Organy ochrony prawnej

Transkrypt

1 APLIKACJE PRAWNICZE TABELE PORÓWNAWCZE Alicja Świczewska Organy ochrony prawnej Wydawnictwo C.H. Beck

2 TABELE PORÓWNAWCZE Organy ochrony prawnej

3 W sprzedaży: M. Stepaniuk APLIKACJA ADWOKACKA, wyd. 2 Seria Inne M. Stepaniuk APLIKACJA RADCOWSKA, wyd. 2 Seria Inne M. Stepaniuk APLIKACJA NOTARIALNA, wyd. 3 Seria Inne K. Czajkowska-Matosiuk Aplikacje prawnicze w pytaniach i odpowiedziach, Tom 1, wyd. 4 Seria Inne K. Czajkowska-Matosiuk Aplikacje prawnicze w pytaniach i odpowiedziach, Tom 2, wyd. 4 Seria Inne K. Czajkowska-Matosiuk Aplikacje prawnicze w pytaniach i odpowiedziach, Tom 3, wyd. 4 Seria Inne

4 Alicja Świczewska Organy ochrony prawnej Wydawnictwo C.H. BECK Warszawa 2010

5 Redakcja: Joanna Ablewicz Projekt okładki: Robert Rogiński Wydawnictwo C.H. Beck 2010 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Krzysztof Biesaga Druk i oprawa: Cyfrowe Centrum Druku, Bydgoszcz ISBN

6 Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów IX XI I. Sądownictwo powszechne a prokuratura Podstawa prawna i cele działania Członkowie Samorząd Nadzór/kierownictwo Wykonywanie zawodu, obowiązki Odpowiedzialność dyscyplinarna Wytyk Organizacja instytucjonalna, administracja Aplikacja Egzamin prokuratorski/sędziowski Asesura/staż Odesłania Jednostki organizacyjne Organy jednostek organizacyjnych szczebel krajowy i inne Organy jednostek organizacyjnych kolegia Inne organy ustawowe Organy samorządu Kontrola realizacji ustalonych zadań i nadzór nad działalnością administracyjną Czynności przepisy ogólne Relacje z innymi organami Akta, szczególne ograniczenia i obowiązki Szczególne zasady dotyczące praw pracowniczych Referendarze Inne osoby zatrudnione w prokuraturze/sądzie Odniesienia i delegacje ustawowe II. Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu a Sąd Najwyższy Podstawa prawna, status Skład Odpowiedzialność dyscyplinarna Wygaśnięcie mandatu, stan spoczynku Organy Postępowanie Pozostałe kwestie A. Świczewska, Organy ochrony prawnej V

7 Spis treści III. Adwokaci, radcowie prawni a notariusze Podstawa prawna, zadania Członkowie wymagania, status Tryb przyjęcia członka, decyzja Przeszkody w byciu członkiem Odpowiedzialność dyscyplinarna Samorząd Kontrola, nadzór Wykonywanie zawodu Obowiązki Aplikacja Asesura Odesłania IV. Struktury samorządowe adwokatów, radców prawnych i notariuszy Adwokaci Zespół Adwokacki Izba Adwokacka Adwokatura Radcowie prawni Okręgowa Izba Radców Prawnych Krajowa Izba Radców Prawnych Notariat Izba Notarialna Krajowa Rada Notarialna V. Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa Podstawa prawna, zadania i pozycja ustrojowa Organizacja Działanie Finansowanie, współdziałanie Podmioty działające zagadnienia ogólne Nawiązanie stosunku pracy, obowiązki radcy prawnego Odpowiedzialność dyscyplinarna radców Zawieszenie, rozwiązanie stosunku pracy radcy prawnego Odesłania ustawowe VI. Najwyższa Izba Kontroli Podstawa prawna, zadania, pozycja ustrojowa, przedmiot działania Organizacja Działanie Wynik kontroli oraz tok instancji Czynności po zakończeniu postępowania Zawiadomienia, kompetencje szczególne Finansowanie, obowiązki innych podmiotów wobec NIK Podmioty NIK VI A. Świczewska, Organy ochrony prawnej

8 Spis treści VII. Rzecznicy Podstawa prawna, zadania Status, powoływanie Zakazy Immunitet Odwołanie Kadencja Obowiązki Podjęcie działań Organy doradcze, współdziałanie Struktura organizacyjna Finansowanie Odesłania A. Świczewska, Organy ochrony prawnej VII

