Podejmowanie działalności gospodarczej 741[01].Z5.01

Transkrypt

1

2 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Katarzyna Maćkowska Podejmowanie działalności gospodarczej 741[01].Z5.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

3 Recenzenci: mgr inż. Maria Groen mgr inż. Grażyna Jakubczyk Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Joanna Kośka Konsultacja: mgr inż. Barbara Kapruziak Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 741[01].Z5.01 Podejmowanie działalności gospodarczej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu cukiernik. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

4 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania Istota rynku i gospodarki rynkowej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Przedsiębiorstwo struktura, cele i funkcje Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Klasyfikacja i formy opodatkowania przedsiębiorstw Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Procedura podejmowania działalności gospodarczej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Podstawy marketingu Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Tworzenie biznesplanu Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 61 2

5 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej planowania i podejmowania działalności gospodarczej. W poradniku zamieszczono: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Materiał nauczania obejmuje również ćwiczenia, które zawierają: wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia, pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, sprawdzian postępów. 4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. 3

6 741[01].Z5 Przedsiębiorstwo cukiernicze 741[01].Z5.01 Podejmowanie działalności gospodarczej 741[01].Z5.02 Prowadzenie działalności cukierniczej Schemat układu jednostek modułowych 4

7 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: posługiwać się komputerem w zakresie podstawowym, korzystać z różnych źródeł w poszukiwaniu informacji, dostrzegać i opisywać związki między człowiekiem i jego działalnością, identyfikować podstawowe procesy rynkowe, dostrzegać i interpretować podstawowe zjawiska związane z działalnością gospodarczą, posługiwać się dokumentacją produkcyjną i organizacyjną zakładu cukierniczego, objaśniać zasady organizowania pracy w zakładach cukierniczych. 5

8 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: zdefiniować pojęcia: rynek, popyt, podaż, usługa, produkcja, przedsiębiorstwo, spółka, gospodarka rynkowa, rynek pracy, bezrobocie. określić zależności pomiędzy ceną, wielkością popytu i podaży, określić stan i cenę równowagi rynkowej, porównać rynki pod względem zasięgu, przedmiotu wymiany, sposobu sprzedaży, branży, liczby dostawców, stopnia zaspokojenia potrzeb, sklasyfikować podmioty gospodarcze w zależności od form własności oraz form organizacyjno prawnych, scharakteryzować rodzaje podmiotów gospodarczych, określić rodzaje działalności gospodarczej, opracować plan działalności małego zakładu produkcyjnego, dobrać oraz określić organizacyjno-prawną formę działalności przedsiębiorstwa, określić źródła pozyskiwania kapitału, scharakteryzować rodzaje badań marketingowych, określić znaczenie poszczególnych elementów marketingu, opracować schemat postępowania dotyczącego legalizacji działalności gospodarczej. 6

9 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Istota rynku i gospodarki rynkowej Materiał nauczania Każdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb. Potrzeby całego społeczeństwa, a więc i pojedynczych osób są olbrzymie, dlatego każdy musi dokonywać wyborów które z potrzeb i w jakiej kolejności zaspokoi. Wielu swoich potrzeb człowiek nie może zaspokoić sam, musi zakupić towary lub usługi. W ten sposób potrzeby człowieka przekształcają się w popyt. Rynkowa transakcja sprzedaży odbywa się pomiędzy: kupującym, reprezentującym popyt a sprzedającym który reprezentuje podaż. Popyt to zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego cenie i w danym czasie. Głównym czynnikiem determinującym popyt jest jego cena. Na popyt wpływają jeszcze inne czynniki niecenowe: ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, dochód konsumenta, jego gusty, moda, wykształcenie, religia, podatność na reklamę. Podaż jest to ilość produktów bądź usług oferowana do sprzedaży w danym czasie po określonej cenie. Podstawowym czynnikiem który decyduje o wielkości podaży danego towaru lub usługi, podobnie jak w przypadku popytu, jest jego cena. Do czynników niecenowych kształtujących wielkość podaży należy zaliczyć: ceny czynników produkcji, pozom techniczny produkcji, technologię wytwarzania, ceny innych produktów i czynniki losowe (susza, powódź). Cenę danego towaru lub usługi ustalają popyt i podaż. Nabywca definiuje cenę jako ilość pieniędzy jaką musi wydać kupując dane dobro. Sprzedający cenę swoich towarów lub usług wiąże z wielkością sprzedaży, jest ona jednocześnie odzwierciedleniem jego przychodów. Cena więc jest to ilość pieniędzy, jaką trzeba zapłacić za dany towar, lub nakład pracy i innych środków, konieczny do wytworzenia danego dobra lub wykonania usługi. Pomiędzy popytem, podażą i ceną istnieją zależności przyczynowo-skutkowe, które są podstawą mechanizmów rynkowych. Najlepiej mechanizmy te opisują prawa podaży i popytu. cena Prawo podaży wraz ze wzrostem ceny towaru bądź usługi podaż wzrasta i odwrotnie spadek ceny powoduje spadek podaży. podaż Rys. 1. Prawo podaży [opracowanie własne] 7

10 Prawo popytu wraz ze wzrostem ceny danego towaru lub usługi popyt maleje i odwrotnie spadek ceny wywołuje wzrost popytu. Rys. 2. Prawo popytu [opracowanie własne] Poziom równowagi rynkowej zostaje osiągnięty w momencie kiedy popyt równoważy podaż. W takiej sytuacji rynkowej cena nazywana jest ceną równowagi rynkowej. Jeżeli cena produktu jest wyższa niż cena równowagi to na rynku występuje przewaga podaży nad popytem (nadwyżka rynkowa). W sytuacji odwrotnej, gdy cena produktu jest niższa niż cena równowagi rynkowej podaż przewyższa popyt. Jest to zjawisko niedoboru rynkowego. cena cena popyt E E równowaga rynkowa krzywa podaży krzywa popytu popyt podaż Rys. 3. Wzajemne oddziaływanie popytu, podaży i ceny. Ustalenie ceny równowagi rynkowej. [opracowanie własne] Rynek (potocznie) jest to miejsce gdzie spotykają się nabywcy i sprzedawcy dóbr i usług, natomiast według definicji naukowej: rynek jest to proces w trakcie którego uczestnicy wymiany określają przedmiot wymiany i warunki wymiany, czyli cenę. Rynek jest formą więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi próbującymi sprzedać i kupić towar (rozróżniamy więzi między producentami, gospodarstwami domowymi, instytucjami finansowymi, bankiem centralnym i władzami centralnymi i lokalnymi). Odbiegającymi od tematu są pojęcia: rynek pracy i bezrobocie, nie mniej jednak zjawiska te towarzyszą naszej rzeczywistości i należy je zdefiniować. Rynek pracy rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej. 8

