WOJEWÓDZKI PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO W POZNANIU DEPARTAMENT OCHRONY ZDROWIA I PRZECIWDZIAŁANIA UZALEŻNIENIOM WOJEWÓDZKI PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO NA LATA POZNAŃ PAŹDZIERNIK 2009

2 SPIS TREŚCI stron a Wstęp 3 1. Podstawy prawne rozwiązywania problemów narkomanii 2. Sytuacja epidemiologiczna problemów narkomanii w województwie wielkopolskim Założenia merytoryczne programu Profilaktyka problemów związanych z używaniem narkotyków Leczenie, rehabilitacja, reintegracja i ograniczenie szkód 12 zdrowotnych Epidemiologia, monitoring i ewaluacja w ramach 13 realizacji wojewódzkiej strategii integracji i polityki społecznej 3.4 Partnerzy samorządu województwa w realizacji 14 Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii 4. Zasady finansowania programu oraz sposób realizacji jego zadań Harmonogram Finansowanie Monitorowanie 15 2

3 Wstęp Problem używania nielegalnych substancji psychotropowych i konsekwencji z tym faktem związanych dotyczy większości społeczeństw współczesnego świata. Od dawna jednak wiadomo, że możliwości efektywnego radzenia sobie z tym zjawiskiem, jak i wieloma innymi problemami społecznymi należy poszukiwać przede wszystkim na szczeblu lokalnym. Dzieje się tak dlatego, że to lokalnie działające instytucje, osoby czy organizacje pozarządowe są w stanie trafnie określić charakter problemu, jego skalę oraz podjąć adekwatne środki zaradcze. Delegowanie odpowiedzialności za rozwiązywanie lokalnych problemów na szczeble władzy możliwe najbliższe obywatelom znane jest już od starożytności a we współczesnej europejskiej tradycji nazywane jest zasadą subsydiarności lub pomocniczości. Innym istotnym argumentem na rzecz zapobiegania narkomanii na szczeblu lokalnym jest możliwość budowania koalicji instytucji, osób i organizacji współpracujących w przygotowaniu lokalnej strategii i biorących odpowiedzialność za jej realizację. 1 Narkomania powoduje stały wzrost problemów społecznych. Stwarza zagrożenia i obniża ogólny poziom zdrowia społeczeństwa. Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii dla Województwa Wielkopolskiego na lata uwzględnia specyfikę zadań przypisanych ustawowo do struktur samorządowych, a także specyfikę sceny narkotykowej województwa wielkopolskiego. W wojewódzkim Programie stosuje się rozróżnienie terminologiczne pojęć narkotyk i narkomania. Pojęcie narkotyk rozumiane jest jako substancja aktywna inna niż alkohol i tytoń. Obejmuje ono, zatem substancje nielegalne, a także niektóre legalne, jak leki psychotropowe czy substancje wziewne (kleje, benzyny, itp.) używane w celu odurzania się. Pojęcie narkomania używane jest zgodnie z przyjętą definicją z art. 4, pkt. 11 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, która brzmi: stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych w wyniku, czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. Zjawisko używania nielegalnych substancji psychoaktywnych zawiera w sobie, zgodnie z opinią wyrażoną w Raporcie o Stanie Zdrowia na Świecie, również problem niemedycznego konsumowania różnego typu leków i substancji objętych kontrolą prawa międzynarodowego. Obecne analizy skupiają się przede wszystkim na zagrożeniach niesionych przez dożylne wstrzykiwanie pochodnych amfetamin i 1 B. Bukowska, Monitorowanie narkotyków i narkomanii na poziomie lokalnym, KBPN Warszawa