9

10 Wstęp Gdy przygotowywałam się do egzaminów podczas studiów, siłą rzeczy uczyłam się każdego kodeksu lub innej ustawy z osobna. Jednak nauka do konkursów na aplikację adwokacką oraz sądową szybko okazała się innym wyzwaniem. Ogromny materiał, który należało opanować, postanowiłam pogrupować i podzielić na zagadnienia. Pomysł rozwinęłam podczas aplikacji, ucząc się do corocznych kolokwiów. Zbiór, który mają Państwo przed sobą, zawiera tabele przedstawiające najważniejsze, w mojej ocenie, organy ochrony prawnej. Opracowane zagadnienia dotyczą: ustroju sądów powszechnych oraz prokuratury; Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu i Sądu Najwyższego; ustroju adwokatury, radców prawnych i notariatu; Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa; Najwyższej Izby Kontroli, a także rzeczników Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Ubezpieczonych, Rzecznika Praw Pacjenta oraz rzeczników konsumentów. Dodatkowy podział na szczegółowe hasła ułatwia szybkie znalezienie konkretnych regulacji. Po każdym zdaniu umieszczonym w tabeli podana jest podstawa prawna, a stosowane skróty oraz oznaczenia matematyczne mają pomóc w sprawnym zapamiętaniu treści przepisów. Mam nadzieję, że seria Tabele Aplikanta okaże się szczególnie przydatna dla młodych prawników: studentów i absolwentów, którzy planują zdawać na aplikacje; aplikantów oraz praktyków. Chciałabym podziękować Pracownikom Wydawnictwa C.H. Beck, jak również adwokatom: Jakubowi Jacynie i Andrzejowi Michałowskiemu za życzliwość oraz cenne uwagi. Warszawa, grudzień 2009 r. Alicja Świczewska A. Świczewska, Organy ochrony prawnej IX

11

12 Wykaz skrótów 1. Akty prawa krajowego KC KK KKW Konstytucja RP... KP KPA ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KSSPU ustawa z r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U. Nr 26, poz. 157 ze zm.) KWU ustawa z r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, NadzUbU poz ze zm.) ustawa z r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. Nr 124, poz ze zm.) NIKU ustawa z r. o Najwyższej Izbie Kontroli (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz ze zm.) NotU ustawa z r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) OchrKonkU ustawa z r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) PGSPU ustawa z r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) PrAdwU ustawa z r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) ProkU ustawa z r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) PrPacjU ustawa z r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 ze zm.) RadcPrU ustawa z r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz ze zm.) RegSądR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38 poz. 249 ze zm.) RPDU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.) RPOU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) SNU ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz ze zm.) USP ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) A. Świczewska, Organy ochrony prawnej XI

13 Wykaz skrótów TKU ustawa z r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) TSU ustawa z r. o Trybunale Stanu (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 ze zm.) 2. Organy, instytucje ABW AW CBA IN IPN IA KIRP KOK KRK KRN KRRP KRS KSSP KZA KZRP MON MS NBP NIK NRA NSA OIRP ORA PA PAN PG RM RPD RPO RPP RU SA SN SO SP SR SSR SSO SSA TK TS UOKiK ZA ZUS Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Agencja Wojskowa Centralne Biuro Antykorupcyjne Izba Notarialna Instytut Pamięci Narodowej Izba Adwokacka Krajowa Izba Radców Prawnych Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej Krajowy Rejestr Karny Krajowa Rada Notarialna Krajowa Rada Radców Prawnych Krajowa Rada Sądownictwa Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury Krajowy Zjazd Adwokatury Krajowy Zjazd Radców Prawnych Minister Obrony Narodowej Minister Sprawiedliwości Narodowy Bank Polski Najwyższa Izba Kontroli Naczelna Rada Adwokacka Naczelny Sąd Administracyjny Okręgowa Izba Radców Prawnych Okręgowa Rada Adwokacka prokuratura apelacyjna Polska Akademia Nauk Prokurator Generalny Rada Ministrów Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Obywatelskich Rzecznik Praw Pacjenta Rzecznik Ubezpieczonych sąd apelacyjny Sąd Najwyższy sąd okręgowy Skarb Państwa sąd rejonowy sędzia sądu rejonowego sędzia sądu okręgowego sędzia sądu apelacyjnego Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Zespół Adwokacki Zakład Ubezpieczeń Społecznych XII A. Świczewska, Organy ochrony prawnej

14 Wykaz skrótów 3. Inne skróty art artykuł BIP Biuletyn Informacji Publicznej ds do spraw Dz.U Dziennik Ustaw KE komisja egzaminacyjna KO komisja odwoławcza KR Komisja Rewizyjna LG lex generali LS lex specialis m.in między innymi m.st miasto stołeczne n następny/a/e np na przykład nr numer r rok orz orzeczenie ost ostatni/a/e pkt punkt post postanowienie poz pozycja PP postępowanie przygotowawcze RP Rzeczpospolita Polska s strona SN (7) uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego SD sąd dyscyplinarny TA tymczasowe aresztowanie t.j tekst jednolity tzw tak zwany uchw uchwała ust ustęp wg według WSD Wyższy Sąd Dyscyplinarny WKR Wyższa Komisja Rewizyjna wyr wyrok w zw w związku zd zdanie ze zm ze zmianami zob zobacz zł złoty A. Świczewska, Organy ochrony prawnej XIII