11 Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów. Rynek może być klasyfikowany wobec różnych kryteriów. Kryterium zasięgu rynku oznacza obszar geograficzny jaki dany rynek obejmuje. Możemy wyodrębnić rynek: lokalny obejmuje stosunkowo niewielki obszar np. miasto lub powiat, regionalny obejmuje region lub sąsiadujące ze sobą regiony, krajowy obejmuje swoim zasięgiem obszar całego kraju, międzynarodowy obejmuje obszar wielu państw, światowy. Przedmiotem wymiany na rynku są czynniki produkcji: praca, kapitał pieniężny, ziemia, dobra (konsumpcyjne i inwestycyjne), usługi, prawa autorskie, wartości intelektualne, patenty i licencje. Kryterium przedmiotu wymiany pozwala klasyfikować rynek na: rynek dóbr i usług, który w dalszej części można podzielić na: rynek dóbr i usług konsumpcyjnych, rynek dóbr i usług produkcyjnych, rynek finansowy, rynek pracy. Gospodarka rynkowa to taka forma gospodarki w której przedsiębiorstwa kierują się swoimi własnymi celami i starają się osiągać maksymalne korzyści. Czynniki wytwórcze są własnością prywatną i podlegają mechanizmom rynkowym. Rynek kształtuje ceny dóbr i usług i to on określa ilość tych produktów i odbiorcę. Istotą gospodarki rynkowej jest więc: prywatna własność środków produkcji, dobrowolna wymiana. W gospodarce rynkowej decyzje dotyczące tego, co i w jakich ilościach będzie produkowane, w jaki sposób, tzn. przy użyciu jakich metod technicznych, oraz dla kogo podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości. Decyzje te mogą być w pewnym stopniu modyfikowane przez państwo w związku z ustalaniem przez nie np. stóp podatkowych, nakładaniem (lub zmianą) ceł, ustalaniem minimalnych lub maksymalnych cen, minimalnych płac, ograniczaniem wahań kursów walutowych, kształtowaniem systemu ubezpieczeń, zakresu opieki socjalnej. Podstawowym ogniwem łączącym całokształt współzależności rynkowych jest cena, która kształtuje się na podstawie aktualnych warunków rynkowych (prowadząc wciąż do wzajemnego dopasowywania się popytu i podaży towarów i usług). Cechą charakterystyczną gospodarki rynkowej jest istnienie możliwie dużej liczby niezależnych podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw) stwarza to bowiem możliwość istnienia konkurencji, a ta jest niezbędnym atrybutem rynku, siłą napędową każdej firmy. Konkurencja jest to proces, w trakcie którego uczestnicy rynku dążą do uzyskania lepszej pozycji w stosunku do innych, przedstawiając oferty korzystniejsze cenowo i jakościowo, dbając o atrakcyjność i nowoczesność wyrobów i usług, oferując coraz korzystniejsze warunki płatności i warunki dostaw. 9

12 Gospodarka rynkowa oprócz zalet takich jak: racjonalne i efektywne wykorzystanie czynników wytwórczych (ludzie, kapitał, technologie), duża innowacyjność gospodarki, duża elastyczność gospodarki, posiada także wady, czyli: rozwarstwienie w dochodach uczestników procesów rynkowych, produkcja dóbr opłacalnych, nadmierne zanieczyszczenie środowiska Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest popyt? 2. Co to jest podaż? 3. Jakie czynniki wpływają na popyt, a jakie na podaż? 4. W jakich warunkach rynkowych cena towaru osiąga wartość równowagi? 5. Co to jest rynek? 6. Jakie można zastosować kryteria klasyfikując rynek? 7. Jakie czynniki są przedmiotem wymiany na rynku? 8. Co jest istotą gospodarki rynkowej? 9. Co to jest konkurencja? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Poniższa tabela przedstawia kształtowanie się wielkości popytu i podaży na pączki w pewnym mieście. Co miesiąc testowo zmieniano cenę jednostkową pączka. Podaj miesiąc kiedy cena jednostkowa pączków osiągnęła wartość równowagi rynkowej? Miesiąc Cena w zł Wielkość popytu Wielkość podaży Styczeń 0, Luty 0, Marzec 0, Kwiecień 0, Maj 0, Czerwiec 0, Lipiec 1, Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) utworzyć wykres przedstawiający krzywe popytu i podaży, zaznaczając na osi X wielkość popytu i podaży, na osi Y cenę, 2) odczytać z wykresu cenę równowagi rynkowej, 3) odczytać z tabeli miesiąc w którym cena osiągnęła wartość równowagi rynkowej. 10

13 Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Połącz pojęcia z odpowiadającymi im definicjami. Rozwiązanie (pary litera i cyfra) podaj w ostatnim wierszu tabeli. pojęcie A. Gospodarka rynkowa B. Rynek C. Konkurencja definicja 1. zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego cenie i w danym czasie. 2. to ilość produktów bądź usług oferowana do sprzedaży w danym czasie po określonej cenie. 3. jest to ilość pieniędzy, jaką trzeba zapłacić za dany towar; wyrażony w pieniądzu lub nakład pracy i innych środków, konieczny do wytworzenia danego dobra lub wykonania usługi D. Cena 4. cena, która równoważy popyt z podażą. E. Podaż F. Popyt G. Cena równowagi rynkowej Rozwiązanie: 5. proces w trakcie którego uczestnicy wymiany określają przedmiot wymiany i warunki wymiany, czyli cenę 6. gospodarka, w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek, czy też mechanizm rynkowy 7. proces w trakcie, którego uczestnicy rynku dążą do lepszej pozycji w stosunku do innych, przedstawiając oferty korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości, atrakcyjności i nowoczesności wyrobów i usług, warunków zapłaty, warunków dostaw, itp. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uważnie przeczytać wszystkie pojęcia i definicje, 2) zastanowić się które definicje odpowiadają analizowanym pojęciom, 3) uzupełnić ostatni wiersz tabeli podając rozwiązanie w postaci pary litera + cyfra. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 3 Wymienione poniżej czynniki podziel na: wypływające na podaż lub wpływające na popyt. Rozwiązanie podaj zakreślając X w kolumnach podaż, popyt. 11

