STRATEGIA ROZWOJU GMINY IWIERZYCE NA LATA

Transkrypt

1 STRATEGIA ROZWOJU GMINY IWIERZYCE NA LATA

2 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 3 I. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ GMINY IWIERZYCE Charakterystyka gminy synteza Rys historyczny Położenie geograficzne i podział administracyjny Gospodarka gminy Podmioty gospodarcze i ich charakterystyka Rolnictwo Turystyka Kapitał ludzki i społeczny Potencjał demograficzny Edukacja Kultura i dziedzictwo kulturowe Rynek pracy Pomoc społeczna Ochrona zdrowia Sport Bezpieczeństwo Infrastruktura techniczna Infrastruktura drogowa Sieć wodociągowa Sieć kanalizacja Gazownictwo i ciepłownictwo Energetyka Telekomunikacja Środowisko naturalne Położenie i opis terenu Klimat Wody Rzeźba terenu Zagrożenia środowiskowe Gospodarka odpadami Dochody i wydatki gminy Dochody gminy Wydatki gminy II. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO MIESZKAŃCÓW GMINY IWIERZYCE

3 1. Analiza SWOT III. STRATEGIA ROZWOJU GMINY IWIERZYCE Wizja i misja Gminy Iwierzyce Obszary, cele oraz zadania Wdrażanie strategii Monitorowanie strategii Finansowanie strategii Powiązania Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce ze strategiami: powiatu, województwa, kraju SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW SPIS RYSUNKÓW SPIS MAP

4 WPROWADZENIE Od momentu przyjęcia obowiązującej Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce minęło 8 lat. W tym okresie doszło do licznych zmian, zarówno wewnętrznych gminy, jak i w jej otoczeniu zewnętrznym. Zmiany te spowodowały, że zapisy obowiązującego dokumentu straciły swą aktualność i konieczne jest podjęcie działań zmierzających do aktualizacji zapisów Strategii. Strategia Rozwoju Gminy Iwierzyce na lata jest podstawowym, najważniejszym narzędziem polityki lokalnej o charakterze długofalowym, wyznaczającym priorytety i cele. Dokument ten stanowi odpowiedź na ustawowy wymóg prowadzenia polityki rozwoju w oparciu o strategię. Jest również kontynuacją działań realizowanych w latach w ramach Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce. Podstawą prawną dla opracowania i wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce na lata jest Ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r., która w artykule 18 ust. 2, pkt 6 wskazuje na kompetencje Rady Gminy w zakresie uchwalania planów gospodarczych. Ustawa pozostawia samorządom dowolność w kwestii metody i formy opracowania tego rodzaju dokumentu. Z uwagi na strategiczny charakter dokumentu, do pracy nad jego opracowaniem zaangażowano m.in. pracowników Urzędu Gminy, Radę Gminy, sołtysów, mieszkańców gminy i doradców zewnętrznych. Prace nad strategią rozpoczęto od zebrania danych, niezbędnych do określenia obecnej sytuacji gminy Iwierzyce oraz uwarunkowań jej dalszego rozwoju. Strategia składa się z trzech części. Cześć pierwsza dokumentu stanowi charakterystykę gminy, jest zbiorem informacji i danych z analizy sytuacji społeczno-gospodarczej. Przeprowadzona diagnoza społeczno-gospodarcza to swoisty obraz gminy w ujęciu obiektywnym. Przygotowując strategie wykorzystano dane Urzędu Gminy Iwierzyce, Głównego Urzędu Statystycznego, informacje zawarte w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Iwierzyce a także opracowania udostępnione przez Wojewódzki oraz Powiatowy Urząd Pracy. W drugiej części przedstawiono wyniki ankiet z przeprowadzonego badania ankietowego wśród mieszkańców gminy, analizę mocnych i słabych stron. Natomiast trzecia część Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce prezentuje cele strategiczne i operacyjne oraz zadania zaplanowane na okres , oczekiwane wskaźniki osiągnięć strategii, system wdrażania oraz monitoring. Wskazuje kierunki zaangażowania środków funduszy strukturalnych i środków własnych gminy. Natomiast monitorowanie i okresowa ewaluacja wdrażania Strategii będzie dla samorządu podstawą do wprowadzania ewentualnych zmian i nowelizacji dokumentu. 3

5 I. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ GMINY IWIERZYCE 1. Charakterystyka gminy synteza Gmina Iwierzyce obejmuje obszar o powierzchni 6552 ha (66 km 2 ), co stanowi 11,9% powierzchni powiatu ropczycko-sędziszowskiego, 0,37% powierzchni woj. podkarpackiego oraz 0,02% powierzchni Polski. Gminę Iwierzyce tworzy 9 miejscowości: Będzienica, Bystrzyca, Iwierzyce, Nockowa, Olchowa, Olimpów, Sielec, Wiercany oraz Wiśniowa. Graniczy z 5 gminami: Wielopole Skrzyńskie, Sędziszów Młp., Czudec, Świlcza oraz Boguchwała. Dominującą pozycję zajmują mieszkańcy gminy. Na koniec 2015 r. Gminę Iwierzyce zamieszkiwało mieszkańców, co stanowi 10% ludności powiatu, 0,36% województwa oraz 0,02% Polski. Gęstość zaludnienia wynosi 117 na 1 km 2, co sytuuje ją poniżej średniej krajowej. Do atutów gminy należą zasoby ludzkie. Gmina charakteryzuje się dodatnim przyrostem naturalnym i korzystnym udziałem osób w wieku produkcyjnym (63%) w strukturze ludności. Niekorzystnym zjawiskiem jest natomiast ujemne saldo migracji. Stopa bezrobocia dla powiatu ropczycko-sędziszowskiego (17,1%), stanowi jeden z wyższych wyników w województwie. W ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach osób zarejestrowanych jako bezrobotne z terenu Gminy Iwierzyce widniało 446 osób. Znacznie niższe od średniej krajowej są także przeciętne wynagrodzenia. Gmina Iwierzyce posiada dobre warunki dla rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku: walory przyrodniczo-krajobrazowe w tym objęcie południowego obszaru gminy formami ochrony krajobrazu wraz bogactwem fauny, zabytki i stosunkowo czyste środowisko. Gmina Iwierzyce charakteryzuje się dobrze rozwiniętą siecią dróg z dogodnym połączeniem z siecią krajową. Dobre połączenia drogowe gminy z Rzeszowem (25 km) oraz z większymi miastami: Tarnowem (około 65 km), Krakowem (około 145 km), Krosnem (około 50km), Tarnobrzegiem (około 75 km), Dębicą (około 30 km), oraz przejściami granicznymi w Barwinku (około 90 km), oraz Medyce (około 125 km); - które stwarzają sytuację otwarcia gminy na zewnętrzne otoczenie. Struktura branżowa podmiotów gospodarczych jest dobrze rozwinięta. Na terenie Gminy Iwierzyce funkcjonuje 428 podmiotów gospodarki narodowej. W szczególności dominuje handel hurtowy i detaliczny. 4

6 Gospodarka gminy zdominowana jest przez rolnictwo, funkcjonuje gospodarstw rolnych. 21 gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 15 ha, dla których działalność rolnicza stanowi podstawowe źródło dochodu. Stosunkowo dobrze rozwinięte usługi publiczne (szkoły, ośrodek zdrowia i opieka społeczna, biblioteki), oraz podstawowa infrastruktura techniczna; tworzą sytuację sprzyjającą atrakcyjności gminy. 2. Rys historyczny Historia terenu Gminy Iwierzyce sięga średniowiecza. Wtedy to teren gminy położony był na pograniczu polsko ruskim, po stronie polskiej, w dystrykcie zw. Zabrona. We wczesnym średniowieczu należał on do prowincji sandomierskiej, przekształconej później w księstwo dzielnicowe, a następnie (około połowy XV w.) w województwo sandomierskie. Miejscowości z obecnej Gminy Iwierzyce wchodziły w skład powiatu pilznieńskiego tegoż województwa. Taki stan utrzymał się aż do pierwszego rozbioru Polski, gdy Austriacy w miejsce dotychczasowego podziału administracyjnego wprowadzili nowy oparty na cyrkułach. Obecna gmina weszła w skład cyrkułu pilznieńskiego z siedzibą w Rzeszowie oraz dystryktu sędziszowskiego. Dystrykty zaś dzieliły się na dominia. (W związku z likwidacją części dystryktów w 1775 r. Sędziszowskie weszło w skład dystryktu w Tarnowie). W 1782 r. zlikwidowany został podział na dystrykty, część obszaru gminy weszła w skład nowo utworzonego cyrkułu w Tarnowie, a Sielec i Olchowa do cyrkułu w Rzeszowie. W 1855 r. utworzono starostwa powiatowe oraz powiaty sądowe. Rozdział administracji od sądownictwa nastąpił w 1867 r. Wówczas to obszar obecnej gminy przynależał do starostwa powiatowego w Ropczycach. W okresie międzywojennym teren gminy Iwierzyce również należał do powiatu ropczyckiego, który znalazł się wówczas w granicach województwa krakowskiego. Starostwo Powiatowe w Ropczycach istniało do marca 1937 r., kiedy to na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów zniesiono powiat ropczycki, a w jego miejsce powołano powiat dębicki. Po II wojnie światowej gmina należała do województwa rzeszowskiego i podlegała jurysdykcji powiatu dębickiego. Dopiero w 1955 r. reaktywowano powiat ropczycki, w skład którego weszły m.in. gromady: Bystrzyca, Iwierzyce, Nockowa i Olchowa. Powiat ten istniał w takich samych granicach do reformy administracji w 1975 r. Gmina Iwierzyce powróciła do powiatu ropczycko sędziszowskiego od 1 stycznia 1999 r. Na mocy ustawy samorządowej z 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego w miejsce gmin jednostkowych utworzono gminy zbiorowe. Wojewoda krakowski powołał gminę Olchowa z siedzibą w Sielcu, w skład której wchodziły wsie: Będziemyśl, Bystrzyca, Iwierzyce, Klęczany, Nockowa, Olchowa, Olimpów, Sielec, Wiercany i Wiśniowa. Po drugiej wojnie światowej odłączono z gminy Olchowa z siedzibą w Iwierzycach Klęczany, weszła do niej zaś wydzielona z Nockowej Będzienica. 5

7 Gminy i Gminne Rady Narodowe zostały zlikwidowane ustawą z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego i powołaniu gromadzkich rad narodowych. W 1954 r. powstały gromady składające się z reguły z dwu lub trzech wsi. Na terenie obecnej gminy Iwierzyce funkcjonowały Gromadzkie Rady Narodowe: w Bystrzycy (obejmowała wsie: Bystrzyca i część Wiśniowej), w Iwierzycach (w skład wchodziły miejscowości: Olimpów, Nockowa, Będzienica, Wiercany, Iwierzyce i część Wiśniowej) oraz w Olchowej z wsiami Sielec, Olchowa, Będziemyśl i Klęczany. Na przełomie lat 60- tych i 70- tych XX w. część północna wsi Wiśniowa, należąca do gromady w Iwierzycach, została podzielona na trzy części, które zostały włączone do Olimpowa, Wiercan i Iwierzyc. Historyczne granice Wiśniowej nie zostały do chwili obecnej przywrócone. Gmina Iwierzyce jako spadkobierczyni gminy Olchowa (bez Będziemyśla) powołana została w styczniu 1973 r. Obecnie w jej skład wchodzą następujące miejscowości: Będzienica, Bystrzyca, Iwierzyce, Nockowa, Olchowa, Olimpów, Sielec, Wiercany i Wiśniowa. Pod względem własnościowym teren obecnej gminy dzielił się od średniowiecza na posiadłości należące do kasztelani sandomierskiej (Bystrzyca, Iwierzyce, Wiercany), wielkiej własności ziemskiej (Nockowa, Sielec), zaś Olchowa należała do rodziny rycerskiej Niemstów. Taki stan posiadania utrzymał się praktycznie do czasu I rozbioru Polski w 1772 r., przy czym trzeba zaznaczyć, że dobra szlacheckie zmieniały swoich właścicieli wielokrotnie. Własność kasztelańska w końcu XVIII w. została przez Austriaków sprzedana szlachcie, niekiedy ich dzierżawcom Położenie geograficzne i podział administracyjny Gmina Iwierzyce jest gminą wiejską położoną w zachodniej części województwa podkarpackiego. Administracyjnie usytuowana w powiecie ropczycko-sędziszowskim. Od strony wschodniej graniczy z gminą Świlcza i Boguchwała, od strony południowej z gminą Czudec, od strony południowo-zachodniej z gminą Wielopole Skrzyńskie a od strony zachodniej i północnej z gminą Sędziszów Małopolski. Siedziba organów samorządowych i zarazem centrum administracyjne gminy znajduje się w miejscowości Iwierzyce. Siedziba gminy położona jest w odległości około 25 km od Rzeszowa, stolicy województwa podkarpackiego. Administracyjny obszar gminy tworzą 9 miejscowości (zwanych sołectwami) o łącznej powierzchni ha: Będzienica, Bystrzyca, Iwierzyce, Nockowa, Olchowa, Olimpów, Sielec, Wiercany oraz Wiśniowa. Południowa część gminy, o powierzchni ok ha, wchodzi w skład Strzyżowsko - Sędziszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Geograficzne rozmieszczenie miejscowości przedstawiono na poniższej mapie. 1 Dział Rys historyczny oparty na podstawie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwierzyce, 6

8 Mapa 1. Geograficzne rozmieszczenie miejscowości Gminy Iwierzyce. Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. 7

9 4. Gospodarka gminy 4.1 Podmioty gospodarcze i ich charakterystyka Na terenie Gminy Iwierzyce wg danych statystycznych na koniec grudnia 2015 r. zarejestrowane były 428 podmiotów gospodarki narodowej, co stanowi ponad 8% podmiotów zarejestrowanych w powiecie ropczyckosędziszowskim. Zdecydowaną większość tych podmiotów stanowi sektor prywatny 95%. Najwięcej firm (84%) stanowi własność osób fizycznych, prowadzących działalność gospodarczą. Wśród pozostałych zarejestrowanych w gminie firm funkcjonują m.in. 16 spółek prawa handlowego, jedna spółka handlowa z udziałem kapitału zagranicznego, 3 spółdzielnie oraz 17 stowarzyszeń i organizacji społecznych. Tabela 1. Podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własnościowych - stan na dzień r. Jednostka miary PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON Podmioty wg sektorów własnościowych podmioty gospodarki narodowej ogółem szt sektor publiczny ogółem szt sektor publiczny państwowe i samorządowe jednostki prawa szt budżetowego sektor prywatny ogółem szt sektor prywatny osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą szt sektor prywatny spółki handlowe szt sektor prywatny spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego szt sektor prywatny spółdzielnie szt sektor prywatny fundacje szt sektor prywatny stowarzyszenia i organizacje społeczne szt Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. Na koniec 2015 r. w gminie Iwierzyce funkcjonowały następujące firmy, w podziale na poszczególne sekcje: Tabela 2. Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji - stan na dzień r. Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 oraz sektorów własnościowych Jednostka miary ogółem szt Sekcja A ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO szt Sekcja B GÓRNICTWO I WYDOBYWANIE szt Sekcja C PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE szt Sekcja D - WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, PARĘ WODNĄ, GORĄCĄ WODĘ I szt POWIETRZE DO UKŁADÓW KLIMATYZACYJNYCH Sekcja E DOSTAWA WODY; GOSPODAROWANIE ŚCIEKAMI I ODPADAMI ORAZ DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z REKULTYWACJĄ szt Sekcja F BUDOWNICTWO szt Sekcja G HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE szt