4 opioidów. Inne środki nielegalne jak: ekstazy, substancje lotne i konopie również wpływają na stan ogólnego zagrożenia zdrowotnego społeczeństwa. Ponieważ używanie narkotyków jest najczęściej zjawiskiem nielegalnym i ukrywanym, stąd jest rzeczą utrudnioną obserwowanie zarówno zmieniających się wzorów ich używania, jak i nowo pojawiających się niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych. Pomimo tych trudności widoczne jest, że narkotyki powodują istotne obciążenia i szkody zdrowotne i że poziom ich konsumpcji wzrasta w wielu krajach świata, nawet tych ze stosunkowo krótką historią używania substancji psychoaktywnych. Coraz więcej państw akceptuje profilaktykę, terapię, redukcję szkód i represję jako cztery filary strategii prowadzenia polityki antynarkotykowej. Trzy z tych elementów związane są bezpośrednio z tematyką zdrowotną i stanowią bazową część reakcji państw na problemy niesione przez używanie narkotyków, definiowaną jako koncepcja zdrowia publicznego. Używanie substancji psychoaktywnych, legalnych i nielegalnych, stało się społeczną rzeczywistością. Narkotyki wymagają zajmowania się nimi w sposób realny i odpowiadający ich dynamice. Złożoność, wielowymiarowość problematyki narkotykowej polega na przenikaniu się wątków związanych z problematyką zdrowia, zagadnień społecznych, ekonomicznych i aspektów bezpieczeństwa. Stąd, szczególnie w jednoczącej się Europie, przy jej otwartych granicach, konieczne jest wypracowanie zintegrowanej międzynarodowej polityki przeciwnarkotykowej, w której obecne są zarówno zagadnienia związane z ograniczaniem podaży, jak i popytu na substancje odurzające. Terapia uzależnień pozwala na łagodzenie skutków i obciążeń, jakie ponosi społeczeństwo z powodu narkotyków, ale przede wszystkim jest realną szansą na uzyskanie poprawy zdrowia, na zdrowienie i wyzdrowienie, dla osób uzależnionych. Obecny stan wiedzy uprawnia do stwierdzenia, że choć uzależnienie jest chroniczną, nawracającą chorobą, to poprzez terapię możemy ją kontrolować. Z jednej strony możemy stwierdzić, że leczenie uzależnień jest skuteczne i stale poprawia swą efektywność. Z drugiej warto zauważyć, że zaniechanie oferty terapeutycznej pociąga za sobą skutki takie jak wzrost zjawisk przemocy i przestępczości, osłabienie generalnego stanu zdrowia, osłabienie stanu rodziny i wiele innych negatywnych skutków społecznych, a w efekcie wzrost kosztów społecznych, w tym wzrost nakładów na leczenie i pomoc społeczną. Przestępczość związana z narkotykami odnosi się do przestępstw popełnionych pod wpływem narkotyków, przestępstw popełnionych w celu sfinansowania zażywania narkotyków, przestępstw popełnionych w odniesieniu do funkcjonowania rynków nielegalnych narkotyków oraz przestępstw łamiących prawo antynarkotykowe. 4

5 1. Podstawy prawne rozwiązywania problemów narkomanii Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa; Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii; Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi; Ustawa z dnia z dnia 24 kwietnia 2003 o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 r.; Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata ; Narodowy Program Zdrowia na lata Sytuacja epidemiologiczna narkomanii w Polsce i w województwie wielkopolskim Pod pojęciem używania narkotyków rozumie się stosowanie w celach innych niż medyczne różnorodnych środków farmakologicznych czynnych, zakazanych przez prawo międzynarodowe. Używanie narkotyków jest nielegalne i często ukrywane, trudno jest ocenić rozmiar występowania tego zjawiska oraz związanych z nim niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych. Pomimo tych trudności oczywiste jest, że narkotyki są przyczyną istotnego obciążenia chorobami, a ich konsumpcja rośnie w wielu krajach, w tym również w Polsce. Informacji