EKOLOGISTYKA. Opakowania w ekologistyce DR INŻ. WOJCIECH MACHOWIAK EKOLOGISTYKA DR INŻ. WOJCIECH MACHOWIAK

Transkrypt

1 Opakowania w ekologistyce

2 2 Literatura: A. Korzeniowski, M. Skrzypek; Ekologistyka zużytych opakowań, ILiM Poznań, 1999

3 ODPADY 3 Produkty uboczne procesów wydobywczych Produkty uboczne procesów wydobywczych Budownictwo, Górnictwo Hutnictwo Energetyka Produkty zdyskwalifikow ane Pozostałości pouzytkowe hałdy ścieki gruz technicznie zużyte wyroby nadkłady emisje gazów odpady materiałowe solanki emisje gazów zużyty sprzęt wydobywczy odpady technologiczne odrzuty jakościowe odpady szpitalne odpady z prod. górniczej żużle hutnicze popioły i żużle z energetyki ekonomicznie zużyte opakowania zużyte materiały eksploatacyjne zużyte maszyny, urządzenia i narzędzia

4 4 Opakowania stanowią ok. 30% składu odpadów komunalnych

5 5 Tylko w USA w użyciu jest 1,6 mld palet rocznie, z czego 170 mln poddawanych jest recyklingowi (170 mln palet = ~ metrów bieżących desek)

6 6 Zagrożenia dla środowiska naturalnego ze strony opakowań: - emisja szkodliwych substancji do atmosfery - zanieczyszczenie wody i gleby - skład chemiczny (zwł. metale ciężkie, substancje szkodliwe) - przeciążenie składowisk - zużycie zasobów

7 7 Opakowania: wszystkie produkty wykonane z jakichkolwiek materiałów dowolnego pochodzenia, wykorzystywane do przechowywania, ochrony, przewozu, i prezentacji towaru, poczynając od surowców do towarów przetworzonych i od producenta do użytkownika lub konsumenta Dyrektywa WE 94/62/EC, now. 2004

8 8 Opakowania zwrotne: wszystkie opakowania, dla których istnieje system zbiórki, niekoniecznie w celu pononego wykorzystania

9 9 Odpady opakowaniowe: wszystkie opakowania wycofane z ponownego użycia (z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań), stanowiące odpady w rozumieniu przepisów o odpadach.

10 10 Opakowanie bezpośrednie jednostkowe (handlowe): przeznaczone do sprzedaży konsumentowi określonej ilości towaru w miejscu zakupu; opakowanie określonej ilości produktu, przeznaczonej na ogół do sprzedaży detalicznej (np. butelka, kubeczek).

11 11 Opakowanie zbiorcze: opakowanie co najmniej dwóch opakowań jednostkowych, najczęściej stosowane z opakowaniem transportowym w czasie transportu i magazynowania (np. karton).

12 12 Opakowanie transportowe: opakowanie produktów luzem, w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych, stosowane w czasie magazynowania i transportu, mające na celu ułatwienie transportu praz zabezpieczenie towaru na czas transportu (np. paleta).

13 13 Źródło: M. Ucherek, Opakowania a ochrona środowiska

14 14

15 15 Nowelizacja Dyrektywy UE dokonana w 2004 roku wprowadziła obowiązek uzyskania przez Polskę w roku 2014 poziomu odzysku odpadów opakowaniowych min. 60%, a recyklingu min. 55%. Dla poszczególnych rodzajów opakowań poziom recyklingu ustalono na: Szkło 60%; Papier i tektura 60%; Metale 50%; Tworzywa sztuczne 22,5%; Drewno 15%.

16 16 Regulacje Unii Europejskiej dyrektywa 85/339/EEC z 27 czerwca 1985 r. o pojemnikach na napoje przeznaczone do konsumpcji (OJ L ) dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/EC z 15 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (OJ L ), decyzja Komisji 97/129/EC z 28 stycznia 1997 r. ustanawiająca system identyfikacji materiałów opakowaniowych (OJ L ), decyzja Komisji 97/138/EC z 3 lutego 1997 r. ustanawiająca wzory formularzy bazy danych (OJ L ), decyzja Komisji 97/622/EC z 27 maja 1997 r. dotycząca kwestionariuszy krajowych raportów na temat wdrożenia niektórych dyrektyw w sektorze odpadów (OJ L ), decyzja Komisji 1999/177/EC z 8 lutego 1999 r. ustanawiająca warunki odstępstw od wymogów dotyczących stężeń metali ciężkich w odniesieniu do skrzynek i palet wykonanych z tworzyw sztucznych (OJ L ), decyzja Komisji 2001/171/EC z 19 lutego 2001 r. ustanawiająca warunki odstępstw od wymogów dotyczących stężeń metali ciężkich w odniesieniu do opakowań szklanych ustanowionych dyrektywą 94/62/EC (OJ L ), decyzja Komisji 2001/524/EC z 28 czerwca 2001 r. dotycząca publikacji referencji dla norm EN 13428:2000, EN 13429:2000, EN 13430:2000, EN 13431:2000 i EN 13432:2000 w Oficjalnym Dzienniku Wspólnot Europejskich w związku z dyrektywą 94/62/EC (OJ L ).