10 Sekcja H TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA szt Sekcja I DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI szt Sekcja J INFORMACJA I KOMUNIKACJA szt Sekcja K DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA I UBEZPIECZENIOWA szt Sekcja L DZIALALNOŚĆ ZWIĄZANA Z OBSŁUGĄ RYNKU NIERUCHOMOŚĆI szt Sekcja M DZIAŁALNOŚĆ PROFESJONALNA, NAUKOWA I TECHNICZNA szt Sekcja N DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE USŁUG ADMINISTROWANIA I DZIAŁALNOŚĆ WSPIERAJĄCA szt Sekcja O ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; OBOWIĄZKOWE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE szt Sekcja P EDUKACJA szt Sekcja Q OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA szt Sekcja R DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I REKREACJĄ szt Sekcje S i T - POZOSTAŁA DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA I GOSPODARSTWA DOMOWE ZATRUDNIAJĄCE PRACOWNIKÓW; GOSPODARSTWA DOMOWE PRODUKUJĄCE WYROBY I ŚWIADCZĄCE USŁUGI NA WŁASNE POTRZEBY szt SEKTOR PUBLICZNY ogółem szt Sekcja E DOSTAWA WODY; GOSPODAROWANIE ŚCIEKAMI I ODPADAMI ORAZ DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z REKULTYWACJĄ szt Sekcja M DZIAŁALNOŚĆ PROFESJONALNA, NAUKOWA I TECHNICZNA szt Sekcja O ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; OBOWIĄZKOWE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE szt Sekcja P EDUKACJA szt Sekcja Q OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA szt Sekcja R DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I REKREACJĄ szt SEKTOR PRYWATNY ogółem szt Sekcja A ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO szt Sekcja B GÓRNICTWO I WYDOBYWANIE szt Sekcja C PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE szt Sekcja D - WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, PARĘ WODNĄ, GORĄCĄ WODĘ I szt POWIETRZE DO UKŁADÓW KLIMATYZACYJNYCH Sekcja F BUDOWNICTWO szt Sekcja G HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE szt Sekcja H TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA szt Sekcja I DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI szt Sekcja J INFORMACJA I KOMUNIKACJA szt Sekcja K DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA I UBEZPIECZENIOWA szt Sekcja L DZIALALNOŚĆ ZWIĄZANA Z OBSŁUGĄ RYNKU NIERUCHOMOŚĆI szt Sekcja M DZIAŁALNOŚĆ PROFESJONALNA, NAUKOWA I TECHNICZNA szt Sekcja N DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE USŁUG ADMINISTROWANIA I DZIAŁALNOŚĆ WSPIERAJĄCA szt Sekcja O ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; OBOWIĄZKOWE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE szt Sekcja P EDUKACJA szt Sekcja Q OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA szt Sekcja R DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I REKREACJĄ szt Sekcje S i T - POZOSTAŁA DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA I GOSPODARSTWA DOMOWE ZATRUDNIAJĄCE PRACOWNIKÓW; GOSPODARSTWA DOMOWE PRODUKUJĄCE WYROBY I ŚWIADCZĄCE USŁUGI NA szt WŁASNE POTRZEBY Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. 9

11 W roku 2015 w Gminie Iwierzyce powstało 44 nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Liderem w tym zakresie jest wieś Olchowa (8). Również wskaźnik przedsiębiorstw wykreślanych z rejestru REGON w roku 2015 wyniósł 44. Dowodzi to stabilności sektora przedsiębiorstw. Tabela 3. Podmioty gospodarcze nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON w Gminie Iwierzyce - porównanie w latach Wyszczególnienie Nowo rejestrowane podmioty gospodarcze w rejestrze REGON w latach Podmioty wyrejestrowywane z rejestru REGON w latach Będzienica Bystrzyca Iwierzyce Nockowa Olchowa Olimpów Sielec Wiercany Wiśniowa Razem Gmina Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. Wykres 1. Podmioty w rejestrze REGON w Gminie Iwierzyce w latach Podmioty zarejestrowane Podmioty wyrejestrowane Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. W latach na obszarze Gminy Iwierzyce utworzono 243 i zlikwidowano 197 podmiotów gospodarczych, zatem saldo jest dodatnie. Trend ten wskazuje na rosnący potencjał gospodarczy gminy. Zakładając, że tendencja ta utrzyma się w kolejnych latach - przynieść może dalszy wzrost liczby podmiotów gospodarczych, a za tym tworzenie nowych miejsc pracy. Bodźcem do rozwoju przedsiębiorczości będą też fundusze unijne z nowej perspektywy finansowej na lata

12 Wg. danych GUS na koniec 2015 r. najwięcej podmiotów prowadzących działalność gospodarczą jest w miejscowościach: Olchowa (87), Iwierzyce (77) oraz Nockowa (69). W sektorze prywatnych przedsiębiorstw gospodarczych dominuje działalność usługowa. Największym zainteresowaniem przedsiębiorców cieszyła się działalność: handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (26%), budownictwo (17%) oraz transport i gospodarka magazynowa (14%). Wiele osób prowadziło działalność jako przetwórstwo przemysłowe (12%) oraz jako gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników lub gospodarstwa produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby (6%). Podobnie jak w skali całego kraju, największy udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstw działających na terenie gminy Iwierzyce mają firmy liczące do 9 osób w 2015 roku było ich 411,co stanowi blisko 96%. Małych przedsiębiorstw, w których całkowite zatrudnienie nie przekracza 50 osób funkcjonowało 16, natomiast średnie (nie więcej niż 250 pracowników) stanowiły zaledwie 0,2% ogółu. W 2015 r. na terenie jednostki nie funkcjonowało żadne duże przedsiębiorstwo. Wykres 2. Struktura wielkości przedsiębiorstw w Gminie Iwierzyce (stan na r.) średnie małe mikro Źródło: Opracowanie własne na bazie Banku Danych Lokalnych GUS, 2016 r. 4.2 Rolnictwo Gospodarka gminy zdominowana jest przez rolnictwo. Powierzchnia gospodarstw rolnych, wg grup obszarowych użytków rolnych, zajmuje ha. Jakość gleb w gminie Iwierzyce oceniona została jako średnia i dobra, dominuje w szczególności IV (63%) oraz III (29%) klasa użytków. Na terenie Gminy Iwierzyce w strukturze użytkowania gruntów największy obszar zajmują grunty orne. W roku 2015 obejmowały one ha, tj. 51,8% ogólnej powierzchni gminy. Grunty orne stanowią również 72% 11

13 powierzchni użytków rolnych na terenie gminy. Drugie miejsce w strukturze użytków rolnych zajmują łąki o powierzchni 500 ha (11%), następnie pastwiska rozciągające się na powierzchni 460 ha (10%) oraz sady stanowiące 1% ogólnej powierzchni użytków rolnych. Ponad 7% stanowią grunty pod rowami, pod stawami oraz grunty rolne zabudowane. Tabela 4. Użytkowanie gruntów wg rodzaju użytków w Gminie Iwierzyce w roku w tym Lata Powierzchnia ogółem w ha razem grunty orne użytki rolne sady łąki pastwiska pozostałe grunty lasy i grunty leśne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Lasy i grunty leśne stanowią 21,8% powierzchni gminy i zajmują obszar 1431 ha, z czego 998 ha to same lasy. Lasy publiczne stanowią 304,60 ha. Lesistość w gminie wynosiła 15%. Lasy stanowią duże, zwarte kompleksy, o znacznym zróżnicowaniu pod względem siedliskowym i drzewostanowym. Lasami publicznymi w Gminie Iwierzyce zarządza Nadleśnictwo Strzyżów. Na terenie gminy funkcjonuje gospodarstw rolnych. Są to w większości gospodarstwa indywidualne o zróżnicowanej powierzchni. Największą liczbę gospodarstw stanowią gospodarstwa o powierzchni do 5 ha (95%) - wliczono tu wszystkich właścicieli gruntów rolnych, także tych którzy posiadają grunty rolne o powierzchni poniżej 1 ha. Natomiast stosując definicję gospodarstwa rolnego z Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 2, która definiuje gospodarstwo jako obszar użytków rolnych o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha. Około 4% mieszkańców posiada gospodarstwa o powierzchni od 5 do 10 ha. W gminie Iwierzyce znajduje się 19 gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha, dla których działalność rolnicza jest podstawowym źródłem dochodu a jedynie 2 z nich mają powierzchnię powyżej 50 ha. Tabela 5. Liczba gospodarstw rolnych wg powierzchni w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. Wyszczególnienie Ilość gospodarstw rolnych 0,0-0,4999 ha ,5-0,999 ha 868 1,0-1,4999 ha 536 1,5-1,9999 ha 281 2,0-2,9999 ha 325 3,0-4,9999 ha 295 5,00-6,9999 ha 97 7,0-9,9999 ha 42 10,0-14,9999 ha 13 15,0-19,9999 ha 9 2 Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, Dz.U poz. 1433, art. 2 12

14 20,0-29,9999 ha 4 30,0-49,9999 ha 4 50,0-99,9999 ha 1 100,0 ha i powyżej 1 50,0 i powyżej 2 Ogółem 3715 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Wykres 3. Struktura liczby gospodarstw wg powierzchni - stan na dzień r ha 4% ha 0% 15 ha i więcej 0% 1-5 ha 39% do 1 ha włącznie 57% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Iwierzyce, Według Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. w ogólnej strukturze upraw 85% powierzchni wszystkich zasiewów to zboża uprawne. Decydujące znaczenie mają pszenica ozima, później mieszanki zbożowe, a w dalszej kolejności owies i pszenżyto. Pozostałe uprawy mają znaczenie raczej marginalne: uprawa ziemniaków w większości wsi zajmuje do 5% powierzchni, podobnie około 3% stanowią areały zajmowane przez rzepak i buraki cukrowe. W indywidualnych gospodarstwach rolnych w zakresie gospodarki zwierzęcej dominuje hodowla drobiu szt. oraz pogłowie trzody chlewnej szt. Duże znaczenie w gospodarstwach odgrywa również pogłowie bydła, które liczyło szt. 4.3 Turystyka Obszar Gminy Iwierzyce charakteryzuje się zróżnicowanymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi co stanowi szansę rozwoju gminy. Najbardziej interesujące jest południe gminy, położone w granicach Strzyżowsko - Sędziszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Przez malowniczy teren gminy przebiega szlak rowerowy zwany Mała pętla 15 km. Na ciągu tej trasy znajduje się krzyż milenijny, zespół dworski w Iwierzycach, dwór 13

15 Ksawerego Preka w Sielcu. Istniejące na terenie gminy obiekty zabytkowe, ważne elementy dziedzictwa kulturowego dla społeczności lokalnej, niestety nie przyciągają turystów. Gmina nie posiada właściwie żadnych, typowych elementów infrastruktury agroturystycznej. Bazę noclegową i gastronomiczną na terenie gminy Iwierzyce stanowi 1 obiekt hotelarski usytuowany w miejscowości Olchowa. Ponadto w miejscowości Sielec oraz Olchowa funkcjonują restauracje. W miejscowości Wiercany usytuowany jest Dworek Leśna Cisza, który oferuje organizacje imprez okolicznościowych tj. wesela, komunie, bankiety, spotkania integracyjne, posiadający również 10 miejsc noclegowych. 5. Kapitał ludzki i społeczny 5.1 Potencjał demograficzny Zgodnie z danymi Urzędu Gminy w Iwierzycach, na dzień r. gminę zamieszkiwało 7694 mieszkańców, w tym 3877 kobiet i 3817 mężczyzn. Gęstość zaludnienia wynosi 117 osoby/km 2. Dla porównania średnia gęstość zaludnienia na obszarze województwa podkarpackiego wynosi 119 osób na km 2, natomiast w powiecie ropczycko-sędziszowskim przypada średnio 134 osoby na km 2. Względem liczby mieszkańców gmina Iwierzyce zajmuje przed ostatnią pozycję w powiecie ropczycko-sędziszowskim. Tabela 6. Stan ludności Gminy Iwierzyce w latach z podziałem na płeć - stan na dzień r. Mężczyźni Kobiety Lata Ludność ogółem ogółem % ogółem % , , , , , , , , , , , ,39 Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r.; Obliczenia własne Od kilku lat w Gminie Iwierzyce przybywa mieszkańców po kilkadziesiąt osób w ciągu roku. W związku z powyższym należy stwierdzić stały wzrost liczby mieszkańców gminy. Jest to tendencja bardzo korzystna dla rozwoju tego obszaru. Odwrotna sytuacja rysuje się w regionie (stały niewielki spadek liczby mieszkańców odnotowuje się w województwie podkarpackim) oraz w kraju (w 2014 roku zanotowano spadek ogólnej liczby mieszkańców Polski w stosunku do roku poprzedniego nieco ponad 0,04 %). Wśród mieszkańców Gminy Iwierzyce kobiety stanowią 50,39% ludności, natomiast mężczyźni 49,61% (dane na dzień r.) Wskaźnik feminizacji (liczba kobiet na 100 mężczyzn) według danych GUS w Gminie Iwierzyce wynosi obecnie 101. Ten sam wskaźnik w skali powiatu kształtuje się na poziomie 103 K/100M, województwa 104K/100 M, oraz kraju, gdzie występuje wyraźna przewaga kobiet nad mężczyznami 107K/100M. 14

16 Wykres 4. Ludność Gminy Iwierzyce w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Tabela 7. Podział administracyjny Gminy Iwierzyce - powierzchnia, ludność - stan na dzień r. Ludność Powierzchnia Wyszczególnienie ogółem kobiety mężczyźni na 1 km 2 w km² Będzienica ,11 Bystrzyca ,53 Iwierzyce ,52 Nockowa ,88 Olchowa ,67 Olimpów ,62 Sielec ,72 Wiercany ,75 Wiśniowa ,74 Razem gmina Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Najbardziej zaludnione w gminie są miejscowości Nockowa (1301) oraz Olchowa (1263), najmniej natomiast Będzienica (449 osób). W miejscowości Olchowa występuje najwyższa liczba ludności na 1 km 2 spośród wszystkich sołectw gminy (165). 15

17 Wykres 5. Struktura wiekowa ludności Gminy Iwierzyce - stan na dzień r. wiek poprodukcyjny 17% Wiek przedprodukcyjny 20% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Wśród populacji Gminy Iwierzyce najliczniej reprezentowaną grupą wiekową są osoby w wieku produkcyjnym, ich liczba w roku 2015 wynosiła osób, co stanowiło 63% ogółu ludności gminy. Drugie miejsce pod względem liczebności w strukturze wiekowej mieszkańców zajmują osoby w wieku przedprodukcyjnym osób (20% ludności), natomiast najmniejszy odsetek ludności to osoby w wieku poprodukcyjnym osób, tj. 17% mieszkańców). Tabela 8. Ekonomiczna struktura wiekowa ludności Gminy Iwierzyce w latach Wiek Wiek produkcyjny przedprodukcyjny Lata Liczba mieszkańców ogółem razem 16 Wiek poprodukcyjny do 17 lat m lat, k m. > 65, k. > 60 w tym kobiety razem w tym kobiety razem w tym kobiety Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. W gminie Iwierzyce według danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach na przestrzeni pięciu lat następował powolny, ale systematyczny spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (o 73 osób mniej w roku 2015 w stosunku do roku 2012). Liczba ludności w wieku produkcyjnym wzrasta. Wzrasta także liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Wiek produkcyjny 63% Ze strukturą wieku ściśle powiązany jest wskaźnik obciążenia demograficznego, wskazujący liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającym na każde 100 osób w wieku produkcyjnym. Dla Gminy Iwierzyce według danych z Głównego Urzędu Statystycznego w 2014 r. wskaźnik ten sięgał relatywnie 59,00.