o rozmiarach narkomanii rozumianej jako uzależnienie, bądź używanie narkotyków w sposób rodzący poważne problemy dostarczają dane statystyczne instytucji reagujących na problem narkotyków. Podstawowym wskaźnikiem epidemiologicznym są tu dane o zgłaszalności do leczenia stacjonarnego z powodu problemów związanych z narkotykami. Informacje o liczbie leczonych z powodu nadużywania substancji psychoaktywnych innych niż alkohol i tytoń pochodzą z lecznictwa psychiatrycznego. Dane obejmują również specjalistyczne lecznictwo uzależnień lekowych, które funkcjonuje w ramach psychiatrycznej służby zdrowia. Jako wskaźnik epidemiologiczny wykorzystuje się dane o osobach przyjętych do lecznictwa psychiatrycznego z powodu używania narkotyków. Prezentowane tu dane obejmują zatem wszystkich przyjętych do szpitali psychiatrycznych, w tym oddziałów detoksykacyjnych dla narkomanów, a także ośrodków rehabilitacyjnych, w tym prowadzonych przez organizacje pozarządowe, jeśli ośrodki te mają status zakładów opieki zdrowotnej. Podstawą sprawozdawczości statystycznej lecznictwa stacjonarnego są indywidualne karty statystyczne opatrzone identyfikatorem (inicjały i data urodzenia), co pozwala uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych osób, jeśli w danym roku rejestrowane były przez więcej niż placówkę. Karty statystyczne wypełniane są przy wypisie pacjenta i przesyłane do Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Karta obok podstawowych danych społeczno-demograficznych, miejsca zamieszkania oraz dat 5

6 przyjęcia i wypisu zawiera informacje o diagnozie choroby podstawowej i choroby towarzyszącej kodowanych do 1996 r. według Dziewiątej Rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów, a od 1997 r. według Dziesiątej Rewizji. Do oceny trendów epidemiologicznych służą dwa wskaźniki wyliczane na podstawie danych lecznictwa stacjonarnego. Pierwszy, to liczba osób przyjętych w danym roku obejmująca wszystkie osoby, które podjęły leczenie w danym roku w którejś z placówek niezależnie od tego czy je w danym roku zakończyły, czy też kontynuowały w następnym roku. Drugim wskaźnikiem jest liczba pacjentów pierwszorazowych, definiowanych jako osoby, które w danym roku po raz pierwszy w życiu podjęły leczenie w placówce stacjonarnej. Ten drugi wskaźnik jest w pewnym sensie czulszym narzędziem, bowiem odzwierciedla zmiany w narastaniu liczby nowych przypadków. Tabela 1. Przyjęci po raz pierwszy raz w życiu do lecznictwa stacjonarnego w 2007 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11-F16, F18, F19) wg województwa zamieszkania pacjenta Województwo Liczba pacjentów pierwszorazowych w 2007 r. Odsetek pacjentów pierwszorazowych wśród ogółu pacjentów w 2007 r. Wskaźnik liczby pacjentów pierwszorazowych na 100 tys. mieszkańców w 2007 r. Wskaźnik dynamiki liczby pacjentów pierwszorazowych 2006 = 100 POLSKA ,1 14,9 87,8 Dolnośląskie ,3 20,5 99,0 Kujawsko-Pomorskie ,9 13,5 84,2 Lubelskie ,8 10,2 106,3 Lubuskie ,5 24,4 75,0 Łódzkie ,8 11,1 70,0 Małopolskie ,5 6,5 123,1 Mazowieckie ,7 20,7 89,1 Opolskie ,9 10,6 87,3 Podkarpackie 98 51,0 4,7 90,7 Podlaskie ,6 15,4 82,5 Pomorskie ,1 13,4 78,7 Śląskie ,1 12,5 87,7 Świętokrzyskie ,3 9,8 101,6 Warmińsko-Mazurskie ,8 17,0 92,4 Wielkopolskie ,4 18,7 83,2 Zachodniopomorskie ,1 21,6 82,2 Braki danych i obcokrajowcy 150 Źródło: Janusz Sierosławski, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa: Narkomania w Polsce w 2007 roku dane lecznictwa stacjonarnego W ramach systemu sprawozdawczego policji, zbierane są dane o liczbie przestępstw wykrytych przeciw ustawie o zapobieganiu narkomanii (do połowy 1997 r.) i o przeciwdziałaniu narkomanii (29 lipca 2005 r.). Pod względem ilościowym w obrazie przestępczości przeważają czyny polegające na udzielaniu narkotyków lub nakłanianiu do ich używania. Znaczny udział 6

