USTALENIA FAKTYCZNE ORGANU ODWOŁAWCZEGO W POSTĘPOWANIU DYSCYPLINARNYM WOBEC POLICJANTÓW. Dr Barbara Janusz-Pohl Katedra Postępowania Karnego WPiA UAM

Transkrypt

1 USTALENIA FAKTYCZNE ORGANU ODWOŁAWCZEGO W POSTĘPOWANIU DYSCYPLINARNYM WOBEC POLICJANTÓW Dr Barbara Janusz-Pohl Katedra Postępowania Karnego WPiA UAM

2 ZAŁOŻENIA 1. Poznanie faktów w postępowaniu odwoławczym analiza przy wykorzystaniu instrumentów tzw. poznania sądowego 2. Określenie modelu postępowania odwoławczego 3. Ustalenia faktyczne organu odwoławczego z perspektywy zasady bezpośredniości/pośredniości

3 Z PUNKTU WIDZENIA MODELOWANIA POZNANIA CZY <QUASI POZNANIA SĄDOWEGO> MOŻEMY WYRÓŻNIĆ TRZY ELEMENTY: 1) podmioty, które posiadają kompetencje do: ważnego udziału w postępowaniu i kształtowania jego struktury (aspekt podmiotowy poznania); 2) czynności poznawcze i ich wytwory (aspekt czynnościowodecyzyjny poznania); 3) przedmiot poznania.

4 ROZWINIĘCIE Z PERSPEKTYWY MODELU INKWIZYCYJNEGO, KONTRADYKTORYJNEGO I MIESZANEGO Aspekt podmiotowy dotyczy aktywnych uczestników poznania: organu rozstrzygającego (a nawet innych organów uczestniczących w postępowaniu) oraz jego pozostałych uczestników Aspekt czynnościowo-decyzyjny wyznacza dopuszczalne instrumenty poznania Aspekt przedmiotowy dotyczy przedmiotu poznania którym jest to, co ma być poznawane w procesie kształtowania podstawy faktycznej decyzji finalnej W związku z przedmiotem poznania znaczenie ma także kwestia epistemologiczna związana z przyjętym paradygmatem prawdy.

5 CZY FORMUŁA POZNANIA FAKTÓW W POSTĘPOWANIU DYSCYPLINARNYM SENSU LARGO WOBEC POLICJANTÓW PRZYJMUJE POSTAĆ MODELU PROCEDURALNEGO, MATERIALNEGO CZY MIESZANEGO Model poznania materialnego zasadza się na założeniu, że w procesie sądowego stosowania prawa przestrzegane są przepisy proceduralne, ale ich wpływ na kształtowanie się przedmiotu poznania jest pomijalny. Model poznania proceduralno-decyzyjny - zasadza się na optymalizacji stosowania przepisów proceduralnych. Mieszany Określenie modelu poznania organu dyscyplinarnego umożliwia jego konfrontację z wzorcem konstytucyjnym, zwłaszcza art. 45.

6 POSTĘPOWANIE DYSCYPLINARNE WOBEC POLICJANTÓW Mieszany model poznania Poznanie oparte na zasadzie inkwizycyjności z wykształconą funkcją obrony

7 MODEL POSTĘPOWANIA ODWOŁAWCZEGO Zasada inkwizycyjności z wykształconą funkcją obrony Brak wyodrębnienia <właściwej> strony czynnej <kwalifikowana> pośredniość instrumentów poznawczych organu rozstrzygającego Zasada skargowości skarga strony biernej Dwuinstancyjność jedynie formalna Dwutorowość postępowania (wariant z Komisją i z jej pominięciem)

8 USTALENIA FAKTYCZNE ORGANU ODWOŁAWCZEGO Z PERSPEKTYWY ZASADY BEZPOŚREDNIOŚCI/POŚREDNIOŚCI ART. 135L UST. 1 USTAWY O POLICJI Zasada w postępowaniu odwoławczym rozpoznanie sprawy następuje na podstawie stanu faktycznego ustalonego w postępowaniu dyscyplinarnym Interpretacja zwrotu <na podstawie stanu faktycznego ustalonego w postępowaniu dyscyplinarnym> a ustalenia ex probatio. Pośredniość Wyjątek: Jeżeli jest to potrzebne dla prawidłowego wydania orzeczenia wyższy przełożony dyscyplinarny może uzupełnić materiał dowodowy zlecając Rzecznikowi dyscyplinarnemu prowadzącemu postępowanie dyscyplinarne wykonanie czynności dowodowych określając ich zakres Pośredniość

9 GRANICE POZNANIA ORGANU ODWOŁAWCZEGO ART. 135L UST.1 ORAZ ART. 135N UST. 3 PKT 3 Art.135n ust. 3 pkt 3 wskazując na możliwe rozstrzygnięcia organu odwoławczego stanowi m.in., że: organ odwoławczy może uchylić orzeczenie i przekazać do ponownego rozstrzygnięcia przez przełożonego dyscyplinarnego sprawę, gdy jej rozstrzygnięcie wymaga przeprowadzenia czynności dowodowych w całości lub w znacznej części orzeczenie kasatoryjne