18 Tabela 9. Ruch naturalny ludności Gminy Iwierzyce w latach Lata Małżeństwa Urodzenia Zgony Przyrost naturalny w liczbach bezwzględnych Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Wskaźniki liczby urodzeń żywych i zgonów w badanym okresie wykazywały się dużą zmiennością. Szczególnym był rok 2013, kiedy to wskaźnik liczby zgonów przewyższył liczbę urodzeń żywych a przyrost naturalny osiągnął wynik ujemny. W pozostałych badanych latach przyrost naturalny ludności był dodatni z tendencją wahania. Wykres 6. Przyrost naturalny w Gminie Iwierzyce w poszczególnych miejscowościach za 2015 r. Wiśniowa 2-3 Wiercany Sielec 8 Olimpów Olchowa 3 3 Nockowa 8 Iwierzyce 2-5 Bystrzyca Będzienica Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Najwyższy wskaźnik przyrostu naturalnego w Gminie Iwierzyce w roku 2015 został odnotowany w miejscowości Sielec oraz Nockowa (8), natomiast najniższy wskaźnik zarejestrowano w miejscowości Bystrzyca (- 5). Porównując wartości przyrostu naturalnego Gminy Iwierzyce z innymi gminami powiatu ropczyckosędziszowskiego stwierdzić należy, że wszystkie gminy notują wartość dodatnią w tym zakresie. 17

19 Tabela 10. Ruch naturalny ludności na tle innych gmin powiatu ropczycko-sędziszowskiego w liczbach bezwzględnych w 2014 r. Wyszczególnienie Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Iwierzyce Ostrów Wielopole Skrz Sędziszów Młp. (miasto i gmina) Ropczyce (miasto i gmina) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r.; obliczenia własne Pomimo wzrostu liczby ludności, w Gminie Iwierzyce wystąpiło ujemne saldo migracji. Największy napływ mieszkańców odnotowuje się w miejscowości Nockowa (26 osób) oraz Iwierzyce (23 osoby). Do tych miejscowości najwięcej osób przenosi się z obszarów wiejskich. Tabela 11. Saldo migracji w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. Wyszczególnienie ogółem z miast Napływ ze wsi z zagranicy między gminą ogółem do miast Odpływ na wieś za granicę między gminą Będzienica Bystrzyca Iwierzyce Nockowa Olchowa Olimpów Sielec Wiercany Wiśniowa Razem gmina Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Saldo migracji Jednocześnie w miejscowości Iwierzyce odnotowano najwyższy wskaźnik odpływu mieszkańców (22 osób). Saldo migracji dla tej miejscowości osiąga wartość ujemną, tj. 6. Mieszkańcy gminy wymeldowują się w szczególności do miast. 18

20 Wykres 7. Napływ i odpływ ludności w Gminie Iwierzyce w latach Napływ Odpływ Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS, Bank Danych Lokalnych, Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. 5.2 Edukacja Gmina Iwierzyce jest organem prowadzącym dla 9 placówek oświatowych publicznych, do których należą: przedszkole, szkoły podstawowe wraz z oddziałami filialnymi oraz gimnazjum. Szkoły zlokalizowane na terenie Gminy Iwierzyce obejmują wszystkie miejscowości gminne. Na terenie gminy nie funkcjonują szkoły i przedszkola niepubliczne. W roku szkolnym 2014/2015 do przedszkola, oddziałów przedszkolnych, szkół podstawowych i gimnazjum uczęszczało łącznie 914 uczniów. Natomiast w roku szkolnym 2013/ uczniów i przedszkolaków. Liczba uczniów i przedszkolaków zmniejszyła się o 2 osoby na przełomie jednego roku szkolnego. W roku szkolnym 2015/2016 łącznie do wszystkich placówek uczęszcza ponownie 918 uczniów. Należy zatem stwierdzić, że ilość uczniów jest na poziomie stabilnym. Przedszkola W roku 2015 na terenie Gminy Iwierzyce funkcjonuje 1 przedszkole oraz 6 oddziałów przedszkolnych działających przy szkołach podstawowych. Liczbę dzieci w placówkach przedszkolnych obrazuje poniższa tabela. Tabela 12. Liczba dzieci w przedszkolu oraz w oddziałach przedszkolnych w Gminie Iwierzyce w latach Ilość uczniów w roku szkolnym Wyszczególnienie przedszkoli 2013/ / /2016 Publiczne Przedszkole w Iwierzycach Oddział przedszkolny w Będzienicy Oddział przedszkolny w Bystrzycy Oddział przedszkolny w Nockowej

21 Oddział przedszkolny w Olchowej Oddział przedszkolny w Sielcu Oddział przedszkolny w Wiercanach Oddział przedszkolny w Wiśniowej Razem Źródło: Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Iwierzycach, 2016 r. Z powyższych danych można zaobserwować spadek liczby dzieci w przedszkolach. Do placówek przedszkolnych w roku szkolnym 2014/2015 uczęszczało 201 dzieci, natomiast w roku szkolnym 2013/2014 było ich 223. Na rok szkolny 2015/2016 zostało zapisanych 208 dzieci. Powyższe dane zdają się świadczyć o zapotrzebowaniu mieszkańców gminy na edukacje przedszkolną w stopniu stabilnym. Szkoły podstawowe Na terenie Gminy Iwierzyce funkcjonuje 5 szkół podstawowych oraz 3 oddziały filialne szkół ( w tym oddział Filii Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Bystrzycy w Wiśniowej w chwili obecnej ze względu na brak uczniów jest w stanie zawieszenia) : 1. Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa w Wiercanach, 2. Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Bystrzycy, 3. Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Walk Chłopskich w Nockowej, 4. Zespół Szkół w Iwierzycach w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa im. mjr. Henryka Sucharskiego w Iwierzycach, Publiczne Przedszkole w Iwierzycach, 5. Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Olchowej, 6. Filia Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Walk Chłopskich w Nockowej w Będzienicy, 7. Filia Szkoły Podstawowe im. mjr. Henryka Sucharskiego w Iwierzycach w Sielcu. W szkołach podstawowych w roku szkolnym 2015/2016 uczy się 501 uczniów, o 51 uczniów więcej niż w roku szkolnym 2013/2014. Tabela 13. Liczba dzieci w szkołach podstawowych w Gminie Iwierzyce w latach Ilość uczniów w roku szkolnym Wyszczególnienie Szkół Podstawowych 2013/ / /2016 Szkoła Podstawowa w Bystrzycy Szkoła Podstawowa w Iwierzycach Szkoła Podstawowa w Nockowej Szkoła Podstawowa w Olchowej Szkoła Podstawowa w Wiercanach Filia Szkoły Podstawowej w Iwierzycach w Sielcu Filia Szkoły Podstawowej w Nockowej w Będzienicy Razem Źródło: Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Iwierzycach, 2016 r. 20

22 Gimnazjum W Gminie Iwierzyce funkcjonuje 1 gimnazjum Gimnazjum im. Jana Pawła II w Iwierzycach, gdzie w roku szkolnym 2015/2016 uczy się 209 uczniów, o 36 uczniów mniej niż w roku szkolnym 2013/2014. Poniższe dane świadczą o spadku liczby uczniów w gimnazjum. Tabela 14. Liczba dzieci w szkołach podstawowych w Gminie Iwierzyce w latach Rok szkolny Wyszczególnienie 2013/ / /2016 Gimnazjum w Iwierzycach Źródło: Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Iwierzycach, 2016 r. Według stanu na dzień 31 grudnia 2015 roku w jednostkach oświatowych zatrudnionych było 125 nauczycieli (96,11 etatów). Tabela 15. Struktura uczniów i nauczycieli w Gminie Iwierzyce w latach Wyszczególnienie Szkół Liczba uczniów Rok szkolny 2015/2016 Liczba nauczycieli Liczba nauczycieli w etatach Przedszkole w Iwierzycach Oddział przedszkolny w Będzienicy ,08 Oddział przedszkolny w Bystrzycy ,72 Oddział przedszkolny w Nockowej Oddział przedszkolny w Olchowej ,28 Oddział przedszkolny w Sielcu Oddział przedszkolny w Wiercanach ,06 Szkoła Podstawowa w Bystrzycy ,61 Szkoła Podstawowa w Iwierzycach ,39 Szkoła Podstawowa w Nockowej ,58 Szkoła Podstawowa w Olchowej ,1 Szkoła Podstawowa w Wiercanach ,57 Filia Szkoły Podstawowej w Iwierzycach w Sielcu ,94 Filia Szkoły Podstawowej w Nockowej w Będzienicy ,95 Gimnazjum w Iwierzycach ,83 Razem ,11 Źródło: Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Iwierzycach, 2016 r. Spośród zatrudnionych nauczycieli 69% stanowią nauczyciele posiadający stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. 24% stanowią nauczyciele o stopniu mianowanym. Najmniejszy odsetek stanowią nauczyciele o stopniu kontraktowym (6%) oraz stażysty (1%). 21

23 Wykres 8. Struktura awansu zawodowego nauczycieli Gminy Iwierzyce - stan na dzień r. 1% 6% 24% 69% stażysta kontraktowy mianowany dyplomowany Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół w Iwierzycach, 2016 r. Placówki oświatowe wyposażone są w niezbędną infrastrukturę edukacyjną, w tym sportową. Każda szkoła posiada boisko wielofunkcyjne, pracownie komputerową oraz z racji na funkcjonujące oddziały przedszkolne także place zabaw. Przy każdej szkole podstawowej działają świetlice szkolne oraz funkcjonują biblioteki szkolne. 5.3 Kultura i dziedzictwo kulturowe Na terenie Gminy Iwierzyce działalność kulturalną prowadzą dwie instytucje kultury: Gminna Biblioteka Publiczna w Iwierzycach oraz Gminny Dom Kultury z siedzibą w Wiercanach. Historia Gminnej Biblioteki Publicznej sięga roku 1904, kiedy to siedziba mieściła się w Wiercanach. Odnotowano również wzmiankę, że w 1944 r. Biblioteka mieściła się w Iwierzycach. Następnie w 1976 r. miała siedzibę w Wiercanach. Obecnie usytuowana jest w Iwierzycach. Księgozbiór biblioteki liczy ponad woluminów (stan na dzień r.), z których skorzystało 720 czytelników. Analizując dane od roku 2011 należy stwierdzić, że odnotowuje się wzrost liczby czytelników oraz wzrost liczby wypożyczonych książek. Według danych na dzień r. liczba wypożyczonych wolumenów sięga wartości

24 Wykres 9. Liczba czytelników oraz liczba wypożyczonych książek w Gminnej Bibliotece Publicznej w latach LICZBA CZYTELNIKÓW LICZBA WYPOŻYCZONYCH KSIĄŻEK Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminnej Biblioteki Publicznej w Iwierzycach, 2016 r. Biblioteka prowadzi szereg działań na rzecz rozwoju kultury. Robi to między innymi poprzez organizację licznych konkursów (np. na Czytelnika Roku, na Mistrza Czytania i Mistrza Czytelnictwa, Poezji Religijnej, Konkurs Plastyczny towarzyszący Konkursowi Poezji Religijnej), prowadzenie spotkań Dyskusyjnego Klubu Książki, spotkania z pisarzami i autorami książek, organizację zajęć w czasie wakacji i ferii zimowych dla dzieci i młodzieży, prowadzenie akcji cała Polska czyta dzieciom. Gminny Ośrodek Kultury w Iwierzycach z siedzibą w Wiercanach powstał w 1975 r. początkowo zwany był Wiejskim Domem Kultury. GOK działa w oparciu o statut kultury a swoim zasięgiem obejmuje wszystkie miejscowości Gminy Iwierzyce. Przy Ośrodku Kultury działa Zespół Pieśni i Tańca Wiercany (grupa reprezentacyjna oraz grupa dziecięca), Zespół muzyki rozrywkowej, Zespół Promyk, Zespół Grawitacja (grupa taneczna hip-hop, elementy Break Dance), Zespół Gracja (taniec towarzyski), Zespół Scarlet (teatr tańca), Zespół Impuls (taniec jazz, lilical jazz, modern, hip-hoop, funky), Zespół Blask (taniec nowoczesny), Wiercańska Kapela Ludowa, chór mieszany. Prowadzone są również warsztaty plastyczne, zajęcia grupy Bushi-Do (walki karate i samoobrony), aerobic., Ponadto w podziemiach Ośrodka Kultury usytuowana jest Izba Ludowa, która zawiera dziesiątki starych rekwizytów. Gminny Ośrodek Kultury jest inicjatorem, organizatorem i współorganizatorem wielu ciekawych imprez i przedsięwzięć kulturalnych cyklicznie odbywających się na terenie gminy takich jak: Wystawy: szopek bożonarodzeniowych, stroików, kartek i koszyczków wielkanocnych oraz wystawy artystów malarzy, rzeźbiarzy i ikonopisarzy, 23

25 Konkurs Zespołów Jasełkowych, Dzień Seniora, Przegląd przedszkoli Przedszkole w żywiole, Dożynki Gminne, Konkurs Smak Tradycji Kulinarne Dziedzictwo Gminy Iwierzyce, Imprezy plenerowe Dzień Dziecka, Powitanie Lata, Zawody Sportowo-Pożarnicze, Festyny rodzinne, Powiatowy Przegląd Pieśni i Piosenki Religijnej Chcę Panu Śpiewać, Święta patriotyczne: 3 Maja oraz 11 listopada, Podsumowanie sezonu sportowego bal sportowca, Wojewódzki Konkurs Recytatorski Literatura i Dzieci, Powiatowy Turniej Recytatorski Zawsze Wierni dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Aktywność kulturalna mieszkańców Gminy Iwierzyce jest stabilna. Od roku 2011 odnotowuje się stały wskaźnik liczby zespołów artystycznych oraz spadkowo wzrostowy wskaźnik liczby członków zespołów artystycznych. Tabela 16. Aktywność kulturalna mieszkańców Gminy Iwierzyce w latach Liczba członków zespołów Liczba zespołów artystycznych Wyszczególnienie artystycznych Ogółem teatralne muzyczno-instrumentalne wokalne i chóry folklorystyczne (ludowe, pieśni i tańca, kapele) taneczne Źródło: Gminny Ośrodek Kultury w Iwierzycach z siedzibą w Wiercanach, 2016 r. Na terenie gminy Iwierzyce znajduje wiele zabytkowych obiektów kultury podlegające opiece Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Do najcenniejszych zabytków, na które warto zwrócić uwagę należy: Zespół dworski w Iwierzycach pochodzący z przed 1846 r., usytuowany na wzniesieniu w północnej części wsi, z dala od zabudowy wiejskiej. W skład zespołu wchodzą: oficyna (z przed 1852 r.), rządcówka (z przed 1852 r. przebudowa po 1946 r.), stajnia i obora (1849 r.). Cały zespół dworski otacza park. Na terenie zespołu zlokalizowane są również współczesne zabudowania gospodarcze. 24