7 mają też takie czyny jak posiadanie narkotyków i wprowadzanie do obrotu. W ostatnich latach szczególnie szybko rośnie liczba wykrytych przypadków posiadania narkotyków. Znaczny wzrost charakterystyczny jest też dla udzielania narkotyków lub nakłaniania do ich użycia. Generalnie w obrazie stwierdzonej przestępczości przeciw ustawie dominują przestępstwa charakterystyczne dla popełnianych przez użytkowników narkotyków. Wykres 1. Przestępstwa stwierdzone przeciw postanowieniom ustawy o przeciwdziałania narkomanii w 2008 r. wg województw Przestępstw a stw ierdzone w 2008 r. w g w ojew ództw Województwa KSP Warszaw a Zachodniopom orskie Wielkopolskie Warm ińsko-m azurskie Św iętokrzyskie Śląskie Pom orskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie M azow ieckie M ałopolskie Łodzkie Lubuskie Lubelskie Kujaw sko-pom orskie Dolnośląskie Liczba Opracowanie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii 2009 r. Województwa o najwyższych wskaźnikach to: Wielkopolskie, Śląskie, Dolnośląskie, Małopolskie a najniższych Podlaskie, Podkarpackie i Opolskie. W skali kraju odnotowano przestępstw z tytułu naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Terytorialny rozkład przestępczości związanej z narkotykami tylko częściowo pokrywa się z rozkładem wskaźnika leczonych, bowiem 7

8 liczba przestępstw wykrytych zależna jest bardziej od aktywności organów ścigania niż rozmiarów problemu narkotyków. Sytuacja epidemiologiczna w Polsce jest dość dobrze zbadana również wśród młodzieży. Popyt na narkotyki mierzy się rozpowszechnieniem ich konsumpcji. W Polsce źródłem danych na ten temat są badania ankietowe prowadzone w szkołach. Najbardziej profesjonalne badania są realizowane przez Centrum Badania Opinii Społecznej, a także Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie - badania ESPAD zrealizowane w latach 1995, 1999, 2003, 2005 i Wyniki badań ESPAD (Europejskie Szkolne Badania Ankietowe nt. Alkoholu i Narkotyków), obejmujących uczniów w wieku 15 i 16 lat Dane z 2007 roku, pokazują spadek rozpowszechnienia używania konopi, amfetaminy, leków, LSD oraz stabilizację w przypadku innych substancji. W grupie młodzieży w wieku lat także nastąpił spadek lub utrzymała się stabilizacja rozpowszechnienia używania substancji, z wyjątkiem ekstazy, której rozpowszechnienie używania wzrosło. Zaobserwowano spadek dostępności w grupie młodszej młodzieży z wyjątkiem leków tu zaobserwowano kontynuację trendu wzrostowego. Według ocen formułowanych przez starszą młodzież odnotować trzeba spadek dostępności konopi i amfetaminy, wzrost ekstazy oraz stabilizację w przypadku pozostałych substancji. Badania jakościowe zrealizowane w Poznaniu wśród młodych konsumentów narkotyków, pozwoliły na przybliżone określenie specyfiki wielkopolskiej sceny narkotykowej. Specyfika tego regionu polega min. na tym, że w Poznaniu nie powstał centralny punkt zaopatrywania w środki odurzające ( bajzel ) a przyjmowanie opiatów domowego wyrobu pod postacią roztworu (kompotu) gotowego do picia, zdecydowanie przewyższało ich przyjmowanie dożylne Główną grupę użytkowników środków psychoaktywnych tworzą młodzi ludzie z kręgu kultury clubbing u i kultury masowej, biorący inne środki niż heroina. W tej grupie znajdują się osoby o względnie wysokiej pozycji społecznej, pracujące, uczące się lub łączące naukę z