14 poziom dóbr i usług substytucyjnych skłonność do oszczędzania ceny czynników produkcji czynniki losowe np. susza cena tradycja pozom techniczny produkcji technologia wytwarzania moda struktura ludności wg płci dochody czynniki kształtujące popyt czynniki kształtujące podaż Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uważnie przeczytać wszystkie wymienione czynniki, 2) zastanowić się które czynniki odpowiadają za popyt, a które za podaż, 3) uzupełnić tabelę. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 4 Zaznacz literą P które z poniższych zdań są prawdziwe, a literą F oznacz zdania które są fałszywe. Rynek jest to proces w trakcie którego uczestnicy wymiany określają tendencję i modę na nadchodzący sezon. Kryterium zasięgu rynku oznacza przedmiot jaki wymieniany jest na danym rynku. Główną cecha funkcjonalna gospodarki rynkowej jest mechanizm rynkowy równoważący podaż z popytem, decydujący o alokacji zasobów gospodarczych przedsiębiorstw. Podstawowym czynnikiem który decyduje o wielkości podaży danego towaru lub usługi jest jego cena. Gospodarka rynkowa oparta jest na dominacji prywatnej własności zasobów (kapitału). Cena równowagi rynkowej to cena, która równoważy popyt z podażą. Gospodarka rynkowa ma charakter rzeczowy. 12

15 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uważnie przeczytać wszystkie zdania w tabeli, 2) zastanowić się które są prawdziwe a które fałszywe, 3) uzupełnić tabelę wpisując w wolnej kolumnie litery P lub F. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcia: podaż i popyt?!! 2) zdefiniować pojęcia: cena, cena równowagi rynkowej?!! 3) określić kryteria podziału rynku?!! 4) zdefiniować pojęcia: rynek pracy, bezrobocie?!! 5) wyjaśnić wzajemne oddziaływanie popytu i podaży na ustalenie ceny równowagi rynkowej?!! 6) wyjaśnić na czym polega zjawisko konkurencji?!! 7) wyjaśnić istotę gospodarki rynkowej?!! 13

16 4.2. Przedsiębiorstwo struktura, cele i funkcje Materiał nauczania Podstawy prawne działalności gospodarczej w Polsce. Prawo do prowadzenia działalności gospodarczej zagwarantowane jest przez artykuł 20 i 22 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Te dwa akty prawe stanowią fundament działalności gospodarczej w Polsce. Artykuł 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej. Artykuł 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes społeczny. Podstawowym aktem prawnym dla osób fizycznych i prawnych, podejmujących działalność gospodarczą jest ustawa z 19 listopada 1999 Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. z 1999 nr 101 poz z późn. zmianami), określająca podstawowe prawa i obowiązki przedsiębiorcy, zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, dopuszczalne ograniczenia swobody podejmowania działalności (koncesje i pozwolenia) oraz zadania administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego. Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Wolność podejmowania działalności gospodarczej. Zasada wolności gospodarczej jest podstawową i najważniejszą z prawnych zasad, na których opiera się podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej. Przedsiębiorcy mają prawo do: jawności działalności gospodarczej; swobodnie mogą tworzyć i prowadzić przedsiębiorstwa, samodzielności; przedsiębiorcy sami wybierają formę organizacyjną przedsiębiorstwa i swobodnie określają jego wewnętrzną strukturę, samofinansowania; przedsiębiorcy sami określają przedmiot działalności gospodarczej, sposób organizowania kapitału, zmiany profilu i zakończenia działalności gospodarczej, równości; przedsiębiorcy swobodnie konkurują z innymi przedsiębiorcami, podlegając szczególnej ochronie prawnej w drodze przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Wolność gospodarcza nie może być jednak pojmowana w sposób absolutny. Ustawy wprowadzają określone ograniczenia tej wolności. Przedsiębiorca jest zobowiązany zapoznać się ze wszystkimi warunkami prowadzenia działalności gospodarczej, wynikającymi z obowiązujących przepisów, oraz stosować się do nich w trakcie jej wykonywania. Przepisy budowlane, sanitarne, przeciwpożarowe oraz z zakresu ochrony środowiska to tylko niektóre, a nie wszystkie przepisy do których przedsiębiorca zobowiązany jest się stosować. Planując działalność gospodarczą, zawsze należy upewnić się, czy nie wymaga ona dodatkowego zezwolenia lub koncesji. Nie każda działalność człowieka jest działalnością gospodarczą. Aktywność człowieka, która nie służy zwiększaniu jego bogactwa, nie jest działalnością gospodarczą, nawet gdyby jej przejawem było wytwarzanie dóbr lub świadczenie usług. Przykładem takiej działalności może być wydawanie ciepłych posiłków dla bezdomnych. Również działalność o charakterze jednorazowym lub okazjonalnym wyłączona jest spod działania przepisów regulujących działalność gospodarczą. Przykładem takiej działalności może być sprzedaż 14