10 DOPRECYZOWUJĄC GRANICE POZNANIA FAKTÓW ORGANU ODWOŁAWCZEGO USTALIĆ NALEŻY: 1) w jaki sposób model poznania w postępowaniu dyscyplinarnym (pierwszoinstancyjnym) oraz 2) czy treść odwołania wpływają na zakres i sposób realizacji poznania organu odwoławczego 3) Jak kształtuje się poznanie organu odwoławczego w zależności od wybranego trybu postępowania odwoławczego (przy powołaniu komisji albo też z pominięciem komisji)

11 I. MODEL POZNANIA FAKTÓW W POSTĘPOWANIU DYSCYPLINARNYM (PIERWSZOINSTANCYJNYM) Kaskadowość organów postępowania dyscyplinarnego [rzecznik dyscyplinarny i przełożony dyscyplinarny] ciężar postępowania dowodowego spoczywa na rzeczniku art. 135e ustawy o Policji - czynności dowodowe są protokołowane a także utrwalane w postaci notatek służbowych -organy postępowania dyscyplinarnego mogą wykorzystywać także akta innych postępowań [w tym postępowania przygotowawczego] w całości lub w części a do akt dyscyplinarnych włączać odpisy lub wyciągi 135e ust. 9 -realizując prawo do obrony obwiniony może składać wnioski dowodowe. Postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku jest zaskarżalne zażaleniem [efekt kaskadowości działań organów] 135f ust. 7 i 8. Obwiniony może także przekazywać dokumenty, zwłaszcza dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem i nie dla jego celów.

12 C.D. OGRANICZENIA UDZIAŁU OBWINIONEGO W PROCESIE POZNAWCZYM Pewną inicjatywę w ramach poznania organu dyscyplinarnego odgrywa zatem obwiniony i jego obrońca istotnym ograniczeniem ich działalności jest jednak limitowane prawo dostępu do akt postępowania - choć verba legis zgodnie z art. 135f ust. 1 pkt 3 obwiniony ma prawo do przeglądania akt postępowania dyscyplinarnego i sporządzania z nich notatek zgodnie z ust. 2 Rzecznik dyscyplinarny może w drodze postanowienia odmówić udostępnienia akt, jeżeli sprzeciwia się temu dobro postępowania dyscyplinarnego. Postanowienie to jest zaskarżalne Postulat zmiany, by odmowa dostępu do akt była warunkowana jedynie dobrem postępowania przygotowawczego dotyczącego tego samego czynu obwinionego funkcjonariusza. Obwiniony ma zagwarantowany pełen dostęp do akt postępowania dyscyplinarnego jedynie w ramach końcowego zapoznania z materiałami art. 135i

13 SPRAWOZDANIE RZECZNIKA DYSCYPLINARNEGO Z PRZEPROWADZONEGO POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO Model postępowania dyscyplinarnego w swej konstrukcji odpowiada modelowaniu stadium przygotowawczego w procesie karnym, a sprawozdanie co do swej konstrukcji, nie zaś mocy obligującej wobec przełożonego dyscyplinarnego, przypomina akt oskarżenia w pewnym sensie idąc dalej zawierając wnioski dotyczące sposoby zakończenia sprawy. Sprawozdanie stanowi relację z dokonanych czynności poznawczych.

14 SPRAWOZDANIE PRZESĄDZA O POŚREDNIM SPOSOBIE UCZESTNICZENIA W POZNANIU <PIERWSZOINSTANCYJNEGO> ORGANU ROZSTRZYGAJĄCEGO Bezpośredniość - 135j ust. 9 w przypadku zamiaru wymierzenia kary wydalenia ze służby w Policji przełożony dyscyplinarny, przed wydaniem orzeczenia, wzywa obwinionego do raportu w celu wysłuchania go./ Możliwe jest jednak odstąpienia od wysłuchania obwinionego art. 135j ust. 10/ Przed wysłuchaniem obwinionemu doręcza się sprawozdanie w terminie umożliwiającym zapoznanie się z nim przed raportem

15 WNIOSEK AD.1. Poznanie faktów w postępowaniu dyscyplinarnym (pierwszoinstancyjnym) będące co do zasady poznaniem pośrednim podmiotu rozstrzygającego oraz brak obligatoryjnego doręczania obwinionemu sprawozdania Rzecznika dyscyplinarnego, przekłada się pośrednio na zakres i sposób poznania organu odwoławczego. Przyjęty model nie zapewnia obwinionemu możliwości dostatecznej aktywności w procesie poznawczym, co może przełożyć się na kształt odwołania. Stan faktyczny określony w sprawozdaniu zwykle inkorporowany jest do treści orzeczenia, chyba że przełożony dyscyplinarny uznając, że nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności sprawy uchyli postanowienie o zamknięciu postępowania dowodowego i zwróci rzecznikowi akta sprawy do uzupełnienia art. 135j ust. 3