pracą. Narkotyki stanowią ważny, chociaż nie najważniejszy, element ich stylu życia. Marihuana, obok alkoholu i papierosów, staje się trzecim pod względem popularności środkiem psychoaktywnym, traktowanym przez młodzież nie jako narkotyk ale naturalne zioło. Nowym, bo dotychczas w badaniach nie uchwyconym zjawiskiem jest łączenie marihuany lub tabletek z alkoholem. Groźnym i można mieć obawy, że narastającym zjawiskiem jest palenie heroiny, środka o bardzo dużym potencjale uzależniającym. Policja odnotowuje coraz częstsze przypadki celowego używania GHB oraz innych substancji chemicznych, określanych mianem tabletki gwałtu. Dzięki szerszemu stosowaniu przez policję, szybkich i czułych testów diagnostycznych obserwowane jest nasilanie się niepokojącego zjawiska prowadzenia pojazdów mechanicznych pod wpływem środków psychoaktywnych. Na lokalnej scenie narkotykowej pojawiły się podobnie jak w całym kraju i Europie, substancje psychoaktywne określane wspólnym potocznym mianem dopalacze. Ta różnorodna grupa substancji psychoaktywnych o działaniu stymulującym, relaksującym, psychodelicznym czy halucynogennym, pojawiła się na rynku wskutek tendencji eksperymentalnych i jednoczesnym braku uregulowań prawnych. Przykłady te pozwalają prognozować ciągłe i dynamiczne zmiany w strukturze uzależnień od 8

9 substancji psychoaktywnych - szczególnie w regionie tranzytowym, otwartym na wpływy kultury zachodniej, z silnym zapleczem uniwersyteckim i bogatym w masowe imprezy kulturalne. Wykres 2. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2007 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, wg typu substancji Opiaty 16,3% Konopie 2,7% Leki uspokajające i nasenne 10,3% Kokaina 0,2% Inne stym ulanty 6,0% Inne i m ieszane 63,1% Wziew ne 1,1% Halucynogeny 0,3% Źródło : Janusz Sierosławski, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa: Narkomania w Polsce w 2007 roku dane lecznictwa stacjonarnego Za wskaźnik aktualnego używania substancji przyjmuje się zwykle używanie substancji w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem. W roli środka inicjującego używanie najczęściej pojawia się marihuana lub haszysz, a następnie leki uspokajające i nasenne. Środek, który posłużył do inicjacji najczęściej brany był w grupie. Niekiedy jako źródło zaopatrzenia podawano starszego kolegę, koleżankę. Najczęściej wymienianym powodem sięgnięcia po jakiś środek była ciekawość. W 2007 roku, jak wynika z danych zaprezentowanych na wykresie 2., najliczniejszą pozostaje grupa osób z problemem opiatów (16,3%). Następne w kolejności pod względem liczebności są grupy nadużywających leków uspokajających i nasennych (10,3%), stymulantów innych niż kokaina, czyli w zasadzie środków z grupy amfetamin (6%), przetworów konopi (2,7%) i substancji wziewnych (1,1%). Pozostałe kategorie pacjentów nie przekraczają 1%. Struktury diagnoz wg typu środka unaoczniają słabość aktualnej klasyfikacji chorób. Ponad połowa osób znajduje się w kategorii mieszane i nieokreślone. 3. Założenia merytoryczne programu Cel główny programu: 9

