednak nie s prowadzone chronologicznie: pierwsze informacje dotycz rekolekcji, jakie prze- ywa abp Karol Wojty a od 1 do 4 wrze nia 1971 razem z Episkopatem Polski na Jasnej Górze. Dopiero na kolejnych stronach pojawiaj si zapiski z lat wcze niejszych pocz wszy od 1962 roku które przeplataj si z rekolekcjami odprawianymi pó niej. Autor wpisywa uwagi wed ug w asnej kolejno ci i dokonywa konfrontacji osobistych prze y duchowych z ró nych lat. Notatki w tym zeszycie, obejmuj cym przede wszystkim lata pos ugi ks. Karola Wojty y jako biskupa pomocniczego i metropolity krakowskiego, zawieraj re eksje z dni skupienia i rekolekcji prywatnych, odprawianych w Kalwarii Zebrzydowskiej, u benedyktynów w Ty cu, w Zakopanem na Jaszczurówce u Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konaj cego, u paulinów na Bachledówce, w Krakowie na Pr dniku u albertynek w tzw. chatce (budynku stoj cym w ogrodzie przy Domu Generalnym Sióstr Albertynek na ul. Woronicza 10), równie u albertynek w Rz sce oraz z rekolekcji rocznych prze ywanych wspólnie z Episkopatem Polski na Jasnej Górze i w Gnie nie. W pierwszym zeszycie pojawiaj si te zapiski z pierwszych sze ciu lat ponty katu. Notatki ko cz si uwagami z rekolekcji prowadzonych przez kard. Aleksandra Do Nascimento w dniach od 11 do 17 marca 1984 roku w Watykanie. Drugi zeszyt nale a pierwotnie do sekretarza papieskiego ks. pra. Emeryka Kabongo, o czym wiadczy zamazany napis na pierwszej stronie i odci ni ta sucha piecz. W rodku piecz ci znajduje si skrót EK, na okr gu Library of Emery Kabongo Biblioteka Emeryka Kabongo. Notatki te dotycz lat Rozpoczynaj si one na stronie z dat 5 stycznia i zajmuj kolejnych 315 stron, z których nie wszystkie zosta y zapisane. ( ) Notatki z rekolekcji zarówno w pierwszym, jak i w drugim zeszycie by y prowadzone w j zyku polskim. Cz sto jednak ich Autor wprowadza wyra enia w j zyku aci skim i w oskim, szczególnie w czasie rekolekcji watyka skich. Rekolekcje w Watykanie dla Ojca wi tego i Kurii rzymskiej zawsze by y prowadzone w j zyku w oskim.

8 14 15 Porządek dnia rekolekcyjnego Treść notatek ( ) Ks. abp Karol Wojty a prze ywa rekolekcje wed ug metody ignacja skiej. Metody tej nauczy si w seminarium duchownym pod czujnym okiem swojego ojca duchownego ks. Stanis awa Smole skiego, pó niejszego biskupa pomocniczego Archidiecezji Krakowskiej. Metoda ta wymaga a zawsze dok adnego okre lenia tematu rozwa a i lektury duchownej. W czasie pos ugi biskupiej w Krakowie dni skupienia i rekolekcje prowadzi sam ks. abp Karol Wojty a, konsultuj c sprawy duchowe z bp. Stanis awem Smole skim lub ks. Aleksandrem Fedorowiczem, który w latach 60. XX wieku by ojcem duchownym Lwowskiego Seminarium Duchownego w Kalwarii Zebrzydowskiej, a potem opiekunem duchowym w Laskach pod Warszaw. Przyje d a on równie do Rzymu i s u y rad Ojcu wi temu. Metoda rozwa ania pozwala a ks. Karolowi Wojtyle uporz dkowa ca y dzie skupienia czy rekolekcji wed ug charakterystycznego planu. Rytm dnia rekolekcyjnego wyznacza brewiarz, odmawiany najpierw wed ug metody przedsoborowej z Matutinum, Laudesami (modlitwami pochwalnymi), tercj, sekst i non. Niemal ka dy dzie obejmowa : Lauder Laudesy Meditatio ante Sacrum rozmy lanie przed Msz w. Sacrum Msza w. Gratiarum actio dzi kczynienie Lectio S. Scripturae czytanie Pisma wi tego Meditatio medytacja Via crucis Droga krzy owa Vesperae Nieszpory Adoratio adoracja Rosarium Ró aniec Lectio spiritualis czytanie duchowne Meditatio medytacja Matutinum antcipatum Matutinum antycypowane Lectio S. Scripturae czytanie duchowne z Pisma wi tego Rosarium Ró aniec Completa Hora Sancta (Sacra) Godzina wi ta Lectio czytanie duchowne Ks. bp Karol Wojty a pozosta wierny takiemu porz dkowi dni skupienia i rekolekcji przez ca e ycie, czego dowodem s pó niejsze notatki, a