17 drobnych artykułów na bazarze. Choć można byłoby rozważać, czy nie zachodzi w danej sytuacji obowiązek zgłoszenia takiej działalności do ewidencji działalności gospodarczej, to egzekwowanie takiego obowiązku może w praktyce okazać się niezwykle trudne. Przedsiębiorstwem nazywamy podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność gospodarczą w celu osiągnięcia określonych korzyści. Przedsiębiorstwo stanowi jednostkę wyodrębnioną pod względem: prawnym, organizacyjnym, ekonomicznym. Przez odrębność prawną przedsiębiorstwa należy rozumieć posiadanie osobowości prawnej, czyli zdolności do zawierania umów i zaciągania zobowiązań. Osobowość prawną przedsiębiorstwo uzyskuje z chwilą wpisania do rejestru sądowego. Przedsiębiorstwo posiada również nazwę, statut będący podstawą jego funkcjonowania oraz prawnie rozstrzygniętą formę własności. Odrębność organizacyjna oznacza, że przedsiębiorstwo posiada wewnętrzną strukturę i zarząd, działa na określonym terytorium oraz dysponuje wyodrębnionym zespołem majątku i pracowników. Na odrębność ekonomiczną przedsiębiorstwa składa się: samodzielne podejmowanie decyzji ekonomicznych, samodzielność finansowa, kierowanie się w decyzjach własnym kryterium wyboru. Kierownictwo przedsiębiorstwa w swoich decyzjach dokonuje wyboru dotyczącego wielkości i struktury asortymentowej produkcji oraz technologii wytwarzania. W ten sposób dostosowuje podaż swoich produktów do wymagań rynku, a także stara się wytwarzać produkty po najniższych kosztach. Struktura organizacyjna przedsiębiorstw to pewien układ i wzajemne zależności pomiędzy komórkami organizacyjnymi, a także pomiędzy poszczególnymi stanowiskami pracy. W strukturze organizacyjnej zawarte są relacje, więzi zachodzące między podwładnymi a przełożonymi. Organizacja posiada różną formę w zależności od rozmiarów prowadzonej działalności. Dla wykonywania szeregu usług wystarczy, aby przez zorganizowanie rozumieć ustalenie godzin i miejsca przyjmowania i wykonywania zleceń. Przedsiębiorca prowadzący działalność na wielką skalę, zatrudniający wielu pracowników, będzie tworzył rozmaite schematy organizacyjne, zakresy zadań, tworzył i likwidował oddziały i wykonywał wiele innych działań, które będą służyły lepszemu zorganizowaniu pracy w jego przedsiębiorstwie. Wzajemna powiązania pomiędzy przełożonymi i podwładnymi mogą mieć różny charakter. Mogą to być więzi: hierarchiczne, gdzie każdy podwładny ma swojego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia i przed którym odpowiada za wykonanie; oraz funkcjonalne, związane z wykorzystaniem wiedzy i kwalifikacji kierowników specjalistów, którzy wydają polecenia podwładnym zakresie swojej specjalności. Struktury organizacyjne przedstawia się zazwyczaj w postaci schematów organizacyjnych. Schemat organizacyjny to przedstawienie za pomocą symboli graficznych wzajemnych zależności służbowych pomiędzy stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi, jak również zakresu ich działania oraz kanałów przepływu informacji. 15

18 Ze względu na sposób wzajemnego powiązania stanowisk pracy i komórek organizacyjnych rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje struktur organizacyjnych: liniową, funkcjonalną, sztabowo-liniową. W strukturze liniowej na czele każdej komórki organizacyjnej stoi jeden przełożony (kierownik dyrektor), który kieruje całą jej działalnością. Kierownik niższego szczebla organizacyjnego podlega kierownikowi szczebla wyższego. Struktura liniowa stwarza jasny, logiczny i uporządkowany układ dróg komunikacyjnych. Rys. 4. Schemat organizacyjny struktury liniowej [1, s. 47] W strukturze funkcjonalnej podwładni mają przełożonych służbowych (decydujących o tym, co ma być wykonane), oraz przełożonych funkcjonalnych (wydają polecenia związane ze sposobem wykonywania zadań). Pracownik może mieć kilku zwierzchników, wyspecjalizowanych w określonych dziedzinach. Rys. 5. Schemat organizacyjny struktury funkcjonalnej [1, s. 47] Struktura sztabowo-liniowa powstała z połączenia struktury liniowej z funkcjonalną. Charakterystyczną cechą struktury sztabowej jest istnienie, obok komórek liniowych, pomocniczych organów funkcjonalnych, których zadaniem jest dostarczanie informacji i porad innym jednostkom organizacyjnym przedsiębiorstwa. Rys. 6. Schemat organizacyjny struktury sztabowo-liniowej [1, s. 48] 16

19 Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest działalność gospodarcza? 2. Co oznacza wolność podejmowania działalności gospodarczej? 3. Jakie są ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej? 4. W jakich przypadkach działalność człowieka nie jest działalnością gospodarczą? 5. Co to jest przedsiębiorstwo? 6. Na czym polega odrębność organizacyjna, prawna i finansowa przedsiębiorstwa? 7. Co to jest struktura organizacyjna przedsiębiorstwa i jakie są jej rodzaje? 8. Czym charakteryzują się więzi hierarchiczne i funkcjonalne pomiędzy przełożonymi i podwładnymi w przedsiębiorstwie? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oceń prawdziwość poniższych zdań i wstaw krzyżyk we właściwej kolumnie tabeli. Zdanie Prawda Fałsz Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest charytatywna działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorstwa mają swobodę dostępu i prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawy nie wprowadzają żadnych ograniczeń wolności działalności gospodarczej. Cechą charakterystyczną działalności gospodarczej jest zarobkowość. Odrębność organizacyjna oznacza, że przedsiębiorstwo posiada samodzielność finansową. Struktura organizacyjna to pewien układ i wzajemne zależności pomiędzy komórkami organizacyjnymi, a także pomiędzy poszczególnymi stanowiskami pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uważnie przeczytać wszystkie zdania, 2) zastanowić się nad ich prawdziwością, 3) zakreślić krzyżyk w odpowiednich kolumnach oznaczonych prawda, fałsz. 17