26 Rysunek 1. Zespól dworski w Iwierzycach. Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Zespół dworski w Sielcu pochodzący z 1842 r. W skład zespołu wchodzą: dwór, pomnik z figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem wzniesiony w 1898 r. przez Zofię Nowińską oraz pozostałości parku. Rysunek 2. Zespól dworski w Sielcu. Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. 25

27 Na szczególną uwagę zasługuje również: Figura św. Jana Nepomucena, kamienna, koniec XVIII w. usytuowana w miejscowości Bystrzyca, Kościół parafialny p.w. św. Franciszka z Asyżu w Bystrzycy, drewniany wybudowany w latach (proj. arch. Z. Mączeński), wraz z wyposażeniem: trzy ołtarze i ambona wykonanym przez Władysława Kuta z Nawsia w ok r., Willa w Bystrzycy, drewniana, 1935 r. usytuowana na miejscu dawnego folwarku, Kościół parafialny p.w. Michała Archanioła w Nockowej, murowany, z 1859 r. proj. P. Hoher, rozbudowany o nawy w 1897 r. (proj. arch. K. Dziewoński), dobudowanie wieży i zakrystii (proj. A. Mazur), Wiatrak, drewniany usytuowany w Bystrzycy, pochodzący z roku Rysunek 3. Wybrane miejsca kultury na terenie Gminy Iwierzyce. Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Na terenie Gminy Iwierzyce znajduje się również wiele krzyży, kapliczek i figurek przydrożnych wartych zauważenia. Na krajobraz kulturowy Gminy Iwierzyce ma również wpływ Droga Krzyżowa usytuowana na zboczu pagórka Halicz w miejscowości Wiśniowa zwana Mała Kalwaria. 26

28 5.4 Rynek pracy Rynek pracy jest jednym z ważniejszych elementów analizy w trakcie dokonywania diagnozy sytuacji ekonomicznej i społecznej rozwoju gminy. Omawiając problematykę rynku pracy posłużono się danymi na poziomie powiatu ropczycko-sędziszowskiego ze względu na brak danych dotyczących gminy. Analizując sytuację na regionalnym rynku pracy w okresie od 2011 do 2014 roku należy stwierdzić, że mamy do czynienia z nasileniem się niekorzystnych zjawisk obejmujących skalę i strukturę osób pozostających bez pracy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2014 r. w Gminie Iwierzyce pracujących wg innego podziału niż PKD było 579 osób, z czego 296 stanowiły kobiety (51%). W stosunku do roku 2011 obserwuje się trend spadkowy liczby osób pracujących (613 osób 2011 r.). Liczba pracujących osób na 1000 ludności stanowiła 76. Omawiając problematykę rynku pracy należy zwrócić uwagę na przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto. Tabela 17. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie ropczycko-sędziszowskim w latach Lata Ogółem Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej (Polska+100) ,86 79,9 % ,58 81,1 % ,68 80,9 % ,75 80,8 % Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, Iwierzyce 2016 r. W 2014 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie ropczycko-sędziszowskim wynosiło 3 236,75 zł. natomiast w województwie podkarpackim kształtowało się na poziomie 3 412,30 zł. Najwyższe przeciętne wynagrodzenia brutto w województwie podkarpackim (pomijając miasta na prawach powiatu) odnotowano w powiecie stalowowolskim, tarnobrzeskim, mieleckim oraz jarosławskim. Należy jednak zaznaczyć, że w gminie Iwierzyce, która jest przeciętna pod względem ekonomicznym, wartość średniego wynagrodzenia brutto kształtuje się poniżej średniej wyliczonej dla powiatu ropczycko-sędziszowskiego. Poniższa tabela ukazuje pełne zestawienie poziomu płac w powiatach województwa podkarpackiego w roku Tabela 18. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie podkarpackim w 2014 r. Jednostka terytorialna Ogółem w 2014 r. w zł PODKARPACKIE 3 412,30 Powiat bieszczadzki 3 378,84 Powiat brzozowski 3 077,51 Powiat jasielski 3 138,20 Powiat krośnieński 2 958,89 Powiat sanocki 3 153,53 Powiat leski 3 361,02 Powiat m. Krosno 3 099,79 Powiat jarosławski 3 438,32 27

29 Powiat lubaczowski 3 058,68 Powiat przemyski 3 135,55 Powiat przeworski 2 977,07 Powiat m. Przemyśl 3 407,88 Powiat kolbuszowski 3 038,55 Powiat łańcucki 3 008,61 Powiat ropczycko-sędziszowski 3 236,75 Powiat rzeszowski 3 200,41 Powiat strzyżowski 2 891,28 Powiat m. Rzeszów 4 087,48 Powiat dębicki 3 290,06 Powiat leżajski 3 225,11 Powiat mielecki 3 485,31 Powiat niżański 2 978,46 Powiat stalowowolski 3 513,55 Powiat tarnobrzeski 3 496,49 Powiat m. Tarnobrzeg 3 195,25 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, Iwierzyce 2015 r. Bezrobocie Właściwym obrazem przedstawiającym problem bezrobocia jest stopa bezrobocia. Według metodyki przyjętej przez Główny Urząd Statystyczny, stopę bezrobocia rejestrowanego oblicza się jako stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby cywilnej ludności aktywnej zawodowo, tj. bez: osób odbywających czynną służbę wojskową oraz pracowników jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Stopa bezrobocia obliczana jest dla powiatów, w odniesieniu do gminy brak jest danych dotyczących liczby ludności aktywnej ekonomicznie. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie ropczycko-sędziszowskim na koniec 2015 r. wyniosła 17,1% i była wyższa niż średnia w województwie podkarpackim o 3,9%. 28

30 Rysunek 4. Stopa bezrobocia w powiatach województwa podkarpackiego - stan na dzień r. Źródło: r. Na koniec 2015 r. różnica pomiędzy najwyższą, a najniższą stopą bezrobocia na Podkarpaciu wyniosła 14,9 pkt. Najwyższą stopę bezrobocia odnotowano w powiatach: leskim 20,8%, brzozowskim 20,7%, strzyżowskim 20,2%, niżańskim 20,0% oraz bieszczadzkim 19,5%. Najniższą stopę bezrobocia zanotowano w powiatach: miasto Krosno 5,9%, miasto Rzeszów 7,3%, stalowowolskim 9,7% oraz sanockim 9,9%. Według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. w ewidencji osób zarejestrowanych jako bezrobotne widniało 446 osób z Gminy Iwierzyce. W stosunku do końca grudnia 2011 r. liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 16 osób. Ze statystyk wynika, że zaledwie 59 osób (w tym 32 kobiety) posiadało prawo do zasiłku. 29

31 Tabela 19. Bezrobotni zarejestrowani w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. Liczba bezrobotnych z prawem do zasiłku Wyszczególnienie ogółem w tym kobiety ogółem w tym kobiety Będzienica Bystrzyca Iwierzyce Nockowa Olchowa Olimpów Sielec Wiercany Wiśniowa Razem gmina Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Ropczycach, 2016 r. Wykres 10. Bezrobotni zarejestrowani z terenu Gminy Iwierzyce w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach, 2016 r. Na przestrzeni lat bezrobocie w Gminie Iwierzyce ulegało znacznym zmianom. W roku 2011 liczba bezrobotnych wynosiła 462 i sukcesywnie rosła do roku 2013, kiedy wyniosła 568 osób. Od 2013 roku można zauważyć tendencje spadkową. Na koniec grudnia 2015 r. zarejestrowanych bezrobotnych było 446. Uwzględniając płeć w strukturze bezrobotnych, zauważalna jest lekka przewaga mężczyzn. Na koniec 2015 r. w rejestrze osób bezrobotnych figurowało: 215 kobiet, tj. 48% ogółu bezrobotnych, 231 mężczyzn, tj. 52% ogółu bezrobotnych. 30

32 Dane pozyskane z Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach pozwalają na przeprowadzenie szczegółowej analizy bezrobocia na terenie Gminy Iwierzyce. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych najliczniejsza grupę stanowią ludzie młodzi. Wg stanu na koniec roku 2015 najliczniejszą grupę stanowiły osoby w przedziale wiekowym od 25 do 34 lat (137 osób). Drugą co do wielkości grupą były osoby w wieku lat (26%). Najmniejszy odsetek bezrobotnych (2%) stanowią osoby powyżej 60 roku życia (10 osób). Wykres 11. Struktura wiekowa bezrobotnych z terenu Gminy Iwierzyce - stan na dzień r lat 13% lat 6% 60 i więcej lat 2% lat 26% lat 22% lat 31% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach, 2016 r. Młody wiek bezrobotnych wiąże się z tym, że największa liczba bezrobotnych jest bez stażu pracy, lub ich staż mieści się w przedziale od 1 do 5 lat. Liczba osób bezrobotnych, która nigdy nie podjęła zatrudnienia wg. stanu na dzień r. wynosi 143 osoby ( w tym 78 kobiet), co stanowi 76,2 % ogółu bezrobotnych, a osób bezrobotnych ze stażem do 1 roku jest 70 (15,7%). Najmniejszy odsetek bezrobotnych stanowią osoby ze stażem pracy 30 lat i więcej w liczbie 12, co stanowi 2,7% ogółu. Strukturę bezrobotnych według stażu pracy przedstawia poniższy wykres. 31

33 Wykres 12. Bezrobotni z terenu Gminy Iwierzyce wg stażu pracy - stan na dzień r. bez stażu lat i więcej do 1 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach, 2016 r. W strukturze osób bezrobotnych dominują osoby o relatywnie niskim poziomie wykształcenia. Najliczniejszą grupę wśród bezrobotnych stanowiły osoby z wykształceniem średnim 314 osób, w tym 36% stanowią osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym, 26% z zasadniczy zawodowym oraz 8% z ogólnokształcącym. Wykształcenie gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe posiadało 19% bezrobotnych. Stosunkowo nieliczną grupę bezrobotnych (11%) stanowiły osoby z wykształceniem wyższym. Tabela 20. Bezrobotni z terenu Gminy Iwierzyce wg poziomu wykształcenia - stan na dzień r. Z wykształceniem Lata Ogółem wyższym Policealne i średnie zawodowe średnim ogólnokształcącym zasadniczym zawodowym gimnazjalne i poniżej Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Ropczycach, 2016 r. W Gminie Iwierzyce maleje liczba osób bezrobotnych wskutek podejmowania zatrudnienia. W 2015 r. 359 osób podjęło zatrudnienie i było to o 29 osób więcej niż w roku Zanotowano 38% wzrost liczby osób bezrobotnych rozpoczynających działalność gospodarczą. W 2015 r. 29 bezrobotnych mieszkańców Gminy Iwierzyce podjęło działalność gospodarczą, w tym 19 osób skorzystało z dotacji udzielanej przez Powiatowy Urząd Pracy w Ropczycach na uruchomienie własnej działalności. 32

34 5.5 Pomoc społeczna Na terenie Gminy Iwierzyce pomocą społeczną zajmuje się Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Ośrodek ten wykonuje zadania własne w ramach posiadanych środków w zakresie pomocy społecznej oraz zadania zlecone, zgodnie z ustaleniami przekazywanymi przez Wojewodę. Głównym celem jego działalności jest pomoc rodzinom oraz osobom samotnym, zamieszkującym obszar gminy, w trudnych sytuacjach życiowych. Działania realizowane przez ośrodek, w zakresie szeroko rozumianej pomocy społecznej, mają na celu zapewnienie najbardziej potrzebującym mieszkańcom gminy godnych warunków życia. Do ośrodka najczęściej zgłaszają się osoby cierpiące z powodu ubóstwa, bezrobocia, bezdomności. Ośrodek wspiera również osoby niepełnosprawne, przewlekle chore. Mieszkańcy mają możliwość korzystania z zasiłków i świadczeń rodzinnych. W roku 2015 różnymi formami świadczeń rodzinnych zostało objętych 657 rodzin. Tabela 21. Liczba rodzin w Gminie Iwierzyce korzystających ze świadczeń rodzinnych w latach Wyszczególnienie Liczba rodzin pobierających świadczenia rodzinne Źródło: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Iwierzycach, 2016 r Analizując powyższe dane należy stwierdzić niewielki wzrost rodzin korzystających ze świadczeń rodzinnych. W porównaniu do roku 2011 liczba rodzin zwiększyła się 12. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej pomaga również w przezwyciężeniu trudnych sytuacji życiowych mieszkańców. Pomoc realizowana jest między innymi poprzez zasiłki (stałe, okresowe, celowe), zasiłki specjalne posiłki, możliwość pobytu w DPS, składki zdrowotne. Finansowanie świadczeń pomocy społecznej pochodzi ze środków własnych z budżetu gminy oraz środków z budżetu państwa. Tabela 22. Struktura udzielonych zasiłków w Gminie Iwierzyce w latach Lata Zasiłki stałe (osoby) Zasiłki okresowe (rodziny) Zasiłki celowe (rodziny) Odpłatność za pobyt w DPS (osoby) Dożywianie dzieci (osoby) Źródło: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Iwierzycach, 2016 r. Uwzględniając dane z lat można zauważyć, że najwięcej udzielonej pomocy było w formie zasiłków okresowych. W roku 2015 udzielono 126 rodzinom zasiłku co w porównaniu do roku 2011 liczba ta wzrosła o 16 33

35 rodzin. Według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. z zasiłków stałych skorzystało 22 osoby. W stosunku do końca grudnia 2011 r. liczba osób zwiększyła się o 5 osób. Wzrosła również liczba rodzin korzystających z zasiłków celowych. W stosunku do roku 2011 liczba rodzin wzrosła o 55 (121 rodzin 2015 r.). W latach liczba dzieci korzystających z dożywiania była zmienna. Najmniej osób korzystało w roku Do roku 2015 liczba osób korzystających z dożywiania wzrosła o 13%. Mieszkańcy gminy mogą również korzystać z funduszu alimentacyjnego, który podobnie do świadczeń rodzinnych finansowany jest ze środków pochodzących z budżetu państwa. W roku 2015 z funduszu alimentacyjnego skorzystało 16 rodzin. Tabela 23. Liczba rodzin w Gminie Iwierzyce korzystających z funduszu alimentacyjnego w latach Wyszczególnienie Liczba rodzin korzystających z funduszu alimentacyjnego Źródło: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Iwierzycach, 2016 r Na podstawie danych z GOPS w Iwierzycach liczba rodzin korzystających z funduszu alimentacyjnego ma tendencją spadkową. W porównaniu do roku 2011 liczba rodzin zmniejszyła się o 12. Od czerwca 2014 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej przystąpił do rządowego programu dla rodzin wielodzietnych, w ramach którego przydzielane są Karty Dużej Rodziny. Według danych pozyskanych z GOPS w Iwierzycach na dzień 31 grudnia 2015 r. zostało wydane 602 karty dla 109 rodzi zamieszkałych na terenie Gminy Iwierzyce. 5.6 Ochrona zdrowia Opiekę medyczną z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej w Gminie Iwierzyce zapewnia: Filia Przychodni Rejonowej w Sędziszowie Młp. Iwierzyce Filia Przychodni Rejonowej w Sędziszowie Młp. Bystrzyca. Porad medycznych udziela personel medyczny w składzie: Lekarze rodzinni 3 osoby Lekarz rodzinny pediatra 1 osoba Położna środowiskowa 1 osoba Pielęgniarki środowiskowe 3 osoby Pielęgniarki POZ 2 osoby Dodatkowo na zasadzie indywidualnego kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia funkcjonuje 1 gabinet stomatologiczny. Według danych pozyskanych z Filii Przychodni Rejonowej w Sędziszowie Młp. z siedzibą w Iwierzycach i Bystrzycy w roku 2015 udzielono porad lekarskich na terenie gminy. Natomiast według danych GUS w