10 Przeciwdziałanie rozszerzaniu się narkomanii oraz problemom jej towarzyszącym na terenie województwa. Na poziomie programu wojewódzkiego cel ten realizowany będzie w trzech obszarach działania: 1. profilaktyka; 2. leczenie, rehabilitacja, reintegracja i ograniczanie szkód zdrowotnych osób uzależnionych; 3. epidemiologia, monitoring, ewaluacja. Czwarty obszar dotyczący ograniczenia podaży realizowany będzie przez struktury rządowe (głównie policję). Cele operacyjne: zmniejszanie tempa wzrostu rozpowszechnienia używania narkotyków; ograniczanie szkód zdrowotnych osób uzależnionych; rozwój i modernizacja usług terapeutycznych dla osób uzależnionych i członków ich rodzin; ograniczenie zakażeń HIV, HCV i innych chorób związanych z używaniem narkotyków. Wskaźniki: Zmniejszenie tempa wzrostu rozpowszechnienia używania narkotyków wyniki badań na reprezentatywnych próbach dorosłych oraz młodzieży; dane statystyczne dotyczące leczenia stacjonarnego i ambulatoryjnego; dane statystyczne dotyczące przestępczości związanej z narkomanią. Rozwój i modernizacja usług terapeutycznych dla osób uzależnionych i członków ich rodzin wyniki analiz jakościowych w ośrodkach i ambulatoriach; wyniki badań ankietowych. Ograniczenie zakażeń HIV, HCV i innych chorób związanych z używaniem narkotyków dane krajowego systemu monitoringu HIV; wyniki badań przesiewowych; dane z placówek wojewódzkich (SANEPID-u) Profilaktyka problemów związanych z używaniem narkotyków Cel ogólny: obniżenie wzrostu popytu na narkotyki zwiększenie poziomu wiedzy na temat epidemiologii i problemów związanych z narkomanią w województwie. Cele szczegółowe i zadania: podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości zapobiegania zjawisku - prowadzenie działalności informacyjnej głównie poprzez media, przez publikacje; 10

11 - uaktualnienie i publikowanie danych dotyczących używania środków psychoaktywnych, epidemiologii i upowszechnianie informacji nt. działania placówek profilaktycznych; - aktualizowanie informacji nt. programów profilaktycznych; - udział w kampaniach edukacyjnych nt. problematyki narkomanii (m.in. organizowanych przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Ministerstwo Zdrowia np. z okazji Międzynarodowego Dnia Przeciwdziałania Narkomanii); - zorganizowanie systemu wymiany informacji pomiędzy mediami a instytucjami odpowiedzialnymi za zapobieganie narkomanii; - współpraca z przedstawicielami mediów w zakresie prowadzenia skutecznej polityki informacyjnej w dziedzinie problemów narkotykowych. wzrost zaangażowania społeczności lokalnych w działania profilaktyczne - uwzględnienie problematyki narkomanii w lokalnej i regionalnej strategii rozwiązywania problemów społecznych; - organizowanie szkoleń dla samorządów lokalnych nt. tworzenia i realizacji strategii działań profilaktycznych; - promowanie idei wdrażania powiatowych strategii profilaktycznych utworzonych w ramach poprzedniego programu wojewódzkiego; - wspieranie lokalnych inicjatyw działań profilaktycznych (powiatowych, gminnych, na terenie szkół podstawowych i ponadpodstawowych itp.) kierowanych do dzieci, młodzieży, ich rodziców i wychowawców; - ogłaszanie otwartych konkursów z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie dla organizacji pozarządowych. wzrost liczby osób pracujących na rzecz profesjonalnej profilaktyki - wsparcie merytoryczne i finansowe dla osób tworzących grupy liderów młodzieżowych, głównie w powiatach, gdzie powstają jako element strategii powiatowych; - organizowanie szkoleń i podnoszenie kwalifikacji osób realizujących zadania profilaktyczne (nauczycieli, pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych, osób prowadzących rodzinne domy dziecka, resocjalizacyjnych, pracowników socjalnych, kuratorów sądowych, funkcjonariuszy więziennych); - organizowanie i prowadzenie szkoleń dla pracowników oświaty, służby zdrowia, wojska, więziennictwa, policji; - pomoc merytoryczna dla tworzonych programów szkoleń z zakresu profilaktyki narkomanii. wzmocnienie pozycji lokalnych rozwiązań profilaktycznych Coraz więcej powstaje programów profilaktycznych oferowanych centralnie, poza szkoleniami realizatorów konkretnych programów mogą one być inspiracją dla budowy rozwiązań profilaktycznych dla konkretnej szkoły, gminy, powiatu, uwzględniających wszystkie indywidualne uwarunkowania określonej społeczności. zintegrowanie działań profilaktycznych (młodzież, rodzice, wychowawcy) 11