16 II. TREŚĆ ODWOŁANIA A ZAKRES I SPOSÓB POZNANIA FAKTÓW PRZEZ ORGAN ODWOŁAWCZY Czy treść odwołania wskazany w nim zakres zaskarżania i podniesione <zarzuty> oraz wnioski odwoławcze wyznaczają granicę poznania? Zarzut co do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia jeśli mogły one mieć wpływ na jego treść / a treść 135l ust. 1 in principio/ Zarzut wydania orzeczenia z naruszeniem obowiązujących przepisów, jeżeli mogło to mieć wpływ na jego treść /arg. ex. 135r ust. 1 pkt 3/. Zarzut (rażącej) niewspółmierności kary Kierunek środka odwoławczego - Art. 135n ust. 6 w postępowaniu odwoławczym wyższy przełożony dyscyplinarny nie może wymierzyć surowszej kary dyscyplinarnej, chyba że zaskarżone orzeczenie rażąco narusza prawo lub interes służby.

17 WNIOSEK AD.2. Treść środka odwoławczego nie przesądza o zakresie i sposobie poznania organu odwoławczego, choć zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i załączone do odwołania dowody <i sformułowane wnioski dowodowe> mogą oddziaływać na zakres i charakter czynności poznawczych.

18 III. WARIANTY PROCEDOWANIA W INSTANCJI ODWOŁAWCZEJ Wariant m powołanie Komisji do zbadania zaskarżonego orzeczenia W terminie 7 dni od dnia wniesienia odwołania na mocy decyzji wyższego przełożonego dyscyplinarnego Obligatoryjnie/fakultatywnie Skład Komisji trzyosobowy w tym jedna osoba powołana przez zarząd wojewódzki z.z. Komisja może wysłuchać : Rzecznika dyscyplinarnego, obwinionego lub obrońcę Komisja może wystąpić do przełożonego o uzupełnienie materiału dowodowego Sprawozdanie Komisji z wnioskami co do sposobu załatwienia sprawy Wariant bez Komisji Wyższy przełożony dyscyplinarny rozpoznaje sprawę na podstawie <akt postępowania dyscyplinarnego> W ograniczonym zakresie: - z urzędu -w związku z treścią odwołania może zlecić przeprowadzenie czynności dowodowych rzecznikowi dyscyplinarnemu prowadzącemu postępowanie dyscyplinarne

19 WNIOSEK AD.3. Wariant z Komisją Poznanie pośrednie. Wyższy przełożony dyscyplinarny w ogóle nie uczestniczy w czynnościach poznawczych, podejmując rozstrzygnięcie w oparciu o sprawozdanie. Jednak czynności Komisji organu kolegialnego podejmowane są częściowo zgodnie z formułą poznania bezpośredniego. Wariant bez Komisji Poznanie pośrednie, zwrot: <rozpoznanie sprawy następuje na postawie stanu faktycznego ustalonego w postępowaniu dyscyplinarnym> może skłaniać do zaniechania własnych czynności poznawczych, nawet w obrębie poznania pośredniego <z akt>, z jednoczesnym ograniczeniem czynności organu odwoławczego do kontroli legalności orzeczenia <naruszenia przepisów, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia>.

20 KONKLUZJA AD. 3. DE LEGE LATA GDY ZARZUTY ODWOŁANIA DOTYCZĄ BŁĘDU W USTALENIACH FAKTYCZNYCH PRZYJĘTYCH ZA PODSTAWĘ ORZECZENIA UCZESTNIKIEM POZNANIA W POSTĘPOWANIU ODWOŁAWCZYM WINNA BYĆ KOMISJA Niezależnie od tego czy organ dyscyplinarny w konsekwencji przeprowadzonego postępowania wyda orzeczenie kasatoryjne 135n ust. 3

21 WNIOSKI KOŃCOWE Czy istnieje alternatywa dla głębokiej reformy postępowania odwoławczego? Lex ferenda: - zmiany w zakresie czynnościowo-decyzyjnego aspektu poznania w postępowaniu pierwszoinstancyjnym: 1) ograniczenie podstaw odmowy dostępu obwinionego do akt postępowania dyscyplinarnego, 2) doręczanie obwinionemu sprawozdania rzecznika dyscyplinarnego, 3) wprowadzenie instytucji zarzutów do sprawozdania; zmiana w zakresie podmiotowego aspektu poznania w postępowaniu odwoławczym: 4) obligatoryjne powoływanie Komisji w każdym postępowaniu odwoławczym. Likwidacja wyjątku od zakazu reformationis in peius.