36 roku mieszkańcom całej gminy udzielono porad lekarskich. Średnia liczba udzielonych porad lekarskich przypadających na jednego mieszkańca Gminy Iwierzyce w 2014 roku wynosiła 2,34. Jest to najniższy wynik spośród wszystkich porównywanych gmin. Występuje również spadek w stosunku do roku 2010 (2,47). Tabela 24. Liczba udzielonych porad lekarskich w przeliczeniu na mieszkańca. Wyszczególnienie Udzielone porady lekarskie Iwierzyce 2,47 2,34 Ostrów 2,44 2,35 Wielopole Skrz. 4,88 3,12 Sędziszów Młp. (miasto i gmina) 3,28 4,13 Ropczyce (miasto i gmina) 3,74 4,61 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, Rzeszów 2016 r. Na wielkość wskaźników duży wpływ ma fakt leczenia się mieszkańców gminy w placówkach opieki zdrowotnej zlokalizowanych na terenie miast Sędziszów Młp. i Ropczyce z uwagi na dostęp bezpośrednio do usług specjalistycznych. Na terenie gminy funkcjonuje 1 apteka. Według danych GUS w roku 2014 na jedną aptekę ogólnodostępną w Gminie Iwierzyce przypadało osób, natomiast średnia dla gmin wiejskich powiatu ropczyckosędziszowskiego wynosiła osób, a dla całego powiatu Pokazuje to potrzeby mieszkańców gminy w zakresie dostępu do aptek. 5.7 Sport Na terenie gminy według danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach oraz z Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2015 roku funkcjonowało 2 kluby sportowe, w których wiodącą role odgrywa sekcja piłki nożnej. W porównaniu z rokiem 2010 stanowi to spadek o 1 klub. Kluby zrzeszają łącznie 38 członków oraz 73 ćwiczących. Liczba osób ćwiczących zwiększyła się o 40%. W Gminie Iwierzyce działają następujące kluby sportowe: Ludowy Klub Sportowy OLCHOVIA w Olchowej, Ludowy Klub Sportowy OLIMPIA w Nockowej. Na infrastrukturę sportową Gminy Iwierzyce składają się przede wszystkim: stadiony sportowe w miejscowości Nockowa i Olchowa, boiska sportowe przy wszystkich szkołach podstawowych sale gimnastyczne przy szkołach podstawowych w Bystrzycy, Nockowej, Olchowej i Iwierzycach oraz hala sportowa przy gimnazjum w Iwierzycach (nie pełnowymiarowe). kompleks boisk sportowych: do piłki nożnej, siatkówki i koszykówki przy Gimnazjum w Iwierzycach, pełnowymiarowy kort tenisowy w Iwierzycach. 35

37 5.8 Bezpieczeństwo Nad bezpieczeństwem oraz porządkiem publicznym w Gminie Iwierzyce czuwa Komisariat Policji w Sędziszowie Młp. oraz Straż pożarna. Komisariat Policji w Sędziszowie Młp. jest jednostką podległą Komendzie Powiatowej w Ropczycach i obejmuje swym zasięgiem łącznie dwie gminy: Iwierzyce oraz Sędziszów Młp. Na Gminę Iwierzyce przydzielonych jest 3 dzielnicowych. Jednym z ważniejszych kryteriów wyrażających poziom bezpieczeństwa jest liczba przestępstw stwierdzonych. W poniższej tabeli zestawiono dane dotyczące przestępczości na terenie Gminy Iwierzyce. Tabela 25. Liczba przestępstw i wykroczeń w podziale na kategorie w Gminie Iwierzyce w latach Kategoria przestępstw Przeciwko życiu i zdrowiu ( r. XIX) Bezpieczeństwo w komunikacji ( r. XXI) Przeciwko wolności (r. XXIII) Przeciwko rodzinie i opiece (r. XXVI) Przeciwko nietykalności cielesnej (r. XXVII) Przeciwko działalności instytucji (r. XXIX) Przeciwko porządkowi publicznemu (r. XXXII) Przeciwko wiarygodności dok. (r. XXXIV) Przeciwko mieniu ( r. XXXV) Przeciwko prawom osób wyk. prace (r. XXVII) Łącznie ilość przestępstw Kategoria wykroczeń Porządek i spokój publiczny Instytucje państwowe Bezpieczeństwo osób i mienia Bezpieczeństwo w komunikacji Przeciwko osobie i zdrowiu Przeciwko mieniu Przeciw interesom konsumentów Przeciw obyczajności i urządz. publ Szkodnictwo leśne i ogrodowe Łącznie ilość wykroczeń Źródło: Komisariat Policji w Sędziszowie Młp., 2016 r. Na podstawie danych pozyskanych z Komisariatu Policji w Sędziszowie Młp. w roku 2015 na terenie Gminy Iwierzyce stwierdzono ogółem 23 przestępstwa oraz 67 wykroczeń co w porównaniu do roku 2013 liczba przestępstw daje spadek o 54 zdarzenia. W przypadku wykroczeń liczba zdarzeń spadła o 16. Wśród najczęściej popełnianych przestępstw można wskazać: przestępstwa przeciwko mieniu (48%), bezpieczeństwo w komunikacji 36

38 (28%), przestępstwa przeciwko działalności instytucji (12%). W przypadku najczęściej popełnianych wykroczeń dominują: bezpieczeństwo w komunikacji (46%), przeciwko mieniu (16%), bezpieczeństwo osób i mienia (9%). W porównaniu do roku 2013 zmniejszeniu uległa ogólna liczba przestępstw i wykroczeń w bezpieczeństwie w komunikacji. Biorąc pod uwagę statystyki liczby zabitych oraz rannych należy stwierdzić, iż na terenie Gminy Iwierzyce w ostatnich trzech latach wystąpił 1 przypadek śmiertelny oraz 18 rannych w tym 8 w roku Straż Pożarna Zadania ratownicze z zakresu walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami prowadzi straż pożarna. Na terenie gminy Iwierzyce funkcjonuje 9 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej: OSP Olchowa OSP Iwierzyce OSP Sielec OSP Nockowa OSP Będzienica OSP Wiśniowa OSP Bystrzyca OSP Olimpów OSP Wiercany Ochotnicza Straż Pożarna Olchowa oraz Iwierzyce wpisane są do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Ochotnicza Straż Pożarna w gminie Iwierzyce zrzesza 309 członków jednostek w tym czynnych 245. Przy OSP Bystrzyca działa Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza licząca 10 członków. W poniższej tabeli zestawiono interwencje jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej w latach Tabela 26. Interwencje OSP w Gminie Iwierzyce w latach Wyjazdy do pożarów Olchowa Iwierzyce Sielec Nockowa Będzienica Wiśniowa Bystrzyca Olimpów Wiercany Wyjazdy do innych miejscowych zagrożeń Olchowa Iwierzyce Sielec Nockowa Będzienica

39 Wiśniowa Bystrzyca Olimpów Wiercany Interwencje łącznie Źródło: Urząd Gminy Iwierzyce, 2016 r. W 2015 r. na terenie gminy odnotowano 58 interwencji, na które złożyło się: 31 pożarów i 27 miejscowych zagrożeń. W stosunku do roku poprzedniego nastąpił wzrost ogólnej liczby ilości zdarzeń o 41%, głównie w zakresie pożarów (55%),wzrosła również ilość miejscowych zagrożeń (26%). Na koniec 2015 r. w Gminie Iwierzyce OSP wyposażone było w: 6 samochodów gaśniczych średnich, 1 samochód pożarniczy lekki, 8 motopomp pożarniczych, 9 pomp szlamowych, 2 zestawy narzędzi hydraulicznych, 5 pilarek do drewna, 1 pompa samozasysająca, 2 pompy pływające, 2 agregaty prądotwórcze, 1 agregat oddymiający oraz wiele innego drobnego sprzętu będącego na wyposażeniu OSP. 38

40 6. Infrastruktura techniczna 6.1 Infrastruktura drogowa System komunikacyjny Gminy Iwierzyce składa się z podstawowego układu dróg publicznych, które tworzą drogi krajowe, powiatowe i gminne. Mapa 2. Sieć dróg publicznych w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Głównym szlakiem komunikacyjnym przechodzącym przez gminę jest droga powiatowa nr 1337R Sędziszów Młp. Bystrzyca Wielopole Skrz., która to przebiega przez 5 miejscowości należących do gminy tj. 39

41 Sielec, Iwierzyce, Wiercany, Olimpów oraz Bystrzyca. Droga ta łączy się z drogą krajową nr 94 Kraków Przemyśl - Medyka, która przebiega przez teren gminy na odcinku 1,739 km. Tabela 27. Wykaz dróg krajowych i powiatowych w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. Numer drogi Nazwa drogi DROGI KRAJOWE Długość ogółem (km) Długość nawierzchni twardej (km) Długość nawierzchni gruntowej (km) 94 Kraków - Przemyśl - Medyka 1,739 1,739 0,00 DROGI POWIATOWE 1341R Zagorzyce - Bystrzyca 4,381 4,381 0, R Olimpów - Kamieniec 3,756 3,756 0, R Sędziszów Młp.- Bystrzyca Wielopole Skrz. 15,967 15,967 0, R Sielec - Będziemyśl - Dąbrowa 3,773 3,773 0, R Cierpisz - Krzywa - Olchowa 1,696 1,696 0, R Bystrzyca - Nowa Wieś 2,803 2,803 0, R Droga przez wieś Nockowa 1,942 1,942 0, R Iwierzyce - Zgłobień - Przybyszówka - Rzeszów 5,268 5,268 0,00 Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Łączna długość dróg powiatowych w Gminie Iwierzyce wynosi 39,586 km. Drogi te są w całości drogami twardymi ulepszonymi i stanowią arterie komunikacyjne gminy oraz są w wysokim stopniu eksploatowane. Najliczniejszą grupą dróg są drogi gminne, pozostające pod zarządem Urzędu Gminy w Iwierzycach, poniższa tabela przedstawia niniejsze drogi. Tabela 28. Wykaz dróg gminnych publicznych w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długość [km] R Olchowa - PKP 1, R Sielec 3, R Podlasek - Sielec 2, R Olchowa - Zarzecze 1, R Olchowa - Zagrody 0, R Olchowa - Sielec GS 1, R Iwierzyce-Tuczarnia 1, R Olchowa - Nockowa 4, R Nockowa - Błędowa 0, R Nockowa - Pola 2, R Iwierzyce - Zarzecze 2, R Iwierzyce - Przemyśl 0, R Nockowa - Wiśniowa 9, R Nockowa - Tobiasze 1, R Iwierzyce - Wiercany 1, R Nockowa - Zagrody 1, R Wiercany - Iwierzyce 1, R Zagorzyce - Brzeźnik Płn. 3,00 40

42 R Olimpów - Brzeźnik 0, R Wiercany - Brzeźnik Płd. 2, R Olimpów - Baza SKR 2, R Bystrzyca - Sępia 1, R Bystrzyca - Góra 0, R Bystrzyca - Wola 3, R Bystrzyca - Madziar 2, R Bystrzyca - Cmentarz 0, R Bystrzyca - Ochabówka 3, R Wiśniowa - Bystrzyca 0, R Bystrzyca Wiśniowa - Rzeki 2, R Wiśniowa przez Wieś 1, R Bystrzyca -Wiśniowa - Rzeki (na Golesa) 0, R Nockowa Będzienica 2, R Będzienica k/szkoły 2, R Będzienica - Ćwierci 1, R Będzienica - Wieprzówki 0, R Będzienica - Dziadówki 2, R Będzienica - Pachniączka 2, R Nockowa - Stawiska 0, R Na przedszkole 0, R koło Jaworka 0, R Bystrzyca Kąty 0, R Na Siwca 0, R Na Betleję 0, R Na Bykowskiego 0, R Na Gorzelę 1, R Na Czyża 0, R Na Skworca 0, R Bystrzyca koło Strażaka 0, R Na Siewierskiego 1, R Na Mika 0, R Przeczki 1, R Na Palidwora 0, R Na Ochała 0, R Na Fąfarę 0, R Na Jawora 0, R Na Piczaka 0, R Na Jeziora 0, R Na Worka 0, R Na Pękalę 0, R Na Krzaki 0, R Na Łyka 0, R Nockowa koniec 2, R Na Kościaka 1, R Na Worosza 0, R Studzianki 1,62 41

43 R Nockowa na strażaka 1, R Na Szczepanowskiego 0, R Na Tosia 0, R Błonie 0, R Za Kościołem 0, R Słotwina 0, R Na Halicz 1, R Na piekarnię 0, R Na Obarską 0, R Na Ignasa 0, R Bystrzyca-Olimpów 0, R na Dębrzę 1, R Za przystankiem 0, R Na Worka 0, R Na Czarnika 0, R Na Kiełka 1, R Wiercany za szkołą 0, R Wiercany-Wielkie Ścieżki 2, R Wiercany-Kolonia 2, R Na Szeligę 0, R Na Ziębę 0, R Na Zawiślaka 1, R Koło Gminy 0, R Na Franczyka 2, R Na Las Olchowski 1, R Na Pazdana 0, R Na Pałkę 1, R Na Wiatra 1, R Na Wątrobę 0, R Na Wójcika 0, R Iwierzyce Antoszówka 1, R Sielec na Zagorzyce 0, R Na Motykę 0, R Na Filipka 0, R Na pompownię 1, R Na Jana 1, R Na Wygon 0, R Na Persaka 0, R Na Podlas 0, R Koło Agronomówki 0, R Na Włocha 0, R Na Jóźwiaka 0, R Na Żuczka 0, R Za koleją 0, R Na cmentarz 1, R Na Wojdona 0, R Na Brydę 0,21 42

44 Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. RAZEM 133,78 Łączna długość sieci dróg gminnych wynosi 133,78 km., a długość chodników przy drogach gminnych wynosi 706 m 2. Nawierzchni dróg publicznych wg. stanu na dzień r. przedstawia się następująco: 47% stanowią drogi utwardzone w tym 43% nawierzchnią bitumiczną a 4% tłuczniową. 53% stanowią drogi gruntowe w tym 29% to drogi naturalne z gruntu rodzimego. Wykres 13. Drogi krajowe i powiatowe w Gminie Iwierzyce - stan na dzień r. gruntowa naturalna 29% twarda bitumiczna 43% gruntowa wzmocniona żwirem, żużlem 24% twarda tłuczniowa 4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Wydatki na inwestycje drogowe stanowią w budżecie istotną pozycję. Sięgają średnio 8% wydatków gminy i kształtują się na poziomie przedstawionym w poniższej tabeli. Tabela 29. Wydatki na drogi publiczne gminne w Gminie Iwierzyce w latach Zakres Wydatki w roku (w zł) Drogi gminne , , , ,35 publiczne Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Z powyższej tabeli wynika, że na przestrzenie lat wydatki na infrastrukturę drogową ulegały zmianom. W przeciągu tych lat na drogi gminne publiczne wydano ,45 zł. Oprócz wydatków na drogi gminne, gmina Iwierzyce na przestrzeni tych lat wydatkowała również środki w wysokości ,00 zł w formie dotacji na drogi publiczne powiatowe znajdujące się na terenie gminy. 43