szczególnie te z czasów, kiedy zosta papie em. Notatki sporz dzane w czasie rekolekcji odzwierciedlaj stan ducha bp. Karola Wojty y i papie a Jana Paw a II. Pokazuj jego wra liwo duchow na problemy, którymi y Ko ció w Polsce i Ko ció powszechny. Ich Autor stara si sam przygotowa temat dnia skupienia lub rekolekcji odprawianych prywatnie. W czasie rekolekcji prze ywanych z Episkopatem Polski korzysta z my li rekolekcjonisty, by snu w asn re eksj na temat swojej relacji do Boga i sposobu wype niania obowi zków biskupa, które stanowi y tre jego ycia. Autor notatek jawi si jako osoba niezwykle regularna i bardzo dobrze zorganizowana oraz skupiona na problematyce duchowej. Nie rozprasza si opisywaniem stanów emocjonalnych czy szczegó ów dotycz cych bie cych wydarze lub osób w nich uczestnicz cych. Ca uwag koncentruje na tym, w jakim stopniu odzwierciedla w swoim yciu Chrystusa Najwy szego Kap ana. Na ko cu Papie cz sto umieszcza skrót: AMDG/UIOGD Ad maiorem Dei gloriam / Ut in omnibus glori cetur Deus (Na wi ksz chwa Bo / Oby we wszystkim by uwielbiony Bóg). Rysem charakterystycznym notatek jest ich chrystocentryzm. Ks. Karol Wojty a odnosi wszystkie swoje prze ycia do Chrystusa, Najwy szego Kap ana. Z Nim stara si nawi za osobisty kontakt przez regularn modlitw, rozwa anie S owa Bo ego i pos ugiwanie pasterskie. Do Chrystusa odnosi wszystkie swoje osobiste sprawy oraz problemy, jakimi y jako biskup diecezji, kardyna i papie. W centrum ka dego dnia Autora notatek by a Msza w. Przygotowywa si do niej przez medytacj porann, dzi kczynienie po Mszy w. i w ci gu dnia, Godzin wi t wieczorem przed Naj wi tszym Sakramentem. Eucharystia by a dla Wojty y miejscem do wiadczania o ary Chrystusa i jednocze nie sk adania swojego ycia Bogu w o erze. By a stylem ycia polegaj cym na traceniu siebie, tak jak Chrystus wyniszczy samego siebie na krzy u. Przez codzienne sprawowanie Mszy w. jednoczy si z jedyn O ar Chrystusa i wchodzi w osobist relacj z Bogiem w Trójcy jedynym: Ojcem, Synem i Duchem wi tym. Wa n cech notatek jest te ich rys maryjny, rozwijany wokó teologii i duchowo ci w. Ludwika Marii Grignion de Monfort (O doskona ym nabo e stwie do Naj wi tszej Maryi Panny). Maryja jawi si w tych modlitwach i rozmy laniach jako Ta, która w doskona y sposób przyj a i wype ni a wol Bo. Autor notatek podkre la Jej wielko, która wyrazi a si w wielkim obdarowaniu ask Bo ze wzgl du na wybranie na Matk S owa Wcielonego. Jednocze nie Maryja by a dla Ojca wi tego osob dojrza w wierze, która podejmuj c decyzj at niech mi si stanie wed ug s owa Twego sta a si uczestniczk Bo ego planu zbawienia.

9 16 Wierność do końca W ostatnich latach notatki z rekolekcji stawa y si coraz skromniejsze. Ojciec wi ty zapisywa temat rekolekcji i program dnia. Mniej jest uwag w asnych. Wida, e pisanie sprawia o mu coraz wi ksz trudno. Zmienia si równie charakter pisma, staj c si mniej regularny. W 2005 roku rekolekcje watyka skie prowadzi bp Renato Corti z Novary, w dniach od 13 do 19 lutego wyg aszaj c nauki, zgodnie ze zwyczajem, w kaplicy Redemptoris Mater. Temat rekolekcji brzmia : Ko ció na s u bie nowego i wiecznego przymierza ( La Chiesa a servizio della nuova ed eterna alleanza ). Ojciec wi ty Jan Pawe II uczestniczy w niech cz c si z kaplic drog radiow. S ucha wszystkich konferencji i odprawia wiczenia duchowne, które praktykowa prywatnie w czasie rekolekcji.w wiczeniach towarzyszy mu jego osobisty sekretarz ks. abp Stanis aw Dziwisz i pozostali domownicy. W notatkach zachowa si tylko program rekolekcji, który Ojciec wi ty trzyma w r ku, s uchaj c nauk bpa Cortiego. Jan Pawe II pozosta wierny tradycji rekolekcji odprawianych co roku. Te ostatnie dope ni swoim cierpieniem, które sta o si szczególnym znakiem w jego dzienniku duchowym. Ks. Jan Machniak