20 Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Podaj dwa przykłady przedsięwzięć które nie są działalnością gospodarczą ze względu na charakter charytatywny lub okazjonalny. Uzasadnij swój wybór. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przypomnieć sobie i przeanalizować definicję działalności gospodarczej, 2) zastanowić się nad charakterem i rodzajami podejmowanych przedsięwzięć, 3) podać przykłady przedsięwzięć które nie są działalnością gospodarczą i uzasadnić swój wybór. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 3 Przedsiębiorstwa mają prawo do: samodzielności, jawności, równości i samofinansowania. Połącz rodzaj prawa z właściwym jego opisem. Rozwiązanie (pary litera i cyfra) podaj w ostatnim wierszu tabeli. Pojęcie swobody A. Samodzielność przedsiębiorców B. Jawność działalności gospodarczej C. Równość przedsiębiorców D. Samofinansowanie Rozwiązanie: definicja 1. swoboda tworzenia i prowadzenia przedsiębiorstwa. 2. prawo do swobodnego sposobu organizowania kapitału oraz zmiany profilu i zakończenia działalności gospodarczej. 3. prawo do wyboru formy organizacyjnej przedsiębiorstwa i swobodnego określania jego wewnętrznej struktury. 4. prawo do swobodnego konkurowania z innymi przedsiębiorcami, podlegające szczególnej ochronie prawnej w drodze przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uważnie przeczytać dane z tabeli, 2) zastanowić się jaką definicję przypisać poszczególnym prawom przedsiębiorców, 3) uzupełnić ostatni wiersz tabeli podając rozwiązanie w postaci pary litera + cyfra. 18

21 Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 4 Narysuj schemat liniowej i sztabowej struktury organizacyjnej. liniowa struktura organizacyjna sztabowa struktura organizacyjna Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przypomnieć sobie rodzaje struktur organizacyjnych przedsiębiorstw, 2) zastanowić się nad cechami przedsiębiorstw o strukturze liniowej i sztabowej, 3) narysować schematy w wyznaczonych polach. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 19

22 Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie działalność gospodarcza?!! 2) scharakteryzować zasadę wolności prowadzenia działalności gospodarczej?!! 3) wyjaśnić na czym polega jawność działalności gospodarczej?!! 4) wyjaśnić na czym polega samodzielność działalności gospodarczej?!! 5) wyjaśnić na czym polega samofinansowanie przedsiębiorstw?!! 6) wyjaśnić na czym polega równość przedsiębiorstw?!! 7) zdefiniować pojęcie przedsiębiorstwa?!! 8) wyjaśnić na czym polega odrębność prawna, organizacyjna i ekonomiczna przedsiębiorstw?!! 9) zdefiniować pojęcie struktury organizacyjnej?!! 10) rozróżnić rodzaje struktur organizacyjnych?!! 20

23 4.3. Klasyfikacja i formy opodatkowania przedsiębiorstw Materiał nauczania Działalność gospodarcza może być prowadzone zarówno przez osoby fizyczne jak i przez osoby prawne. Osoba fizyczna to każdy człowiek występujący jako podmiot prawa cywilnego, czyli jako osoba samodzielnie kształtująca swoje prawa i obowiązki wynikające z działań prawnych. Osoba prawna zaś to wyodrębniona jednostka organizacyjna (nie człowiek), która na mocy odpowiednich przepisów dysponuje swoim majątkiem i ponosi pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania. Klasyfikację przedsiębiorstw przeprowadza się według czterech głównych kryteriów, którymi są: forma własności, forma prawna, wielkość działalności, rodzaj prowadzonej działalności. Kryterium wielkości działalności pozwala podzielić przedsiębiorstwa na: mikro, małe, średnie i duże przedsiębiorstwa. Podstawą podziału jest ilość zatrudnionych pracowników. Mikroprzedsiębiorstwo to takie, w którym w poprzednim roku zatrudnionych było do 10 osób. Małe przedsiębiorstwo w poprzednim roku zatrudniało średnio od 10 do 50 pracowników, w średnim pracowało od 50 do 250 osób. Wpływ na powyższą klasyfikację mają również przychody firmy osiągnięte w ubiegłym roku oraz wartość majątku przedsiębiorstwa. Stosując jako kryterium rodzaj prowadzonej działalności przedsiębiorstwa można podzielić na: wytwórcze, handlowe, budowlane, usługowe oraz prowadzące działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i eksploatacji zasobów naturalnych. Pod względem formy własności przedsiębiorców można zaliczyć do sektorów: publicznego lub prywatnego. W ramach sektora publicznego wyróżnia się przedsiębiorców należących do państwa (własność państwowa) lub do jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorców o mieszanej strukturze własności (z przewagą kapitału państwowego lub samorządowego. W sektorze prywatnym działają przedsiębiorstwa prywatne i o mieszanej strukturze własności z przewaga kapitału prywatnego. Sektor prywatny Przedsiębiorstwa prywatne PRZEDSIĘBIORCY WG FORM WŁASNOŚCI Przedsiębiorstwa o mieszanej strukturze własności Sektor publiczny Przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne Rys. 7. Podział przedsiębiorstw według kryterium form własności [9, 82] 21

24 Uwzględniając formy prawne można wyodrębnić: indywidualną działalność gospodarczą, spółki, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, inne (fundacje, związki, stowarzyszenia). Wśród spółek można rozróżnić: spółki cywilne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółki komandytowe, spółki jawne. Indywidualna działalność gospodarcza jest najczęstszą formą, w jakiej rejestrują swoją działalność osoby, rozpoczynające przygodę z biznesem. Warunkiem rozpoczęcia takiej działalności jest wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Spółka to związek dwóch lub więcej osób które działają w celu osiągnięcia wspólnego celu, np. osiągnięcia zysku z prowadzonej działalności gospodarczej. Spółki mogą mieć charakter kapitałowy bądź osobowy. Spółka kapitałowa charakteryzuje się tym iż jej funkcjonowanie opiera się na kapitale wspólników. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości wniesionego kapitału. Grupa spółek kapitałowych obejmuje spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną. Spółki osobowe opierają swą działalność na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie spółki. Spółki osobowe to: spółka jawna, spółka cywilna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna. W spółkach tych wspólnicy są zobowiązani regulować zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Oznacza to, że własność osobista oraz współwłasność w spółce nie są oddzielone. Spółka cywilna jest formą zorganizowanego współdziałania dwóch lub więcej osób w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Wspólnicy określają zasady współpracy w umowie spółki. Umowa nie wymaga formy aktu notarialnego. Wspólnicy muszą wnieść określony w umowie wkład w postaci własności rzeczy lub praw. Za pracę w spółce wspólnicy nie mogą otrzymywać wynagrodzenia, uczestniczą za to w podziale zysków. Podział zysków odbywa się według zasad określonych w umowie spółki (zwykle proporcjonalnie do wkładów), a jeżeli umowa tego nie precyzuje to w równych częściach. Przy zakładaniu spółki cywilnej obowiązują te same procedury co przy indywidualnej działalności gospodarczej, a dodatkowo: konieczność spisania umowy spółki i zarejestrowania jej w urzędzie skarbowym. Spółka jawna jest formą bardzo podobną do spółki cywilnej. Różni je jednak kilka bardzo istotnych elementów. W przeciwieństwie do spółki cywilnej, która może być założona nawet w celu przeprowadzenia jednej transakcji, spółka jawna z założenia stawia sobie za cel prowadzenie przedsiębiorstwa. Procedura zakładania spółki jawnej jest analogiczna jak w spółce cywilnej z tą różnicą, iż umowę spółki należy zgłosić do rejestru handlowego. Spółka komandytowa jest formą przejściową między spółkami osobowymi (cywilna i jawna), a spółkami kapitałowymi (spółka z o.o., akcyjna). Jej cechą charakterystyczną jest to, że tworzą ją dwa rodzaje wspólników: 22