45 6.2 Sieć wodociągowa Sieć wodociągowa w Gminie Iwierzyce rozwinięta jest w stopniu zadowalającym. Na koniec 2014 r. mierzyła 91,5 km., a korzystało z niej ponad 85% mieszkańców. Jest to bardzo dobry wynik w porównaniu z danymi dla powiatu (79,4%) korzystających) i województwa (80,2%). Gmina posiada własne ujęcia wody głębinowej (4 studnie głębinowe: Olchowa - S1, S2, S2a oraz Sielec S8), z których zaopatruje wszystkie miejscowości gminy. Tabela 30. Sieć wodociągowa w Gminie Iwierzyce na tle powiatu ropczycko-sędziszowskiego - stan na dzień r. Wyszczególnienie Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. Długość czynnej sieci rozdzielczej w km Zgodnie z danymi z Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2014 w Gminie Iwierzyce średnie zużycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiło 20,2 m 3. Z danych tych wynika, że średnie zużycie wody w gminie w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrasta, w porównaniu do roku 2011 było wyższe o 1,2 m 3. Wzrasta również ilość wody dostarczanej do gospodarstw domowych, zgodnie z danymi GUS w roku 2011 dostarczano 143,3 dam 3, a w roku ,0 dam 3. Systematycznie wzrasta również liczba przyłączy do sieci wodociągowej, prowadzonych głównie do nowych budynków mieszkalnych, powstających w obrębie gminy. W ciągu ostatnich pięciu lat liczba przyłączy wzrosła o 9%, z poziomu 1561 w 2011 r. do 1710 w roku Na terenach nie objętych siecią wodociągową pobór wody odbywa się indywidualnie z przydomowych studni. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej (osoba) Odsetek ludności korzystającej z wodociągów w liczbie mieszkańców podkarpackie 14409, ,2% Powiat ropczycko-sędziszowski 606, ,4% Iwierzyce 91, ,1% Ostrów 123, ,7% Ropczyce 169, ,7% Sędziszów Mlp. 213, ,3% Wielopole Skrz. 8, ,9% 6.3 Sieć kanalizacja Znacznie gorsza sytuacja cechuje Gminę Iwierzyce pod względem rozwoju sieci kanalizacyjnej. Na koniec r. sieć kanalizacyjna miała długość 48,2 km, a korzystało z niej zaledwie 41,7% mieszkańców. Wynik ten jest bardzo niski w stosunku do województwa (68,7%). Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w 2014 r. w Gminie Iwierzyce roczna liczba odprowadzonych nieczystości wyniosła 60,0 dam 3. 44

46 Tabela 31. Sieć kanalizacyjna w Gminie Iwierzyce na tle powiatu ropczycko-sędziszowskiego - stan na dzień r. Wyszczególnienie Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej (osoba) Odsetek ludności korzystającej z kanalizacji w liczbie mieszkańców podkarpackie 15679, ,7% Powiat ropczycko-sędziszowski 437, ,5% Iwierzyce 48, ,7% Ostrów 103, ,8% Ropczyce 145, ,9% Sędziszów Młp. 141, ,3% Wielopole Skrz. 0,00 0 0% Według danych uzyskanych z Urzędu Gminy w Iwierzycach na koniec grudnia 2015 r. w gminie istniało 652 przyłączy sieci kanalizacji, prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. W stosunku do roku 2011 liczba przyłączy wzrosła o 31 szt. Ponadto na terenie Gminy Iwierzyce ok. 11 gospodarstw domowych posiada przydomowe oczyszczalnie ścieków. Brak dostępu do sieci sanitarnej mieszkańców gminy stanowi istotne wyzwanie inwestycyjne na kolejne lata. Wciąż bez dostępu do kanalizacji pozostają miejscowości Olchowa, Bystrzyca i Będzienica. Bez dostępu do sieci sanitarnej pozostaje również wielu mieszkańców miejscowości Nockowa, Wiśniowa oraz Olimpów. 6.4 Gazownictwo i ciepłownictwo Całkowita długość sieci gazowniczej w gminie, na dzień 31 grudnia 2014 roku, wynosi 105,23 km. Z sieci gazowej korzystało ponad 56 % mieszkańców. Wynik ten prezentuje się niekorzystnie na tle powiatu i województwa. Natomiast na tle porównawczym gmin powiatu ropczycko-sędziszowskiego Gmina Iwierzyce wypada korzystnie. Tabela 32. Sieć gazowa w Gminie Iwierzyce na tle powiatu ropczycko-sędziszowskiego - stan na dzień r. Wyszczególnienie Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2016 r. Długość czynnej sieci gazowej w m Ludność korzystająca z sieci gazowej (osoba) Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej w liczbie mieszkańców podkarpackie ,5% Powiat ropczycko-sędziszowski ,9% Iwierzyce ,3% Ostrów ,9% Ropczyce ,5% Sędziszów Młp ,9% Wielopole Skrz ,5% 45

47 Liczba przyłączy gazu do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych w gminie systematycznie wzrasta; na dzień 31 grudnia 2014 roku wynosiła Zgodnie z danymi z Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2014 w gminie Iwierzyce średnie zużycie gazu wynosiło 456,7 tys.m 3. Z danych tych wynika, że zużycie gazu w gminie maleje. W porównaniu do roku 2011 było niższe o 2,1 tys.m 3. Gmina zasilana jest w gaz ziemny siecią gazociągów przesyłowych należących do Karpackiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie. Gaz wykorzystywany jest przede wszystkim do użytku gospodarczego w gospodarstwach domowych, coraz powszechniej do ogrzewania mieszkań oraz użyteczności publicznej. Gmina Iwierzyce nie posiada centralnych urządzeń zaopatrujących w ciepło. Ciepłownictwo oparte jest na indywidualnych źródłach ciepła. Najczęściej wykorzystywanym paliwem grzewczym jest węgiel, gaz (głównie w budynkach użyteczności publicznej) oraz drewno. 6.5 Energetyka Sieć elektroenergetyczna w gminie Iwierzyce jest dobrze rozwinięta, pokrywa w 100% potrzeby odbiorców zlokalizowanych na jej terenie, a dostęp do niej zapewnia PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów, Rejon Energetyczny Mielec. Na terenie gminy zainstalowanych są 62 stacje transformatorowe o łącznej mocy 5,239 MVA. Rozmieszczenie stacji transformatorowych w poszczególnych sołectwach gminy przedstawia się następująco: 1/ Będzienica 4 stacje o mocy 375 kva 2/ Bystrzyca 7 stacji o mocy 548 kva 3/ Iwierzyce 8 stacji o mocy 760 kva 4/ Nockowa 21 stacji o mocy 1407 kva 5/ Olchowa 6 stacji o mocy 660 kva 6/ Olimpów 1 stacja o mocy 100 kva 7/ Sielec 6 stacji o mocy 600 kva 8/ Wiercany 5 stacji o mocy 426 kva 9/ Wiśniowa 4 stacje o mocy 363 kva. 6.7 Telekomunikacja W zakresie dostępu do usług telekomunikacyjnych Gmina Iwierzyce jest dobrze wyposażona. Głównym dostarczycielem usług telefonii stacjonarnej jest Orange Polska S.A. oraz Multimedia Polska SA.. Praktycznie cały teren gminy obsługiwany jest przez operatorów sieci telefonii komórkowej Orange, Play, Plus, T-mobile itp. W gminie zlokalizowanych jest 2 stacje przekaźnikowe, wykorzystywane przez operatorów Polkomtel Sp. z o.o. i PTK Centertel Sp. z o.o. Stacje te znajdują się w Nockowej oraz w Wiśniowej. Ponadto, od 2016 r. mieszkańcy Gminy Iwierzyce mogą korzystać z internetu światłowodowego. 46

48 7. Środowisko naturalne 7.1 Położenie i opis terenu Pod względem administracyjnym Gmina Iwierzyce należy do województwa podkarpackiego (do r. do woj. rzeszowskiego) i leży w zachodniej części tegoż województwa. Gmina graniczy od zachodu i od północy z obszarem gminy Sędziszów Małopolski, od wschodu z obszarami gmin Świlcza i Boguchwała, od południa z gminami Czudec i Wielopole Skrzyńskie. Osią gminy jest dolina Bystrzycy, wzdłuż której skupia się gęsta sieć osadnicza. Przez północny skraj gminy przebiega jeden z głównych szlaków komunikacyjnych podkarpacia - międzynarodowa trasa E-40 oraz magistrala kolejowa. Dobrze rozwinięta sieć dróg gminnych łączy poszczególne wsie z siedzibą gminy, trasą E-40 oraz Sędziszowem Małopolskim. Na północ od Iwierzyc przebiega zaś autostrada A4 połączona z węzłem autostradowym Sędziszów Młp. w Borku Wielkim, z którą Gmina Iwierzyce poprzez drogi lokalne ma dogodne połączenie. Pod względem morfologicznym Gmina Iwierzyce znajduje się na pograniczu dwóch makroregionów - Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Środkowobeskidzkiego (J. Kondracki, 1998). Część Kotliny Sandomierskiej, leżąca w granicach omawianego terenu, obejmuje Pradolinę Podkarpacką, natomiast część Pogórza Środkowobeskidzkiego, w obrębie gminy, zwana jest Pogórzem Strzyżowskim. Pogórze Strzyżowskie rozpościera się pomiędzy doliną Wisłoki na zachodzie a doliną Wisłoka na wschodzie. Obszar pogórza charakteryzuje się dużą różnorodnością rzeźby. Powierzchnie wierzchowinowe, występujących na Pogórzu, garbów położone są na wysokości do 540 m n.p.m. Najwyższe wzniesienie, położone na południowozachodnim krańcu gminy, osiąga 420 m n.p.m. Wysokości wzgórz maleją ku północy, do około 250 m n.p.m Klimat Warunki klimatyczne na terenie Gminy Iwierzyce kształtują dwie jednostki geomorfologiczne: Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Środkowobeskidzkiego, z charakterystycznymi dla nich mikroklimatami. Kotlina Sandomierska zaliczana jest do jednego z najcieplejszych regionów w Polsce. Klimat jest umiarkowanie wilgotny, ze średnią roczną temperaturą powyżej 8ºC, ze średnim rocznym zachmurzeniem na poziomie 64% i z długim okresem wegetacyjnym. Średnie roczne sumy opadów kształtują się na poziomie mm, a prędkości wiatrów, z reguły zachodnich i południowo-zachodnich, wahają się w granicach od 2,5 do 3,4 m/s. Pogórze Środkowobeskidzkie cechuje się niższą średnią roczną temperaturą (między 6 a 8ºC), większą wilgotnością, rosnącą proporcjonalnie do wzrostu wysokości nad poziom morza sumą opadów atmosferycznych ( mm rocznie, zwłaszcza latem), dłuższym czasem zalegania pokrywy śnieżnej, średnim rocznym 3 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwierzyce, Ekofizjografia, str.6 47

49 zachmurzeniem na poziomie 65-68% oraz wiatrami wiejącymi głównie z południa i południowego-zachodu, a w lecie także z północy i północnego-zachodu 4. Czynnikiem wpływającym na kształtowanie się klimatu na terenie Gminy Iwierzyce wpływ ma również cyrkulacja mas powietrza oraz wysokość nad poziom morza (od 250 do 420 m n.p.m.) 7.3 Wody Wody powierzchniowe Największą rzeką w Gminie Iwierzyce jest Bystrzyca, która przepływa przez środek gminy, z południa na północ. Na terenie Pogórza posiada ona znaczną ilość dopływów różnej wielkości. Bystrzyca uchodzi do Wielopolki, lewego dopływu Wisłoki. Na terenie gminy brak jest dużych zbiorników wodnych. Wody podziemne Na terenie Gminy Iwierzyce wody podziemne o znaczeniu gospodarczym występują w osadach czwartorzędowych, związanych z obszarem Pradoliny Podkarpackiej. Warstwę wodonośną poziomu czwartorzędowego stanowią utwory piaszczyste i piaszczysto-żwirowe, o miąższości do 30 m. Podłoże nieprzepuszczalne dla omawianego poziomu stanowią mioceńskie iły zapadliska przedkarpackiego. Na obszarze Gminy Iwierzyce wody podziemne występują również w osadach fliszowych Karpat zewnętrznych. Poziom fliszowy związany jest ze spękanymi, gruboławicowymi piaskowcami. Głębokość do zwierciadła wody wynosi od 5 do 20 m, a samo zwierciadło charakteryzuje się dużą amplitudą wahań. Wody w skałach fliszowych wykazują niski stopień mineralizacji, zróżnicowaną twardość od 150 do 600 mg CaCO3/l i odczyn ph od 5 do 8. Wydajności studni odwierconych na tym poziomie są niskie i wynoszą od 0,1 do 12 m3/h. Na terenie gminy 3 studnie wiercone ujmują wodę z czwartorzędowego poziomu wodonośnego, a 2 z trzeciorzędowego (fliszowego) poziomu wodonośnego. Ujęcia wód podziemnych, zlokalizowane na północy gminy posiadają wyznaczone strefy ochrony sanitarnej. Studnie wchodzące w skład ujęcia Olchowa posiadają strefy ochrony bezpośredniej (nie dające się przedstawić w skali mapy) oraz strefy ochrony pośredniej wewnętrznej o promieniach 60 m (studnia S-1) i 80 m (studnia S-2). Studnia ujęcia Sielec ma strefę ochrony bezpośredniej (nie dającą się przedstawić w skali mapy) i strefę ochrony pośredniej zewnętrznej o promieniu 620 m. W przypadku tej ostatniej studni, strefy pośredniej wewnętrznej nie wyznaczono. Ogólnie należy stwierdzić, że teren Pogórza, zbudowany z łupków z przewarstwieniami piaskowców co zubaża środowisko w wody podziemne. W granicach Gminy Iwierzyce znajduje się fragment głównego zbiornika wód podziemnych - GZWP nr 425 Dębica-Stalowa Wola-Rzeszów, dla którego utworami zbiornikowymi są czwartorzędowe utwory piaszczyste 4 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwierzyce, Ekofizjografia, str.7 48