12 Skierowanie działań profilaktycznych równolegle do wszystkich zainteresowanych tzn. bezpośrednio do młodzieży, ale i tych, którzy współtworzą proces wychowania: rodziców, nauczycieli i wychowawców, warunkuje ich skuteczność. - wsparcie finansowe i merytoryczne programów profilaktycznych adresowanych do wszystkich zainteresowanych równocześnie: młodzieży, rodziców, nauczycieli i wychowawców ośrodków opiekuńczo wychowawczych - wzmacnianie finansowe i merytoryczne programów adresowanych do rodziców i osób prowadzących rodzinne domy dziecka. - wsparcie finansowe i merytoryczne dla Regionalnego Centrum Profilaktyki Uzależnień dla Dzieci i Młodzieży przy tworzeniu oferty szkoleniowej. zmniejszenie popytu na narkotyki wśród studentów oraz młodzieży uczącej się - wsparcie finansowe i merytoryczne kampanii i programów profilaktycznych adresowanych do młodzieży eksperymentującej z narkotykami; wzmocnienie oferty terapeutycznej dla osób zajmujących się profilaktyką II stopnia Programy adresowane do całej populacji młodzieży nie sprawdzają się wobec tych, którzy już spróbowali. Konieczne jest tworzenie specyficznej oferty programowej dla osób tzw. podwyższonego ryzyka. - wzmocnienie merytoryczne oraz rozwój usług terapeutycznych oferowanych przez Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia (WOTUW); - wsparcie dla programów profilaktycznych adresowanych do osób z grupy zwiększonego ryzyka (dla tych, którzy są po inicjacji narkotykowej); - współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami opiekuńczowychowawczymi dla dzieci i młodzieży oraz rodzinnymi domami dziecka; 3.2. Leczenie, rehabilitacja, reintegracja i ograniczenie szkód zdrowotnych Cel ogólny: Wzrost skuteczności leczenia, rehabilitacji, reintegracji oraz ograniczenie szkód zdrowotnych osób biorących narkotyki (przy współudziale organizacji pozarządowych) Cele szczegółowe i zadania: rozwój i modernizacja usług terapeutycznych dla osób leczących się 12

13 - wsparcie merytoryczne i finansowe dla programów realizowanych na oddziałach detoksykacji i psychiatrii dziecięcej, gdzie przebywają dorośli i młodzież uzależnieni od narkotyków; - uaktualnienie i identyfikacja sieci placówek leczniczych i rehabilitacyjnych na poziomie województwa. wsparcie organizacyjne, merytoryczne i finansowe dla istniejących w województwie ośrodków leczenia narkomanii - szeroko rozumiana pomoc i współpraca z istniejącymi na terenie województwa wielkopolskiego ośrodkami leczenia uzależnień; wsparcie dla specyficznych programów pracy z uzależnionymi oraz ich rodzinami - finansowanie specyficznych programów alternatywnych sposobów leczenia w ośrodkach nie zakontraktowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. nadzór nad organizacją szkoleń dla personelu prowadzącego leczenie, rehabilitację i ograniczanie szkód zdrowotnych - udział we wdrażaniu systemu szkoleń w dziedzinie terapii uzależnienia od narkotyków certyfikowanego przez Ministerstwo Zdrowia (Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii); - zmobilizowanie lekarzy i pielęgniarek do udziału w szkoleniach z zakresu problemów narkotykowych - organizowanie szkoleń dla kadry ośrodków leczenia uzależnień. monitorowanie usług leczniczych i rehabilitacyjnych na terenie województwa - prowadzenie monitorowania usług terapeutycznych i rehabilitacyjnych w ośrodkach leczenia uzależnień Epidemiologia, monitoring i ewaluacja w ramach realizacji wojewódzkiej strategii integracji i polityki społecznej 13