25 komplementariusze odpowiadają bez ograniczeń za zobowiązania spółki, komandytariusze ich odpowiedzialność ograniczona jest do wysokości tzw. sumy komandytowej. Umowa spółki komandytowej wymaga formy aktu notarialnego. Do prowadzenia spraw spółki uprawnieni i zobowiązani są tylko komplementariusze. Komandytariusze nie mogą reprezentować spółki na zewnątrz, chyba że w ograniczonym zakresie jako pełnomocnicy lub prokurenci. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter spółki kapitałowej. Może ją utworzyć jedna lub więcej osób dla realizacji celów gospodarczych. Wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, o ile nie są członkami zarządu. Ich ryzyko ogranicza się do wielkości wkładów. Organami spółki z o.o. są: zarząd jedna lub więcej osób spośród wspólników lub spoza ich grona, rada nadzorcza i komisja rewizyjna (powoływanie tych organów nie jest obowiązkowe), zgromadzenie wspólników organ obligatoryjny. Spółka z o.o. jako że posiada osobowość prawną zobowiązana jest do prowadzenia pełnej księgowości. Jest też płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Udziałowcy, jeżeli są zatrudnieni w spółce na umowę o pracę lub osiągają z niej dochody w formie dywidend, podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Powołanie spółki z o.o. jest kosztowne i skomplikowane. Poszczególne etapy tworzenia spółki z o.o. są następujące: zawarcie w biurze notarialnym umowy spółki, w której m.in. powinno się określić: miejsce i datę sporządzenia umowy, nazwiska wspólników, nazwę spółki oraz jej siedzibę, przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego (min tys. zł.), ilość i wartość udziałów poszczególnych wspólników, czas trwania spółki jeżeli jest ograniczony, wniesienie całego kapitału zakładowego w formie gotówki lub rzeczowej (tzw. aport), ustanowienie władz spółki, uzyskanie wpisu do rejestru handlowego, uzyskanie numeru statystycznego Regon, założenie konta bankowego, zgłoszenie obowiązku podatkowego w Urzędzie Skarbowym, rejestracja w ZUS. Spółka akcyjna jest to forma prawna charakterystyczna dla przedsięwzięć o wielkiej skali finansowej. Dla właścicieli lub wspólników małych firm całkowicie nieprzydatna. Można jedynie rozważać zakup akcji bądź jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych jako formę lokowania zysków z działalności gospodarczej, czy nawet jako alternatywę wobec podejmowania suwerennej działalności gospodarczej. Spółdzielnia jest najbardziej demokratyczną formą zrzeszenia osób, posiada majątek odrębny od majątku członków. Jej celem jest usprawnienie dochodu wszystkich członków. Spółdzielnia odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem, a członkowie tylko do wysokości swoich udziałów. Majątek spółdzielni to społeczna własność, jest niepodzielny i należy do wszystkich członków, o nadwyżkach i ich przeznaczeniu decydują członkowie. W strukturze organizacyjnej spółdzielni funkcjonują 3 organy: zarząd, rada nadzorcza, walne zgromadzenie. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną. Jako samodzielna jednostka przedsiębiorstwo państwowe jest wyodrębnione zarówno pod względem organizacyjnym, ekonomicznym, jak i prawnym. 23

26 Jaką formę prawną działalności gospodarczej wybrać? Każda konkretna sytuacja wymaga indywidualnego rozważenia wszystkich za i przeciw. Tym bardziej, iż ewentualna zmiana formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej jest bardzo kłopotliwa. Wymaga formalnej likwidacji dotychczasowej działalności, rozliczenia się z urzędem skarbowym i dopiero wówczas można kontynuować działalność w nowej formule prawnej. Decydując się na podjęcie działalności w określonej formie prawnej należy odpowiedzieć sobie na następujące pytania: Jak duża będzie skala naszego przedsięwzięcia? Jaki będzie stopień ryzyka? Jak wielkie kapitały musimy zaangażować w planowane przedsięwzięcie? Czy jesteśmy w stanie zgromadzić je samodzielnie? Czy znajdziemy ewentualnych wspólników? Czy posiadają oni oczekiwany przez nas kapitał? Jak będzie wyglądała nasza współpraca z ewentualnymi wspólnikami? Czy mamy do siebie pełne zaufanie? Należy też przeanalizować czas założenia i koszty działalności w poszczególnych formach prawnych (opłaty skarbowe, notarialne, podatki, itd.). Generalnie można powiedzieć, że przy niewielkiej planowanej skali działalności, o ile tylko możliwe jest zgromadzenie niezbędnych kapitałów, najlepiej założyć indywidualną działalność gospodarczą. Przedsiębiorca sam decyduje o wszystkim, sam ponosi ryzyko, ale też sam korzysta z owoców pracy. Przy rozpoczynaniu działalności wymagającej większych środków finansowych, obarczonych większym ryzykiem korzystne może być założenie spółki z. o.o. ale ostateczna decyzja należy do przyszłego przedsiębiorcy. Wybór formy opodatkowania. Każda osoba fizyczna i prawna płaci podatek dochodowy od osiągniętych dochodów. Jest to podatek bezpośredni. Od sposobu opodatkowania w dużej mierze zależeć będzie wielkość dochodów nowej firmy. Należy pamiętać, że na sposób opodatkowania ma wpływ także forma prawna działalności. Podatek dochodowy od osób prawnych płacą przedsiębiorstwa posiadające osobowość prawną np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Podatek dochodowy od osób fizycznych płacą osoby fizyczne które prowadzą działalność gospodarczą indywidualnie bądź w formie spółki cywilnej jawnej, komandytowej czy partnerskiej. Podatek dochodowy od osób prawnych. Podstawą obliczenia podatku jest dochód pomniejszony o ewentualne odliczenia. Dochód jest to różnica pomiędzy przychodami a kosztami prowadzenia działalności. Podatek dochodowy od osób prawnych wynosił w roku % opodatkowania. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podatek dochodowy od osób fizycznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej może być ustalony w jednej z czterech form: karty podatkowej, ryczałtu ewidencjonowanego na podstawie zapisów prowadzonych w ewidencji przychodów, na zasadach ogólnych z obowiązkiem prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, na zasadach ogólnych z obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych. Karta podatkowa to najprostsza forma opodatkowania, której zasady funkcjonowania zawarte zostały w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Taka forma opodatkowania zwalnia podatnika z prowadzenia ksiąg, składania zeznań i deklaracji podatkowych, nie trzeba także prowadzić wykazu środków trwałych oraz wpłacać zaliczek 24