50 i piaszczysto-żwirowe Pradoliny Podkarpackiej i współczesnych dolin rzecznych. 5 Zbiornik ten zapewnia pokrycie całkowitego zapotrzebowania czerpania wody na potrzeby mieszkańców. 7.4 Rzeźba terenu Dominującym elementem rzeźby terenu na terenie Gminy Iwierzyce są długie stoki i zbocza dolin o nachyleniu 5-12% i powyżej 12%. Zajmują one największe powierzchnie w południowej części gminy, położonej na obszarze Pogórza Środkowobeskidzkiego. Długie stoki i zbocza dolin o nachyleniu powyżej 12% występują wzdłuż doliny Bystrzycy i jej dopływów. Stoki o nachyleniu 5-12% związane są głównie z powierzchniami wierzchowinowymi garbów i grzbietów. Na stokach i zboczach dolin o nachyleniu powyżej 12% występuje zagrożenie powstawania osuwisk. Ponadto na niezalesionych stokach o nachylaniu ponad 12% może występować spełzywanie zboczy. 7.5 Zagrożenia środowiskowe Zgodnie ze sporządzoną przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, klasyfikacją gmin pod względem występowania zagrożeń środowiska, Gmina Iwierzyce należy do terenu, na którym występowanie zagrożeń może być znikome lub sporadyczne. Rodzaje zagrożeń: w zakresie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego do zagrożeń jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza należą m.in.: zmiany klimatyczne, eutrofizacja (nadmiar ilości azotu). Zjawiska te są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę. Emisja zanieczyszczeń w gminie Iwierzyce może pochodzić przede wszystkim z: emitorów zlokalizowanych poza granicami gminy oraz emitorów znajdujących się na terenie gminy tj.: transport drogowy, spalanie energetyczne. w zakresie zanieczyszczenia wód powierzchniowych na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, tj. warunki klimatyczne i hydrologiczna, zdolność samooczyszczania oraz zanieczyszczania antropogeniczne. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe tj.: rolnictwo (stosowanie nawozów sztucznych i naturalnych a także środków ochrony roślin), hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach, niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowogospodarcze. w zakresie zanieczyszczenia wód podziemnych na terenie gminy Iwierzyce zlokalizowany jest jeden zbiornik zaliczany do Głównych Wód Podziemnych (GZWP) nr 425: Dębica - Stalowa Wola Rzeszów. Wody te zawierają znaczne ilości żelaza i manganu 6. 5 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwierzyce, Ekofizjografia, str.11 6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Iwierzyce, 2006 r. 49

51 7.6 Gospodarka odpadami Gmina Iwierzyce nie posiada własnego składowiska odpadów komunalnych. Powstające na jej terenie odpady są wywożone przez wyspecjalizowaną firmę, poza obszar gminy. System zbiórki odpadów komunalnych prowadzony jest w oparciu o wybór wykonawcy w drodze przetargu w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i podmiotów gospodarczych. Na dzień gospodarką odpadami w gminie Iwierzyce zajmuje się Gospodarka Komunalna w Błażowej Sp. z o.o. Właściciele nieruchomości mają obowiązek segregacji i workowania odpadów. Wg. stanu na dzień r. systemem gospodarowania odpadami objętych zostało 100% mieszkańców gminy. Tabela 33. Ilość odpadów komunalnych odebranych z nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych na terenie Gminy Iwierzyce (w tonach) w latach Rok Wyszczególnienie Odpady niesegregowane 210,56 261,62 351,60 442,00 782,00 Odpady segregowane 87,53 86,64 106,20 199,50 298,20 RAZEM 298,09 348,26 457,80 641, ,20 Źródło: Urząd Gminy Iwierzyce, 2016 r. Uwzględniając dane z lat można zauważyć, że najwięcej odpadów stanowią odpady niesegregowane. Na terenie gminy w 2015 r. zebrano 1080,20 ton odpadów, w tym 72% stanowią odpady niesegregowane. Znacznie mniejszy udział stanową odpady segregowane: 8,4% szkło, 7,9% tworzywa sztuczne, 4,7% zużyte opony oraz odpady wielkogabarytowe stanowiły 2,2%. Wszystkie odpady deponowane są na składowisku odpadów. W roku 2013 Gmina Iwierzyce przystąpiła do programu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - Usuwanie wyrobów zawierających azbest, gdzie w latach r. z terenu Gminy Iwierzyce usunięto i unieszkodliwiono 309,5 tony wyrobów zawierających azbest. 50

52 8. Dochody i wydatki gminy Budżet gminy jest planem rocznym zawierającym dochody i wydatki związane z finansowaniem zadań własnych i zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, uchwalany w formie uchwały budżetowej i stanowiący podstawę gospodarki finansowej gminy. Wysokość budżetu uzależniona jest od osiąganych dochodów własnych oraz subwencji i pozyskanych środków zewnętrznych. W analizie przedstawiono zestawienie dochodów i wydatków według sprawozdań z wykonania budżetu za lata Budżet gminy uchwalany jest w formie uchwały budżetowej na dany rok budżetowy i stanowi podstawę gospodarki finansowej. Dochody gminy określa ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tj. Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.). 8.1 Dochody gminy W latach poziom dochodów Gminy Iwierzyce podlegał niewielkim wahaniom spadkowowzrostowym. W roku 2015 dochody budżetowe wyniosły ponad 22,3 mln zł. i zwiększyły się o ponad 12% w stosunku do roku Tabela 34. Analiza źródeł dochodów Gminy Iwierzyce w latach w ujęciu kwotowym. Wyszczególnienie dochodów Lata Subwencje ogólne , , , , ,00 Dotacje celowe , , , , ,21 Podatki i udziały , , , , ,57 Pozostałe , , , , ,06 Dochody razem , , , , ,84 Źródło: Urząd Gminy Iwierzyce, 2016 r. Największy udział w dochodach stanowią: subwencja ogólna składająca się z części oświatowej, wyrównawczej oraz równoważącej. W latach subwencja zwiększyła się, natomiast w roku 2014 uległa zmniejszeniu. W roku 2015 ponownie zwiększyła się. W stosunku do roku 2011 subwencja zwiększyła się o blisko 6%; dotacja celowa na realizację zadań bieżących z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminie ustawami. W roku 2011 dotacja celowa wynosiła ponad 5 mln zł, a w roku 2015 była wyższa w stosunku do roku 2011 o ponad 7%; wpływy z podatku (w pozycji Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości pranej oraz wydatki związane z ich poborem ). W latach dochody te systematycznie wzrastały, w stosunku do roku 2011 o 27%. 51

53 Z analizy dochodów wynika, że największy udział w dochodach stanowią subwencje ogólne, które sięgają ponad 45% wszystkich dochodów. Wykres 14. Struktura dochodów budżetu Gminy Iwierzyce w latach (w %). 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Lata Subwencje ogólne Dotacje celowe Podatki i udziały Pozostałe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. 8.2 Wydatki gminy Wydatki Gminy Iwierzyce posiadają bardziej zróżnicowaną strukturę. Największa pula środków przeznaczona jest na realizację zadań, do których realizacji gmina jest zobligowana na mocy ustawy. W latach poziom wydatków Gminy Iwierzyce ulegał wahaniom. Najniższy poziom wydatków wynoszący ,56 zł, odnotowano w 2011 r., a najwyższy w roku ,52 zł. Wydatki ogółem w roku 2015 zwiększyły się o ponad 9,9% w stosunku do roku Tabela 35. Analiza źródeł wydatków Gminy Iwierzyce w latach w ujęciu kwotowym. Lata Wyszczególnienie wydatków Wydatki razem , , , , ,52 Rolnictwo i łowiectwo , , , , ,29 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę , ,56 0, , ,13 Transport i łączność , , , , ,82 Gospodarka mieszkaniowa 8 012, , , , ,32 Działalność usługowa , , , , ,62 Informatyka 0,00 753, , , ,84 Administracja publiczna , , , , ,63 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa , , , , , , , , , ,55 52

54 Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem ,04 0,00 0,00 0,00 0,00 Obsługa długu publicznego , , , , ,14 Różne rozliczenia ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Oświata i wychowanie , , , , ,10 Ochrona zdrowia , , , , ,13 Pomoc społeczna , , , , ,51 Edukacyjna opieka wychowawcza , , , , ,36 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego , , , , , , , , , ,74 Kultura fizyczna , , , , ,00 Źródło: Urząd Gminy w Iwierzycach, 2016 r. Największy udział po stronie rozchodów stanowi oświata i wychowanie oraz pomoc społeczna. Łącznie w roku 2015 na oba te działania wydano 67,13% wszystkich środków. Sumaryczna kategoria wydatków na cele oświaty osiągnęła poziom 10,19 mln zł z czego 6,73 mln zł. (66%) pokryte jest z subwencji oświatowej a ponad 3,45 mln zł. Gmina pokrywa z innych środków. Istotną część po stronie wydatków stanowią kwoty przeznaczone na wykonanie zadań z zakresu pomocy społecznej. W roku 2015 środki przeznaczone na ten cel stanowiły ponad 19% ogółu wydatków. Większość tych środków stanowiły wypłaty świadczeń rodzinnych oraz zasiłków. Znaczący 12% udział w wydatkach ma również administracja publiczna; podobny, 8,4% transport i łączność. Wykres poniżej pokazuje dynamikę dochodów i wydatków budżetu gminy w latach Wykres 15. Struktura dochodów i wydatków budżetu Gminy Iwierzyce w latach (w mln zł) , , , , , , , , , , , , Dochody budżetu Wydatki budżetu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. 53

55 W latach występują wahania wzrostowo-spadkowe w kwocie ogólnej budżetu. Warto zauważyć, że w badanym okresie gmina wypracowała znaczną nadwyżkę budżetową. Gmina nadal jednak posiada liczne zobowiązania z tytułów kredytów i pożyczek długoterminowych. Na koniec 2015 r. łączna ich wartość wyniosła ponad 3,2 mln zł., czyli 14,6% dochodów ogółem. Szczegółowe zestawienie dochodów i wydatków wraz z wynikiem finansowym przedstawia tabela nr 27. Tabela 36. Wynik wykonania budżetu Gminy w Iwierzycach na latach Wyszczególnienie Dochody budżetu , , , , ,84 Wydatki budżetu , , , , ,52 Wynik finansowy , , , , ,32 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach, 2016 r. 54

56 II. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO MIESZKAŃCÓW GMINY IWIERZYCE Jednym z ważniejszych etapów opracowania dokumentu Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce na lata było wykonanie badania ankietowego przeprowadzonego wśród mieszkańców gminy. Ankieta została przygotowana w wersji papierowej i udostępniona zarówno w Urzędzie Gminy jak i w Internecie, o czym poinformowano społeczność lokalną m.in. poprzez stronę internetową Urzędu Celem badania było określenie odczucia mieszkańców na temat rozwoju gminy, jej dobrych i złych stron, jej szans i zagrożeń. Badanie ankietowe odbyło się w okresie od 15 do 29 lutego 2016 roku na terenie całej Gminy Iwierzyce. W badaniu wzięło udział 94 osoby, co stanowi 1,2% ogółu mieszkańców gminy. W ramach postawionych w kwestionariuszu pytań, mieszkańcy zaopiniowali stan aktualnego rozwoju gminy m.in. w obszarach sfery społecznej, gospodarczej oraz infrastruktury technicznej. Ponadto mieszkańcy wskazali atuty i słabości gminy oraz oczekiwania a zarazem potrzeby, których realizacja przyczyniłaby się do podniesienia poziomu jakości życia i do rozwoju gminy. Na początku ankiety umieszczono metryczkę. Przy jej pomocy weryfikowane były dane ankietowanych takie jak: płeć, wiek, wykształcenie, status zawodowy oraz miejsce zamieszkania. W ankiecie wzięły udział 41 kobiet (44% ankietowanych) i 53 mężczyzn (56% ogółu badanych). Wykres 16. Płeć respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym w Gminie Iwierzyce. K 44% M 56% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego, 2016 r. Najliczniejszą grupą wiekową wśród respondentów były osoby w wieku lata (25%) oraz osoby w wieku lata (21%). Wśród badanych mieszkańców 20% respondentów stanowiły osoby w wieku lata, natomiast 19% osoby w wieku lata. Badanie ankietowe cieszyło się najmniejszym zainteresowaniem wśród respondentów w wieku do 24 lat (10%) oraz w wieku 65 lat i powyżej (5%). 55

57 Wykres 17. Wiek respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym w Gminie Iwierzyce. 65 i więcej 5% do 24 10% % % % % Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego, 2016 r. Analizując wykształcenie respondentów, najliczniejszą grupę ankietowanych stanowiły osoby z wykształceniem średnim (36%) oraz wyższym (34%). Pozostali mieszkańcy Gminy Iwierzyce uczestniczący w badaniu posiadali wykształcenie zawodowe (22%), pomaturalne (5%), podstawowe (2%) oraz gimnazjalne (1%). Wykres 18. Wykształcenie respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym w Gminie Iwierzyce. zawodowe 22% gimnazjalne 1% podstawowe 2% wyższe 34% średnie 36% pomaturalne 5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego, 2016 r. Analizując uczestników badania pod względem statusu zawodowego, zauważyć można, że najliczniejszą grupę stanowili pracownicy umysłowi (33%). Kolejne grupy respondentów, uwzględniając odsetek uczestników badania, 56

58 stanowili: pracownicy fizyczni (21%), emeryci i renciści (18%), rolnicy (9%), uczniowie i studenci (7%) oraz przedsiębiorcy (6%). Ponadto w badaniu uczestniczyli bezrobotni (5%), oraz osoby wykonujące inne, nie wymienione zajęcia (1%). Wykres 19. Grupa zawodowa respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym w Gminie Iwierzyce. emeryt / rencista 18% inne 1% uczeń/student 7% bezrobotny 5% przedsiebiorca 6% rolnik 9% pracownik fizyczny 21% pracownik umysłowy 33% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego, 2016 r. W badaniu udział wzięli mieszkańcy wszystkich miejscowości Gminy Iwierzyce. Najliczniej reprezentowani byli mieszkańcy Nockowej, stanowiący 23% ankietowanych. W następnej kolejności była Olchowa (13%), Sielec, Wiśniowa oraz Bystrzyca stanowiły po 11%, Będzienica (10%), Iwierzyce oraz Wiercany (8%). Najmniej liczną grupą wśród respondentów stanowili mieszkańcy wsi Olimpów (5%). Wykres 20. Miejsce zamieszkania respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym w Gminie Iwierzyce. Wiercany 8% Wiśniowa 11% Będzienica 10% Bystrzyca 11% Sielec 11% Iwierzyce 8% Olimpów 5% Olchowa 13% Nockowa 23% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego, 2016 r. 57

59 W przeprowadzonym badaniu ankietowym, respondenci wyrażali opinię dotyczącą uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na rozwój Gminy Iwierzyce. Analizie poddano 27 aspektów wpływających na funkcjonowanie i rozwój gminy we wszystkich sferach życia tj. w obszarze sfery społecznej, gospodarczej oraz infrastruktury technicznej. Tabela 37. Aspekty stanu aktualnego rozwoju Gminy Iwierzyce. Lp. ASPEKTY 1 Warunki życia mieszkańców 2 Wsparcie w zakresie opieki społecznej 3 Dostępność do opieki zdrowotnej 4 Bezpieczeństwo mieszkańców (działalność policji, straży pożarnej) 5 Edukacja przedszkolna 6 Szkolnictwo podstawowe 7 Stan placówek oświatowych 8 Dostęp do placówek bankowych i kredytowych 9 Stan środowiska naturalnego 10 Walory turystyczno-krajobrazowe 11 Oferta kulturalna dla mieszkańców gminy 12 Dostępność do infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (np. boiska sportowe, place zabaw) 13 Dostępność bazy turystyczno-wypoczynkowej (baza noclegowa, gastronomiczna) 14 Wizerunek gminy 15 Promocja gminy 16 Opieka nad zabytkami 17 Możliwość znalezienia pracy na terenie gminy 18 Atrakcyjność inwestycyjna obszaru gminy 19 Dostępność placówek usługowo-handlowych 20 Przedsiębiorczość 21 Rozwój gospodarczy 22 Stan dróg w gminie 23 Infrastruktura około drogowa (np. chodniki, oświetlenie, przystanki) 24 Sieć wodociągowa 25 Sieć kanalizacyjna 26 Sieć telekomunikacyjna (np. Internet, telefon) 27 Sieć gazowa Źródło: Opracowanie własne, 2016 r. Respondenci oceniali każdy ze wskazanych aspektów przyporządkowując mu wartości od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało bardzo nisko a 5 bardzo wysoko. Poniższa analiza prezentuje uśrednione wyniki zebranych opinii mieszkańców Gminy Iwierzyce. 58