17 17 Podstawowe normy prawne: - Dyrektywa WE 94/62/EC o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, (now. 2004) - Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach - Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, - PN-EN 13193:2002

18 18 Normy zharmonizowane:

19 19 Dyrektywa WE 94/62/EC zadania wprowadzenie odpowiednich przepisów krajowych lub uznanie tzw. norm zharmonizowanych Wspólnoty dotyczących wymagań, jakie powinny spełniać opakowania oraz zapewnienie odpowiedniej kontroli wprowadzania ich do obrotu, zapewnienie osiągnięcia wskazanych poziomów recyklingu i odzysku odpadów z opakowań, zorganizowanie systemów zwrotu, gromadzenia i odzysku opakowań wielokrotnego użytku oraz odpadów z opakowań, wprowadzenie systemu znakowania i identyfikacji opakowań i materiałów używanych do ich produkcji, stworzenie systemów zbierania i przepływu informacji o opakowaniach wprowadzanych do obrotu, stworzenie systemu edukacyjno-informacyjnego dla użytkowników opakowań, objęcie gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi systemem planowania w zakresie gospodarki odpadami, zastosowanie instrumentów ekonomicznych o charakterze bodźcowym zgodnych z zasadą zanieczyszczający płaci, wspieranie i wprowadzanie nowych inicjatyw w zakresie prewencji, w tym wspieranie systemów korzystania z opakowań wielokrotnego użytku.

20 20 Wymagania wobec opakowań: Wymagania związane z produkcją i składem surowcowym: Wymagania w zakresie zminimalizowania masy i/lub objętości opakowań składających się na cały system pakowania określonego towaru (zastosowanie metody zapobiegania odpadom przez redukcję u źródła ); Sumaryczna zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu (sześciowartościowego) w opakowaniu lub jego elemencie nie powinna przekraczać 100 ppm (mg/kg); Zminimalizowanie w opakowaniach zawartości substancji niebezpiecznych dla środowiska;

21 21 Wymagania wobec opakowań: Wymagania związane z przydatnością do odzysku. Każde opakowanie wprowadzone do obrotu powinno być przydatne przynajmniej do jednej formy odzysku, tj.: recyklingu materiałowego, odzysku energii lub recyklingu organicznego (biodegradacja i kompostowanie).

22 Hierarchia odzyskiwania wartości z odpadów 22 Ponowne użycie Ponowne wytworzenie Recykling Składowanie z odzyskiem energii Składowanie długotrwałe na wysypiskach

23 23 Odzysk opakowań: działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów, energii i ich wykorzystania. Odzysk prowadzi do ograniczenia masy odpadów deponowanych na składowiskach. Odzysk obejmuje: odzysk energii oraz recykling.

24 24 Odzysk energii: termiczne przekształcanie odpadów w celu odzyskania energii (spalanie odpadów, którego podstawowym celem jest odzyskiwanie energii).

25 25 Recykling: przetworzenie odpadów opakowaniowych (lub materiałów pochodzących z odpadów) prowadzące do wytworzenia nowych opakowań lub innych wyrobów. Recykling obejmuje recykling materiałowy i organiczny.

26 26 Recykling materiałowy: Procesy zawracania materiałów pochodzących z odpadów do cyklu produkcyjnego; proces wytworzenia surowca wtórnego z materiałów odpadowych i wytworzenia wyrobu finalnego z surowca wtórnego.