27 na podatek dochodowy. Wysokość podatku, który mamy obowiązek wpłacać co miesiąc na konto urzędu skarbowego, ustalana jest według stawek określonych w ustawie i nie zależy od przychodów czy dochodu przez nas osiągniętego. Grupa osób mogąca skorzystać z takiej formy opodatkowania jest ograniczona. Wysokość miesięcznej stawki podatku jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności, liczby mieszkańców w miejscowości, w której działalność jest prowadzona oraz liczby zatrudnionych pracowników. U osób wykonujących wolne zawody (np. lekarz, architekt itp.) wysokość stawki zależy od liczby godzin przeznaczonych miesięcznie na jej wykonanie. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W tej formie opodatkowania podatek ustala się według stawek procentowych, które w zależności od rodzaju działalności wynoszą: 3%, 5,5%, 8,5%, 17% lub 20%). Za podstawę opodatkowania przyjmuje się zadeklarowany przychód. Bez znaczenia jest koszt uzyskania przychodu, a co za tym idzie dochód. Skorzystać z tej formy opodatkowania może podatnik jeśli przychody za rok poprzedzający rok podatkowy z działalności prowadzonej wyłącznie samodzielnie (o ile taka działalność była już prowadzona) nie przekroczyły określonej kwoty. Zaletą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest: uproszczony system rozliczeń podatkowych, stosowanie wszystkich ulg, wynikających z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do wad ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych należy zaliczyć: ograniczony zakres podmiotowy i przedmiotowy stosowania, naliczanie bez względu na koszt uzyskania przychodu, Opodatkowanie na zasadach ogólnych. Rozliczanie się na zasadach ogólnych oznacza, że opodatkowaniu podlega dodatnia różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami a kosztami uzyskania tych przychodów. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. Taka forma opodatkowania wymaga prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych. Podatek VAT to podatek od wartości dodanej, dodawany jest na każdym etapie cyklu zakupów czy usług. "Faktyczny" podatek do zapłacenia przez poszczególne ogniwa to różnica powstająca w wyniku odjęcia od wartości VAT należnego wartości VAT naliczonego. VAT naliczony - związany jest z dokonaniem zakupu usługi czy produktu (zostaje naliczony przez tego, od kogo kupujemy usługi czy produkty). VAT należny - dotyczy sprzedaży usług czy produktów (podatek ten należy się urzędowi skarbowemu od nas). Zwolnienia z płacenia podatku VAT przysługują firmom, które prowadząc działalność w roku poprzednim nie miały obrotów większych niż EURO. Podobnie jest w przypadku osób, które podjęły działalność gospodarczą. To zwolnienie nosi nazwę zwolnienia podmiotowego. Drugi przypadek to zwolnienie przedmiotowe i dotyczy przedsiębiorstw sprzedających towary i usługi zwolnione z podatku VAT na mocy ustawy (wykaz znajduje się w załączniku nr 2 do ustawy o podatku VAT). Przedsiębiorcy objęci zwolnieniem od podatku VAT nie muszą z tego przywileju korzystać. Zwolnienie nie zawsze jest korzystne, gdyż podatnik traci możliwość odliczania podatku zapłaconego w cenie usług i towarów kupowanych i nie może wystawiać faktur VAT. Stąd, należy starannie rozważyć czy jest to opłacalne. 25

28 Przykład: Wartość obciążeń podatkiem VAT Faza obrotu Cena sprzedaży bez podatku Podatek VAT Cena brutto (łącznie z podatkiem) Podatek odprowadzany do urzędu skarbowego producent hurtownik 100,00 22,00 122,00 22,00 hurtownik detal 140,00 30,80 174,80 30,80-22,00 = 8,80 detal konsument 200,00 44,00 244,00 44,00-30,80 = 13,20 Naliczony łącznie podatek wynosi 44,00 zł, 22,00 zł płaci producent, 8,80 hurtownik, a 13,20 konsument. Poniższa tabela zawiera zestawienie form prawnych prowadzenia działalności z analizą ich wad i zalet. Rodzaj działalności Indywidualna działalność gospodarcza Spółka cywilna Zalety Wady Odpowiedzialność za zobowiązania Względna prostota (nie ma uciążliwych formalności przy zakładaniu) oraz niskie koszty rozpoczęcia i prowadzenia działalności. Możliwe korzystanie z prostszych, zryczałtowanych form opodatkowania. Nieskomplikowane zasady księgowości- podatkowa księga przychodów i rozchodów. Jednoosobowe kierownictwo. Brak określenia minimalnego kapitału niezbędnego do podjęcia działalności. Prosty sposób likwidacji. Proste założenie i nieskomplikowane procedury prowadzenia firmy. Niskie koszty rozpoczęcia i prowadzenia działalności. Swoboda kształtowania postanowień umowy spółki, łączenia pomysłów kilku osób. Proste zasady księgowości. Możliwe korzystanie z prostszych, zryczałtowanych Pełna odpowiedzialność przedsiębiorcy całym majątkiem za zobowiązania firmy. Trudność działania w większym rozmiarze ze względu na pozyskanie kapitału. Solidarna odpowiedzialność wspólników całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy. Konieczność wspólnego podejmowania decyzji związanych z zarządzaniem. Cały majątek własny, jak również wspólny majątek małżonków. Cały majątek wspólników, jak również wspólny majątek małżonków. 26