60 Wykres 21. Ocena stanu aktualnego rozwoju Gminy Iwierzyce. OCENA STANU AKTUALNEGO ROZWOJU GMINY 3,9 Warunki życia mieszkańców Siec gazowa 3,6 3,2 Wsparcie w zakresie opieki społecznej Sieć telekomunikacyjna (w tym internet) Dostępność do opieki zdrowotnej 2,9 Sieć kanalizacyjna 3,3Bezpieczeństwo mieszkańców 2,5 3,5 2,6 Siec wodociągowa Edukacja przedszkolna 3,2 Infrastruktura okołodrogowa 2,5 3,3 Szkolnictwo podstawowe stan dróg w gminie 2,9 3,0 Stan placówek oświatowych Rozwój gospodarczy 2,6 3,2 Dostęp do placówek bankowych i kresytowych Przedsiębiorczość 2,7 Stan 3,7 środowiska naturalnego Dostępność placówek usługowo-handlowych 3,4 Atrakcyjność inwestycyjna obszaru gminy 2,5 Możliwość znalezienia pracy na terenie 2,6 gminy Opieka nad zabytkami Promocja gminy 2,7 1,5 2,0 2,6 Walory turystyczno-krajobrazowe 3,8 Oferta kulturalna dla mieszkańców gminy 3,0 Dostępność do infrastruktury sportoworekreacyjnej 2,9 Dostępność bazy turystyczno- Wizerunek gminy wypoczynkowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego, 2016 r. 59

61 W ramach postawionych w kwestionariuszu pytań, mieszkańcy uczestniczący w badaniu ankietowym, najlepiej ocenili sieć gazową (3,9) oraz walory turystyczno-krajobrazowe (3,8). Kolejne, wysoko ocenione aspekty to stan środowiska naturalnego (3,7), sieć telekomunikacyjna (3,6) oraz sieć wodociągowa (3,5). W badaniu mieszkańcy gminy dobrze ocenili dostępność placówek usługowo-handlowych (3,4), szkolnictwo podstawowe i bezpieczeństwo mieszkańców (3,3) oraz warunki życia mieszkańców (3,2). Najsłabiej respondenci ocenili możliwość znalezienia pracy na terenie gminy (1,5) oraz dostępność bazy turystyczno-wypoczynkowej (2,0). Wyniki przeprowadzonego badania wskazują również na źle ocenioną infrastrukturę około drogową, opiekę nad zabytkami oraz dostęp do opieki zdrowotnej. W kwestionariuszu ankiety zapytano mieszkańców o wskazanie atutów, które stanowią podstawę i sprzyjają jej rozwojowi bądź słabości gminy, które nie sprzyjają lub stanowią barierę jej rozwoju oraz określenie szans i zagrożeń dla rozwoju gminy. Ponadto mieszkańcy wskazywali problemy istniejące na terenie gminy oraz najpilniejsze potrzeby, które przyczyniłyby się do podniesienia poziomu jakości życia. Za największe atuty mocne strony Gminy Iwierzyce, mieszkańcy uznali następujące czynniki: korzystne położenie, dobre połączenie komunikacyjne z większymi miastami, wysokie walory środowiska przyrodniczego, rolnictwo, infrastruktura komunalna. Analizując mocne strony najczęściej zaznaczaną odpowiedzią było korzystne położenie (57%) oraz dobre połączenie komunikacyjne z większymi miastami (54%). 51% ankietowanych jako największy atut wskazało wysokie walory środowiska przyrodniczego. W dalszej kolejności mieszkańcy wskazali jako silną stronę rolnictwo oraz infrastrukturę komunalną. Za największą słabość gminy mieszkańcy uznali: wysoki poziom bezrobocia, słaby dostęp do opieki medycznej, brak podmiotów gospodarczych o silnej pozycji na rynku, zły stan dróg, niska inicjatywa społeczna. Zdecydowana większość ankietowanych jako słabą stronę gminy określa wysoki stopień bezrobocia (77%). W gminie dominują mikro przedsiębiorstwa brak jest przedsiębiorstw o silnej pozycji na rynku, co przekłada się na znaczące bezrobocie. Respondenci wskazywali również o słabym dostępie do opieki medycznej (61%), niskiej inicjatywie społecznej (32%). Zdaniem mieszkańców największych szans na rozwój gminy należy upatrywać się w: 60

62 dostępności do zewnętrznych źródeł finansowania z UE, rozwoju małej przedsiębiorczości, lokalizacji na terenie gminy inwestycji realizowanych przez podmioty zewnętrzne, rozwoju rolnictwa, dogodnym położeniu. Niewątpliwie większość mieszkańców gminy, uczestniczących w badaniu ankietowym, największą szansę na jej rozwój widzą w wykorzystywaniu środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej. Kolejną najczęściej wskazywaną szansą na rozwój gminy, respondenci upatrują w rozwoju przedsiębiorczości oraz przyciągnięciu podmiotów zewnętrznych. Zdaniem ankietowanych ożywi to lokalny rynek pracy. Mieszkańcy uczestniczący w badaniu wskazywali również na szansę w postaci korzystnego położenia komunikacyjnego. Według ankietowanych najmniejsze znaczenie dla rozwoju ma wysoki przyrost naturalny. W ramach prowadzonych badań zapytano mieszkańców o zagrożenia, na które Gmina Iwierzyce nie ma bezpośredniego wpływu, jednakże powinna je monitorować. Wśród udzielonych odpowiedzi najczęściej wskazywano następujące czynniki: migracja ludzi młodych z obszarów wiejskich do miast i za granicę, trudności budżetowe, brak inicjatywy społecznej, brak obszarów przeznaczonych bezpośrednio pod działalność inwestycyjną, niski przyrost naturalny. Największym zagrożeniem zdaniem mieszkańców obecnie jest ucieczka ludzi młodych z obszarów wiejskich do miast i za granicę kraju (83%) oraz trudności budżetowe (73%). Prawie 54% ankietowanych za największe zagrożenie uznaje trudności budżetowe, zaś 49% znaczący problem widzi w braku inicjatywy społecznej. 46% ankietowanych za zagrożenie uznaje niski przyrost naturalny. Praktycznie nie stanowi zagrożenia dla rozwoju gminy według mieszkańców degradacja środowiska naturalnego. Bezsprzecznie największym problemem Gminy Iwierzyce według ankietowanych jest ucieczka ludzi młodych do miast i za granicę, który wskazało 73% respondentów. Drugim co do wielkości problemem jest bezrobocie. Temat ten poruszony został przez 55% badanych. Na trzecim miejscu uplasowały się trudności budżetowe wskazane przez 54% respondentów. Następne w kolejności wymieniane były: starzenie się społeczeństwa - 40%, zły stan infrastruktury drogowej 34%, słaby dostęp do opieki medycznej - 32%, niski przyrost naturalny - 32%. 61

63 Natomiast największą potrzebą w Gminie Iwierzyce według ankietowanych to przede wszystkim budowa infrastruktury około drogowej (71%). Oczekiwaniem mieszkańców jest również rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej (53%), remont i budowę dróg (51%) oraz wspieranie lokalnych przedsiębiorców oraz poszukiwanie zewnętrznych inwestorów (42%). W dalszej kolejności jest budowa i modernizacja szkół i innych placówek oświatowych (30%). Według ankietowanych o najmniejszym znaczeniu potrzebą jest rozwój kultury (12%). 62

64 1. Analiza SWOT Analiza SWOT jest jedną z najpopularniejszych metod analitycznych wykorzystywanych we wszystkich obszarach planowania strategicznego. Nazwa SWOT pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: strenghts - silne strony, weaknesses - słabe strony, opportunities szanse i threats zagrożenia. W celu uzyskania jasnej analizy, silne i słabe strony traktuje się jako czynniki wewnętrzne, na które społeczność lokalna ma wpływ, natomiast szanse i zagrożenia jako czynniki zewnętrzne, umiejscowione w bliższym i dalszym otoczeniu jednostki. W ramach przedstawionej analizy SWOT uwzględniono opinie mieszkańców, które zostały zebrane w przeprowadzonych badaniach ankietowych oraz opinie zebrane podczas konsultacji społecznych. Tabela 38. Analiza SWOT w oparciu o badania ankietowe oraz diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Iwierzyce. MOCNE STRONY SŁABE STRONY wzrastająca liczba ludności, korzystne położenie, zmniejszający się poziom bezrobocia dbałość o środowisko naturalne w gminie, sprzyjające walory przyrodniczo-krajobrazowe, obiekty dziedzictwa kulturowego atrakcja turystyczna i miejsca pamięci, stosunkowo dobre gleby (VI klasa), dobrze rozwinięta sieć dróg, dobre połączenie komunikacyjne z większymi miastami, oczyszczalnia ścieków, dostępność do usług bankowych, dobrze rozwinięta sieć gazownicza, dobrze rozwinięta sieć elektryczna, dobry dostęp do telefonii stacjonarnej i komórkowej, aktywna polityka władz gminy w zakresie rozwoju i utrzymania jakości infrastruktury technicznej, migracja ludności, ograniczony dostęp do specjalistycznych usług medycznych (lekarzy specjalistów), wysokie bezrobocie, duża liczba osób korzystająca z pomocy społecznej, brak podmiotów gospodarczych o silnej pozycji na rynku, niewystarczająca liczba zakładów pracy na terenie gminy, mało ofert pracy niska stopa życiowa mieszkańców, niskie dochody, mało aktywne społeczeństwo, słaba promocja gminy, słabo rozwinięta baza turystyczna w stosunku do potencjału turystycznego, niezadowalający stan budynków szkół oraz niedobór w wyposażeniu szkół, bardzo duże rozproszenie zabudowy, brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych brak obszarów z możliwością przeznaczenia pod działalność gospodarczą, słabo rozwinięta baza noclegowa, rozdrobnienie gospodarstw rolnych w aspekcie rolnictwa przemysłowego, braki w infrastrukturze dla osób niepełnosprawnych i osób starszych, niski stopień kanalizacji gminy, 63

65 brak dużych podmiotów gospodarczych generujących znaczące wpływy do budżetu gminy, niedobory w zakresie infrastruktury około drogowej (chodniki, oświetlenie, ścieżki rowerowe), SZANSE pojawianie się nowych instrumentów aktywizujących osoby bezrobotne wykorzystanie walorów turystycznych do rozwoju tzw. turystyki weekendowej, podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców, możliwość pozyskania nowego, znaczącego inwestora, wzrost zapotrzebowania na usługi turystyczne, rekreacyjne, rozwój budownictwa mieszkalnego przyciąganie nowych mieszkańców spoza gminy, rosnący popyt na dobra i usługi, pojawienie się nowych technologii, rosnący popyt na zdrową żywność, zewnętrzne środki finansowe dedykowane rozwojowi gminy, ZAGROŻENIA starzenie się społeczeństwa, migracja ludzi młodych i wykształconych do ośrodków miejskich i za granicę, wzrost bezrobocia, ograniczone środki budżetu gminy na dofinansowanie placówek oświatowych i kulturowych, duża konkurencja przy aplikowaniu o zewnętrzne środki finansowe oraz trudności w dostępie do środków finansowanych z UE i innych, wzrost liczby mieszkańców korzystających z pomocy społecznej, klęski żywiołowe, niestabilność prawa, stale zmieniające się przepisy prawa, wysokie koszty stworzenia i utrzymania nowych miejsc pracy, wysokie koszty inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej. Źródło: Opracowanie własne, 2016 r. 64

66 III. STRATEGIA ROZWOJU GMINY IWIERZYCE 1. Wizja i misja Gminy Iwierzyce WIZJA GMINY Wizja gminy to obraz przyszłości, który samorząd terytorialny i inni beneficjenci oraz interesariusze z terenu gminy chcą wykreować w określonym horyzoncie czasowym do 2025 r. Przyjęta wizja stanowi kontynuację wizji określonej w poprzedniej strategii rozwoju gminy. Po konsultacjach z przedstawicielami lokalnych władz, instytucji gminnych oraz mieszkańcami gminy, zdecydowano się kontynuować wytyczoną ścieżkę rozwoju. WIZJA GMINY IWIERZYCE Gmina Iwierzyce przyjazna dla mieszkańców, inwestorów i turystów, która zapewnia perspektywy rozwoju w zakresie godnego życia, prowadzenia działalności gospodarczej i rolniczej, osiedlania się i rozwoju intelektualnoduchowego w warunkach atrakcyjnych walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. MISJA GMINY Misja Gminy określa, jakie są priorytety samorządu w działaniach na rzecz zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Misja w swej istocie łączy wszystkie środowiska, siły i osoby na rzecz jej realizacji, jednak bez wskazywania sposobów i środków. Misja Gminy Iwierzyce na lata stanowi kontynuację misji przyjętej w dokumencie Strategii Rozwoju Gminy Iwierzyce na lata Decyzja o kontynuacji misji została ostatecznie podjęta podczas konsultacji społecznych, w których udział wzięli przedstawiciele lokalnych władz, reprezentanci instytucji gminnych, reprezentanci lokalni liderzy oraz mieszkańcy gminy. MISJA GMINY IWIERZYCE Gmina Iwierzyce to gmina zrównoważonego rozwoju gospodarczego zapewniającego mieszkańcom miejsca pracy, warunki rozwoju przedsiębiorczości, rolnictwa i agroturystyki oraz dostęp do infrastruktury technicznej. Iwierzyce to gmina otwarta dla inwestorów i turystów, to miejsce do godnego i bezpiecznego życia. 65

67 2. Obszary, cele oraz zadania Na podstawie przeprowadzonej diagnozy społeczno-gospodarczej, badań ankietowych a także dzięki konsultacjom społecznym oraz przy współpracy pracowników Urzędu Gminy, jednostek podległych sformułowano trzy strategiczne obszary rozwoju Gminy Iwierzyce. Rysunek 5. Obszary strategiczne rozwoju Gminy Iwierzyce do 2025 r. Źródło: Opracowanie własne, 2016 r. Obszary strategiczne wynikają z wizji rozwoju Gminy. Są to obszary stwarzające w perspektywie długookresowej największe możliwości rozwoju, stąd też traktowane są jako priorytety. Obszary te są względem siebie równoważne i uzupełniają się. Nie stanowią bowiem listy życzeń ani też dokumentu opisującego marzenia o przyszłości. Wyznaczone obszary strategiczne stanowią plan strategiczny, który od momentu zatwierdzenia stanie się podstawą pracy, dokumentem zawierającym wykaz zadań do wykonania oraz określony czas ich realizacji. Poniżej zaprezentowano uzasadnienia i rozwinięcia dla poszczególnych obszarów. Infrstruktura i ochrona środowiska Strategicznym obszarem rozwoju gminy jest infrastruktura techniczna oraz ochrona środowiska. Obszar obejmuje rozbudowę i modernizację infrastruktury technicznej, obejmującej sieć dróg, sieć elektryczną, wodociągową, kanalizacyjną, gazową. Pod tym pojęciem kryją się także kwestie odpadów stałych, jak również 66