14 Cel: zapewnienie informacji dla prowadzenia racjonalnej i akceptowanej społecznie polityki wobec narkomanii na terenie województwa wielkopolskiego Cele szczegółowe, zadania: - udział Eksperta Wojewódzkiego Województwa Wielkopolskiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii w pracach Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (które współpracuje z Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii); - zbieranie, gromadzenie, wymiana informacji i dokumentacji w zakresie przeciwdziałania narkomanii, objętych działaniami statystycznymi statystyki publicznej, oraz opracowywanie i przetwarzanie zebranych danych; - prowadzenie i inicjowanie badań dotyczących problemów narkotyków i narkomanii oraz opracowywanie i udostępnianie ich wyników; - gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie baz danych dotyczących narkotyków i narkomanii; - formułowanie wniosków sprzyjających kształtowaniu adekwatnej do sytuacji strategii reagowania na problem narkomanii; - gromadzenie i udostępnianie publikacji na temat narkotyków i narkomanii Partnerzy samorządu województwa w realizacji Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii - Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii przy Prezesie Rady Ministrów - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Krajowe Centrum ds. AIDS Ministerstwa Zdrowia, - Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych - Wielkopolski Urząd Wojewódzki, - Samorządy powiatowe i gminne, - Instytucje oświatowe (Wielkopolskie Kuratorium Oświaty, wydziały oświaty w samorządach, szkoły, ośrodki szkolno-wychowawcze itp.) - Instytucje pomocy społecznej, - Policja (Wydziały Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji i Komend Powiatowych), - Wojsko, - Kościół Katolicki i inne związki wyznaniowe, - organizacje pozarządowe: Monar, Powrót z U, organizacje młodzieżowe, fundacje i stowarzyszenia mające w swoich zadaniach pomoc osobom uzależnionym, - uczelnie wyższe, - Izba Celna, - Służba Więzienna, - Zakłady Opieki Zdrowotnej. 4. Zasady finansowania programu oraz sposób realizacji jego zadań. 14

15 Zarząd Województwa Wielkopolskiego określi stosowną uchwałą sposób i realizację programu Harmonogram Wojewódzki Program ma charakter ramowy i może ulec modyfikacji w trakcie jego realizacji w przypadku nowelizacji zapisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Realizacja Programu wymaga corocznie szczegółowego określenia zadań w harmonogramie, który przyjmować będzie stosowną uchwałą Zarząd Województwa Wielkopolskiego Finansowanie Finansowanie realizacji poszczególnych zadań, wynikających z harmonogramu określa preliminarz wydatków opracowany na dany rok, zgodny z projektem budżetu Województwa Wielkopolskiego w dziale 851 Ochrona zdrowia, w rozdziale Zwalczanie narkomanii Monitorowanie Podejmowane w ramach Programu działania związane ze zjawiskiem narkomanii na terenie Województwa Wielkopolskiego powinny być poprzedzone rzetelną diagnozą problemu. Umożliwi to ocenę ich skuteczności. Taką diagnozę powinny również zawierać gminne programy rozwiązywania problemów narkomanii. Informację o wykorzystaniu środków i realizacji zadań zawartych w harmonogramie na dany rok, dokonywać będzie Sejmik Województwa Wielkopolskiego, po przedłożeniu przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego stosownego rocznego sprawozdania finansowego. 15