29 form opodatkowania. Prosty sposób likwidacji. Spółka jawna Łatwość założenia. Stosunkowo niskie koszty rejestracji oraz proste procedury prowadzenia. Duża swoboda kształtowania postanowień umowy spółki. Spółka komandytowa Możliwość korzystania z prostszych, zryczałtowanych form opodatkowania. Brak określonych wymagań kapitałowych. Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa w wymiarze większym niż przewidziany dla spółki cywilnej. Ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania do wysokości sumy komandytowej. Komandytariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnicy. Brak określonych wymagań odnośnie sumy komandytowej. Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa w większym wymiarze. Odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy. Koszty podatku od umowy spółki, wpisu do rejestru przedsiębiorstw i jego ogłoszenia. Pełna odpowiedzialność niektórych wspólników za zobowiązania spółki. Koszty aktu notarialnego, wpisu do rejestru handlowego oraz jego ogłoszenia. Konieczność prowadzenia pełnej księgowości. Pełna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki, jeżeli zobowiązania nie można zaspokoić z majątku firmy. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli jedynie do wysokości sumy komandytowejcałym swoim majątkiem, gdy jego nazwisko lub firma zostanie ujawnione w nazwie spółki komandytowej. Spółka z o.o. Możliwość pozyskania kapitału poprzez pozyskanie nowego wspólnika (bez wielkich komplikacji można przyjąć nowego wspólnika). Posiada osobowość prawną i jest spółką kapitałową. Stanowi dobrą formę do prowadzenia działalności zarówno w małym jak i w dużym rozmiarze. Wysoki minimalny kapitał zakładowy (przynajmniej zł). Koszty aktu notarialnego, wpisu do rejestru handlowego oraz jego ogłoszenia. Duża odpowiedzialność zarządu. Konieczność prowadzenia pełniej księgowości i badania sprawozdań. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. W przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, za jej zobowiązania odpowiadają członkowie 27

30 Spółka akcyjna Możliwość zaangażowania znacznego kapitału. Akcjonariusze nie są odpowiedzialni za zobowiązania spółki. Łatwa kumulacja kapitału. Proste metody pozyskiwania kapitałów. Pozwala realizować przedsięwzięcia przekraczające możliwości finansowe lub organizacyjne jednej osoby czy firmy. Wysoki minimalny kapitał do założenia spółki (wynoszący co najmniej zł). Drogi, skomplikowany i czasochłonny proces rejestracji, oraz duże wymagania formalne dotyczące działalności spółki. Niezbędne prowadzenie pełnej księgowości oraz konieczność zatrudniania specjalistycznej obsługi prawnej, finansowej i zarządczej. Skomplikowany proces likwidacji. zarządu całym swoim majątkiem. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Kto to jest osoba fizyczna? 2. Co to jest osoba prawna? 3. Według jakich kryteriów przeprowadza się klasyfikację przedsiębiorstw? 4. Jakie rodzaje przedsiębiorstw można wyodrębnić stosując kryterium własności kapitału? 5. Jakie są formy prawne przedsiębiorstw? 6. Jakie przedsiębiorstwa można wyodrębnić stosując kryterium wielkości działalności? 7. Na czym polega kapitałowy charakter spółki? 8. Na czym polega osobowy charakter spółek? 9. Jakie czynniki należy przeanalizować wybierając formę prawną przyszłej firmy? 10. W jakiej formie może ustalony zostać podatek od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą? 11. Jak ustalana jest wysokość podatku dochodowego dla podatnika opodatkowanego w formie ryczałtu ewidencjonowanego? 12. Jaka forma opodatkowania wymaga prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych? 13. Co to jest podatek VAT? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Połącz pojęcia z odpowiadającymi im definicjami. Rozwiązanie (pary litera i cyfra) podaj w ostatnim wierszu tabeli. 28

31 pojęcie A. Spółka kapitałowa B. Osoba fizyczna C. Osoba prawna D. Spółka osobowa E. Dochód F. Podatek VAT definicja 1. każdy człowiek występujący jako podmiot prawa cywilnego, samodzielnie kształtujący swoje prawa i obowiązki wynikające z działań prawnych. 2. wyodrębniona jednostka organizacyjna, która na mocy odpowiednich przepisów dysponuje swoim majątkiem i ponosi pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania. 3. podatek od wartości dodanej, dodawany na każdym etapie cyklu zakupów czy usług. 4. spółka charakteryzująca się tym iż jej funkcjonowanie opiera się na kapitale wspólników. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości wniesionego kapitału. 5. spółka która opiera swą działalność na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie spółki. 6. różnica między przychodami a kosztami prowadzenia działalności. Rozwiązanie: Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uważnie przeczytać wszystkie pojęcia i definicje, 2) zastanowić się które definicje odpowiadają analizowanym pojęciom, 3) uzupełnić ostatni wiersz tabeli podając rozwiązanie w postaci pary litera + cyfra. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Uzupełnij zdania. Kryterium wielkości pozwala podzielić przedsiębiorstwa na: mikro,..,.. i. przedsiębiorstwa. Podstawą podziału jest. zatrudnionych pracowników. Mikroprzedsiębiorstwo zatrudnia do.. osób. Małe przedsiębiorstwo to takie w którym w poprzednim roku zatrudnionych było średnio od 10 do.. pracowników, w średnim pracowało od 50 do osób. Wpływ na powyższą klasyfikacje mają również osiągnięte w ubiegłym roku oraz wartość majątku przedsiębiorstwa. Pod względem. przedsiębiorców można zaliczyć do sektorów: publicznego lub prywatnego. 29