27 27 Recykling chemiczny: Rozkład makrocząsteczek polimeru na drodze reakcji chemicznych prowadzących do całkowitej degradacji lub depolimeryzacji do poziomu surowców wyjściowych lub tylko do poziomu oligomerów, umożliwiający ponowne wykorzystanie tych substancji jako surowca lub komponentu świeżych surowców (do syntezy nowych materiałów polimerowych lub innych związków chemicznych)

28 28 Recykling organiczny: Obróbka tlenowa lub beztlenowa biodegradowalnych odpadów lub ich części; prowadzona w warunkach kontrolowanych i przy udziale organizmów, prowadząca do wytworzenia masy organicznej lub metanu.

29 29 BIOTWORZYWA: tworzywa otrzymywane z odtwarzalnej biomasy (np. z olejów roślinnych, mączki kukurydzianej, grochowej, mikroorganizmów itp.) o własnościach mechanicznych zbliżonych do tworzyw sztucznych. Z biotworzyw można produkować opakowania wielokrotnego użytku - np. do sprzętu elektronicznego czy AGD w pełni biodegradowalne, mogące funkcjonować w obiegu zamkniętym, przy obniżonej o ok. 30% emisji gazów cieplarnianych.

30 30

31 31 Kryteria oceny przydatności do odzysku Recykling materiałowy - kryteria projektowe - kryteria produkcyjne - kryteria bezpieczeństwa, higieny i potrzeb - kryteria związane z segregacją, i sortowaniem

32 32 Kryteria oceny przydatności do odzysku Odzysk energii - przydatność dodatni efekt cieplny - skład ponad 50% masy stanowi drewno, tektura, papier i inne włókna organiczne, skrobia i tworzywa sztuczne

33 33 Kryteria oceny przydatności do odzysku Recykling organiczny biodegradacja i kompostowanie - skład chemiczny zaw. związków lotnych >50% (obliczana przez określanie suchej pozostałości po spalaniu w temp. 550ºC); limitowany udział metali ciężkich i innych niebezpiecznych pierwiastków - pozytywny wynik badań biodegradowalności - zdolność do rozpadu podczas obróbki biologicznej - testy jakościowe uzyskanego kompostu

34 34 Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów opakowaniowych - zmniejszanie ilości i masy opakowań (zasada redukcji u źródła) -

35 35 Przykłady działań zmierzających do zmniejszania ilości i masy opakowań - opakowania zbiorcze - koncentraty - eliminacja pakowania wielostopniowego - nowoczesne materiały opakowaniowe - technologie materiałooszczędne

36 36 Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów opakowaniowych - zmniejszanie ilości i masy opakowań - proekologiczne projektowanie opakowań -

37 Przykłady uwzględniania kryteriów ekologicznych w projektowaniu opakowań: 37 - opakowania zbiorcze - unikanie pakowania wielostopniowego - dobór opakowań z uwzgl. technologii utylizacji, systemu zbiórki, segregacji itp. - dobór materiałów, formy i kształtów ułatwiających recykling, oznakowanie - stosowanie jednorodnych materiałów - elementy łatwo usuwalne - stosowanie materiałów biodegradowalnych

38 38 Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów opakowaniowych - zmniejszanie ilości i masy opakowań - proekologiczne projektowanie opakowań - stosowanie opakowań wielokrotnego użytku

39 39 Opakowania wielokrotnego użytku - właściciel opakowań - system odbioru i redystrybucji - otwarty lub zamknięty - znaczenie odpowiedniego projektu i materiałów - współpraca uczestników systemu

40 40 Opakowania wielokrotnego użytku - w systemie zamkniętym rotacja opakowań jest wymuszona i dokonywana przez określoną firmę, za pośrednictwem której opakowanie wraca do dostawcy towaru; projekt opakowania przyjętą przez uczestników systemu - w systemie otwartym o ponownym użyciu opakowania decyduje użytkownik lub inna jednostka, projekt opakowania jest opracowany zgodnie ze specyfikacją ogólną; przywracanie opakowania do użytku następuje z inicjatywy użytkownika lub w ramach systemów dostępnych na rynku

41 41 Najważniejsze priorytety w rozwoju opakowań - ochrona życia i zdrowia człowieka - ochrona środowiska naturalnego - optymalne zabezpieczenie towarów - rozwój innowacyjnych materiałów, opakowań i systemów pakowania - szkolenia i regulacje

42 42 LOGISTYCZNY ŁAŃCUCH OPAKOWAŃ Źródło: Ekologistyka zużytych opakowań, A. Korzeniowski, M. Skrzypek,

43 POZNAŃ UL. E. ESTKOWSKIEGO 6 Rektorat tel Dziekanat tel Księgowość tel Kadry tel fax rektorat@wsl.com.pl DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