15

16 1. Podstawa prawna i cele działania A. Świczewska, Organy ochrony prawnej 1 1. Podstawa prawna i cele działania KRYTERIUM OGÓLNE Podstawa prawna KRYTERIUM SZCZEGÓLNE I. Sądownictwo powszechne a prokuratura PROKURATURA Ustawa z r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) Cele Prokuratura jest organem ochrony prawnej (art. 1 ust. 3 ProkU). Prokuratura strzeże praworządności oraz czuwa nad ściganiem przestępstw (art. 2 ProkU). Zadania: prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych, sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami, wytaczanie powództw w sprawach karnych/cywilnych, składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, gdy tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli, podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności, współpraca z jednostkami naukowymi w zakresie prowadzenia badań dotyczących problematyki przestępczości, jej zwalczania i zapobiegania oraz kontroli, SĄDOWNICTWO POWSZECHNE Ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) Sądy powszechne: sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz SN, wykonują zadania z zakresu ochrony prawnej, powierzone w drodze ustaw. (art. 177 Konstytucji RP) Zadania z zakresu: wymiaru sprawiedliwości wykonują sędziowie, ochrony prawnej w sądach wykonują także referendarze sądowi i starsi referendarze sądowi. (art. 2 1 i 2 USP)

17 I. Sądownictwo powszechne a prokuratura 2 A. Świczewska, Organy ochrony prawnej KRYTERIUM OGÓLNE KRYTERIUM SZCZEGÓLNE PROKURATURA gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie w systemach informatycznych danych osobowych, pochodzących z prowadzonych lub nadzorowanych na podstawie ustawy postępowań oraz z udziału w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia lub innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy, przekazywanie danych i wyników analiz właściwym organom, w tym organom innych państw, organizacjom międzynarodowym, w tym ponadnarodowym, oraz organom UE, jeżeli przewiduje to ustawa lub umowa międzynarodowa ratyfikowana przez RP lub jeżeli przekazywanie danych i wyników analiz tym organom i organizacjom wynika z odrębnych przepisów; (administratorem tych danych, w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, gromadzonych i przetwarzanych w ogólnokrajowych systemach informatycznych prokuratury jest PG), zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych, udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji, koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe, współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa, współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych, współpraca i udział w działaniach podejmowanych przez organizacje międzynarodowe lub ponadnarodowe oraz zespoły międzynarodowe, opiniowanie projektów aktów normatywnych, podejmowanie innych czynności określonych w ustawach. (art. 3 ust. 1 ProkU) SĄDOWNICTWO POWSZECHNE

18 2. Członkowie A. Świczewska, Organy ochrony prawnej 3 2. Członkowie KRYTERIUM OGÓLNE KRYTERIUM SZCZEGÓLNE PROKURATURA Jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru, w wypadku uchwały organu samorządu terytorialnego prokurator może także wystąpić o stwierdzenie jej nieważności do sądu administracyjnego (art. 5 ProkU). Członkowie Ogólnie Prokuraturę stanowią: PG: jest naczelnym organem prokuratury, Sędziowie tworzą samorząd sędziowski (art. 3 zd. 2 USP). podlegli mu prokuratorzy: a) powszechnych i b) wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, c) prokuratorzy IPN Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Sędziowie sądów powszechnych są powoływani na stanowiska: SSO, SSR, SSA. (art USP) (art. 1 ProkU) Przy powołaniu prokurator składa ślubowanie wobec Prokuratora Generalnego, ale gdy jest to powołanie na kolejne stanowisko prokuratorskie, to nie ma ślubowania (art. 45 ust. 4 ProkU). W razie utworzenia stanowiska prokuratora lub zwolnienia się tego stanowiska: PG niezwłocznie obwieszcza o wolnym stanowisku prokuratorskim w Dz. Urz. RP Monitor Polski, chyba że obsadzenie tego stanowiska następuje w drodze przeniesienia służbowego prokuratora równorzędnej prokuratury. (art. 14b ust. 1 ProkU) Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są: prokuratorzy Prokuratury Generalnej, prokuratorzy prokuratur apelacyjnych, SĄDOWNICTWO POWSZECHNE Ślubowanie wobec Prezydenta RP (art. 66 USP). MS: przydziela nowe stanowiska sędziowskie poszczególnym sądom, mając na względzie racjonalne wykorzystanie kadr i potrzeb sądów,

19 I. Sądownictwo powszechne a prokuratura 4 A. Świczewska, Organy ochrony prawnej KRYTERIUM OGÓLNE KRYTERIUM SZCZEGÓLNE Wymagania do uzyskania statusu członka PROKURATURA prokuratorzy prokuratur okręgowych, prokuratorzy prokuratur rejonowych. (art. 6 ust. 1 ProkU) Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są: prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, prokuratorzy wojskowych prokuratur okręgowych, prokuratorzy wojskowych prokuratur garnizonowych. (art. 6 ust. 2 ProkU) Prokuratorami IPN Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu są: prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu, prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, prokuratorzy Biura Lustracyjnego, prokuratorzy oddziałowych biur lustracyjnych. (art. 6 ust. 3 ProkU) SĄDOWNICTWO POWSZECHNE obwieszcza w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski o każdym wolnym stanowisku sędziowskim. Wyjątek: nie obwieszcza się, jeżeli obsadzenie stanowiska następuje w drodze przeniesienia służbowego sędziego równorzędnego sądu. (art USP) W razie zwolnienia stanowiska sędziowskiego prezes sądu, w którym stanowisko zostało zwolnione, zawiadamia o tym MS, który, przydziela stanowisko do danego albo innego sądu, względnie stanowisko znosi (art USP). Na prokuratora może być powołany ten, kto (te warunki zawsze trzeba spełnić): powołany ten, kto: Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, jest nieskazitelnego charakteru, ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzy- ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, skał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnie- ukończył 26 lat, nia obowiązków sędziego, złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski, ukończył 29 lat, pracował w charakterze asesora prokuratorskiego/ ukończył aplikację sędziowską w Krajowej Szkole sądowego rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby terze asesora prokuratorskiego przez 3 lata przed Sądownictwa i Prokuratury lub pracował w charak- przewidziany w przepisach o służbie wojskowej wystąpieniem o powołanie na stanowisko sędziego. żołnierzy zawodowych ten wymóg nie dotyczy notariuszy. Wyjątki od egzaminu i asesury (warunek: w okresie (art. 14 ust. 1 ProkU) 3 lat przed powołaniem):

20 2. Członkowie A. Świczewska, Organy ochrony prawnej 5 KRYTERIUM OGÓLNE KRYTERIUM SZCZEGÓLNE PROKURATURA Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany: oficer zawodowy, oficer służby okresowej, prokurator powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury. (art. 14 ust. 2 ProkU) Bez egzaminu i asesury może zostać powołany: profesor, doktor habilitowany nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w PAN oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych, sędzia, adwokat, radca prawny, radca Prokuratorii Generalnej SP, którzy wykonywali ten zawód lub zajmowali takie stanowisko przez 3 lata. (art. 14 ust. 3 ProkU) Prokurator prokuratury okręgowej: 4 lata pracy na stanowisku prokuratora prokuratury rejonowej, prokuratora wojskowej prokuratury garnizonowej, prokuratora IPN Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, sędziego sądu powszechnego lub wojskowego albo 6 lat przed powołaniem wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza. (art. 14a ust. 3 ProkU) Prokurator prokuratury apelacyjnej: 6-letni okres pracy na stanowisku prokuratora lub sędziego, w tym 3-letni okres pracy na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej, prokuratora wojskowej prokuratury okręgowej lub prokuratora IPN Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, sędziego sądu okręgowego lub wojskowego sądu okręgowego, albo 8 lat przed powołaniem wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza. (art. 14 a ust. 2 ProkU) SĄDOWNICTWO POWSZECHNE zajmował stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego, zajmował stanowisko prokuratora, pracował w polskiej szkole wyższej, w PAN, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora/ doktora habilitowanego nauk prawnych, wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza 3 lata, zajmował stanowisko radcy w Prokuratorii Generalnej SP 3 lata. (art. 61 USP) Wyjątki od aplikacji: (warunek: w okresie 3 lat przed powołaniem): zajmował stanowisko asystenta sędziego lub referendarza sądowego 6 lat i złożył egzamin sędziowski. (art USP) Profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w PAN oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych może być powołany na stanowisko sędziego sądu powszechnego, w niepełnym, nie mniejszym niż połowa, wymiarze czasu pracy (art. 62 USP). Na stanowisko SSO może być powołany (warunek w okresie 3 lat przed powołaniem): SSR oraz sędzia wojskowego sądu garnizonowego, 4 lata pracy na stanowisku SSR/sędziego wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku prokuratora, prokurator, 4 lata pracy na stanowisku prokuratora lub sędziego, ten, kto wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza 6 lat, ten, kto zajmował stanowisko prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 6 lat,